close

ისტორია

ისტორია

მრავალეთნიკური და ისტორიით სავსე სოფელი ლაილაში

დღეს სოფელი ლაილაში ტურისტების ყურადღებას ებრაელების მიერ აშენებული აუზით იქცევს. სოფელი ლეჩხუმში მდებარეობს და მიუხედავად იმისა, რომ დღეს სოფელი თითქმის დაცლილია, აქ საუკუნეების განმავლობაში თანაცხოვრობდა რამდენიმე ეთნოსის წარმომადგენელი, მათ შორის, ქართველები, ებრაელები, ბერძნები და სომხები.
წიგნში “ნარკვევები ლეჩხუმის წარსულიდან” ვკითხულობთ, რომ ებრაელების ნაწილი სვანეთში დაახლოებით 26 საუკუნის წინ დასახლდა, საიდანაც მე-6 საუკუნეში ლაილაშშიც გადასულან და დასახლებულან. სწორედ აქედან იწყება მშვიდობიანი თანაცხოვრება მკვიდრი მოსახლეობის და ებრაელების. სოფელში შემორჩენილია ებრაელთა სინაგოგა და სასაფლაო.
რაც შეეხება სომხებს, მათი დასახლება ლაილაშში კიდევ უფრო ადრე მოხდა, ვიდრე ებრაელებისა და ბერძნების. სწორედ ებრაელებისა და სომხების მონდომებით შექმნილა იმდროინდელი მთავარი სავაჭრო პუნქტი, ლაილაშის ბაზარი. ადგილობრივების თქმით, 1913 წელს, როდესაც აღნიშნული ბაზარი დაიწვა, შაბათი დღე ყოფილა და ებრაელ კაცებს მუშაობა არ შეეეძლოთ. ებრაელთა ქონების გადასარჩენად ქართველებს ძალ-ღონე არ დაუშურიათ.
შეიძლება ითქვას, რომ სოფლის მცხოვრებლებს ერთმანეთისგან მხოლოდ რელიგია განასხვავებდა, თუმცა რელიგიურ რიტუალებსა და დღესასწაულებს ყველა ესწრებოდა და ერთმანეთს ეპატიჟებოდნენ. აღსანიშნავია, რომ აკაკი წერეთლის ამ რეგიონში მოგზაურობის დასასრული, სწორედ ლეჩხუმის სოფელი ლაილაში იყო 1912 წელს. არსებობს ინფორმაცია, რომ ლეჩხუმში პირველი სკოლა ლაილაშში გაიხსნა, რომელიც თავდაპირველად ორ კლასიანი იყო.
ლაილაში უდაოდ ბევრი რამით არის გამორჩეული და უნიკალური, ერთ-ერთი მიზეზი ამისა არის ებრაულენოვანი “ლაილაშის ბიბლია”, რომელიც სავარაუდოდ არის მე-9-10 საუკუნის უნიკალური ხელნაწერი, რომელიც შესრულებულია ეტრატზე. ხელნაწერში, სავარაუდოდ, სამი კალიგრაფიაა გამოყენებული და ამჟამად საქართველოს ხელნაწერთა ინსტიტუტში ინახება.
დროთა განმავლობაში მასობრივი გადასახლება დაიწყო, მოსახლეობის ნაწილი კი ადგილობრივ მოსახლეობასთან ასიმილირდა და ერთ დროს ხალხმრავალი და მრავალფეროვანი სოფელი დღეს დემოგრაფიულ პრობლემებს ებრძვის, თუმცა, ცხადია, დიდი მემკვიდრეობა დარჩა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიარელიგია და მეცნიერება

ლომისობა და მასთან დაკავშირებული ლეგენდა

ლომისობა მოძრავი დღესასწაულია და აღდგომიდან მე-7 კვირას აღინიშნება. მისი სახელობის სალოცავებიდან ერთი ქსნისა და არაგვის წყალგამყოფ ქედზეა, ხოლო მეორე – სოფელ მლეთაში. ამ დღეს მლეთაში მლოცველები იკრიბებიან. ტრადიციის თანახმად, ,,დეკანოზები” (იგივე ხევისბერები) გამოასვენებდნენ დროშას და ,,ფერხისას” სიმღერით აიტანდნენ მთაზე, სადაც იმართებოდა დღეობა შესაწირავით.

