10 ოქტომბერი ფსიქური ჯანმრთელობის დღეა სწორედ ამ კვირაში რუბრიკის თემეტიკები , რომლებიც ფრიად მნიშვნელოვანია ამ დღეს მინდა დავუკავშირო. ამ დღემ შთამაგონა განგვეხილა ისეთ მნიშვნელოვანი საკითხი როგორიცა შფოთვა და პანიკური შეტევები. სტასტიკურად ზემოთ ხსენებული პრობლემას საზოგადოების 2 პროცენტი განიცდის , რაც ფართო პერსპექტივით ძალზედ დიდი მაჩვენებელია, ჩვენს კულტურაში ეს ფენომენები ხშრად დიალოგის გარეთ , რჩება და მათი მოგვარების საკითხზე მხოლოდ ერთეულები არიან დაინტერესებულნი.
შფოთვა ( anxity ) – ვიკიპედიური და სხვა განმარტებით საიტებზე დაყრდობით შეიძლება ასე გავიგოთ : ფსიქოვეგეტატიური წონასწორობის დარღვევის სუბიქტური ასახვა, რომელიც წარმოქმნის ფსიქიკური სტრესის ყველაზე ინტიმურ მექანიზმს და საფუძვლად უდევს ფსიქოპათოლოგიური დარღვევების დიდ ნაწილს.
შფოთვა კლინიკურად ვლინდება გაურკვეველი საფრთხის შეგრძნებით . იზრდება დაძაბულობის შეგრძნება, რაც აძნელებს რეალურად საფრთხის შემცველი და უმნიშვნელო გამღიზიანებლის ერთმანეთისგან გარჩევას. შფოთვა, რამდენიმე ცალკეული ემოციის კომბინაციას წარმოადგენს. შიში, (ამათგან შიში ბაზისური ემოციაა) სევდა, განრისხება, ინტერესი, სირცხვილი, ამ ემოციათა სხვადასხვაგვარი კომბინაცია განსაზღვრავს შფოთვის ინტენსივობას და სპეციფიკას.შფოთვა, როგორც პროცესი გულისხმობს გარემოში არსებული სტრესული გამღიზიანებელი ან პიროვნების შინაგანი სამყაროდან მომდინარე, მუქარის შემცველი სტიმულის გავლენით აქტუალიზებულ კოგნიტურ, აფექტურ და ქცევით რეაქციებს.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ , შფოთვითი ეპიზოდები ყოველ ჩვენგანში შეილება აღმოჩნდეს და სრულიად მისაღებია რომ ამაზე ღია დიალოგი მიმდინარეობდეს,შფოთვა შეიძლება უცბად სახლიდან გასვლისას , ტრანსპორტში ჩაჯდომისას ან თუნდაც მეგობრებთან ყოფნისას კი გაგვიჩნდეს , ამ დროს გვიჩნდება ძლიერი შეგრძნება ეგრეწოდებული პანიკა როდესაც არვიცით რა გავაკეთოთ, გაძლიერებულმა შპოთვა შეიძლება გადაიზარდოს პანიკურ შეტევებშიც კი რომელთანაც გამკლავება ადვილი არ არის ( მაგრამ სრულიად შესაძლებელია), რა არის პანიკური შეტევები, როგორ შეიძება შფოთვას გავუმკლავდეთ ? ამაზე მცირე ინფორმაციაკლინიკური ფსიქოლოგიის კუთხით მოგვაწოდა, ფსიქოთერაპევტმა მარინა ბოსტოღანაშვილმა.
1 . რა არის პანიკური შეტევები და რამ შეიძლება მიგყვიყვანოს პანიკის კონდიციამდე ?
პანიკური შეტევის დროს ხდება ადრენალინის გამოყოფა – ჰორმონი, რომელიც ამზადებს სხეულს პოტენციურად სახიფათო სიტუაციისთვის , რეაქციისთვის და იწვევს ”გაქცევის ან ბრძოლის” მექანიზმს. ადამიანს უჩქარდება გულისცემა, სუნთქვა უფრო ინტენსიური ხდება, რაც იწვევს ფილტვების ჰიპერვენტილაციას და სისხლში ნახშირორჟანგის დონის დაქვეითებას – ეს იწვევს თავბრუსხვევას, კიდურების დაბუჟებას. ასეთი ორგანიზმის რეაქცია საფრთხეზე აბსოლუტურად ნორმალურია და პანიკური შეტევა მხოლოდ სისტემის გაუმართაობაა, რის გამოც “ავარიული რეჟიმი” ირთვება საჭიროების გარეშე.
პანიკური შეტევის ხანგრძლივობა მერყეობს რამდენიმე წუთიდან რამდენიმე საათამდე, საშუალოდ 15-30 წუთი. შეტევების სიხშირე დღეში რამდენჯერმე შეძლება იყოს ან თვეში 1-2 ჯერ. ხშირად პანიკის შეტევები ხდება ყოველი მიზეზის გარეშე, მაგრამ ზოგჯერ შეტევები ხდება მხოლოდ ქუჩაში, ან მხოლოდ შენობაში, მანქანაში ყოფნის დროს, სახლიდან ქუჩაში გასვლის წინ, მხოლოდ მარტოობაში ან, პირიქით, ხალხში.
