არქეოლოგია

ამა­ზონ­ში უძ­ვე­ლე­სი გი­გან­ტუ­რი დელ­ფი­ნის ნა­მარ­ხი აღ­მო­ა­ჩი­ნეს. ცი­უ­რი­ხის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მკვლევ­რებ­მა სა­ხე­ო­ბას Pebanista yacuruna უწო­დეს. იგი 16 მი­ლი­ო­ნი წლის წინ, ამა­ზო­ნის მტკნა­რი წყლის ტბა­ში ცხოვ­რობ­და და სიგ­რძე­ში 3.5 მეტ­რი იყო. ეს არ­სე­ბა აქამ­დე მხო­ლოდ ად­გი­ლობ­რივ ლე­გენ­დებ­ში “არ­სე­ბობ­და”. მისი უახ­ლო­ე­სი ნა­თე­სა­ვე­ბი მდი­ნა­რის დელ­ფი­ნე­ბი არი­ან.

აღ­მო­ჩე­ნა გან­სა­კუთ­რე­ბით მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია იმით, რომ ის მეც­ნი­ე­რე­ბის ყუ­რა­დღე­ბას დელ­ფი­ნე­ბის ევო­ლუ­ცი­ის მხრი­ვაც იქ­ცევს: პა­ლე­ონ­ტო­ლო­გე­ბის თქმით, თა­ნა­მედ­რო­ვე მდი­ნა­რის დელ­ფი­ნე­ბის წი­ნაპ­რე­ბი გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი იყ­ვნენ ოკე­ა­ნე­ებ­ში და­ახ­ლო­ე­ბით 10-6 მი­ლი­ო­ნი წლის წინ. ახ­ლად აღ­მო­ჩე­ნი­ლი სა­ხე­ო­ბე­ბის წი­ნაპ­რე­ბი პრო­ტო-ამა­ზო­ნი­ის მტკნა­რი წყლის ეკო­სის­ტე­მებ­ში გა­და­ვიდ­ნენ, სა­დაც მტა­ცე­ბე­ლი უხ­ვად იყო.

იმის გამო, რომ ვე­შა­პი­სებრთა ორი­ვე ჯგუ­ფი ძა­ლი­ან მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი იყო, ზო­გი­ერ­თი სა­ხე­ო­ბა, სა­ვა­რა­უ­დოდ, მდი­ნა­რი­სა და ტბის ეკო­სის­ტე­მებ­ში გა­იქ­ცა – საკ­ვე­ბის­თვის ნაკ­ლებ კონ­კუ­რენ­ცი­ას ეძებ­და. ამა­ზო­ნის მტკნა­რი წყლის ეს გა­რე­მო საკ­ვე­ბი ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბით მდი­და­რი და სი­ცო­ცხლით სავ­სე იყო, სა­დაც ცხოვ­რობ­დნენ ნი­ან­გე­ბი, კუ­ე­ბი და თევ­ზე­ბი, ისე­ვე რო­გორც ძუ­ძუმ­წოვ­რე­ბი, რო­გო­რი­ცაა ზარ­მა­ცე­ბი, მღრღნე­ლე­ბი, ჩლი­ქოს­ნე­ბი და პრი­მა­ტე­ბი. ეს სის­ტე­მე­ბი თა­ნა­მედ­რო­ვე ამა­ზო­ნად და­ახ­ლო­ე­ბით 10 მი­ლი­ო­ნი წლის წინ ჩა­მო­ყა­ლიბ­და. გა­რე­მოს ცვლი­ლე­ბამ მტა­ცებ­ლებ­ზე იმოქ­მე­და და სა­ბო­ლო­ოდ ეს უზარ­მა­ზა­რი დელ­ფი­ნიც გა­და­შენ­და.

