close

კულტურა

განათლებაისტორიაკულტურა

მკვდარი ენები – რატომ ქრება ენა?

მკვდარი ენები – რატომ ქრება ენა? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემისას უმრავლესობა საბოლოოდ გლობალიზაციაზე შევჩერდებით, რაც დომინანტი ენის მარტივად გავრცელებას უწყობს ხელს. გლობალიზაციის პირობებში მშობლიური ენების გვერდით სხვა ენა არსებობს, ამ ენის მოძლიერებამ კი საბოლოოდ შეიძლება მშობლიური ენის შთანთქმა გამოიწვიოს.

დღესდღეისობით მსოფლიოში 573 მკვდარი ენაა, რომლებზეც აღარ საუბრობენ. 1950 წლიდან 2010 წლამდე მსოფლიოს 230 მკვდარი ენა შემატა, რაც კიდევ ერთხელ მეტყველებს გლობალიზაციის მოძლიერებაზე. მსოფლიოში არსებული ენების მესამედს კი 1000 კაცზე ნაკლები მოსაუბრე ჰყავს. მკვდარ ენათა შორის არის:

  • ლათინური ენა – მიუხედავად იმისა, რომ ამ ენას მეცნიერებასა და კათოლიკურ ეკლესიებში დღესაც აქტიურად იყენებენ, ის მაინც მკვდარ ენათა ჯგუფს მიეკუთვნება. ლათინური ანბანი შექმნილია ბერძნულის ბაზაზე და დღემდე ყველაზე გავრცელებული ანბანია მსოფლიოში. გეოგრაფიული არეალი, სადაც ლათინურ ენას იყენებდნენ რომის იმპერია იყო, ლათინური რომის იმპერიასთან ერთად განადგურდა. ბევრი იტყვის, რომ ამ ენის ელემენტები სხვა ენაშია გამოყენებული, მათ შორისაა: ფრანგული, ესპანური, იტალიური, პორტუგალიური და რუმინული.
  • შუმერული ენა – ამ ენაზე სამხრეთ მესოპოტამიაში საუბრობდნენ ძვ. წ. IV ათასწლეულში. უძველესმა შუმერულმა ცივილიზაციამ სახელი პირველი დამწერლობის სისტემის შექმნით გაითქვა. შუმერული ენა ძველი წელთაღრიცხვის ბოლოს გაქრა. შუმერები თავდაპირველად თიხის ფირფიტებზე გამოსახავდნენ შუმერულ იეროგლიფებს ლერწმის საშუალებით.
  • სანსკრიტული ენა – ინდოეთის უძველესი ენაა, მას მრავალ რელიგიაში იყენებდნენ, მათ შორის ინდუიზმში. უძველესი დროიდან სანსკრიტს ინდოელი ქურუმები(ბრაჰმანები) ფლობდნენ, რომლებიც საუკუნეების განმავლობაში ამ ენაზე შექმნილ სქელტანიან, უზარმაზარ ლიტერატურას მასწავლებლებისაგან(გურუ) მოსწავლეებს ზეპირად გადასცემდნენ. სანსკრიტი აკრძალული იყო დაბალი წარმოშობის მოსახლეობისთვის. ბევრი ამტკიცებს, რომ სანსკრიტი მკვდარი ენა არ არის და დღესაც არსებობს ნეპალში 1600-მდე ადამიანი, რომლებიც სანსკრიტს მშობლიურ ენად აღიარებენ.

 

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კულტურასაქართველო

„საოცარი“, „ფენომენალური”, „უნიკალური” – ქართველმა ვუნდერკინდმა ბერლინის მუსიკალური სამყარო შოკში ჩააგდო

გერმანელ პიანისტსა და დირიჟორს, დანიელ ბარენბოიმს მსოფლიოში აღიარებულმა მევიოლინემ, ლიზა ბათიაშვილმა ჩვენი ვუნდერკინდი ავტორ-შემსრულებლის, ცოტნე ზედგინიძის ჩანაწერები მოასმენინა. ბარენბოიმ მოითხოვა, რომ პანდემიის მიუხედავად, ქართველი ვუნდერკინდი მასთან ჩაეყვანათ.

