ეს საინტერესოა

2024 წლის თებერვალში ისლანდიაში მდებარე ვულკანი სუნდნუქსგიგარი ამოიფრქვა. იქიდან გამოთავისუფლებულმა ლავამ გარშემო არსებულ თოვლიან ზედაპირზე დაიწყო დინება, რამაც გასაოცარი სანახაობა შექმნა. ამ კადრების გადაღება ჯერონ ვან ნიუვენჰუვმა შეძლო.

ვულკანის ეს აქტიურობა 2023-24 წლებში დაფიქსირებულ უფრო მასშტაბურ ამოფრქვევებს უკავშირდება, რამაც ქალაქ გრინდავიკში შენობების ნგრევაც კი გამოიწვია. რაც შეეხება უკანასკნელ მოვლენას, მისმა ამსახველმა ვიდეომ დიდი ყურადღება დაიმსახურა. კადრები იმდენად შთამბეჭდავია, რომ სოციალური ქსელის მომხმარებლებში გაჩნდა იმის ეჭვიც, რომ ისინი ხელოვნური ინტელექტის მიერაა გენერირებული. რა თქმა უნდა, ეს ასე არაა, რასაც ვიდეოს ავტორი ადასტურებს.

“ეს არაჩვეულებრივია, რადგან მშვენივრად გვიჩვენებს, რომ ბუნებას ჯერ კიდევ შეუძლია, თავისი უნიკალურობით გაგვაოცოს. ცხადყოფს იმასაც, რომ კონკრეტულ მოვლენებს ყალბად აღვიქვამთ მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ ვერ ვხსნით. საინტერესოა, არა?!”, — ამბობს ფოტოგრაფი.

ერთ-ერთი მიზეზი, რომლის გამოც ეს ვიდეო ხელოვნური ინტელექტის მიერ გენერირებული ეგონათ, ის იყო, რომ ლავასთან შეხებისას თოვლი ორთქლს არ წარმოქმნიდა. ამით თავად ფოტოგრაფიც დაინტერესდა და გაარკვია, რომ შესაძლებელია, ეს ლეიდენფროსტის ეფექტს უკავშირდებოდეს.

ამ დროს სითხე, რომელიც მისი დუღილის ნიშნულზე ბევრად ცხელ მატერიასთან ურთიერთქმედებს, ორთქლის იზოლირებულ შრეს წარმოქმნის, რაც სწრაფ დუღილს უშლის ხელს. ეს ნიშნავს, რომ ლავასთან შეხებისას ფორმირებულმა აირმა ცხელი ზედაპირის ზემოთ, სავარაუდოდ, თხევადი წვეთების შენარჩუნება განაპირობა, ამიტომ ორთქლის მაღლა ამავალი ნაკადი არ დაფიქსირებულა.

მეორე მიზეზად ნიუვენჰუვი ასახელებს, რომ კინოს სპეციალურმა ეფექტებმა საზოგადოებას ლავის მახასიათებლებზე არასწორი წარმოდგენა შეუქმნა. შესაბამისად, რეალური ლავის მოძრაობისა თუ გარემოსთან ურთიერთქმედების თავისებურებები ბევრი ადამიანისთვის უჩვეულოა.

ბო­ტა­ნი­კო­სებ­მა 1980-იან წლებ­ში, იუ­დე­ის უდაბ­ნოს გა­მოქ­ვა­ბულ­ში ნა­პოვ­ნი 1000 წლის წი­ნან­დე­ლი თეს­ლი­დან გა­და­შე­ნე­ბუ­ლი ხის სა­ხე­ო­ბის აღ­დგე­ნა და გაზ­რდა შეძ­ლეს.

კლონირებულ დედოფალა ანტონიას, რომელიც ცხოველთა ამ სახეობის აღდგენის პროექტში მონაწილეობს, ორი ჯანმრთელი შთამომავალი გაუჩნდა.

