40 წელზე მეტია, მეცნიერები მუშაობენ აივ-ის მკურნალობის გზების მოძებნაზე, ასევე მისგან ეფექტური დაცვის შესაქმნელად. თუმცა, არც ერთი ეს პრობლემა სრულად არ მოგვარებულა. მხოლოდ ანტირეტროვირუსული საშუალებების შემუშავება იყო შესაძლებელი, რომლებიც ანელებენ ვირუსის რეპროდუქციას, მაგრამ არ ანადგურებენ მას. დაავადების პრევენციის ერთადერთი ეფექტური საშუალება იყო პრეზერვატივი, მაგრამ ისინი ასევე არ უზრუნველყოფენ 100 პროცენტიან დაცვას და მეტიც, ადამიანები ხშირად უგულებელყოფენ საკუთარ უსაფრთხოებას. მაგრამ ახლა, როგორც ჩანს, მეცნიერებმა მოახერხეს ამ პრობლემის ერთ-ერთი გზით გადაჭრა – Gilead Sciences Inc-მა გამოაცხადა, რომ მის მიერ შემუშავებული პრეპარატი, Lencapavir, უზრუნველყოფს 100%-იან დაცვას აივ-ისგან. ის ასევე ეფექტურია უკვე ინფიცირებული ადამიანების სამკურნალოდ.
აივ სამკურნალო პრეპარატი
ლენაკაპავირი დამტკიცდა ჯერ კიდევ 2022 წელს, როგორც აივ-ის სამკურნალო საშუალება პაციენტებში, რომლებიც არ რეაგირებენ სხვა წამლებზე. ის ამცირებს ვირუსების დონეს სისხლში იმ დონემდე, რომ ისინი აღარ ვლინდებიან ტესტებში. მართალია, ჯერ არ არის საუბარი აივ-ის სრულ განკურნებაზე, როგორც ეს ხდება ჰემატოპოეზური უჯრედების ტრანსპლანტაციის შემთხვევაში.
პრეპარატი არის ინიექცია, რომელიც ტარდება წელიწადში ორჯერ. სლოან-კეტერინგის ინსტიტუტის თანახმად, ეს საშუალებას იძლევა არა მხოლოდ დაიცვას ადამიანის ორგანიზმი ვირუსის გავლენისგან, არამედ თავიდან აიცილოს აივ-ის გავრცელება. ანუ ადამიანი, რომელიც იღებს ლენკაპავირს, ხდება ნაკლებად ინფექციური.
როგორ მუშაობს ლენკაპავირი?
იმუნოდეფიციტის ვირუსი არის რეტროვირუსი, ანუ ის აერთიანებს თავის რნმ-ს მასპინძელი უჯრედების გენომში. ვინაიდან გენეტიკური მასალა ადვილად ნადგურდება, ვირუსი მას იცავს ცილის გარსით, ანუ კაფსიდით. მას შემდეგ, რაც აივ შედის მასპინძელი უჯრედის ბირთვში, ის აშორებს გარსს და გარდაქმნის მის რნმ-ს დნმ-ად.
სხვა არსებული მედიკამენტებისგან განსხვავებით, ლენკაპავირი მიზნად ისახავს ზუსტად ამ ვირუსულ კონვერტს. თავდაპირველად ითვლებოდა, რომ ის აძლიერებს მას და ამით „ბლოკავს“ გენეტიკურ მასალას, რაც ხელს უშლის ვირუსის ინტეგრირებას მასპინძელი უჯრედის დნმ-ში. თუმცა, 2024 წლის თებერვალში მეცნიერთა საერთაშორისო ჯგუფმა ჩაატარა კვლევა და აღმოაჩინა პრეპარატის რამდენიმე მოულოდნელი თვისება.
როგორც eLife-ში იტყობინება, ვირუსის გარსი წამლის გავლენის ქვეშ იშლება ბირთვში შესვლამდეც კი. საკუთარი თავისთვის აგრესიულ გარემოში გენეტიკური მასალა სწრაფად ნადგურდება მიზნის მიღწევის გარეშე.
