close

ეს საინტერესოა

ეს საინტერესოა

ოპტიკური ილუზია, რომელსაც სხვადასხვანაირად ვხედავთ

ტვიტერზე ახალი შავ-თეთრი ოპტიკური ილუზია გამოქვეყნდა, რომელშიც დიდი მნიშვნელობა ადამიანის ხედვაზეა დამოკიდებული. ილუზიას ჰიპნოზური ეფექტი აქვს და მაყურებლის უმეტესობა კომენტარს აკეთებს „45283“-ის დანახვაზე, რომელიც სინამდვილეში არ არსებობს.

რეალურად, წრიულ ილუზიაში ჩაწერილია ციფრთა კომბინაცია “3452839“, მაგრამ გარკვეული ადამიანებისთვის 3-იანი და 9-იანი ნაკლებად ჩანს. ეს ფენომენი კონტრასტული მგრძნობელობითაა გამოწვეული, რაც გულისხმობს თვალის უნარს, განასხვავოს ობიექტები დაბალ, ბუნდოვან ან მბჟუტავ განათებებში.

ჩვეულებრივ, კონტრასტის მგრძნობლობა ისეთი სიმბოლოების ამოკითხვით იზომება, რომლებიც მუქი, ნაცრისფერი ფერებიდან გადადის უფრო ღია ფერებისკენ. ასე რომ, ვისაც აქვს მაღალი კონტრასტული მგრძნობელობა, სავარაუდოდ დაინახავს ყველა რიცხვს, ხოლო ვისაც ნაკლები რაოდენობა აქვს, შეიძლება დაინახოს მხოლოდ “528”, რომლებიც აქ ყველაზე გამორჩეული ციფრებია. აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ თუ ილუზიაში პერსონაჟია და მას საერთოდ ვერ არჩევთ, უმჯობესია, თქვენი მხედველობა ექიმმა შეამოწმოს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოა

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ დედამიწა “გონიერია”

დედამიწაზე არსებული სიცოცხლის სხვადასხვა ფორმების, მათ შორის ბაქტერიების, მცენარეებისა და ცხოველების კოლექტიურმა აქტიურობამ ჩვენი პლანეტა სრულად შეცვალა. მაგალითად, მცენარეთა მიერ ფოტოსინთეზის უნარის გამომუშავებამ და დიდი რაოდენობით ჟანგბადის გამოყოფამ გარემო გარდაქმნა — ანუ, მათი ერთობლივი ქმედებით პლანეტური მასშტაბების შედეგი მივიღეთ.

მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ბიოსფეროს ამგვარმა გავლენამ თავად დედამიწა “გააცოცხლა”. თუ ეს მართლაც ასეა, რამდენად შესაძლებელია, რომ მას საკუთარი “გონი” ჰქონდეს? — სწორედ ამ კითხვაზე ცდილობენ პასუხის გაცემას მკვლევრები. მათ თავიანთი აზრითი ექსპერიმენტი International Journal of Astrobiology გამოქვეყნებულ ნაშრომში განავრცეს.

ახალი კვლევა მათ ისეთ კონცეფციებზე დააფუძნეს, როგორიცაა გაიას ჰიპოთეზა, რომლის მიხედვითაც, ბიოსფერო არაცოცხალ სისტემებთან (ჰაერი, წყალი, მიწა) მჭიდროდ ურთიერთქმედებს, რათა პლანეტის სიცოცხლესთან თავსებადობა შეინარჩუნოს. ეს კი ტექნოლოგიურად განუვითარებელ არამიწიერ სახეობებზეც ვრცელდება. თითქოს, ამ კონცეფციაში მარველის ფილმის ეკრანიდან არის რაღაც ამოღებული… რეალურად კი ეს შეიძლება, ისეთ გლობალურ საკითხებთან გამკლავებაში დაგვეხმაროს, როგორიცაა კლიმატის ცვლილება, ან თუნდაც არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა.

“მილიონდოლარიანი კითხვაა, თუ როგორ გამოიყურება პლანეტური გონი და რას ნიშნავს ეს პრაქტიკაში, რადგან ჯერ არ ვიცით, როგორ გადავინაცვლოთ განვითარებული ტექნოსფეროს საფეხურზე”, — აღნიშნავენ მკვლევრები.

მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ სიცოცხლის ფართომასშტაბიან ქსელებს უზარმაზარი უხილავი ინტელექტის შექმნა შეუძლია, რაც მთელი პლანეტის მდგომარეობას მკვეთრად შეცვლის. მსგავსი აზრითი ექსპერიმენტები კი ადამიანებს, დიდი ალბათობით, დედამიწაზე მათი გავლენის გაგებასა და გაუმჯობესებაში დაეხმარება. მათ ასევე სჯერათ, რომ ეს უცხოპლანეტელების ძებნაშიც გამოადგებათ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოა

აქვს თუ არა წყალს მეხსიერება?

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ წყალს შესაძლოა მეხსიერება გააჩნდეს. მათ შეისწავლეს წყლის ინდივიდუალური წვეთები და დაინახეს, რომ თითოეულ წვეთს განსხვავებული მიკროსკოპული სტრუქტურა გააჩნია.
ექსპერიმენტის მიმდინარეობისას ყვავილი მოათავსეს წყალში, შემდეგ წვეთები ამოიღეს და დააკვირდნენ. აღმოჩნდა, რომ სტრუქტურა შეიცვალა, მაგრამ ყველა წვეთი ძალიან ჰგავდა ერთმანეთს. სხვა ყვავილის შემთხვევაშიც წვეთის სტრუქტურა სულ სხვაგვარად გამოიყურებოდა. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, კონკრეტული ყვავილი თითოეულ წვეთში დამახსოვრებულია. წყლის სტრუქტურა ასევე შესაძლოა შიეცვალოს ნეგატიური და პოზიტიური სიტყვებისა და ფრაზების დროს.
მეცნიერების ნაწილს არ სჯერა აღნიშნული მოსაზრების, რადგან წყლის მოლეკულები მუდმივად მოძრაობენ. არ არსებობს სტრუქტურა, რომელიც მუდმივი იქნება რაიმე გრძელვადიანი მეხსიერებისთვის, ამბობენ ისინი. გამოკვლევებით ცხადია, რომ მეხსიერების ეფექტი ნამდვილად არსებობს, მაგრამ მოგვიანებით ჩატარებულმა ექსპერიმენტებმა იგივე არ დაადასტურა. ფენომენი დღემდე შესწავლის პროცესშია.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოა

ფორმულა 1-ის მომდევნო სეზონებში შესაძლოა ქალი პილოტი გამოჩნდეს

ფორმულა 1-ში შესაძლოა მომდევნო სეზონებში ქალი პილოტი გამოჩნდეს. ამ თემის ირგვლივ დისკუსიები აქტიურად მიმდინარეობს. როგორ შეგვიძლია ამ თემის განხილვა, შეგვიძლია თუ არა ამ პროცესს მივუდგეთ როგორც მარკეტინგულ მოვლენას? რა შეიძლება მისცეს დღევანდელ ფორმულა 1-ს პილოტების რიგებში მანდილოსნების გამოჩენამ.

წარსულში თუ ვიმოგზაურებთ, აღმოვაჩენთ რომ სპორტის ამ სახეობაში აქამდე 5 ქალ მრბოლელს მიუღია მონაწილეობა. პირველი ქალი, რომელიც ფორმულა 1-ში გამოდიოდა მარია-ტერეზა დე ფილიპისი იყო. იტალიელმა მარია-ტერეზა დე ფილიპისმა ეროვნული სერიების სკოლა გაიარა OSCA-სა და “მაზერატის” მანქანებით. “მაზერატის” რიგებში თავისი პარტნიორის ლუიჯი მუსოს რჩევით, მან ჯერ 1958 წელს, სირაკუზში არაჩასათვლელ რბოლაში სცადა ბედი, სადაც მეხუთე ადგილი დაიკავა, შემდეგ კი ძირითადი სეზონის ოთხ გრან-პრიზე გამოჩნდა. მონაკოში მან კვალიფიკაცია ვერ გაიარა, მალევე ბელგიის გრანპრიზე კი მეათე ადგილზე გავიდა. შემდეგ იყო პორტუგალიის და იტალიის გრანპრები, სადაც ამჯერად ტექნიკური პრობლემების გამო პილოტი მანქანამ დააღალატა. შემდეგ იყო მისი თანემამამულე ლელა ლომბარდი, რომლის კარიერაც შეიძლება უფრო წარმატებულად შეფასდეს, მოპოვებული 0.5 ქულისა და გრანპრებზე მონაწილეობის რაოდენობით. საერთო ჯამში ხუთი ქალიდან სამი იტალიელი იყო, ერთი დიდი ბრიტანეთს წარმოადგენდა, ერთიც სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკას.

