close

ისტორია

დედამიწაისტორიაკულტურამსოფლიო

ახალი აღმოჩენა, რომელიც შოკოლადის წარმოშობის ისტორიას 1,500 წლით აძველებს

მეცნიერები აცხადებენ, რომ ადამიანები შოკოლადს უფრო ადრეული დროიდან მოიხმარენ, ვიდრე ამას აქამდე ფიქრობდნენ. მათი მტკიცებით, კაკაოს გამოყენება 5,300 წლის წინ უძველეს დასახლებაში დაიწყეს, რომელიც სამხრეთ-აღმოსავლეთ ეკვადორში მდებარეობს.

მეცნიერებმა სანტა-ლა ფლორიდას არქეოლოგიურ მხარეში კერამიკული  არტიფაქტები გამოიკვლიეს და კაკაოს, რომლისგანაც შოკოლადი მზადდება, გამოყენების უამრავი მტკიცებულება მოიპოვეს.

კვლევის თანახმად, კაკაოს ადამიანი იმაზე 1,500  წლით ადრე მოიხმარდა, ვიდრე  აქამდე ფიქრობდნენ და მისი გამოყენება სამხრეთ ამერიკაში დაიწყეს და არა ცენტრალურში, როგორც აქამდე იყო მიჩნეული.  კაკაოს ტროპიკულ მარადმწვანე ხე თეობრომას (Theobroma) ოვალური ნაყოფი ასხია, რომელიც ლობიოს მსგავს კაკაოს თესლს შეიცავს, რომელსაც დღეს ხალავენ და კაკაოდ და შოკოლადად აქცევენ.

მეცნიერებმა კაკაოს მარცვლები კერამიკულ და თიხის ჭურჭელში აღმოაჩინეს. მათი განმარტებით, 5,300 წლის წინ ადამიანები შოკოლადს სასმელის სახით მოიხმარდნენ.

არქეოლოგიურმა მტკიცებულებამ აჩვენა, რომ კაკაო ცენტრალურ ამერიკასა და მექსიკაში დაახლოებით 4,000 წლის წინ გავრცელდა. სანამ ხუთი საუკუნის წინ ამერიკაში ევროპელი დამპყრობლები შევიდოდნენ შოკოლადს, სხვადასხვა სანელებელსა და ინგრენდიენტთან ერთად სასმელად ისეთი უდიდესი ცივილიზაციის ხალხი მოიხმარდა, როგორიცაა აცტეკები და მაია.

წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ეს საინტერესოაისტორიაკულტურამსოფლიო

„პიეტა“ – ერთადერთი შედევრი, რომელსაც მიქელანჯელომ ხელი მოაწერა

რომში, წმინდა პეტრეს ბაზილიკაში მდებარეობს კაცობრიობის უდიდესი მხატვრისა და მოქანდაკის მიქელანჯელო ბუონაროტის საოცარი ქმნილება „pieta“. მისი შექმნისას მიქელანჯელო 24 წლის გახლდათ. საკუთარი ხელოვნების სრულყოფილებაში დარწმუნებულმა კონტრაქტში ჩაწერა, რომ „პიეტა იქნება ულამაზესი მარმარილოს ქანდაკება და ვერცერთი ცოცხალი ხელოვანი მასზე უკეთესს ვერ შექმნის“.

მე-14 საუკუნეში ქრისტიანობაში ღვთისმშობლის მწუხარების თაყვანისცემა დაიწყო, რაც ხელოვნებაშიც აისახა. იესო ქრისტეს დატირების სცენებს პიეტას უწოდებდნენ.
მიქელანჯელომ თავისი შედევრი 1496-1498 წლებში, ტოსკანური მარმარილოსგან გამოკვეთა. ის ფრანგი კარდინალის ჟან ბილერის საფლავის კაპელისთვის იყო განკუთვნილი.

ჟან ბილერი რომში საფრანგეთის წარმომადგენლად მოღვაწეობდა. 1498 წელს მან მიქელანჯელოს საკუთარი საფლავისთვის ქანდაკება შეუკვეთა, თუმცა მის დასრულებას ვერ მოესწრო.
კონტრაქტით გათვალისწინებული ერთი წლის ნაცვლად, მიქელანჯელო „პიეტაზე“ ორი წელი მუშაობდა.
ამ პერიოდში, კარდინალი გარდაიცვალა, თუმცა სიცოცხლის უკანასკნელ დღეებში ის მიქელანჯელოს სახელოსნოში ქანდაკების სანახავად მივიდა. ამ დროისთვის, მხოლოდ ღვთისმშობლისა და ქრისტეს სახეები იყო დასრულებული, მაგრამ უკვე ჩანდა, რომ მოქანდაკემ პირობა შეასრულა და სილამაზითა და ემოციურობით მიქელანჯელოს შედევრზე უკეთესის შექმნას ვერავინ შეძლებდა.