ლომისობას რამდენიმე ლეგენდა უკავშირდება, ერთ-ერთის თანახმად, მისი აღნიშვნა მე-13 საუკუნეში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც ჯალალ-ედ-დინმა ქვეყანა გაანადგურა და მთიულეთის მთავარი სიწმინდე – გზოვანის წმინდა გიორგის ხატი თან წაუღიათ მის მიერ ტყვედ აყვანილ ქართველებს.  გადმოცემით, ამ ხატს ხვარაზმელთა (ხორასნელთა) მხარე „შეუკრავს”: დედამიწას ნაყოფი აღარ გამოუღია, ადამიანი და საქონელი გაბერწებულა…

სულთანს თავზარი დასცემია და მისნები მოუხმია. მიზეზად გურჯისტანიდან წამოღებული ხატი დასახელდა. სულთანმა მისი დაწვა ბრძანა, საკირეშიც ჩააგდეს, მაგრამ, როგორც ლეგენდა იუწყება, იგი ამოფრენილა საკირედან და იქვე მოვლენილ თეთრი ხარის რქაზე დაბრძანებულა. ხარი და ხატი მანამ არ დაძრულან ადგილიდან, სანამ სულთანს ყველა ტყვე არ გაუთავისუფლებია. მაინც დაკლებიათ ერთი კოჭლი დედაკაცი, რომელიც ვიღაც ხორასნელს მოახლედ წაუყვანია. ის ქალიც სასწრაფოდ მოუძებნიათ და ხატიანი ხარიც 7000 ქართველის თანხლებით სამშობლოსკენ დაძრულა. გზად, სადაც კი ხარს შეუსვენია, ხალხს ყველგან ნიში აუგია. ხატი ბოლოს მლეთის მთაზე დამკვიდრებულა, სადაც ახლა სალოცავია. მას ევედრებოდნენ შვილიერებას, თვალის სინათლეს და ა.შ.

არავინ იცის, სად არის ამჟამად ლომისის სასწაულთმოქმედი ხატი. აქაურთა თქმით, შიშიანობის დროს დეკანოზებს იგი გადაუმალავთ და სანაცვლოდ მისი მსგავსი ვერცხლის ხატი მოუჭედინებიათ. გადამალული ხატი ვეღარ უპოვიათ. ასლი ახლა მლეთის ეკლესიაშია დაბრძანებული.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ისტორია

ყველა დროის ყველაზე მდიდარი ადამიანი მე-13 საუკუნეში ცხოვრობდა

ყველაზე მდიდარი ადამიანის ხსენებისას დღეს სავარაუდოდ ყველას Amazon–ის დამფუძნებელი, ჯეფ ბეზოსი გაგვახსენდება, რომელიც უდაოდ იკავებს ყველაზე მდიდარი ადამიანების სიაში პირველ ადგილს, მაგრამ ის არ ყოფილა ყველა დროის ყველაზე მდიდარი ადამიანი.

მანსა მუსა იყო აფრიკის დასავლეთით მდებარე მალის იმპერიის მმართველი, რომელიც ფლობდა ოქროთი მდიდარ ტერიტორიებს. ისტორიკოსების შეფასებით, მუსა 400 მილიარდი ამერიკული დოლარის ეკვივალენტს ფლობდა. ის იმპერიას 1280-1337 წლებში მართავდა და მალის იმპერიის “ოქროს ხანად” არის აღიარებული მისი მმართველობის პერიოდი.