დღეს როდესაც სპორტის ეს სახეობა სეზონიდან სეზონამდე ახალ სიმაღლეებს იპყრობს, ფორმულა ორისა და სამის ფონზე, სადაც გაცილებით ნაკლები ინტერესი და პროცესებია, რამდენად რეალურია ქალი მრბოლელის ამ სექციაში გამოჩენა? მარკეტერების აზრით, ქალი მრბოლელი ინტერესს უფრო გაზრდის, მეტ გულშემატკივარს მოიზიდავს და რბოლა უფრო საინტერესო გახდება. პარალელი შეგვიძლია ფორმულა 2-ზე გავავლოთ, სადაც პირველი ქალი პოლოტი 25 წლის ასაკში გამოჩნდა, კოლუმბიელი ტატიანა კალდერონი მანამდე ფორმულა 3-ში და GP3-ის სერიაში გამოდიოდა, აგრეთვე, იყო ზაუბერის განვითარების პილოტი.

ფორმულა 1-ის გასული სეზონი ყველაზე ყურებადი და ერთ-ერთი პოპულარული სპორტული მოვლენა იყო, მიუხედავად კოვიდ სიტუაცის და სირთულეებისა, რამაც ბევრ სახეობაზე უარყოფითად იმოქმედა, შეგვიძლია ვთქვათ რომ ფორმულა 1-ის შემთხვევაში საპირისპირო პროცესები წარიმართა, მეტი ფანის მოზიდვის ფონზე ახალ სეზონზე გაზრდილმა ინტერესმა სატელევიზიო უფლებებზეც იმოქმედა, 2022 წლის სეზონს მეტი ტელევიზია გააშუქებს. დაახლოებით 2 თვეში ბაჰრეინიდან ახალი მარათონი დაიწყება, 23 ეტაპით შემდგარ ჩემპიონატს წლის ბოლოს ნოემბერში აბუ დაბის გრანპრი დახურავს.

მარკეტინგული კუთხით პარალელი შერეული ორთაბრძოლების სახეობასთან შეგვიძლია გავავლოთ, სადაც ქალების ინტეგრაციის შემდეგ სპორტის მიმართ ინტერესი საოცრად გაიზარდა, თუმცა ფიზიკური ორთაბრძოლების და ერთმანეთთან დაპირისპირების საკითხი ფორმულა 1-ში რადიკალურად სხვა კუთხით დგას, სადაც უდიდესი კონკურენციის ფონზე, ბოლიდების, ტექნიკური არსენალისა და პილოტების უნარების გარდა, საბოლოო შედეგზე უამრავი სხვა ფაქტორი მოქმედებს. რაც შეეხება ტექნიკურ სტაფს, იქ მანდილოსნები თითქმის ყველა გუნდში არიან წარმოდგენილი სხვადასხვა პოზიციებზე.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოასაქართველო

გოგონა სომხეთიდან, რომელმაც ქართული ენა თავისით შეისწავლა

ნვარდ ხაჩატრიანს ერევანში შევხვდი. ჩემი მომენტალური გაოცება გამოიწვია იმან, რომ ველოდი ადამიანს, ვისაც ან ინგლისურად ან რუსულად უნდა დავლაპარაკებოდი და უცებ – ქართულად გამიბა საუბარი. აღმოჩნდა, რომ ქართული თავისით უსწავლია და შესანიშნავადაც მღერის ჩვენს ენაზე. მოკლედ, გაგაცნობთ ძალიან დადებით, შრომოსმოყვარე და მეგობრულ ადამიანს ჩვენი მეზობელი ქვეყნიდან.

ნვარდ, უპირველეს ყოვლისა, შენი თავი გაგვაცანი.