მე-18 საუკუნეში ქანდაკება კარდინალის საფლავიდან ვატიკანში, წმინდა პეტრეს ტაძრის ერთ-ერთ კაპელაში გადაიტანეს.
ავტორის ჩანაფიქრით, მარიამს ჯვარცმიდან ჩამოხსნილი იესოს სხეული მუხლებზე ჰყავს დასვენებული. მძიმე მოსასხამის ნაკეცები მთლიანად ფარავს მარიამის სხეულს და მნახველს ისეთი განცდა რჩება, თითქოს ტოსკანური მარმარილო თავად შეიცავს სიკვდილსა და მწუხარებას.
მნახველის წინაშე ცხადად წარმოდგება სურათი – როგორ აჰყავს მარიამს შვილი, როგორი დედობრივი მზრუნველობით იჭერს, როგორ ეფერება მისი მზერა ქრისტეს სახეს…
ქრისტე ექსპრესიულად არის მოცემული: გამხდარი, უკან გადაგდებული თავით და უღონოდ ჩამოვარდნილი ხელით.

ყველა, ვისაც ქანდაკება უნახავს, გრძნობს, რომ გარდაცვლილი შვილის სხეული დედას აუტანელი სიმძიმით აწევს, მაგრამ უფრო მძიმეა დარდი, რომელიც დედის გულს დაუფლებია. მარიამის დახრილი თავი და მწუხარე სახის მშვენიერი ნაკვთები თავსაბურავის ნაკეცებშია მოქცეული. მრავლისმეტყველია მარცხენა ხელის ჟესტი, რომელიც თითქოს კითხვას გამოხატავს და გამოუსწორებელი დანაკარგის დაჯერება არ უნდა.

მარიამს ახალგაზრდა ქალიშვილის სახე აქვს, თუმცა იესოს გარდაცვალების დროისთვის ის 50 წლის იყო. დიახ, თეოლოგიური კანონები დაირღვა, თუმცა ხელოვნებათმცოდნეები ამტკიცებენ, რომ რენესანსის პერიოდში სწორედ ასე იყო მიღებული ქალწული მარიამის სულიერი სიწმინდის ასახვა.

დარღვეულია ქანდაკების პროპორციებიც, რასაც იდეური და წმინდა ტექნიკური დატვირთვა აქვს: მარიამი უფლის დედაა, ამასთანავე, შვილის სხეულის დაჭერა უნდა შეძლოს, ამიტომ მისი ფიგურა მოზრდილი ზომის უნდა ყოფილიყო.

„პიეტა“ ერთადერთი ნამუშევარია, რომელსაც მიქელანჯელომ ხელი მოაწერა.
იტალიელი მწერლისა და ხელოვანის ჯორჯო ვაზარის ცნობით, მას შემდეგ, რაც ერთ-ერთმა დამთვალიერებელმა „პიეტას“ ავტორად სხვა მოქანდაკე მიიჩნია და ამ თემაზე კამათი გაჩაღდა, მიქელანჯელო იძულებული გახდა, ქანდაკებაზე საკუთარი ხელმოწერა ამოეკვეთა.
მოგვიანებით, ხელოვანმა ეს გადაწყვეტილება ინანა და დაიფიცა, რომ საკუთარ ნამუშევარს ხელს აღარასოდეს მოაწერდა.

სამწუხაროდ, მსოფლიო შედევრი არაერთხელ დაზიანდა. ერთ-ერთი გადატანის დროს ღვთისმშობელს მარცხენა ხელი დაუზიანდა, მაგრამ ყველაზე დიდი ზიანი ქანდაკებას 1972 წლის 21 მაისს უნგრელმა გეოლოგმა ლასლო ტოთიმ მიაყენა. „მე მკვდრეთით აღმდგარი ქრისტე ვარ“ – ყვიროდა ტოთი და შედევრს უროს ურტყამდა. სანამ დაცვა შეიპყრობდა, გეოლოგმა „პიეტას“ 50-მდე ნაწილი, მათ შორის, ცხვირისა და მოსასხამის ნაკეცი და ხელი მოსტეხა. ნატეხების ნაწილი დაიკარგა, ნაწილი ტურისტებმა და ტაძრის მცველებმა მაშინვე დააბრუნეს. მომხდარის შემდეგ, ხელოვნებათმცოდნეებისა და რესტავრატორების კონსილიუმი შეიკრიბა და გადაწყდა, რომ დაზიანებული ნაწილი მაქსიმალური სიზუსტით აღედგინათ.