გამოცემა Interesting Engineering-ის ინფორმაციით, ანტონია პირველი კლონირებული დედოფალაა, რომელიც დედა გახდა.

ანტონია დედოფალა ვილას კლონია, რომლის დნმ ჯერ კიდევ 1988 წელს იყო შეგროვებული და გაყინულ მდგომარეობაში სან-დიეგოს ზოოპარკში ინახებოდა. ვილა მნიშვნელოვანი გენეტიკური მრავალფეროვნების მატარებელი იყო, შესაბამისად, ანტონიას შთამომავლები პოპულაციის გენეტიკური მდგრადობის ზრდისთვის ძალიან მნიშვნელოვნები არიან. სპეციალისტების თქმით, ამ ცხოველებისგან მიღებული გენეტიკური ხაზები დედოფალების მთელი სახეობის ჯანმრთელობის გაუმჯობესებას შეუწყობენ ხლებს.

შავფეხა დედოფალების კლონირების პროექტი 2020 წელს დაიწყო. ამ სახეობის პოპულაციის მნიშვნელოვანი კლება მე-20 საუკუნეში, ბინადრობის არეალის დაკარგვისა და ეპიდემიების გამო დაიწყო. 1980-იან წლებში ისინი გადაშენებულებად ითვლებოდნენ, თუმცა მოგვიანებით ვაიომინგში რამდენიმე ცხოველი აღმოაჩინეს, რამაც გამრავლებისა და კლონირების პროგრამას მისცა სტარტი. დღეს თითქმის ყველა შავფეხა დედოფალა, კლონების გამონაკლისით, ველურ ბუნებაში აღმოჩენილი 7 ცხოველის შთამომავალია.

დედოფალა, სინდიოფალა (Mustela nivalis) არის ძუძუმწოვარი ცხოველი კვერნისებრთა ოჯახიდან. ის ერთ-ერთი ყველაზე პატარა მტაცებელია. მისი სხეულის სიგრძეა 13-26 სმ, კუდისა – 1,4-9 სმ, წონა – 30-250 გ-მდე. აქვს ხშირი, მოკლე ბეწვით დაფარული მეტად მოქნილი სხეული.

გავრცელებულია ევროპაში, აზიაში (გარდა სამხრეთისა), ჩრდილოეთ ამერიკაში. საქართველოშიც ბევრგან გვხვდება. საქართველოში ფართოდაა გავრცელებული ორი: დიდი კავკასიური დედოფალა (M. n. dinniki), ბინადრობს უფრო მთიან ადგილებსა და ტყეებში, და მცირე კავკასიური დედოფალა (M. n. caucasica), ბინადრობს მეტწილად ღია ადგილებში. ხშირად ორივე ქვესახეობა ერთსა და იმავე ადგილზე გვხვდება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ჩინეთში სატრანსპორტო დერეფანი შენჩჟენი-ჩჟუნსანი გაიხსნა. ის ორი ხიდის, ორი ხელოვნური კუნძულისა და წყალქვეშა გვირაბისგან შედგება.

სატრანსპორტო დერეფნის მშენებლობა 7 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა. მისმა გახსნამ კი გუანდუნის პროვინციის ორ ქალაქს შორის მოგზაურობის დრო 2 საათიდან 30 წუთამდე შეამცირა.

მედიის ინფორმაციით, ახალმა არქიტექტურულმა პროექტმა 10 ტექნიკური მსოფლიო რეკორდი დაამყარა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ორეგონის შტატში, ფერმაში ღორს ფრინველის გრიპი (H5N1) დაუდგინდა. აშშ-ში ეს პირველი ასეთი შემთხვევაა.

“ეს ფერმა არაკომერციულია და იქ წარმოებული ხორცი ბაზარზე არ იყიდებოდა. შესაბამისად, ამ ეტაპზე ბაზარზე არსებულ ღორის ხორცში საფრთხე არ არის”, — აღნიშნულიააშშ-ის სოფლის მეურნეობის დეპარტამენტის განცხადებაში.