-ნვარდი მქვია, მაგრამ ქართველებმა ვარდო დამარქვეს. 23 წლის ვარ – ვასწავლი ინგლისურს.  ენების თეორიისა და ინტერკულტურული კომუნიკაციის ფაკულტეტი დავამთავრე. ჩემი ინტერესია, შევხვდე გონებამახვილ, სიცოცხლით სავსე და ბედნიერ ადამიანებს,  რათა მათთან ერთად გავიზიარო დაუვიწყარი მომენტები – ეს ხდის ჩვენს ცხოვრებას უფრო საინტერესოსა და თავგადასავლებით სავსეს.  ურთიერთობები არის ის, რასაც ყველაზე მეტად ვაფასებ ცხოვრებაში.  რა თქმა უნდა, სხვა ინტერესებიც მაქვს, ამასთან ერთად.

ქართული ენის შესწავლა დაიწყე – ენის, რომელიც საკმაოდ რთულია. რატომ დაინტერესდი?

პირველად, როდესაც ქართული საუბარი მოვისმინე, მაშინვე შემიყვარდა, იმიტომ რომ სასიამოვნოდ მომხვდა ყურში მისი ტონი, დინამიკა... მომწონს, როგორ ჟღერს სიტყვები, მინდოდა, რაც შეიძლება სწრაფად შემესწავლა, რომ ისე მცოდნოდა, როგორც იციან მათ, ვისთვისაც ქართული მშობლიურია. სწორედ ამიტომ –  სულ ვეკითხები ჩემს ქართველ მეგობრებს ყოველ სიტყვას, რასაც ვერ ვიგებ – ყველაფერი მინდა ვიცოდე და ჯერ კიდევ სწავლის პროცესში ვარ.

ჩემი აზრით, ქართული სულაც არაა რთული ენა. სიტყვა ,,რთულს“ ჩავანაცვლებდი ,,საინტერესოთი“.  ყველაზე მეტად ქართულ ენაში არსებული გამონაკლისები მიზიდავს და მოკლე სიტყვებში ხანდახან 4-5 თანხმოვნის თანაარსებობა.

პირველად ჩემს თავს ვუთხარი – მე მსურს, ვისაუბრო ქართულად, უნდა ვისწავლო – ასე რომ, მიდი, შენ ამას შეძლებ!

დავიწყე საუკეთესო ლექსიკონების ძებნა – გრამატიკის წიგნების, შემდეგ ვუყურებდი სასწავლო კურსებს Youtube-ზე. საბოლოოდ, ყველაფერს ვინიშნავდი. ასე მივედი შედეგამდე.

მე ახლაც ვსწავლობ, ნებისმიერი მომდევნო ვიზიტისას საქართველოში, რაიმე ახალი შენაძენით აუცილებლად მივდივარ.

-თუ გაქვს სიტყვები ან ფრაზები, რომლებიც განსაკუთრებით მოგწონს?

-ძალიან ბევრი წინადადება და სიტყვა მომწონს, რამდენიმეს გამოვყოფ – ,,სიცოცხლე მინდა“’(მეგი გოგიტიძის სიმღერიდან დამამახსოვრდა, ძალიან მომწონს ამ სიმღერის ტექსტი. როცა ვთარგმნე, ძალიან დიდი ემოცია და შთაბეჭდილება მომიტანა).

ასევე, ხშირად ვიყენებ და მომწონს ფრაზები – ,,ნუ გეშინია“, ,,სულს მოგცემ“, ,,ნუ ჩამოუშვი ცხვირი“, ,,არ დაიდარდო“ – ფრაზები, რომლებიც ადამიანებს ამხნევებს.

სლენგებიც მომწონს – აი, მაგალითად, ,,ვერ გავიგე, რას ლაპარაკობ?!“ ,,ბაზარი არაა!“, ,,ძაან კაი ბიჭია“ – ყველაფერთან ერთად, სწორი ინტონაციით გამოთქმაც ვისწავლე.

-ქართულ ლიტერატურასაც ხომ არ გაეცანი?

-რა თქმა უნდა, უპირველესად, ილია ჭავჭავაძეს დავასახელებ, რომელიც ქართველების კულტურული ნაციონალიზმის ერთ-ერთ მამადააა მიჩნეული. ასევე, აკაკი წერეთელს, რომელიც ილიასთან ერთად იყო ამ პროცესში. ძალიან ცნობილი სიმღერა ,,სულიკო“ ხომ მის ლექსზეა შექმნილი.