„ვფიქ­რობ, ეს შე­სა­ნიშ­ნა­ვი აღ­მო­ჩე­ნაა, გან­სა­კუთ­რე­ბით იმის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ სამ­ხრეთ ამე­რი­კა­ში გვხვდე­ბა მდი­ნა­რის დელ­ფი­ნე­ბის ერთი სა­ხე­ო­ბა, რო­მე­ლიც მი­ე­კუთ­ვნე­ბა ოდონ­ტო­ცე­ტე­ბის (კბი­ლი­ა­ნი ვე­შა­პე­ბის) სრუ­ლი­ად გან­სხვა­ვე­ბულ ჯგუფს“, – თქვა ხორ­ხე ვე­ლეს-ჯუ­არ­ბემ, ზღვის ძუ­ძუმ­წოვ­რე­ბის ასო­ცი­რე­ბულ­მა კუ­რა­ტორ­მა Natural-ში.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

უძველეს ქანებში აღმოჩენილი ძვლის ფრაგმენტები მიუთითებს გოლიათზე, რომელიც ერთ დროს მთელ ზღვას ატერორებდა.

ბრიტანელ და ამერიკელ მკვლევართა მტკიცებით, სამხრეთ-დასავლეთ ინგლისში აღმოჩენილი ორი სხვადასხვა, განმარხებული ყბის ძვლები წარმოადგენს გვიანდელი ტრიასული პერიოდის იქთიოზავრის აქამდე უცნობ გვარს, რომელიც როგორც ჩანს, ზომით აჭარბებდა ზღვის ნებისმიერ სხვა ქვეწარმავალს, რომელსაც კი ოდესმე უარსებია ამ პლანეტაზე.

ახალ გვარს და სახეობას Ichthyotitan severnensis-ი უწოდეს და როგორც მკვლევართა ჯგუფი ვარაუდობს, ამ ცხოველის სიგრძე 25 მეტრი უნდა ყოფილიყო.

„2018 წელს, ჩემმა ჯგუფმა შეისწავლა და აღწერა გიგანტური იქთიოზავრის ყბის ძვალი და იმედი გვქონდა, რომ ერთ მშვენიერ დღეს, სხვა ძვალსაც ვიპოვიდით. ეს ახალი სახეობა უფრო სრულია, უკეთესად შენახული და გვიჩვენებს, რომ ახლა უკვე გვაქვს ორი ეს გიგანტური ძვალი (სურანგულარი) უნიკალური ფორმითა და სტრუქტურით“, — ამბობს მანჩესტერის უნივერსიტეტის პალეონტოლოგი დინ ლომაქსი.

ძვლის პირველი განმარხებული ნაწილი მკვლევარ პოლ დე ლა სალეს ჯგუფმა 2016 წელს აღმოაჩინა ინგლისში, სომერსეტში, ლილსტოკის სანაპიროზე. მეცნიერები სულ მალე მიხვდნენ, რომ მათ წინაშე რაღაც საინტერესო იყო. მიუხედავად იმისა, რომ ის ყბის ძვლის მხოლოდ უკანა ნაწილი, სახელად სურანგულარი იყო, ზომა მიუთითებდა, რომ ეკუთვნოდა იქთიოზავრს, რომელიც ჩვენთვის ცნობილ ყველა სხვა იქთიოზავრზე დიდი უნდა ყოფილიყო. სხვა მტკიცებულებათა გარეშე, ამ მხეცის შესახებ უფრო მეტის გარკვევა ურთულესი აღმოჩნდა. მეცნიერებმა მას ზედმეტსახელად ლილსტოკის მონსტრი უწოდეს.

გარღვევა 2020 წელს მოხდა. კაცი, სახელად ჯასტინ რაინოლდსი და მისი 11 წლის ქალიშვილი რუბი, სომერსეტის სოფელ ბლუ-ანქორის პლაჟზე ნამარხებს ეძებდნენ; მოულოდნელად, რუბიმ ყბის ძვლის პირველი ნაწილი იპოვა. ისინი ლომაქსს დაუკავშირდნენ, რომელიც თავის მხრივ დე ლა სალეს დაუკავშირდა და ძებნა ერთად გააგრძელეს.