ანალიზის შემდეგ ფერმაში მყოფი ღორების ევთანაზია მოხდა.

ვირუსის შემდგომი გავრცელების თავიდან ასაცილებლად ფერმა კარანტინში მოაქციეს და მეთვალყურეობის ქვეშ არიან ფერმაში მყოფი სხვა ცხოველებიც.

ჯანდაცვის ექსპერტებმა გამოთქვეს შეშფოთება ფრინველის გრიპით ინფიცირებული ძუძუმწოვრების მზარდი რაოდენობის გამო. გაზრდილმა ცირკულაციამ შეიძლება გააჩინოს სახიფათო მუტაციები, რომლებიც საბოლოოდ ადამიანებზეც გადავა.

თუმცა, უშუალოდ ღორში არსებულ ვირუსში რაიმე სახიფათო მუტაცია ჯერ არ აღმოუჩენიათ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ამერიკელი მილიარდერი ილონ მასკი აცხადებს, რომ მისი კომპანია Neuralink-ის ახალი იმპლანტი Blindsight უსინათლო ადამიანებს მხედველობას დაუბრუნებს.

„ეს მოწყობილობა მხედველობის უნარს დაუბრუნებს მათაც კი, ვინც ორივე თვალი და მხედველობის ნერვებიც დაკარგა. იმ შემთხვევაში თუ მხედველობის ქერქი არ არის დაზიანებული, მოწყობილობა მხედველობის უნარს უსინათლოდ დაბადებულებსაც შესძენს“, – აცხადებს მასკი.

ბიზნესმენის თქმით, თავიდან Blindsight-ი გამოსახულებას დაბალი რეზოლუციით გადასცემს, მაგრამ საბოლოო ჯამში შეიძლება ბუნებრივ მხედველობასაც აჯობოს და მისი მომხმარებელი სამყაროს ინფრაწითელ და ულტრაიისფერ სპექტრშიც დაინახავენ.

Blindsight-მა უკვე მიიღო „გამრღვევი მოწყობილობის“ სტატუსი აშშ-ის საკვებისა და მედიკამენტების მარეგულირებელი სააგენტოსგან (FDA), რაც მისი გამოყენების დაწყებას დააჩქარებს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ექსპერტების, მეცნიერებისა და ისტორიკოსების ჯგუფი დღეს ტიტანიკის ჩაძირვის ადგილის ყველაზე დეტალური ფოტო-რუკის შედგენას შეუდგება. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, ექსპედიციას ამერიკული კომპანია RMS Titanic Inc ატარებს. სპეციალისტები ოკეანეში ლოგისტიკურ გემზე Dino Chouest, რომელიც მათთვის ერთგვარი ოპერაციული შტაბი გახდება. სწორედ იქიდან ჩაუშვებენ ფსკერზე ორ რობოტიზებულ აპარატს, რომლებიც „ტიტანიკს“ მაღალი ხარისხის ფოტოებს გადაუღებენ და ლეგენდარული ლაინერის ნანგრევების დეტალურ 3D მოდელს შეადგენენ.

სპეციალისტები ამისთვის სკანირების ტექნოლოგიას გამოიყენებენ, რომელიც ფართოდ არის გავრცელებული ხელოვნების ნიმუშების ანალიზში. მათი მიზანი კი გემის ჩაძირვის ახალი დეტალების დადგენაა.

ეს პირველი კომერციული მისიაა „ტიტანიკთან“ 2023 წლის OceanGate-ის ტრაგედიის შემდეგ, როდესაც სუბმარინის ჩაძირვის შედეგად 5 ადამიანი დაიღუპა.