აუცილებლად უნდა აღვნიშნო შუასაუკუნეების პოეტი – შოთა რუსთაველი, რომელიც ქართული ოქროს ხანის თვალსაჩინო ფიგურაა თავისი პოემით – ,,ვეფხისტყაოსანი“. ეს ნაწარმოები ქართულ ნაციონალურ ეპიკურ პოემადაა მიჩნეული. აქვე – ძალიან საინტერესო ფაქტი – საქართველოში ეს წიგნი ყველა პატარძლის აუცილებელი მზითევი იყო.

მომიყევი შენი საქართველოსადმი დამოკიდებულებებისა და შთაბეჭდილებების შესახებ.

ჩემი საქართველოსადმი დამოკიდებულება პირდაპირ ადამიანებთანაა დაკავშირებული, რომლებსაც შევხვდი და ჩემთვის ძალან ძვირფასები გახდნენ. ყველა მათგანი ძალიან მიყვარს. რა თქმა უნდა – შეუძლებელია, არ აღვნიშნო ქართული სამზარეულოც.

-რა განსხვავებებსა და საერთოს ხედავ საქართველოსა და სომხეთს შორის?

ორივე ქვეყანა ძალიან სტუმართმოყვარეა – კეთილი ხალხით სავსე, ვართ ქრისტიანები და პატივს ვცემთ ჩვენს ტრადიციებს – ძალიან პატრიოტები ვართ.

ყველაზე დიდი განსხვავება, რომელიც ახლა გონებაში ამომიტივტივდა და სახელს დავარქმევ, არის ,,საზოგადოება“ – ქართველებთან შედარებით, სომეხი ხალხი ბევრად უფრო კონსერვატორია ბევრ სხვადასხვა ასპექტში. მაგრამ, საბოლოო ჯამში, უფრო მეტ მსგავსებას ვხედავ ჩვენს ქვეყნებს შორის.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოა

გერმანიაში ახალი წლისთვის ფოიერვერკების გაყიდვა წელსაც აიკრძალა

გერმანიაში ახალი წლისთვის ფოიერვერკების გაყიდვა და შეძენა წელსაც აიკრძალა. გადაწყვეტილება პარასკევს, 24 დეკემბერს გახდა ცნობილი. ინფორმაციას გერმანული გამოცემა დოიჩე ველე ავრცელებს.

კორონავირუსის ომიკრონის ვარიანტის გავრცელების პარალელურად გერმანიის კანონმდებლებმა განაცხადეს, რომ არ სურთ ფოიერვერკებით მიყენებული დაზიანებებით პანდემიის გამო გადატვირთულ საავადმყოფოებზე წნეხი გაიზარდოს.

ამავე მიზეზით, ახალი წლის მოახლოებასთან ერთად ქვეყანაში ფოიერვერკების გაყიდვაზე შეზღუდვა გასულ წელსაც მოქმედებდა.

აღსანიშნავია, რომ გერმანია ამჟამად კორონავირუსის პანდემიის მეოთხე ტალღას ებრძვის. გერმანიის ჯანდაცვის მინისტრმა კი ომიკრონის გამოჩენასთან ერთად საზოგადოება მომდევნო კვირებსა თუ თვეებში პანდემიის მეხუთე ტალღის შესახებაც გააფრთხილა.

 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ანალიტიკაეს საინტერესოაისტორიაკულტურა

აფხაზური დამწერლობა და ენის თავისებურებები

საკითხი, თუ როდის წარმოიშვა აფხაზური დამწერლობა, საკამათოა. ზოგი რუსი და აფხაზი მეცნიერი ვარაუდობს, რომ აფხაზური დამწერლობა ძველ დროში არსებობდა. მეცნიერთა უმრავლესობა კი ამ აზრს არ იზიარებს. ისინი მიიჩნევენ, რომ დამწერლობა აფხაზურ ენაზე პირველად გაჩნდა XIX ს-ის მეორე ნახევარში.