ქონების ნაწილს ის ქველმოქმედებასაც ახმარდა. მუსას პილიგრიმული მოგზაურობის შესახებ ლეგენდები დღესაც დადის. 1324 წელს მანსა მუსა მექასა და მედინას ეწვია დაახლოებით 60 000 ადამიანთან ერთად, სადაც განსაკუთრებით დიდი რაოდენობით ქონება და ოქრო დაარიგა, რომელიც ასევე სალოცავებსაც შეწირა. აღნიშნულმა ფაქტმა პროდუქციაზე ფასების კოლოსალური ზრდა და ჰიპერინფლაციაც კი გამოიწვია.

მეტი სიცხადისთვის, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მანსა მუსა დღეს ყველაზე მდიდარ ადამიანთან შედარებით, ორჯერ მეტ სიმდიდრეს ფლობდა.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორია

თურქმენეთის უდაბნოს საიდუმლო – “ჯოჯოხეთის კარიბჭე”

თურქმენეთის ტერიტორიის 70% უდაბნოს უჭირავს და ქვეყანა საკმაოდ  მდიდარია ნავთობით. უდაბნოს ცენტრალურ ნაწილში შესაძლოა გადავეყაროთ მეტად საინტერესო ადგილს, ე.წ. “ჯოჯოხეთის კარიბჭეს”, სადაც ცეცხლი 50 წელზე მეტია რაც საერთოდ არ ჩამქრალა.

დერვეზის ორმოს ჩამოყალიბებას საკმაოდ საინტერესო ისტორია აქვს. 1971 წელს საბჭოთა კავშირში საბჭოთა გეოლოგებმა დაიწყეს მუშაობა ამ ტერიტორიაზე, ცენტრალურ აზიაში ნავთობის მოძებნის მიზნით. ადგილის გაბურღვის შემდეგ გეოლოგები წააწყდნენ სიცარიელეს და  რეალურად, ნავთობის ნაცვლად გადააწყდნენ ტოქსიკურ აირს. იმისათვის, რომ ტოქსიკური ნივთიერებები ატმოსფეროში არ აღმოჩენილიყო, გეოლოგებმა მიიღეს გადაწყვეტილება, რომ გაზი დაეწვათ. ისინი ფიქრობდნენ, რომ რამდენიმე კვირაში გაზი გამოილეოდა. თუმცა შეცდნენ, 50 წელი გავიდა მას შემდეგ და “ჯოჯოხეთის კარიბჭე” კვლავ იწვის და ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ტურისტული ადგილია ქვეყანაში.

2013 წელს აღნიშნულ ტერიტორიაზე პირველი ექსპედიცია მოეწყო და კანადელი მკვლევარი, ჯორჯ კურონისი კრატერის სიღრისკენ გაემართა. მკვლევართა თქმით, კრატერის დიამეტრი 69 მეტრია, სიმაღლე – 30 მეტრი. მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა კავშირის დროს თურქმენეთში გაზი და ნავთობი ძალიან ძვირად ფასობდა, კრატერის შესახებ ნებისმიერი ინფორმაცია და ჩანაწერი გასაიდუმლოებული იყო.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორია

მეგზური ძაღლები, რომლებიც 11 სექტემბრის ტერაქტის გმირები გახდნენ

2001 წლის 11 სექტემბრის ტერაქტის შესახებ ბევრი ისტორია არსებობს, ერთ-ერთი მათგანის გმირები არიან ძაღლები, რომლებიც უსინათლო პატრონებთან ერთად იმყოფებოდნენ ნიუ-იორკში ტერაქტის დროს.

სალთი და როზელი იყვნენ ლაბრადორის ჯიშის ძაღლები, რომლებმაც უსინათლო პატრონები გადაარჩინეს, რომლებიც ტერაქტის პირველი შეტაკებისა და პირველი თვითმფრინავის შეჯახების დროს იმყოფებოდნენ სამსახურში, მსოფლიო სავაჭრო ცენტრის შენობაში. ძაღლებმა უსაფრთხოდ დააბრუნეს პატრონები სახლში. შენობიდან გამოსვლის შემდეგ კი რამდენიმე წუთში შენობა ჩამოინგრა.