„იმდენად მტკიცე იყო მაესტროს სურვილი, რომ შეუძლებელი შევძელით ყველამ და ცოტნე, ოჯახის წევრების თანხლებით, ბერლინში გაემგზავრა. ბარენბოიმმა კოლეგები, კომპოზიტორები შეკრიბა და ცოტნეს ექსპრომტ-კონცერტი ჩაატარებინა, რამაც მათში სრული შოკი გამოიწვია. ამ ჯადოსნური ამბების განხორციელებაში უზარმზარი წვლილი მიუძღვის დათო საყვარელიძეს, რომელსაც ასე საჯაროდ, ჩემი და ლიზას სახელით, მადლობა მინდა გადავუხადო“, – წერს ნიკოლოზ რაჭველი.

გთავაზობთ ლიზა ბათიაშვილის, პაატა ბურჭულაძის, თეონა ჯორბენაძის და ცოტნეს ბიძაშვილის, ლიზა მამრაძის კომენტარებს ამ მნიშვნელოვანი ფაქტის შესახებ, საიდანაც ბევრ რამეს შეიტყობთ.

ლიზა ბათიაშვილი: – ეს არის 2020 წლის ფრაზა. ნახეთ, რა თქვა დანიელ ბარენბოიმმა რამდენიმე წუთის შემდეგ, რაც მან ცოტნე ზედგინიძე პირველად მოისმინა.

„მე ცოტნესნაირი ბავშვი არც მინახავს და არც მეგულება, ყველაფერს გავაკეთებ და მისთვის ყოველთვის მისაწვდომი ვიქნები, თუ რამეში შემიძლია დავეხმარო“.

2020 წელი თითქმის დასრულდა და მიუხედავად ყველა სირთულეების და დანაკარგებისა, ამ წელიწადმა სურპრიზები და მოულოდნელი გამოწვევები გაგვიჩინა.

ამ უჩვეულო და რთულ წელს ვაცილებთ მზის სხივით, რომელმაც ბევრი ადამიანი ერთად შეკრა იმისთვის, რომ 11 წლის უნიკალური ბიჭის პირველი ვიზიტი ბერლინში შემდგარიყო.

ცოტნეს გამომგზავრება, თან ასეთ რთულ პერიოდში, სულ არ იყო მარტივი, რბილად რომ ვთქვათ, მაგრამ ამ ბედნიერი წუთების განცდა, ცოტნეს აქ ყოფნის დროს, იყო სიცოცხლის და ნიჭის ზეიმი, რისთვისაც მინდა დიდი მადლობა გადავუხადო, პირველ რიგში, დათო საყვარელიძეს და მთელი წინანდლის ფესტივლის გუნდს! ცოტნეს ოჯახს, ბულეზ აკადემიის ადმინისტრაციას, მაესტრო ბარენბოიმს, მაესტრო იორგ ვიდმანს.

და ნიკუშას, ნიკოლოზ რაჭველს, რომელმაც შარშან პირველად გამაცნო ეს საოცარი ბავშვი.
ეს იყო ბედნიერება ამ კადრების ცოცხლად ნახვა, როცა პატარა ცოტნე დიდ დანიელს და იორგს ისე ესაუბრება, თითქოს უკვე დიდი ხნის ტოლი მეგობრები და კოლეგები იყვნენ და ერთმანეთს პატივს სცემდნენ.

მე ვუსურვებ ამ ბიჭს მშვიდობიან, თავისუფალ, კრეატიული იმპულსებით სავსე წელს, ახალ გამოწვევებს და გაწონასწორებულ ზრდას. ეს სინათლის სხივი საქართველოს ელჩი არის და იქნება!

ლიზა მამრაძე: – საოცრებების მომსწრე გავხდი ბოლო ხუთი დღის განმავლობაში.
შექმნილი რთული მდგომარეობის მიუხედავად, შედგა ცოტნეს კონცერტი ბერლინში და შეხვედრა დიდ მაესტროსთან – დანიელ ბარენბოიმთან და შესანიშნავ კომპოზიტორთან, იორგ ვიდმანთან.
კონცერტზე ცოტნემ შეასრულა თავისი ნაწარმოებები: „დიპტიხი“, დედისადმი მიძღვნილი „ზარები“, „ზმანებანი“, სამი საფორტეპიანო ეტიუდი და თავისი დის, ნინიკოსადმი მიძღვნილი ციკლი – საბავშვო ალბომი. ასევე, დანიელ ბარენბოიმის თხოვნით დაუკრა ბრამსის მესამე, ფა მინორული სონატის პირველი ნაწილი.

მთელი კონცერტის განმავლობაში ვაკვირდებოდი დარბაზს, სახეებს, რეაქციებს და ვხედავდი დიდ გაოგნებას, აღფრთოვანებას, გაოცებისგან ხელებს შლიდნენ და თითქოს ახსნასაც ვერ პოულობდნენ იმის, რაც ხდებოდა. კონცერტის დასრულებისას დანიელ ბარენბოიმი მაშინვე წამოდგა ფეხზე და ასე უკრავდა ტაშს.

