არქეოლოგია

ეს “ტექნოლოგიისა” და კულტურის უფრო მაღალ, რთულ საფეხურზე გადასვლას ემთხვევა.

თითქმის ორი საუკუნეა, მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ ადამიანები ჰომინიდებისგან, ანუ – ადამიანის მსგავსი მაიმუნებისგან წარმოიშვნენ. თუმცა, როგორც ჩანს, ძნელია, ზუსტად განვსაზღვროთ ამ ევოლუციური ხის ტოტები. განსაკუთრებით კი, იმის დადგენაა რთული, თუ როდის და სად შეიქმნა პირველი თანამედროვე ადამიანის მსგავსი ტვინი.

ადამიანისა და ადამიანის მსგავს მაიმუნს შორის განსხვავებები ნათელია. მაიმუნებთან შედარებით, ჰომო საპიენსის ტვინი უფრო დიდია. ასევე, ჩვენი შუბლის წილი ისეა მოწყობილი, რომ სხვადასხვა დავალებების შესრულება შეგვიძლია, როგორიცაა რაიმეს დამზადება, დაგეგმვა და ენის შესწავლა. აღსანიშნავია, რომ სხვა ჰომო სახეობებსაც ჰქონდათ გარკვეული შემეცნებითი სიახლეები.

ერთი მიზეზი იმისა, თუ რატომ იყო მაიმუნებიდან ჰომოებამდე ამ კოგნიტური ევოლუციის დეტალების გარკვევა ძნელი, არის ის, რომ ტვინი არ “ინახება”. ამიტომ, მეცნიერებს არ შეუძლიათ, უშუალოდ შეისწავლონ პრიმატების ადრეული ტვინი. თუმცა, პირველყოფილი თავის ქალები ერთგვარ გასაღებს წარმოადგენს…

ახალ კვლევაში, მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფმა ჰომო სახეობის თავის ქალაზე ჩატარებული დაკვირვებები გააანალიზა, რათა პრიმატების ტვინის ევოლუცია მეტად გასაგები გამხდარიყო. ნაშთების თავის ქალაზე კომპიუტერული ტომოგრაფიის გამოყენებით, გუნდმა შექმნა გამოსახულებები იმის შესახებ, თუ როგორ გამოიყურებოდა ჰომოს ადრეული სახეობის ტვინის სტრუქტურები, შემდეგ კი ეს სტრუქტურები დიდი მაიმუნებისა და თანამედროვე ადამიანის ტვინს შეადარა.

შედეგების თანახმად, ჰომო სახეობებს ადამიანის მსგავსი ტვინი პირველად 1.7-1.5 მილიონი წლის წინ, აფრიკაში ჩამოუყალიბდათ. ეს შემეცნებითი ევოლუცია თანადროულად მოხდა – აღნიშნული ფაქტი “ტექნოლოგიისა” და კულტურის უფრო მაღალ, რთულ საფეხურზე გადასვლას ემთხვევა. ამ სახეობებმა უფრო დახვეწილი ქვის იარაღები შეიმუშავეს და ცხოველების საკვებ რესურსად გამოყენება დაიწყეს.

მიღებული მონაცემების საფუძველზე გუდნმა ჰიპოთეზა გამოთქვა – “ეს ნიმუში ტვინისა და კულტურის კოევოლუციის ურთიერთდამოკიდებულ პროცესებს ასახავს, სადაც კულტურულმა ინოვაციამ თავის ტვინის ქერქის აქტივობასა და საბოლოოდ, შუბლის წილის ტოპორაფიაში გამოიწვია ცვლილებები”.

ამასთან ერთად, გუნდმა დაადგინა, რომ ეს სტრუქტურული ცვლილებები მას შემდეგ მოხდა, რაც ჰომო სახეობებმა აფრიკიდან მიგრაცია დაიწყეს, როგორიცაა თანამედროვე ჯორჯია და სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია, სადაც კვლევის ნაშთები აღმოაჩინეს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ჰომო სახეობებს ჯერ კიდევ მაიმუნის მსგავსი ტვინი ჰქონდათ, როდესაც აფრიკა დატოვეს.

მიუხედავად იმისა, რომ კვლევამ შუქი მოჰფინა პრიმატების ტვინის ევოლუციას, მკვლევართა გუნდის თქმით, ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის გასარკვევი ადრეული ჰომო სახეობების შესახებ. ეს განსაკუთრებით საინტერესოა განსაკუთრებით აფრიკაში აღმოჩენილი ჰომო ნაშთების მორფოლოგიური მრავალფეროვნების ახსნის თვალსაზრისით.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

არქეოლოგებმა ეგვიპტეში ქვიშაში დამალული 3 000 წლის ქალაქი აღმოაჩინეს. ექსპერტები აცხადებენ, რომ ტუტანხამონის აკლდამის აღმოჩენის შემდეგ ეს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი აღმოჩენაა.

