ყველას არ შეუძლია წაროიდგონოს რაღაც სურათები, როდესაც ისინი დახუჭავენ თვალებს და წარმოთქვან რამე აზრები.
მიუხედავად იმისა, რომ ხალხმა იცის ეს ფენომენი 1800-იანი წლებიდან, ეს არ ყოფილა ფართოდ შესწავლილი და მხოლოდ ახლახან დაერქვა ‘აფანტიაზი’. ნებაყოფლობით წარმოქმნილი გონებრივი ვიზუალური გამოსახულების ამ არარსებობას მოსახლეობის 2-5 % განიცდის.
ბოლოდროინდელი გამოკვლევებით ვარაუდობენ, რომ აფანტასია ნამდვილად არ არის ვიზუალური გამოსახულების ნაკლებობა, ვიდრე შინაგანი ვიზუალური გამოსახულების არსებობის შესახებ ცნობიერების ნაკლებობა – ზოგიერთი ადამიანი დაზიანების შემდეგ განიცდის ამ უნარის დაკარგვას.
ახლახან ჩატარებულმა ახალმა გამოკვლევებმა დაადგინა, რომ აფანტიასტიკას სხვა კოგნიტური განსხვავებებიც აქვს.
”ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ აფანტასია არ არის მხოლოდ ასოცირებული ვიზუალური გამოსახულების არარსებობასთან, არამედ სხვა მნიშვნელოვან შემეცნებით პროცესებთან დაკავშირებული ცვლილებების ფართო ნიმუში.
დევისმა და მისმა კოლეგებმა 667 ადამიანს სთხოვა (მათგან 267, რომლებსაც საკუთარი იდენტიფიცირებით ქონდათ აფანზია), რვა კითხვარის სერია ვიზუალიზაციის, მეხსიერების, ოცნების და ტრავმებზე რეაგირების შესახებ.
ამაში შედის ვიზუალური გამოსახულების კითხვარი – შეგიძლიათ იპოვოთ ამის ვერსია აქ Aphantasia ქსელში – სადაც მონაწილეებს სთხოვეს შეაფასონ მეხსიერების სიმკვეთრის დონე ერთიდან: ”საერთოდ არ აქვს სურათი, მე მხოლოდ ის ვიცი, რომ მე მაქვს მეხსიერება “ხუთიდან”: “ისეთივე ნათელი, როგორც ჩვეულებრივი ადამიანის ხედვა”.
”აფთანიზაციის მქონე ადამიანებმა განაცხადეს, რომ აქვთ წარსულის დამახსოვრების შემცირებული უნარი, წარმოიდგინონ მომავალი და ოცნებაც კი. ეს მიგვითითებს იმაზე, რომ ვიზუალურმა გამოსახულებებმა შეიძლება მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს მეხსიერების პროცესებში.” – განმარტა დუესმა.
არა მხოლოდ აფანტიასტიკები უფრო ხშირად ოცნებობდნენ, არამედ მათი ოცნებები ნაკლებად ხდებოდა და უფრო დაბალი სენსორული დეტალები ჰქონდა.
”ეს მიგვითითებს, რომ ნებისმიერი შემეცნებითი ფუნქცია, რომელიც მოიცავს სენსორული ვიზუალური კომპონენტის არსებობას – იქნება ეს ნებაყოფლობით ან არა ნებაყოფლობით – სავარაუდოდ შემცირდება აფანტაზაში,” – თქვა კოგნიტურმა ნეირომეცნიერმა ჯოელ პარსონმა, UNSW Future Minds Lab- ის დირექტორმა.
ზოგიერთ მათგანს, ვისაც აფანტიაზი აქვს, ასევე აღინიშნა, რომ შემცირდა წარმოდგენა სხვა შეგრძნებებით.
”ჩვენმა მონაცემებმა ასევე აჩვენა, რომ აფანტიაზიის მქონე პირები არა მხოლოდ ვერ აფიქსირებენ ვიზუალიზაციას, არამედ ვერ აფიქსირებენ შედარებით შემცირებულ გამოსახულებებს, საშუალოდ, ყველა სხვა სენსორულ მოდალობაში, მათ შორის აუდიტორულ, ტაქტიანურ, კინესთეტიკურ, გემოვნებით, სურნელოვან და ემოციურობაზე”, – წერს გუნდი საკუთარ ნაშრომში.
ეს ხელს უწყობს პირადი ანგარიშების გამოყენებას აფანტაზიის მიერ, რომლებიც იკვლევდნენ საკუთარ გამოცდილებას აფანტიაზიასთან დაკავშირებით. Afantasic Alan Kendle იზიარებს მომენტს, როდესაც მიხვდა, რომ მისგან განსხვავებით, სხვა ადამიანებსაც შეუძლიათ მოისმინონ მუსიკა თავიანთ გონებაში.
”თავდაპირველად ვერ ვხვდებოდი ჩემთვის გონებაში მუსიკის მოსმენის უნარი იყო არაჩვეულებრივი – თითქმის ისეთი ჯადოსნური ხრიკი, როგორიც ტელევიზორში ჩანს”, – წერს იგი.
ვიზუალური აფანტასით დაავადებულთა ყველა მათგანს არ ჰქონიდა სხვა სენსორული წარმოდგენები, რაც მიგვითითებს ცვალებადობაზე ამ შინაგანი გონების განსაცდელში.
მკვლევარებმა აღნიშნეს, რომ რადგან მათი კვლევა ეყრდნობოდა თვითრეგულაციას, ამიტომ მათ შედეგებზე შეიძლება გავლენა იქონიოს საპასუხო მიკერძოებებმა, სადაც ადამიანები, რომლებიც საკუთარ თავს ერთი გზით იდენტიფიცირებენ, უპასუხებენ კითხვებს იმის მიხედვით, თუ როგორ ხედავენ ისინი პირადულ მსოფლიოს.
მაგრამ დასკვნების სხვა ასპექტები ვარაუდობენ, რომ თვითშეტყობინება შეიძლება არ იყოს გამოწვეული შედეგების მიკერძოებით: მნიშვნელოვნად იყო შეცვლილი პასუხები მონაცემებთან ერთად, რაც ვარაუდობდა, რომ სივრცითი შესაძლებლობები – ურთიერთობებისა და ობიექტების შორის დისტანცირების უნარი – არ ჩანდა მოხალისეებში ეს გავლენა.
”ჩვენ მხოლოდ ახლა ვსწავლობთ იმის გარკვევას, თუ რამდეად რადიკალურად განსხვავდება შინაგან სამყარი გამოსახულების გარეშე”, – დაასკვნა დოვსმა.
ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის შესწავლილი იმის შესახებ, თუ როგორ განვიცდით თითოეული ჩვენგანი შინაგანი გონების სამყაროს. თუ ფიქრობთ, რომ შეიძლება გქონდეთ აფანზია, შეგიძლიათ დაეხმაროთ მკვლევარებს უფრო მეტი გაიგონ ამ ფენომენის შესახებ აქ დარეგისტრირების გზით.
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
0