პანიკის შეტევები თავისთავად საშიში არ არის, მაგრამ მათ შეუძლიათ ცხოვრება სრულიად აუტანელი გახადონ და საბოლოოდ გამოიწვიოს დეპრესიის, ფობიების და ძლიერი ნევროზის განვითარება – რაც, თავის მხრივ, კრიზისული სიტუაციების მატებას იწვევს. პანიკის შეტევები ცვლის ადამიანის ქცევას – ის იწყებს სიტუაციების თავიდან აცილებას, რომელშიც ამ აშლილობამ შეიძლება გამოიჩინოს თავი, ნერვული და ეჭვიანი გახდეს, მუდმივად უსმენს თავის თავს და ცხოვრობს ახალი შეტევის მოლოდინში და შისში . ზუსტად ამ დროს უნდა მიმართოს ადამიანი დახმარებას .
2. როგორ შეიძლება ყოველდღიურად შფოთვის დაძლევა
გადართვა ანუ ყურადგების გადატანა . პანიკასთან გამკლავება შეგიძლიათ, თუ ამაზე ფიქრს შეწყვეტთ, ხოლო ამის გაკეთების ყველაზე მარტივი გზაა აქტიური ყურადღების ფოკუსის გადართვა . კონცენტრირება მოახდინეთ პროცესზე, გააგრძელეთ ის საქმე რითიც იყავით დაკავებული რომლისთვისაც კრიზის მოხდა , რთული იქნება თავიდან . ან შეეცადეთ დათვალოთ 100 – დან 1 – მდე, ან ესაუბრეთ თქვენს ახლობელ ადამიანებს ისეთ თემაზე, რომელიც შორს არის იმ თემიდან ,რომელმაც გამოიცვია შფოთი . თუ ქუჩაში ხართ, ან ტრანსპორტში ხართ, შეეცადეთ ყურადღება გადაიტანოთ იმ რეალობაში რომელშიც იმყოფებით: ითვლით მანქანები , გვერდზე მდგომი მგზავრის ქურთუკზე დაითვალეთ ღილები და ა.შ.
სუნთქვის რეგულირება . ფილტვების ჰიპერვენტილაცია შეტევის დროს არღვევს აირების ბალანსს სისხლში, რაც იწვევს კიდევ უფრო მეტ შფოთვას და ქოშინს. ამიტომ მნიშვნელოვანია ამ ბალანსის ნორმალიზება. ამის გაკეთება შეგიძლიათ ქაღალდის პაკეტში სუნთქვით ან ხელის გულებიდან შექმნილ ფინჯანისებურ სივრცეში . სუნთქვა უნდა იყოს თანაბარი და შენელიბული .
ასევე სასურველია : შეისწავლეთ რელაქსაციის ტექნიკა. თუ თქვენ რეგულარულად ივარჯიშებთ იოგას, მედიტაციას და კუნთების პროგრესირებულ რელაქსაციას მიმართავთ – ამ გზით თქვენ დაიწყებთ აქტიურად ბრძოლას სტრესთან , შფოთვასთან და პანიკასთან , რადგან ასეთი პრაქტიკის დროს სხეული მოდუნებულია.
რაც უფრო მეტად ისვენებთ, მით უფრო ადვილია წინააღმდეგობა გაუწიოთ პანიკის შეტევებს.
უფრო მეტი კომუნიკაცია ოჯახთან და ახლო მეგობრებთან. სრული იზოლაციის პირობებში ადამიანი შეიზლება რეფლექსირებას მიმართოს და იგრძნოს თავი მარტოხელად , ამიტომ რეგულარულად უნდა გქონდეთ კაავშირი ადამიანებთან რომლებიც შენზე ზრუნავენ.
ფიზიკური დატვირთვა . ეს ბუნებრივი მეთოდია შფოთვის აღმოსაფხვრელად, სცადეთ ვარჯიში ან ვარჯიში დღეში სამჯერ (მაგალითად, 10 წუთი). განსაკუთრებით ეფექტურია რიტმული ვარჯიშები : ცურვა , სირბილი , ცეკვა . მეტი დასვენება და ძილი . თუ ძილი არ გყოფნით , მაშინ სხეული და ფსიქიკა ვერ შეძლებეს დაავადებასთან ბრძოლას .
მეცნიერული თუ კლინიკური განხილვები ამ საკითხების გარმშემო მუდამ ამაო დარჩება თუ ჩვენ არ გადავდგით ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი არ დავიწყეთ დიალოგი იმაზე თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ჩვენი ფსიქიკური კეთილდღეობა და რამხელა მნიშვნელობა აქვს ამას ჩვენს ყოველდღიურობაში, სტიგმა რომელიც ამ საკითხებს თან დასდევს მუდამ დაგვაბკოლებს რომ გამოსავალი ვიპოვოთ ამიტომაც გადადგი ნაბიჯი და ისაუბრე .
მასალა მოამზადა :ემმა კოპალეიშვილმა
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
0