საბოლოოდ, ქანდაკებამ პირვანდელი სახე დაიბრუნა, თუმცა ამისთვის, ქანდაკების უკანა, ნაკლებად მნიშვნელოვანი ადგილებიდან დაკარგული ფრაგმენტების ამოჭრა გახდა აუცილებელი.
რესტავრაციის შემდეგ მიქელანჯელოს შედევრს ტყვიაგაუმტარი მინის ჯებირი შემოავლეს.

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაეს საინტერესოაისტორიაკატეგორიის გარეშეკულტურამსოფლიოსაქართველო

საქართველო უძველესი ცივილიზაციების სამეულში მოხვდა

ამერიკულმა საიტმა The Top Tens გამოკითხვა ჩაატარა, რომლის მიხედვითაც „საუკეთესო უძველესი ცივილიზაციების“ ათეული უნდა დასახელებულიყო. შეფასებების მიხედვით საქართველომ რეიტინგში მესამე ადგილი დაიკავა.

პირველი ორი ადგილი საბერძნეთსა და ეგვიპტეს ერგოთ. შემდეგი პოზიციები კი რომმა, ჩინეთმა, ინდოეთმა, სპარსეთმა, აცტეკებისა და სპარტის იმპერიებმა დაიკავეს. ბოლო ადგილებზე კი კელტები, შუასაუკუნოვანი ინგლისი და ეთიოპია აღმოჩნდნენ.

რეიტინგის კრიტერიუმები უძველეს ცივილიზაციებს შეესაბამება და მომხმარებლებს აქვთ საშუალება კომენტარის სახით დააფიქსირონ ქვეყნის შესახებ საკუთარი მოსაზრება და დაასაბუთონ, თუ რატომ თვლიან ისინი კონკრეტულ ქვეყანას უძველეს ცივილიზაციად.

მომხმარებლების მიერ დატოვებულ კომენტარებში საქართველო მოხსენიებულია ყურძნის სამშობლოდ და აღნიშნულია ქვეყნის კოლორიტი, სტუმართმოყვარეობა და ცეკვები.

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურა

თამარ მეფის წარმოთქმული სიტყვა მეფედ კურთხევისას

თამარ ბაგრატიონი მეფედ 1184 წელს ეკურთხა. კურთხევის შემდგომ, ტახტზე ასვლისას მის მიერ წარმოთქმული სიტყვის ტექსტი შემოგვინახა ისტორიამ, რაც თავისთავად ძალიან საინტერესოა:

“შიშველი მოველ და შიშველადვე მეგულების განსვლად ამიერ სოფლით. ყოველივე ქვეყნიური აქვე დარჩება. არ არის აქ ჩემი საკუთრო და სამეფო ჩემი – კუთვნილებაა თქვენივე. მე ამამაღლა განგებამ მისთვის, რომ თქვენდა საკეთილდღეოდ აღვამაღლო სამეფო და განა შევძლებ მე ამას, უძლური დედაკაცი, თუ არა თქვენის დახმარებითა და თანამშრომლობით? პირველად თქვენ მოგმართავთ მამაჩემის გაწვრთნილნო, მხედართმთავარნო მეომარნო – მომეცით შეძლება, რომ პირველ ყოვლისა გავიმაგრო სამეფო საზღვრები გარეშე მტრების მოსაგერიებლად. მერმე მივჰყოფთ ხელს შინაგან განწესრიგებას და თქვენ უნდა მიწინამძღვროთ წმინდა მამებო, რადგანაც თქვენ, როგორც სასულიერო წოდებას, გაწევსთ ორგვარი მოვალეობა: ხორციელი და სულიერი, რისთვისაც მოგელისთ ორკეცი მადლობა – აქ მეფის და იქ – ზეციური კურთხევა. ხოლო თქვენ დიდებულნო და ერისთავნო, შემიწყვეთ ხელი, რომ მივსცეთ გზა და განი სწავლას, შრომას და ნიჭს, რომელთაც ქვაკუთხედად უნდა დაედვას საერო სიყვარული.”