ჩვენს საზოგადოებში ფართოდაა გავრცელებული მოსაზრება, თითქოს აფხაზურ ენაში არ არსებობს „ზღვისა“ და „ნავის“ გამომხატველი ტერმინები. აქედან კეთდება დასკვნა, რომ აფხაზები ისე ცოტა ხნის წინ არიან ჩამოსულები ზღვის სანაპიროზე, რომ ჯერ მისი სახელიც ვერ გამოუთქამთო. არ ვიცი პირველად ვინ მოიგონა ეს ყალბი „არგუმენტი“. თუმცა, უბრალო ლოგიკა გვკარნახობს, რომ ხალხს, რომელსაც თუნდაც რამდენიმე წელიწადი უცხოვრია ზღვასთან, არ შეიძლება ენაში მისი დასახელება არ ჰქონდეს. აფხაზები კი ზღვასთან უხსოვარი დროიდან ცხოვრობენ და მათი ენაც მდიდარია საზღვაო ლექსიკით. როგორც ზღვისპირეთის მცხოვრებლები, აფხაზები მისდევდნენ საზღვაო რეწვასა და მეკობრეობას. ისინი საკმაოდ შორს ცურავდნენ. ჰოლანდიელი მეცნიერი ნიკოლას ვიტსენი 1692 წ. წერდა აფხაზი მეკობრეების შესახებ, რომ მათ გამო ზოგჯერ ფერხდებოდა გემების მიმოსვლა კაფასა (ყირიმი) და კონსტანტინოპოლს შორის. ვახუშტი ბატონიშვილის (XVIII ს.) ცნობითაც, აფხაზები „ზღუასა შინა მაგარნი და ძლიერნი“ იყვნენ. ასეთი ცნობები საკმაოდ ბევრია. განვითარებულ ზღვაოსნობასთან დაკავშირებული იყო გემთმშენებლობა, რომელმაც XIX ს-ის მეორე ნახევრამდე იარსება. აფხაზური ხომალდები 100-მდე კაცს იტევდნენ და პატარა ზარბაზნებით იყვნენ შეიარღებულნი. თუმცა აფხაზებს უფრო დიდი გემების აშენებაც შეეძლოთ. არსებობს ცნობა, რომ 1802 წლის ახლოს აფხაზეთის მთავარმა ქელეშ-ბეგმა ოსმალეთის სულთანს საჩუქრად მიართვა თავის ქვეყანაში აგებული 60-ზარბაზნიანი ხომალდი.

თუ რა ენაზე ლაპარაკობდნენ უძველესი დროის აფხაზი მთავრები, ამის მაჩვენებელი პირდაპირი მასალები არ არსებობს, მაგრამ უნდა ვიფიქროთ, რომ მათი მშობლიური ენა აფხაზური იყო. გარდა ამისა, სხვადასხვა პერიოდებში აფხაზეთის მთავრები და დიდი ფეოდალები ფლობდნენ აგრეთვე ბერძნულ, ქართულ, თურქულ-ოსმალურ ენებს. XIX ს-დან კი რუსულ ენასაც. ქართული ენის ცოდნა აფხაზ დიდებულებში, ალბათ, ფართოდ გავრცელდა VIII–IX სს-დან. ვახუშტის ცნობით, აფხაზებს „ენა საკუთარი თვისი აქუსთ, არამედ უწყიან წარჩინებულთა ქართული“. წერილობით წყაროებში ფეოდალური აფხაზეთი ყველაზე კარგად არის გაშუქებული XIX ს-ში. ამ დროს ჩვენ ვხედავთ, რომ აფხაზეთის მთავრები და თავადები აფხაზურის გარდა ფლობენ ქართულ, თურქულ, შემდეგ ასევე რუსულ ენებს. კერძოდ, ამ ენებზე ახორციელებდნენ ისინი მიმოწერას. აფხაზური კი მათი მშობლიური სალაპარაკო ენა იყო. შემთხვევითი არ არის, რომ აფხაზეთის უკანასკნელი მთავრის ვაჟი გიორგი შარვაშიძე (1846–1918) – ცნობილი პოეტი და საზოგადო მოღვაწე, საქართველოს დიდი პატრიოტი, შესანიშნავად ფლობდა აფხაზურ ენას. თანამედროვეთა ცნობით, ისეთ წმინდა და დახვეწილ აფხაზურ ენაზე იმ დროს უკვე აღარავინ ლაპარაკობდა.’