უნდა ითქვას, რომ სხვა არსებული ანტივირუსული პრეპარატებისგან განსხვავებით, ლენაკაპავირი მოქმედებს აივზე მისი რეპლიკაციის სხვადასხვა ეტაპზე. ეს გამოწვეულია იმით, რომ კაფსიდი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ვირუსის სასიცოცხლო ციკლის თითოეულ ეტაპზე. სწორედ ამიტომ, ეს პრეპარატი ეფექტური რჩება მაშინაც კი, თუ ადამიანს აქვს რეზისტენტობა აივ-ის სხვა მედიკამენტების მიმართ.
არის თუ არა „აივ ვაქცინა“ 100 პროცენტით ეფექტური?
ბოლოდროინდელმა კვლევამ აჩვენა, რომ ლენკაპავირი 100% ეფექტურია, როგორც აივ-ის პრევენცია. ექსპერიმენტში მონაწილეობდა 16-დან 25 წლამდე ასაკის 5300-ზე მეტი ქალი და მოზარდი გოგონა სამხრეთ აფრიკისა და უგანდას სხვადასხვა რეგიონიდან.
ექსპერიმენტის ყველა მონაწილე დაიყო სამ ჯგუფად – თითოეულმა მიიღო აივ-ის სამი წამლიდან ერთი – Lenacapavir, Descovy ან Truvada. ბოლო ორი პრეპარატი არის ტაბლეტები, რომლებიც მიიღება ყოველდღე. მონაწილეებს აძლევდნენ ლენკაპავირის ინიექციებს წელიწადში ორჯერ, როგორც ამ წამლით აივ-ის მკურნალობისას.
შედეგად, 2134 ქალიდან, ვინც იღებდა ლენკაპავირს, არც ერთი არ დაინფიცირდა აივ-ით. 1068 ადამიანის ჯგუფში, რომლებმაც მიიღეს ტრუვადა, 16 ქალი დაინფიცირდა აივ-ით. Gilead-ის პრესრელიზის თანახმად, მკვლევრებმა აივ იპოვეს 2136 ქალიდან 39-ში, რომლებიც იღებდნენ Descovy-ს აბებს. შედეგები იმდენად დამაჯერებელი იყო, რომ მონაცემთა ანალიზის დამოუკიდებელმა კომიტეტმა გადაწყვიტა, ადრე შეეწყვიტა კვლევა და ყველა მონაწილეს შესთავაზა ლენკაპავირის ინიექციები, რომელიც უზრუნველყოფს უფრო საიმედო დაცვას ვირუსისგან.
აივ მკურნალობა ყველასთვის ხელმისაწვდომი არ იქნება?
მიუხედავად იმისა, რომ კვლევა ტარდება უღარიბეს ქვეყნებში, სადაც იმუნოდეფიციტის ვირუსით ინფიცირების დონე ყველაზე მაღალია, უახლოეს მომავალში წამალი ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ხელმისაწვდომი იყოს მათი მოსახლეობისთვის. მიზეზი მისი მაღალი ღირებულებაა. რა თქმა უნდა, ლენკაპავირი არ შეიძლება ჩაითვალოს მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ძვირად ღირებულ წამლად, თუმცა, მკურნალობის წლიური კურსი, ანუ ორი ინიექცია, ამერიკელ პაციენტებს 42 ათას დოლარზე მეტი უჯდება.
Gilead გვპირდება, რომ აწარმოებს წამალს უფრო დიდი მოცულობით და დაბალი ფასებით, რათა ის ხელმისაწვდომი გახადოს დაბალი შემოსავლის მქონე ქვეყნებში, დაავადების მაღალი მაჩვენებლით. მაგრამ, რადგან დროზე არაფერია ნათქვამი, ჯერჯერობით ეს დაპირება სურვილს უფრო ჰგავს, ვიდრე რეალურ ვალდებულებას.
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
0