ტიტანიკი 1912 წლის აპრილში ჩაიძირა. შედეგად დაახლოებით 1500 ადამიანი დაიღუპა. ლაინერის ნანგრევები ატლანტის ოკეანეში, 3 750 მეტრის სიღრმეზე 1985 წელს აღმოაჩინეს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეწყერი მოვლენაა, როდესაც ქვების, მიწისა და ქანების მყარი მასა ფერდობზე იწყებს ჩამოწოლას.

ღვარცოფი სწრაფად მოძრავი მეწყერია, რომელიც თხევადი მასისაგან შედგება და ძირითადად არხებში გადაადგილდება.

პრევენცია

• შეამოწმეთ, რამდენადაა ადგილი მეწყრის/ღვარცოფის რისკის ქვეშ — ტყის ხანძრები, ხეების მასობრივი ჭრა და აქამდე მომხდარი ბუნებრივი კატასტროფა რამდენიმე ასეთი რისკფაქტორია.
• დააკვირდით წყლის დონეს — შესაძლოა, უცაბედი კლება ან მატება მეწყერზე/ღვარცოფზე მიანიშნებდეს; მცირეოდენ ტალახიან დინებას ზოგჯერ უფრო დიდი ნაკადი მოსდევს;
• ყურადღებით დააკვირდით გარემოს — საფრთხეზე შეიძლება მეტყველებდეს: გადახრილი ხეები, სატელეფონო ბოძები და ღობეები; ასევე გორაკებზე ხვრელების ან შიშველი ადგილების გაჩენა;
• ყური მიუგდეთ ნებისმიერ ხმაურს — ასე მეწყრის ან ღვარცოფის მოახლოებას გაიგებთ; ყურადღებით იყავით მანქანის მართვის დროსაც, რადგან ამ დროს გზის ჩახერგვის საშიშროება არსებობს.

როგორ მოვიქცეთ მეწყრის/ღვარცოფის დროს

• შეძლებისდაგვარად მოშორდით ნაკადს — თუკი მეწყრის/ღვარცოფის მოახლოება გარდაუვალია, სწრაფად გადადით ნაკადის საპირისპირო მიმართულებით — უკეთესი გამოსავალი არ არსებობს;
• იპოვეთ შემაღლებული ადგილი — იგი ნაკადის საპირისპირო მიმართულებით უნდა იყოს;
• რაიმეს შეეფარეთ — თუკი ქვები და სხვა მასა ახლოვდება, უახლოესი თავშესაფრისკენ გაიქეცით და რაიმეს ამოეფარეთ (მაგიდას ან რომელიმე სხვა მყარ ავეჯს, თუ შესაძლებელია).

მეწყრის ან ღვარცოფის შემდეგ

• შეძლებისდაგვარად მოშორდით სტიქიის ადგილს — შესაძლოა, მეწყრის/ღვარცოფის შემდეგ დატბორვამ ან განმეორებითმა ნაკადებმა იჩინოს თავი;
• შეამოწმეთ, გარშემო ვინმე ხომ არაა დაზიანებული/გაჭედილი — შეძლებისდაგვარად ეცადეთ მათი შველა ისე, რომ მეწყრის/ღვარცოფის ნაკადში არ მოგიწიოთ შესვლა;
• ეცადეთ დარჩეთ ხაზზე, რათა რადიოდან, ტელევიზიიდან თუ სოციალური ქსელებიდან საჭირო ინფორმაცია შეიტყოთ;
• ზარალის შესახებ შესაბამის უწყებებს აცნობეთ.

ჩამოთვლილ პუნქტთა უმრავლესობა გამოუსადეგარია მათთვის, ვისაც ამ მასშტაბის სტიქიისას არც კი მიეცა მოქმედების შანსი. მეორე მხრივ, ზოგადი პრინციპების გათვალისწინება ის მნიშვნელოვანი მინიმუმია, რომლის გაკეთებაც სხვა დროს შესაძლო ტრაგედიების თავიდან ასარიდებლად შეგვიძლია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”