წყარო : http://intermedia.ge

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორია

შავი ზღვის ფსკერზე ჰიტლერის „დაკარგული ფლოტი“ იპოვეს

თურქმა საზღვაო ინჟინერმა და დაივერმა სელჩუკ კოლაიმ შავი ზღვის ფსკერზე მეორე მსოფლიო ომისდროინდელი სამი გერმანული წყალქვეშა ნავი აღმოაჩინა. ამაზე TRT Haber-მა დოკუმენტური ფილმიც გადაიღო.

გერმანიის სამხედრო საზღვაო ძალების წყალქვეშა ნავები U-23, U-19 და U-20 1944 წელს ჩაძირეს. მათი ადგილმდებარეობა უცნობი იყო და ამიტომ მათ „ჰიტლერის დაკარგული ფლოტი“ დაარქვეს.

დაახლოებით 10 წლის წინ სელჩუკმა აღმოაჩინა რუკა, რომელზეც U-23-ის მეთაურმა ეკიპაჟის გასვლის ადგილი მონიშნა. სწორედ ამის შემდეგ დაიწყო ინჟინერმა ნავების ძებნა. მას თურქეთის საზღვაო ძალებიც შეუერთდა. ერთობლივმა სამუშაოებმა  4 წელს გასტანა. ბოლოს ისინი სტამბულის მახლობლად ზღვაში, 25-დან 300 მეტრის სიღრმეზე აღმოაჩინეს.

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაისტორიაკულტურამსოფლიოსაქართველო

საქართველო არა მხოლოდ ვაზის, არამედ თაფლის სამშობლოც არის.

ბორჯომში, სოფელ საკირეში, ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების შედეგად, აღმოაჩინეს უძველესი თაფლი. რამდენიმე წლიანი ლაბორატორიული კვლევების შედეგად დადასტურდა რომ თაფლი 5500 წლის წინანდელია. ასევე მეცნიერები გვიდასტურებენ რომ თაფლი არის მოშინაურებული ფუტკრისგან დამზადებილი და არა ველური. აქამდე თაფლის უძველეს კერად ეგვიპტე ითვლეობდა, რადგან 3000 წლის წინანდელი თაფლი, ტუტანხამონის საფლავში აღმოაჩნეს და მისი ანალოგი არ მოიძებნებოდა.

ბორჯომში ჩატარებულმა არქეოლოგიურმა კვლევამ კი დაადასტურა, რომ საქართველო არა მხოლოდ ვაზის, არამედ თაფლის ასამშობლოც არის.

წყარო: გეგა ხვედელიძე

სრულად ნახვა
განათლებაეს საინტერესოაისტორიაკულტურამსოფლიოფილოსოფია

ჯერომ სელინჯერის უცნობი ნაშრომები გამოქვეყნდება

ჯერომ სელინჯერის შვილი ბრიტანულ “გარდიანთან” ინტერვიუში აცხადებს, რომ მწერილის საკმაოდ ბევრი ნამუშევარი არსებობს, რომელიც საზოგადოებისათვის ცნობილი არ არის.

მწერლის შვილი მეტ სლინჯერი ამბობს, რომ ის და ჯერომ სელინჯერის ქვრივი მომდევნო ათწლეულის განმავლობაში ამ ნამუშევრებს გამოაქვეყნებენ. მისი თქმით, ნაშრომები ჯერ გამოსაქვეყნებლად მზად არ არის.

ჯერომ სლინჯერი ცნობილი ამერიკელი მწერალია, რომელმაც სახელი გაითქვა ნაწარმოებით: თამაში ჭვავის ყანაში. სელინჯერი 2010 წელს გარდაიცვალა. ის დიდი ხნის განმავლობაში მედიასთან არ კონტაქტობდა, თუმცა მწერლის ფანები ფიქრობდნენ, რომ სელინჯერი ამ ხნის განმავლობაში წერას აგრძელებდა.

მისმა შვილმა “გარდიანთან” ინტერვიუში ეს ფაქტი დაადასტურა და თქვა, რომ ეს ნაშრომები გამოქვეყნდება.

