თქვენ ალბათ შეგიმჩნევიათ, რომ ბოლო დროს გახშირდა ძლიერი მაგნიტური შტორმები, რამაც გამოიწვია ჩრდილოეთის ნათება სხვადასხვა ქვეყანაში. განსაკუთრებით ძლიერი მაგნიტური ქარიშხლების დროს, aurora borealis ხდება უფრო სამხრეთ რეგიონებშიც კი, სადაც, როგორც წესი, თითქმის შეუძლებელია მათი დანახვა. ბოლო დრომდე მეცნიერები დარწმუნებულები იყვნენ, რომ ეს გამოწვეული იყო 11-წლიანი მზის ციკლის ჩვეული აქტივობის პიკით. თუმცა, როგორც ჩანს, რაღაც უჩვეულოს მოწმენი ვართ – მზის აქტივობა მწვერვალისთვისაც კი ზედმეტად მაღალია. ეს ნიშნავს, რომ ძლიერი მაგნიტური შტორმები ჩრდილოეთის ნათებით კიდევ უფრო ხშირად მოხდება და ეს სიტუაცია გაგრძელდება, შესაძლოა, მომავალი წლის შუა რიცხვებამდე.
რა ხდება მზეზე
მზის ციკლი, როგორც წესი, გრძელდება 11 წელი. ამ პერიოდის განმავლობაში, მზის აქტივობა მერყეობს მზის მინიმუმიდან მაქსიმუმამდე. მზის აქტივობის პიკი ხდება ციკლის შუა პერიოდში, როდესაც ვარსკვლავის მაგნიტური ველები ადგილებს იცვლიან.
მზის ბოლო ციკლი 2008 წლიდან 2019 წლამდე გაგრძელდა. ეს ნიშნავს, რომ მზე ამჟამად მიმდინარე ციკლის შუაშია და მაქსიმუმს უახლოვდება, მაგრამ ჯერ არ მიუღწევია. უნდა ითქვას, რომ უკვე 2023 წელს მეცნიერებმა აღმოაჩინეს გარკვეული ანომალია – მზის აქტივობამ უჩვეულოდ სწრაფად დაიწყო ზრდა.
შეგახსენებთ, რომ მზის აქტივობის დონის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების ერთ-ერთი გზა მზის ლაქების დათვლაა. ამჟამად მზის ლაქების რაოდენობა რეკორდს ადგენს ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში. მაგალითად, 21 აგვისტოს NOAA-მ გამოაცხადა 299 მზის ლაქა. ეს არის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ბოლო 22 წლის განმავლობაში. კოსმოსური ამინდის პროგნოზირების ცენტრის (SWPC) არაოფიციალური შეფასებით 8 აგვისტოსთვის იყო 337 დღის მზის ლაქა. ასეთი რიცხვი 2001 წლის მარტის შემდეგ არ დაფიქსირებულა.
მზის ლაქების თვალყურის დევნება მნიშვნელოვანია. ფაქტია, რომ ისინი არა მხოლოდ წარმოდგენას ქმნიან მზის აქტივობის დონეზე, არამედ ხშირად წარმოადგენენ მზის ძლიერი X კლასის აფეთქებების ეპიცენტრს მასიური კორონალური მასის გამოდევნით. ანუ, სწორედ მათ გამო ხდება დედამიწაზე გეომაგნიტური შტორმები და ჩრდილოეთის ნათება. ეს უკანასკნელი, რა თქმა უნდა, მშვენიერი, მომხიბვლელი სანახაობაა, მაგრამ სერიოზულ უბედურებას გვპირდება.
მეცნიერებს მუდმივად უწევთ თავიანთი პროგნოზების კორექტირება მზის აქტივობის პიკთან დაკავშირებით. 2023 წელს მკვლევრები ვარაუდობდნენ, რომ ეს მოხდებოდა 2024 წლის ბოლომდე. თუმცა, ამჟამინდელი პროგნოზების მიხედვით, მზე მაქსიმუმს 2025 წლის მეორე ნახევრამდე არ მიაღწევს. ეს ნიშნავს, რომ დაახლოებით ერთი წლის განმავლობაში მზე უფრო და უფრო აქტიური გახდება.
მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ზუსტ პროგნოზს ვერავინ გააკეთებს. როგორც ალექს ჯეიმსი, ლონდონის უნივერსიტეტის მზის ფიზიკოსი ამბობს, მეცნიერები შეძლებენ გაიგონ, რომ მზემ უკვე მაქსიმუმს მიაღწია მხოლოდ მაშინ, როცა მისი აქტივობა ხელახლა დაიწყებს კლებას. თუმცა, პროგნოზირება იძლევა დროს მოსამზადებლად მომავალი მოვლენებისთვის.
რატომ არის საშიში მზის არანორმალური აქტივობა?
მეცნიერები არ აკეთებენ არანაირ აპოკალიფსურ პროგნოზებს, ყოველ შემთხვევაში, ამ დროისთვის. მაგრამ ისინი მაინც დარწმუნებულნი არიან, რომ მზის მაქსიმუმი ამ ციკლში ბევრად უფრო ძლიერი იქნება, ვიდრე ადრე ეგონათ. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ეს საფრთხეს უქმნის უფრო ხშირ და უფრო ძლიერ გეომაგნიტურ შტორმს.
თანამგზავრები ყველაზე დაუცველები არიან მაგნიტური ქარიშხლების ზემოქმედების მიმართ. შეგახსენებთ, რომ 2022 წლის თებერვალში 38 Starlink თანამგზავრი ამოიღეს ორბიტიდან მაგნიტური ქარიშხლის გამო. 2023 წლის მაისში ძლიერმა გეომაგნიტურმა ქარიშხალმა Starlink-ის გაუმართაობა გამოიწვია. ცხადია, თუ დედამიწა უფრო მძლავრ გეომაგნიტურ შტორმებს შეხვდება, ბევრი სხვა თანამგზავრიც დაზარალდება.
გარდა ამისა, მაღალი ენერგიის ნაწილაკებმა, რომლებიც დიდი სიჩქარით ფეთქდებიან დედამიწის მაგნიტოსფეროში, შეიძლება სერიოზული ზიანი მიაყენონ რადიოკავშირებს, რომლებსაც ეყრდნობიან სამხედროები, ავიახაზები, GPS სისტემები და ა.შ.
ეს ნიშნავს, რომ რაღაც მომენტში სატელიტურმა ნავიგაციამ შეიძლება შეწყვიტოს მუშაობა. ფრენები მთელს მსოფლიოში გაუქმდება და გადაიდება. გარდა ამისა, ენერგოსისტემის გაუმართაობის გამო შესაძლებელია დენის გლობალური გამორთვა. შესაძლოა დაზიანდეს კოსმოსური ხომალდებიც, რომლებიც გეომაგნიტური შტორმის დროს კოსმოსში იქნებიან.უნდა ითქვას, რომ ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, მზის ამჟამინდელი აქტივობა, თუმცა ის ანომალიურად გამოიყურება, ისტორიულ კონტექსტში საკმაოდ საშუალოა. პრობლემა ის არის, რომ კაცობრიობა ბევრად უფრო დაუცველი გახდა მზის მაქსიმუმის ზემოქმედების მიმართ ბოლო 100 წლის განმავლობაში სატელიტური ტექნოლოგიებზე, ელექტრონულ მოწყობილობებზე და რადიო კომუნიკაციებზე ჩვენი დამოკიდებულების გამო.
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”
0