 

გამოყენებული ლიტერატურა:

 

  • ანჩაბაძე, გია.  „XII–XIII საუკუნეებში ტერმინს – „აფხაზი“ სამი მნიშვნელობა ჰქონდა”. www.humanrights.ge (28/07/2018)
  • აფხაზეთი – საქართველოს ერთ-ერთი ულამაზესი კუთხე.  www.ucnauri.com (28/07/2018)

 

მასალა მოამზადა: ნინო ჯალაღონიამ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ანალიტიკაეს საინტერესოაისტორიაკულტურასაქართველო

,,აფხაზის” მნიშვნელობა და ისტორიული წყაროები

აფხაზური ენის პირველი დაფიქსირება წერილობით წყაროებში უნდა იყოს „ქართლის ცხოვრებაში მოტანილი ცნობა, რომ თამარ მეფემ თავის ვაჟსა და მემკვიდრეს – გიორგის უწოდა მეორე სახელი „ლაშა“, „რომელი განმანათლებლად სოფლისა ითარგმანა აფსართა ენითა“. ტერმინი ლაშა (ალაშა) აფხაზურ ენაზე დღესაც სინათლის სხივს ნიშნავს, ხოლო ეთნონიმი „აფსარი“ უნდა წარმოდგებოდეს აფხაზთა თვითსახელწოდებიდან – „აფსუა“. როგორც ჩანს, მემატიანემ ამ ეთნონიმის გამოყენება იმიტომ ირჩია, რომ მკითხველისათვის ეჩვენებინა, კერძოდ რომელი აფხაზების ენაზე ნიშნავდა სინათლის სხივს „ლაშა“. XII–XIII საუკუნეებში ტერმინს – „აფხაზი“ სამი მნიშვნელობა ჰქონდა. იგი აღნიშნავდა: 1) საკუთრივ აფხაზებს, 2) დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობას (ეთნიკური აფხაზების ჩათვლით) და 3) სრულიად საქართველოს მოსახლეობას. ეს იყო გამოხატულება იმ დიდი როლისა, რომელიც აფხაზება შეიტანეს საქართველოს გაერთიანების საქმეში.

შემდეგი დროის ავტორთა თხზულებებში უკვე ვხვდებით პირდაპირ ცნობებს აფხაზთა ცალკე ენის არსებობის შესახებ. ამ მხრივ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ცნობილი თურქი მოგზაურის ევლია ჩელებიას მონათხრობი, რომელმაც 1641 წელს იმოგზაურა აფხაზეთის სანაპიროზე და საინტერესო ჩანაწერები დაგვიტოვა „არაჩვეულებრივი და გასაოცარი აბაზას ენის“ შესახებ (თურქულად აფხაზს ეწოდება „აბაზა“). მას მოაქვს ცალკეული აფხაზური სიტყვები (ჩაწერილი თურქულ-ოსმალური ანბანით) და მთელი წინადადებები სათანადო თარგმანით. ეს მასალა არავითარ ეჭვს არ ტოვებს, რომ სწორედ აფხაზური ენის აღწერაა.

ის ფაქტი, რომ აფხაზური ენის ნიმუშები მხოლოდ XII ან  XVII ს-დან არის დაფიქსირებული, სულაც არ ნიშნავს, რომ უფრო ადრე აფხაზეთში აფხაზურენოვანი მოსახლეობა არ არსებობდა. ქართული ენის ჩვენამდე მოღწეული უძველესი ნიმუშები ახ.წ. V საუკუნეს ეკუთვნის; სხვა ქართველური ენების (მეგრულ-ჭანური და სვანური) მასალები კი XVII–XVIII სს-ში ჩანან პირველად, მაგრამ ეს ფაქტები ისე ხომ არ უნდა გავიგოთ, რომ ამ ენებზე მანამდე არავინ ლაპარაკობდა? პირიქით, ცნობილია, რომ სვანური უფრო ძველი ქართველური ენაა.

