საქართველო მრავალ კულტრურულ მცენარეთა სამშობლოა, მათ შორის მარცვლოვნების. ჩელტა ზანდური(Triticum timopheevii) რაჭა-ლეჩხუმის ენდემური ხორბლის ჯიშია, რომელიც გადაშენების პირას იყო მისული. დღესდღეისობით ზანდურის სახეობის აღდგენა და რეინტროდუქცია მიმდინარეობს, რაშიც აქტიურადაა ჩართული ლეჩხუმელი მანონი ახვლედიანი. მან თიბისის მხარდაჭერით უნიკალური ხორბლის სახეობა გააცოცხლა, მოაწყო ეთნოგრაფიული სივრცე , ,,ზანდურის სახლი” და ზანდურის მარანი.
რატომ იპყრობს ჩელტა ზანდური ყურადღებას?
როგორც ვიცით, მსოფლიოში ხორბლის 25 სახეობაა ცნობილი, აქედან 14 აღნიშნულია ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე, რომელთა შორის 5 საქართველოს ენდემია, მათ შორის არის ჩელტა ზანდური(Triticum timopheevii).
საქართველოს ხორბლის ენდემურ სახეობათაგან ჩელტა ზანდური ყურადღებას იქცევს განსაკუთრებული თვისებებით:
- აქვს გლუტენის დაბალი შემცველობა მარცვალში(გლუტენის მაღალი შემცველობა მარცვალში, არის განმაპირობებბლი ფაქტორი, რის გამოც ადამიანთა ნაწილს ალერგია აქვს პურზე. შესაბამისად ჩელტა ზანდური უსაფრთხოა მათთვის გლუტენის დაბალი შემცველობის გამო)
- ცილის მაღალი შემცველობა
- მდგრადი ჩაწოლისადმი
- აქვს წინააღმდეგობრივი უნარი ექვს ფოთლოვან და ორ ფეხსახსრიან მავნებელზე
- რეზისტენტული არახელსაყრელი პირობებისადმი
- მაღალი იმუნიტეტი სოკოვანი დაავადებების მიმართ
- პურცხობის მაღალი უნარი
- გამოირჩევა მაღალი გამძლეობით ცუდი კლიმატური პირობების მიმართ
- შეიცავს უნიკალურ G გენს
საიდან დაიწყო ყველაფერი?
2017 წელს ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტისა და ბოტანიკის ინსტიტუტის წარმომადგენლების მიერ The Ruffor Fountation-ის მცირე გრანტის საშუალებით განახორციელეს პროექტი, რომელიც სწორედ ჩელტა ზანდურის რეპატრიაციას ისახავდა მიზნად. რის შედეგადაც ამბროლაურისა და ცაგერის რამდენიმე სოფელში დაიწყო ზანდურის სახეობის აღდგენა.
დღევანდელ მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ეს სახეობა წარმოადგენს ინტენსიური კვლევის ობიექტს, როგორც გენეტიკური, ასევე სელექციური კუთხით. კონკრეტულად ამ სახეობის გამო საქართველო იმუნური ხორბლის სამშობლოდ არის მიჩნეული.
2016 წელს გერმანელმა მეცნიერმა სამეცნიერო ჟურნალში Trends in Plant Sciense-ში ზანდური მომავლის საკვებ სახეობას აღიარეს. აღსანიშნავია ასევე ის ფაქტი, რომ ზანდურის მასალა ამერიკის შეერთებულ შტატებში წაიღეს გამოსაკვლევად და სხვა სახეობის ხორბალთან შესაჯვარებლად.
ზანდურის უნიკალურობიდან გამომდინარე სამომავლოდ იგეგმება მოსავლის რაოდენობის გაზრდა და სპეციალური ტექნიკის შეძენა მასობრივი წარმოებისთვის.
წყარო: The Ruffor Small Grants Foundation, Plants For A Future
მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”
0