სელინჯერმა წიგნი ბოლოჯერ 1963 წელს, ხოლო მოთხრობა 1965 წელს გამოაქვეყნა. 1980 წელს ბოლოჯერ მისცა ინტერვიუ. მისი რადიკალიზმი მკითხველებსა და ლიტერატორებს არასდროს უქრობდა ეჭვს იმის შესახებ, რომ სელინჯერი წერდა და თანაც ბევრს. მოსაზრებებს მითქმა–მოთქმები ამყარებდა: 1999 წელს სელინჯერის ნიუ ჰემფშირელმა მეზობელმა ჯერი ბარტმა განაცხადა, რომ წლების წინ ავტორმა მას 15–მდე გამოუქვეყნებელი წიგნის არსებობის შესახებ ამცნო, რომლებსაც საგულდაგულოდ სახლში ინახავდა. მსგავსი განცხადება სელინჯერის ყოფილმა მეგობარმა ქალმა, ჯოის მეინარდმაც გააკეთა. მეინარდი ამბობდა, რომ მწერალი ყოველდღიურდ წერდა და სულ მცირე ორი რომანი მაინც ექნება შეთხზული.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურასაქართველო

ახალციხეში საცხოვრებელი სახლის ქვეშ, სავარაუდოდ, ისტორიული აბანოები აღმოაჩინეს

ახალციხეში, რაბათის დასახლებაში მცხოვრებმა შავაძეებმა რემონტის დროს, ერთ–ერთ ოთახში იატაკის აყრის შემდეგ, სახლის ქვეშ ისტორიული აბანოები აღმოაჩინეს, თუმცა ამის შესახებ შესაბამის უწყებებს არ შეატყობინეს. ინფორმაციას “სამხრეთის კარიბჭე” ავრცელებს.

“ერთ ოთახში ძველი იატაკი რომ ავყარეთ, დაბლა ნანგრევები გამოჩნდა. მე რომ გავთხოვდი და ამ სახლში მოვედი, იმის მერე ჩემი მამამთილისგან ვიცი, რომ დაბლა რაღაც ნანგრევებია, მაგრამ რა იყო არავინ ვიცოდით. ეს რაც გამოჩნდა, ალბათ გვირაბებია, როცა ახალციხეს მტერი შემოესეოდა, მაშინ იყენებდნენ და აქ იმალებოდნენ“, – ამბობს ციალა შავაძე.

ნანგრევებს ახლა ძეგლთა დაცვის სააგენტო შეისწავლის.

„ეს, დაახლოებით, მე-18 საუკუნეში აშენებული აბანოა. ამაზე მსჯელობა გუმბათის ხვრელების მიხედვითაც შეგვიძლია, აქედან სავარაუდოდ აბანოს ორთქლი გადიოდა. მსგავსი ტიპის აბანო რაბათში კიდევ გვაქვს, ის უფრო დიდია,“ – განმარტა სამცხე–ჯავახეთის ისტორიული მუზეუმის არქეოლოგიური ფონდის მცველმა ჯუმბერ ჩოხელმა.

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაეს საინტერესოაისტორიაკულტურამსოფლიო

მუმიაზე ჩატარებულმა დნმ-ის ანალიზით უძველესი ეგვიპტელები საქართველოდან არიან

მაქს პლენკის ინსტიტუტისა (Max Planck Institute for the Science of Human History) და ტიუბინგენის უნივერსიტეტის (University of Tuebingen) გერმანელმა მეცნიერებმა ნაწილობრივ აღადგინეს 90 ეგვიპტური მუმიის გენომი, რომელთა ასაკი 1500-დან 3500 წლამდე მერყეობდა. გულდასმით გამოიკვლიეს და იმ დასკვნამდე მივიდნენ, რომ უძველესი ეგვიპტელები არ იყვნენ აფრიკელები. ისინი წარმოშობით სამხრეთ ევროპიდან იყვნენ და ამასთან, იმ ადგილებიდან, სადაც დღეს მდებარეობს თურქეთი, ისრაელი, იორდანია, სირია, ლიბანი და საქართველო.
iGENEA -ს სპეციალისტებმა ბიჭუნა-ფარაონის და თანამედროვე ევროპელების გენომი შეადარეს ერთმანეთს. როგორც აღმოჩნდა ბევრი მათგანი ტუტანჰამონის ნათესავია – საშუალოდ ევროპელ მამაკაცთა ნახევარი. ზოგიერთ ქვეყანაში კი მათი რიცხვი 60 – 70% აღწევს – მაგალითად, ესპანეთსა და საფრანგეთში.
დნმ-ს ადარებდნენ ე.წ. ჰაპლოჯგუფების მიხედვით – დნმ-ის ფრაგმენტების ნაკრები, რომელიც თაობიდან თაობაზე გადადის და ინახება ჰაპლოჯგუფში R1b1a2 სახელით.
გერმანელმა და შვეიცარიელმა მეცნიერებმა კიდევ ერთხელ დაადასტურეს, რომ თანამედროვე ეგვიპტელები, საერთო ჯამში, არ არიან ფარაონების შთამომავლები – სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მათ საერთო არაფერი გააჩნიათ უძველესს მმართველებთან.
– მიმაჩნია, რომ ეგვიპტელი მმართველებისა და ევროპელების საერთო წინაპარი კავკასიაში ცხოვრობდა, დაახლოებით 9500 წლის წინ – ამბობს შოლცი. – დაახლოებით 7 000 წლის წინ მისი პირდაპირი შთამომავლები ევროპაში დასახლდნენ. ზოგიერთებმა კი ეგვიპტეს მიაღწიეს და ფარაონები გახდნენ. გამოდის რომ თავად ტუტანჰამონი და მისი წინაპრები კავკასიელები იყვნენ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტინა”