ძვლის ბოლო ნაწილი 2022 წლის ოქტომბერში იპოვეს. ამის შემდეგ, პალეონტოლოგებმა ფაზლის აწყობა დაიწყეს და გამოავლინეს არსება, რომელსაც ეს ყბა ეკუთვნოდა. დაადგინეს, რომ ახალ სურანგულარს ისეთივე უნიკალური მახასიათებლები ჰქონდა, რაც ლილსტოკის მონსტრის ყბის ძვალს.

ორივე ძვალს ერთნაირი ზომა და მორფოლოგია აქვს, ორივე სომერსეტის სანაპიროზე, გვიანდელი ტრიასული პერიოდის თიხის ქვის დანალექებში აღმოაჩინეს. თუმცა, ცოტა ხნის წინ აღმოჩენილი ფრაგმენტი უფრო სრულყოფილი და უკეთესად შენახული იყო, რამაც მეცნიერებს ამ გამოუცნობი არსების შესახებ მეტის გარკვევის საშუალება მისცა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

არქეოლოგებმა 2001 წელს ირანში აღმოჩენილი ძველი ფლაკონის შიგთავსი შეისწავლეს და დაასკვნეს, რომ მასში უძველესი ტუჩსაცხი ინახებოდა. სტატია ამ კვლევის შესახებ ჟურნალში Scientific Reports გამოქვეყნდა.

არსებული ინფორმაციით, არქეოლოგებმა ფლაკონი ირანის სამხრეთ-აღმოსავლეთით, ქალაქ ჯიროფტის მახლობლად იპოვეს. ის ქლორიტისგან არის დამზადებული. რადიონახშირბადულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ კოსმეტიკური ნივთიერების ასაკი 3 600 წელს შეადგენს. კოსმეტიკური ნივთიერების ძირითადი კომპონენტი დაფქული ჰემატიტი იყო.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ჯიროფტში აღმოჩენილი არტეფაქტი დღეს ჩვენთვის ცნობილი უძველესი ტუჩსაცხია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ინგლისში, დორსეტი სანაპიროსთან პლიოზავრი თავისქალა აღმოაჩინეს. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, პლიოზავრი ზღვის ბინადარი მტაცებელი რეპტილია იყო, პლიოზავრს 130 კბილი ჰქონდა. ცხოველის სიმაღლე კი 10-12 მეტრს შეადგენდა. ეს კონკრეტული ნამარხი ნაშთი კი 150 მილიონი წლის წინ მცხოვრებ ეკუთვნის. თავისქალა, რომლის სიგრძეც 2 მეტრს აღემატება, ამ ტიპის ერთ-ერთი ყველაზე სრული ნიმუშია და მეცნიერებს ამ უძველესი მტაცებლის შესახებ ახალ დეტალებს აწვდის.

„ეს საკმარისად დიდი ცხოველი იყო იმისთვის, რომ ეფექტიანად ენადირა ყველაზე, ვინც სამწუხაროდ წყალქვეშ მის ტერიტორიაზე ხვდებოდა. ეჭვი არ მეპარება, რომ ეს ერთგვარი წყალქვეშა ტირანოზავრი იყო“, – ამბობს დოქტორი ანდრე როვი ბრისტოლის უნივერსიტეტიდან.

ეს აღმოჩენა ცნობილი ნატურალისტის, სერ დევვიდ ატენბოროს სპეციალურ ფილმშიც შევიდა, რომელიც BBC-ს ეთერში საახალწლოდ გავა.

ჩინეთში, ხენანის პროვინციაში არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს ბრინჯაოს ხანის დაკარგული ქალაქი, რომელშიც სულ მცირე 9 ელიტური აკლდამა არის შემორჩენილი. ამის შესახებ Live Science-ი წერს.