როზელი გაწვრთნილი იყო სპეციალურად, როგორც მეგზური ძაღლი, რომელსაც თანამგზავრობა უნდა გაეწია უსინათლო ადამიანებისთვის, წვრთნა ასევე მოიცავდა მეტროში გადაადგილებასაც.

სალთი მეგზურობას უწევდა კოლუმბიელ რივერას, რომელიც 71-ე სართულზე აღმოჩნდა ტერაქტის დროს. როზელი კი მის მეპატრონესთან, ჰინგსტონთან ერთად მსოფლიო სავაჭრო ცენტრის შენობაში იმყოფებოდა ტერაქტის დღეს. ძაღლს 78-ე სართულზე მეპატრონის მაგიდის ქვეშ ეძინა და თვითმფრინავის ხმამ გამოაფხიზლა.

ჰინგსტონმა ძაღლის სიკვდილის შემდეგ 9/11-ის გამოცდილებაზე დაწერა წიგნი, სახელად: “Thunder Dog: The Blind Man, The True Story of Blind Man, and the Triumph of Trust at Ground Zero”.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორიასაქართველო

მცხეთაში “პომპეუსის ხიდი” გამოჩნდა

“მრავალი წელია მცხეთელები ძეგლთა დაცვის ეროვნული სააგენტოსგან ითხოვდნენ დახმარებას და შუამდგომლობას “ენერგოპრო ჯორჯიასთან”, რომ ამ ადგილას მტკვარი გაშვებულიყო და პომპეუსის ხიდი გამოჩენილიყო, რათა მომხდარიყო ამ ძეგლის ფოტო-ვიდეო ფიქსაცია და გარკვეული არქეოლოგიური დაკვირვება, რომ გვცოდნოდა, ეს ძეგლი რა დღეშია.

დღეს ჩვენ გამოვაჩინეთ პომპეუსის ხიდი თავისი სხვადასხვა დროის შრეებით და გვაქვს 48 საათიდან 72 საათამდე იმისათვის, რომ პირველადი ნაბიჯები გადაიდგას, მაგალითად, მცენარეები მოშორდეს ძეგლს, რომლებიც ფესვებით აზიანებენ ქვას, ასევე არქეოლოგებმა შეძლონ პირველადი სამუშაოების განხორციელება”, – თქვა კულტურის მინისტრმა თეა წულუკიანმა დღეს მედიასთან და მადლობა გადაუხადა კერძო კომპანიას წარმატებული თანამშრომლობისთვის, რაც იმაში გამოიხატა, რომ ამ ადგილას წყალი რამდენიმე დღით დააშრეს და ხიდი გამოაჩინეს. თეა წულუკიანის თქმით, სამომავლოდ იგეგმება უფრო მასშტაბური სამუშაოებიც ხიდზე, მათ შორის, მისი კონსერვაცია.

პომპეუსის ხიდი, რომელსაც “მოგვთა ხიდსაც” ეძახიან, მცხეთის შესასვლელში, მდინარე მტკვარზე დღეს არსებული და მოქმედი გადასასვლელი ხიდის აღმოსავლეთით, დაახლოებით 100 მეტრში მდებარეობს და დაფარულია მდინარის მიერ. ის ჩნდება მხოლოდ მაშინ, როცა მტკვრის დონე დაიწევს. იმის მიუხედავად, რომ ხიდს პომპეუსის სახელი ჰქვია, მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ უფრო ძველია და ძვ. წ. IV-III საუკუნეებიდან ფუნქციონირებდა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაარქიტექტურა/დიზაინიისტორია

რომის კოლიზეუმის რესტავრაცია 2023 წელს დასრულდება

იტალიის მთავრობამ დაამტკიცა პროექტი რომის კოლიზეუმში ახალი იატაკის მოწყობის შესახებ, რაც სტუმრებს საშუალებას მისცემს, დადგნენ სწორედ იმ ადგილზე, სადაც ადრე გლადიატორები იბრძოდნენ. ქვეყნის კულტურის მინისტრის დარიო ფრანჩესკინის გადაწყვეტილებით, კოლიზეუმში ხის დასაკეცი იატაკი აშენდება. ამ პროექტს კი, 18.5 მილიონიანი კონტრაქტის ფარგლებში, კომპანია Milan Ingegneria შეასრულებს. ინფორმაციას BBC ავრცელებს. პროექტი 2023 წელს დასრულდება.