 

გამოყენებული ლიტერატურა:

 

 

  • ანჩაბაძე, გია.  „XII–XIII საუკუნეებში ტერმინს – „აფხაზი“ სამი მნიშვნელობა ჰქონდა”. www.humanrights.ge (28/07/2018)
  • აფხაზეთი – საქართველოს ერთ-ერთი ულამაზესი კუთხე.  www.ucnauri.com (28/07/2018)

 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეკოლოგიაეს საინტერესოა

ქალაქი სან-ფრანცისკო შენობების სიმძიმეს ვეღარ უძლებს და მიწაში ეფლობა

ამერიკის შეერთებული შტატების გეოლოგიური კვლევების სამსახურში მომუშავე გეოფიზიკოსის, ტომ პარსონსის თქმით, ქალაქო სან-ფრასცისკო დროთა განმავლობაში მიწაში ეფლობა. ქალაქი ცათამბჯენების სიმძიმეს ვეღარ უძლებს, რაც სხვა ფაქტორებთან ერთად იწვევს ქალაქის მიწაში ჩაფლობას.
გეოფიზიკოსმა სატელიტური სურათების გამოყენებით შეისწავლა ქალაქში განლაგებული თითქმის ყველა ნაგებობა და დასკვნამდეც მივიდა, რომ სან-ფრანცისკოს ცენტრალურ ნაწილში ყველაზე ცუდი მდგომარეობაა, სადაც უზარმაზარი შენობები მრავლად გვხვდება.
ქალაქის ერთ-ერთი ცათამბჯენი, რომელიც წონით მესამე ადგილს იკავებს, დროთა განმავლობაში გვერდით იხრება, რაც გამოწვეულია მიმდებარედ აგებული ნაგებობებით და მშენებლობის პერიოდში დაკარგული მიწისქვეშა წყლით. ტომ პარსონსის კვლევა ამ მხრივ საყურადღებოა, რადგან კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული წყლის დონის მატება ქალაქისთვის უფრო პრობლემური გახდება და ხშირად დაიტბორება.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოა

მეცნიერებმა შექმნეს რობოტები, რომლებიც დამოუკიდებლად მრავლდებიან

ამერიკის შეერთებულ შტატებში მდებარე ვერმონტის, ტაფტსისა და ჰარვარდის უნივერსიტეტებში მომუშავე მეცნიერების განცხადებით, მათ მიერ შექმნილ „ცოცხალ რობოტებს“, იმავე ქსენობოტებს დამოუკიდებლად გამრავლება შეუძლიათ. ამის შესახებ დეტალური ინფორმაცია გამოცემა Proceedings of the National Academy of Sciences-ში გამოქვეყნებულ ნაშრომშია წარმოდგენილი.

სპეციალისტებმა მსოფლიოში პირველი „ცოცხალი რობოტები“ აფრიკული კლანჭებიანი ბაყაყის, Xenopus laevis-ის ემბრიონის ღეროვანი უჯრედებისგან შექმნეს. სწორედ მოცემული სახელიდან გამომდინარე უწოდეს მათ ქსენობოტები. აღსანიშნავია, რომ ამ ორგანიზმების ზომა ერთ მილიმეტრზე ნაკლებია. მეცნიერებმა ისინი საზოგადოების წინაშე პირველად 2020 წელს წარადგინეს. ამ დროს „ცოცხალ რობოტებს“ მოძრაობა, ჯგუფურად მუშაობა და თვითგანკურნება, ანუ აღდგენა შეეძლოთ.

ამჯერად მეცნიერებმა „მშობელი“ ქსენობოტები შექმნეს, რომლებიც ასობით ერთუჯრედიან ორგანიზმს შთანთქავენ და რამდენიმე დღის შემდეგ მათ „ჩვილ“ ქსენობოტებად აქცევენ. „ახალშობილი“ რობოტები „მშობლებს“ ჰგვანან, მათ მსგავსად მოქმედებენ და გამრავლების უნარით ხასიათდებიან.

სპეციალისტების განცხადებით, ახალი აღმოჩენა ბევრ ტექნოლოგიურ ინოვაციას დაუდებს სათავეს. მათი თქმით, მსგავსი უჯრედების პლასტიკურობისა და სხვადასხვა უნარის გამოყენება მომავალში შესაძლოა, არაერთი მნიშვნელოვანი პრობლემის მოგვარებაში დაგვეხმაროს.

 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 22 23 24 25 26 98
Page 24 of 98