შანის დინასტიის პერიოდის აკლდამებში არქეოლოგებმა იპოვეს ნეფრიტის ძვირფასი ნაკეთობები, მოხატული კერამიკა და 3000 წლის წინანდელი სასმისები.

ერთ-ერთ აკლდამაში აღმოჩენილია ბრინჯაოსგან დამზადებული ეტლის ნაწილი. სულ აკლდამებში 200-მდე არტეფაქტი იპოვეს.

სავარაუდოდ, 3 კვადრატული კილომეტრის ფართობის ძველი ქალაქი ცალკე სახელმწიფოს დედაქალაქი იყო, რომელსაც შანის დინასტიამ დაპყრობის შემდეგ ხარკის გადახდა დააკისრა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა 500 წლის წინ, ანდებში მსხვერპლად შეწირული გოგოს სახის რეკონსტრუქცია წარადგინეს. ამის შესახებ National Geographic-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, 14 წლის გოგოს მუმია ანდებში 1995 წელს, მთა ამპატოზე აღმოაჩინეს. მას ხუანიტა დაარქვეს. სპეციალისტებმა დაადგინეს, რომ ის თავში ძლიერი დარტყმის შედეგად გარდაიცვალა, რის შემდეგაც ბავშვის ცხედარი მთებში დატოვეს, სადაც მისი ცხედრის ბუნებრივი მუმიფიკაცია მოხდა.

მეცნიერების ვარაუდით, ის რიტუალ „კაპაჩოკას“ მსხვერპლი იყო. ამ რიტუალის ფარგლებში ინკები ღმერთებს მსხვერპლად ბავშვებსა და ცხოველებს სწირავდნენ. რიტუალი მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა ინკების იმპერიის გაერთიანებასა და მდგრადობაში. მის ფარგლებში ტარდებოდა ნადიმები, ბავშვებს კი სიკვდილის ადგილისკენ საზეიმო პროცესიებით აცილებდნენ. შესაწირად ბავშვებს მათი სილამაზისა და ფიზიკური სრულყოფილების გამო ირჩევდნენ. ოჯახები კი ამას დიდ პატივად აღიქვამდნენ.

ამასთან აღსანიშნავია, რომ „კაპაჩოკა“ არცერთ ევროპელ კოლონისტს არ უნახავს, მასზე ყველანაირი ინფორმაცია კი გადმოცემით არის ცნობილი.

ხუანიტას სახე შვედმა არქეოლოგმა და მოქანდაკემ ოსკარ ნილსონმა აღადინა. ამისთვის მან ტომოგრაფიული სურათები, დე ენ ემის ანალიზი და ხუანიტას თავისქალის 3-D ასლი გამოიყენა. ამისთვის მას 10 კვირა დასჭირდა. ხუანიტას ქანდაკება პერუში, ქალაქ არეკიპას მუზეუმშია გამოფენილი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

არქეოლოგებმა ფარაონ საჰურას პირამიდაში აქამდე უცნობი 8 ოთახი აღმოაჩინეს, რომლებიც, დიდი ალბათობით, საკუჭნაოს როლს ასრულებდა. ამის შესახებ ეგვიპტის ტურიზმისა და ანტიკური მემკვიდრეობის სამინისტრო იტყობინება.

ძვ.წ. 25-ე საუკუნეში მცხოვრები ფარაონ საჰურას პირამიდა დიდი ნეკროპოლისის ნაწილს წარმოადგენდა. მისი სიმაღლე 48 მეტრი, ხოლო ფუძის გვერდის სიგრძე 78 მეტრი იყო.

დროთა განმავლობაში პირამიდა ძლიერ დაზიანდა. გვიან რომაულ ხანაში პირამიდას ქვის სამტეხლოს სახით გამოიყენებდნენ, რის გამოც მისი შიდა ოთახები ასევე ძალიან დაზიანდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”