საგულისხმოა, რომ ამჟამად 2000 წლის ისტორიულ ძეგლს იატაკი საერთოდ არ გააჩნია: ის არქეოლოგებმა მე-19 საუკუნეში მოხსნეს და გვირაბების მიწისქვეშა ქსელი აღმოაჩინეს, სადაც სპორტული ორთაბრძოლის დაწყებამდე ცხოველები და გლადიატორები იმყოფებოდნენ.

იტალიის კულტურის მინისტრის თქმით, ახალი იატაკის მოწყობა დამთვალიერებლებს საშუალებას მისცემს, კოლიზეუმის დიდებულება ძეგლის ცენტრიდან იხილონ. ამასთან, მინისტრის გადაწყვეტილებით, იატაკის აღდგენის შემდეგ, კულტურულ ღონისძიებებს სწორედ რომის კოლიზეუმი უმასპინძლებს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორია

მეცნიერებმა პირველი ორსული მუმია აღმოაჩინეს

მუმია, რომელიც მეცნიერებს თავდაპირველად მღვდელი ეგონათ, ორსული ქალი აღმოჩნდა. აღმოჩენა ეკუთვნის პოლონელ მეცნიერს, რომელმაც მუმიის საფუძვლიანად გამოკვლევისას, სკანირების დროს აღმოაჩინა სხეულში პატარა ფეხი.

მუმია პოლონეთში პირველად 1826 წელს მოხვდა, რა დროსაც მკვლევარები თვლიდნენ, რომ მუმიის სქესი მდედრობითი იყო, თუმცა შეხედულება შეიცვალა 1920-იან წლებში, როდესაც სარკოფაგზე თარგმნეს წარწერა, რომელზეც ეგვიპტელი მღვდლის სახელი იწერა.

მუმია ვარშავის უნივერსიტეტს ეკუთვნის, თუმცა 1917 წლიდან ვარშავის ეროვნული მუზეუმის გამოფენის ნაწილი გახდა. შემდგომმა და უფრო დეტალურმა ანალიზმა გამოავლინა, რომ სხეულის სქესი მდედრობითია. ქალი გარდაიცვალა სავარაუდოდ 20-30 წლის ასაკში, ხოლო ნაყოფი იქნებოდა 26-30 კვირის.

მეცნიერებისთვის უცნობია, თუ რამ გამოიწვია ქალის გარდაცვალება, ეს შემდეგი კვლევის ობიექტია. მათთვის ყველაზე დიდ ამოცანას წარმოადგენს იმის გარკვევა, თუ რატომ დატოვეს მუმიფიცირების დროს ნაყოფი დედის ორგანიზმში, რადგან მუმიფიცირებამდე შინაგან ორგანოებს ჩვეულებრივ იღებენ. სკანირებამ კი გამოავლინა, რომ ნაყოფი ჯერ კიდევ იყო საშვილოსნოში.

არქეოლოგების აზრით, მუმია შესაძლოა სხვა სარკოფაგში იმყოფებოდა, რაც ხსნის გაურკვევლობას, თუ რატომ იყო მუმია მოთავსებული სარკოფაგში მღვდლის სახელით, რადგან XVIII-XIX საუკუნეში ხშირად ძარცვავდნენ სარკოფაგებს, იპარავდნენ ნივთებს და ანაცვლებდნენ გვამებს.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორია

არქეოლოგებმა რომის მახლობლად მღვიმეებში ნეანდერტალელების ნეშტები აღმოაჩინეს

არქეოლოგებმა რომის მახლობლადმდებარე პრეისტორიულ ადგილას ცხრანეანდერტალელის ნეშტი აღმოაჩინეს, ამის შესახებ იტალიის კულტურისსამინისტრომ განაცხადა.