სრულად ნახვა
ისტორიამსოფლიო

ვინ იყო კაცი, რომელმაც ასპირინი და ჰეროინი გამოიგონა

ტკივილ გამაყუჩებელი საშუალება ასპირინი გერმანელმა ფელიქს ჰოფმანმა მამისთვის შექმნა, რომელსაც ართრიტი აწუხებდა. ამ უწყინარი პრეპარატის შემქმნელმა მოგვიანებით კაცობრიობისთვის ერთ-ერთი ყველაზე სახიფათო ნარკოტიკი – ჰეროინიც გამოიგონა.
ფელიქს ჰოფმანი დაიბადა 1868 წლის 21 იანვარს გერმანიის ქალაქ ლუდვინბურგში. ის სწავლობა მიუნხენის უნივერსიტეტში, სადაც დოქტორის ხარისხი მიიღო.
ჰოფმანის ნიჭი ქიმიასა და ფარმაკოლოგიაში მალე შეამჩნია მისმა პროფესორმა, ადოლფ ფონ ბაიერმა. ბაიერი, რომელმაც 1905 წელს ქიმიის დარგში ნობელის პრემია მიიღო, საღებავების სინთეზზე მუშაობდა. მან ჰოფმანს ფარმაცევტულ და საღებავების გიგანტ „ბაიერში“ მუშაობა შეთავაზა.
ჰოფმანმა 1894 წელს კომპანია „ბაიერში“ დაარსებულ ფარმაცევტულ კვლევის დეპარტამენტში დაიწყო მუშაობა.
ჰოფმანი მკვლევარების იმ კატეგორიას განეკუთვნებოდა, რომელთაც სურდათ ისეთი ახალი ნივთიერებების შექმნა, რომელთა მედიკამენტებად გამოყენება იქნებოდა შესაძლებელი და არა უბრალოდ აქტიური ინგრედიენტების ნატურალურ პროდუქტებად გარდაქმნა.

ასპირინის გამოგონება
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ჰოფმანის მამას ართრიტი აწუხებდა, ტკივილგამაყუჩებლების მიღებით გამოწვეული გვერდითი ეფექტებით კი მისი მდგომარეობა კიდევ უფრო მძიმდებოდა.
ჰოფმანი კვლევამ სალიცილის მჟავამდე მიიყვანა, რომელიც დიდი რაოდენობითაა ტირიფის ხის ქერქში. 1830 წლამდე მეცნიერები სალიცილის მჟავას სუფთა ფორმით ღებულობდნენ. 1859 წელს ქიმიკოსებმა სალიცილის მჟავა სინთეზურად მიიღეს, თუმცა მისი მიღება კუჭის ტკივილს იწვევდა, რამაც მედიკამენტის ყოველდღიურად მიღება გაართულა.
მაგრამ ფელიქს ჰოფმანმა იპოვა გზა, რომ ეს აღნიშნული ნარევი უსაფრთხო ყოფილიყო. ძმრის აქტიური ქიმიური ნივთიერების- სალიცილის მჟავის გამოყენებით ჰოფმანმა შეძლო მისი ქიმიურად სუფთა, სტაბილური ფორმის შექმნა. ეს 1897 წლის 10 აგვისტოს მოხდა.