ცნობილმა ეგვიპტოლოგმა, ზაჰი ჰავასმა „დაკარგული ოქროს ქალაქის“ აღმოჩენა გამოაცხადა და აღნიშნა, რომ იგი ლუქსორის მახლობლად აღმოაჩინეს.

ქალაქი ეგვიპტის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ფარაონის, ამენჰოტეპ III-ს მეფობის ხანით თარიღდება , რომელიც ქვეყანას ძვ.წ. 1391-1353 წლებში მართავდა.

გათხრების შედეგად არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს ფურნე, საჭმლის მოსამზადებელი სივრცე, სახელოსნო და ძროხისა და ხარის უჩვეულო საფლავები. არქეოლოგებმა ასევე აღმოაჩინეს ქალაქის ადმინისტრატიული ნაწილი.

ამ ეტაპზე მეცნიერებმა ქალაქის მხოლოდ მესამედი ნაწილი გათხარეს და ძირითადი სამუშაოები წინ არის.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

არქეოლოგებმა ვულკანის ამოფრქვევის შედეგად დამარხულ ქალაქთან, პომპეისთან ახლოს უძველესი რომაული საზეიმო ცერემონიებისთვის განკუთვნილი ეტლი აღმოაჩინეს.

კარგად შემონახული ოთხბორბლიანი ეტლი, რომელიც დამზადებულია რკინის, ბრინჯაოსა და კალასგან, უძველესი ვილის, Civita Giuliana-ის თავლებთან ახლოს, პომპეუსის კედლების ჩრდილოეთით 700 მეტრის დაშორებით იპოვეს.

პომპეის არქეოლოგიური ძეგლის დირექტორის, მასიმო ოსანას თქმით, უძველესი პომპეოს ტერიტორიაზე ეტლები მანამდეც აღმოუჩენიათ, თუმცა მხოლოდ ისეთები, რომლებიც ტრანსპორტირებისა და სხვადასხვა სამუშაოსთვის გამოიყენებოდა, რაც შეეხება ბოლო აღმოჩენას, ის ამ ტერიტორიაზე აღმოჩენილი პირველი ამ ტიპის ეტლია.

”ეს არის არაჩვეულებრივი აღმოჩენა, რომელიც ანტიკური სამყაროს უკეთ გაცნობაში გვეხმარება. როგორც ჩანს, ეტლი სადღესასწაულო ცერემონიების დროს, როგორიცაა აღლუმები და მსვლელობები, გამოიყენებოდა,“- აღნიშნა ოსანამ.

იტალიის კულტურის სამინისტრომ მას “უნიკალური აღმოჩენა უწოდა, რომელიც უპრეცედენტოა იტალიისთვის.”

პომპეიში, რომელიც ნეაპოლიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 23 კილომეტრში მდებარეობდა, დაახლოებით 13 000 ადამიანი ცხოვრობდა, როდესაც, ახალი წელთაღრიცხვის 79 წელს, იგი უამრავი ატომური ბომბის ექვივალენტი ვულკანური ამოფრქვევის შედეგად წარმოქმნილი  ნაცრის, პემზის კენჭებისა და მტვრის ქვეშ დაიმარხა.

ამ დრომდე ანტიკური, 66 ჰექტარზე გაშენებული ქალაქის დაახლოებით ორი მესამედია აღმოჩენილი. ტერიტორიაზე ორგანიზებული გათხრები დაახლოებით 1750 წელს დაიწყო.

პომპეი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა ნუსხაშია შესული.

წყარო : reuters.com

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

არქეოლოგებმა ეგვიპტეს ქალაქი აბიდოსში 5 ათასი წლის ლუდსახარშის ნანგრევები აღმოაჩინეს, რომელსაც ათასობით ლიტრი ლუდის წარმოება შეეძლო. ამის შესახებ Reuters-ი წერს.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ლუდსახარში სავარაუდოდ მეფე ნარმერის მმართველობის დროს, ძველი წელთაღრიცხვით 3 100 წელს აშენდა. არქეოლოგები მიიჩნევენ, რომ იქ წარმოებული ლუდი ეგვიპტეს ადრეული პერიოდის მეფეების დაკრძალვის ცერემონიების დროს გამოიყენებოდა.

ლუდსახარში 22 400 ლიტრი ლუდის წარმოება შეეძლო. საწარმო 8 სექციად იყო დაყოფილი, თითოეულ მათგანში თიხის 40 ქოთანი იდგა, სადაც ლუდი იხარშებოდა. ეგვიპტეს მთავრობაში იმედი აქვთ, რომ ახალი არქეოლოგიური აღმოჩენები ქვეყანაში ტურისტების რაოდენობას გაზრდის, რადგან პანდემიის გამო ეს სექტორი ძლიერად დაზარალდა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”