უწყების ცნობით, ნეშტებიდან რვა 50 000-68 000 წლის, ხოლო ერთი, ყველაზეძველი, 90 000 – 100 000 წლისაა.

ნეშტებს გროტა ატარიში, 80 წელზემეტი ხნის წინ აღმოჩენილ პრეისტორიულმღვიმეებში, მიაკვლიეს, რომელიც ტირენიის ზღვის სანაპიროდან 100 მეტრში ლაციოს რეგიონში მდებარეობს.

სამინისტროს მიერ გავრცელებულ ვიდეომასალაში ჩანს ძვლები, თავის ქალებიდა სხეულის სხვა ნაწილები.

იტალიის კულტურის სამინისტროშიაცხადებენ რომ გროტა ატარი, სადაც ნეანდერტალელების ნაშთები სხვა დროსაც აღმოუჩენიათ, ერთერთიყველაზე მნიშვნელოვანი ადგილიმსოფლიოში ნეანდერტალელებისისტორიის კუთხით.

ნეანდერტალელები, ადამიანებისუახლოესი უძველესი ნათესავები,  დაახლოებით 40 000 წლის წინ გაქრნენ. ერჯერობით დაუდგენელია, რატომ დაიხოცნენ ისინი. არსებობს სხვადასხვა ვერსია, მათ შორის კლიმატის ცვლილებასთან ადაპტაცია და თანამედროვე ადამიანებთან კონკურენცია.

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორია

ჰაიდ ალ-ჯაზილი – სოფელი ქვაზე

პლანეტის ერთ-ერთი უნიკალური ადგილი, ჰაიდ ალ-ჯაზილი არის პატარა სოფელი ცენტრალურ იემენში, რომელიც დიდ ქვაზეა გაშენებული. მოსახლეობა 2004 წლის აღწერით შეადგენს 17 მოსახლეს.
როგორც ფოტოზე ჩანს, ამ ტერიტორიაზე ხე ძალიან იშვიათია, ამიტომ ალ-ჯაზილში შენობები ტალახით არის მოპირკეთებული. ეს რამდენიმესართულიანი შენონები ტალახის აგურით არის აშენებული, რომელსაც შემდეგ ურევენ სიმინდის ჩალას. ისინი მუდმივად უნდა გარემონტდეს, განსაკუთრებით გაზაფხულის წვიმების სეზონის შემდეგ, რადგანაც წვიმა რეცხავს ტალახის საფარს. სამწუხაროდ, სახლების 70% წლების განმავლობაში წვიმების, ქარისა და ეროზიის შედეგად განადგურდა. სახლები ერთმანეთთან საკმაოდ ახლოს მდებარეობს, ქუჩები – ვიწრო და წყნარია.
სოფელში არ არსებობს სკოლა, მაღაზია ან საავადმყოფო. შესაბამისად, ავადმყოფი ხეობის გადაჭრას ვირის საშუალების ახერხებს, შემდეგ მანქანით გადაჰყავთ ადგილობრივ საავადმყოფოში, რომელიც თითქმის 1 საათის სავალზეა. ალ-ჯაზილში და საერთოდაც იემენში წყლის სიმცირის პრობლემა ძალიან სერიოზული გამოწვევაა, რასაც ადგილობრივები ყოველდღიურად ებრძვიან. მოსახლეობის შემოსავლის წყაროს კი ფერმა წარმოადგენს.
უკანასკნელი 3 ათწლეულის განმავლობაში მოსახლეობა მკვეთრად შემცირდა, ადგილობრივები ძირითადად გადასახლდნენ საუდის არაბეთში, სადაც დასაქმების მხრივ უფრო მეტი პერსპექტივა არსებობს.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა

სრულად ნახვა
1 16 17 18 19 20 33
Page 18 of 33