თავდაპირველად სამეცნიერო საზოგადოება ჰოფმანის აღმოჩენას ეჭვით შეხვდა, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ქიმიკოსმა თავისი დასკვნები დაამტკიცა, ადამიანებმა ცდები დაიწყო. ბაიერის ფარმაცევტული ლაბორატორიის ხელმძღვანელმა ჰაინრიხ დრეზერმა ამ ახალ ნივთიერებას საკუთარი თავზე გამოსცადა. ახალმა სალიცილის მჟავამ გვერდითი ეფექტების გარეშე შეამცირა ტკივილი და ტემპერატურა.
სახელწოდება ასპირინი სიტყვა acetyl-ის პირველი ასოსგან და გრაკალასგან (Spiraea) მოდის. ეს გახლავთ მცენარე, რომელიც სალიცილის მჟავას ალტერნატიულ წყაროს შეიცავს.
ამბობენ, რომ ჰოფმანსა და დრეზერს ასპირინის გამოგონებაში არტურ აიხენგრუნი დაეხმარა, თუმცა იმის გამო, რომ ის ებრაელი იყო, აიხენგრუნის სახელი ამ წარმატებას არ დაუკავშირეს.
აღსანიშნავია, რომ „ბაიერი“ გახლავთ ერთ-ერთი მსხვილი ბრენდი, რომელიც ფაშისტურ გერმანიას უჭერდა მხარს.

ჰეროინის გამოგონება
დრეზერი სწავლობდა კოდეინის ტკივილგამაყუჩებელ თვისებებს. კოდეინი გახლავთ ნაერთი, რომელიც მიიღება ოპიუმიდან და ის მორფინის სუსტი ფორმა გახლავთ.
დრეზერს სურდა გაეგო, როგორ მოქმედებდა კოდეინი სუნთქვაზე და სთხოვა ჰოფმანს , იგივე პროცედურა, რაც სალიცილის მჟავაზე ჩაატარა, მორფინზეც ჩაეტარებინა. ის იმედოვნებდა, რომ შედეგად კოდეინს მიიღებდნენ. თუმცა კოდეინის ნაცვლად ჰოფმანმა აცეტილირებული მორფინისგან ჰეროინი მიიღო.
მეცნიერები ჰეროინის საფრთხეს ვერ აცნობიერებდნენ და მას „ბაიერი“ ყიდდა, როგორ ხველის საწინააღმდეგო და ტკივილგამაყიჩებელ საშუალებას. ჰეროინს გამოიყენებდნენ მშობიარობის და ომში მიყენებული ჭრილობებისგან გამოწვეული ტკივილის შესამცირებლად, პაციენტების ანესთეზიისთვის და გარკვეული ფსიქიკური აშლილობების წინააღმდეგ.
ფელიქს ჰოფმანი 1946 წელს სიმდიდრეში, თუმცა მარტოობაში შვეიცარიაში გარდაიცვალა.
მის გამოგონებას დღესაც აქტიურად იყენებენ. ასპირინი ფართოდ გავრცელებული ტკივილგამაყუჩებელი და სიცხის დამწევი საშუალებაა, მას გულის ქირურგიული ოპერაციების შემდეგ პაციენტების გამოჯანრთელებისთვისაც იყენებენ. ასპირინი სისხლში კოლტების წარმოქმნასაც უწყობს ხელს და ამ გზით უამნრავი ადამიანის სიცოცხლეს იხსნის.
მეცნიერები მიჩნევენ, რომ დღემდე ასპირინმა მილიონობით სიცოცხლე გადაარჩინა. ყოველწლიურად მსოფლიოში ასპირინის დაახლოებით 15 მილიონ ტაბლეტს მოიხმარენ.
მეორე მხრივ, ჰოფმანის კიდევ ერთი გამოგონება – ჰეროინი „ეპიდემიად” იქცა. სტატისტკის თანახმად, მხოლოდ შეერთებულ შტატებში 2017 წელს ჰეროინის გადაჭარბებული დოზის შედეგად 15,900 ადამიანი დაიღუპა.
ძნელი სათქმელია, აბალანსებს თუ არა ჰეროინით გამოწვეული სიკვდილის შემთხვევებს ასპირინით გადარჩენილი სიცოცხლეები.
წყარო : allthatsinteresting.com/felix-hoffmann

 

სრულად ნახვა
1 23 24 25 26 27 33
Page 25 of 33