იორგ ვიდმანმა თქვა: ამ კონცერტის შთაბეჭდილებების მერე თვალიც ვერ მოვხუჭე. ცოტნეს გონებაში უკვე ყველაფერი აქვს, ჩვენ ვერაფერს ვასწავლით, ერთ ნოტსაც ვერ შევცვლით მის მუსიკაშიო, მხოლოდ ფურცელზე გადმოტანას – ჩაწერას ვასწავლითო.

დანიელ ბარენბოიმისგან კი ასეთი შეფასებები მოვისმინეთ: „საოცარი“, „ფენომენალური“,
„უნიკალური“…

კონცერტის შემდეგ მასტერკლასებიც ჰქონდა ცოტნეს, ბრამსის ფა მინორულ სონატაზე დანიელ ბარენბოიმთან და თავის საკუთარ მუსიკაზე იორგ ვიდმანთან. საოცარი იყო მათი ურთიერთობა 11 წლის ცოტნესთან – თანასწორ, თანატოლ მუსიკოსებს შორის აზრთა გაცვლა. სიტყვებით ვერ გადმოვცემ ემოციების და განცდების მეასედსაც კი, რასაც ვგრძნობდით ყველა, ვინც შევესწარით ამ საოცარ დღეებს.
უდიდესი მადლობა ყველა ორგანიზატორს: დავით საყვარელიძეს და წინანდლის ფესტივალის ჯგუფს, რომ შეძლეს ამ მოგზაურობის დაგეგმვა. ასევე დიიდი მადლობა ლიზა ბათიაშვილს ყველაფრისთვის, ამ დღეების განმავლობაში (და ყოველთვის) წარმოუდგენელი გვერდში დგომისთვის! ნიკა რაჭველს, თეონა ჯორბენაძეს – მადლობა ყველაფრისთვის, ყოველთვის!

სულ ბოლოს დავამატებ: უბედნიერესი ვარ, რომ შევძელი ჰაიდელბერგიდან ბერლინში ჩასვლა, ერთი წლის შემდეგ ჩემს ოჯახთან (ოჯახის ნაწილთან) შეხვედრა და ამ დღეებში მამიდას და ცოტნეს გვერდზე ყოფნა, ცოტნეს არცერთი კონცერტი არ გამიცდენია და ჩვენთვის, ცოტნესთვის, ჩემთვის ძალიან ბევრს ნიშნავდა ამ დღეებში ერთად ყოფნა. დიდი მადლობა ჩემს მეგობრებს, რომ შესაძლებელი გახადეს ჩემი ეს მოგზაურობა.

თეონა ჯორბენაძე: – ჩვენმა მზე ბიჭმა გაგვაბედნიერა მძიმე წლის ბოლოს. მადლობა ნიკას მისი აღმოჩენისთვის, მადლობა ლიზას მისი მსოფლიო ასპარეზზე წარმოჩენისთვის, მადლობა დათო საყვარელიძეს და წინანდლის ფესტივალს უდიდესი ძალისხმევისთვის. მადლობა ფონდ „იავნანას“ ცოტნეს კონცერტების ორგანიზებისა და მხარდაჭერისთვის. უდიდესი მადლობა მის ბებიასა და პედაგოგს ნინა მამრაძეს მისი ტალანტის ხელშეწყობისა და განვითარებისთვის.
სიცოცლე და ნიჭი ყოველთვის იმარჯვებს ❤
ბედნიერი 2021 სამყაროს!

პაატა ბურჭულაძე: – ამ საოცარი ბიჭის კონცერტი ფონდ „იავნანას“ პარიზის ბასტილიის თეატრში უნდა გაემართა ჯერ კიდევ გაზაფხულზე, მაგრამ პანდემიის გამო ჩაიშალა. სიმართლე გითხრათ, ძალიან ვწუხდი, რადგან ასეთ დროს ყველა დღეს და თვეს მნიშვნელობა აქვს. უზომოდ გახარებული ვარ, რომ ჩვენი სახელოვანი ლიზა ბათიაშვილის დახმარებით მაინც მოხერხდა მისი გაყვანა საზღვარგარეთ. ცოტნემ გააოცა მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მუსიკოსი და პიროვნება დანიელ ბარენბოიმი! ეს მთელი ქვეყნის სიხარული და გამარჯვებაა.

მადლობა ცოტნეს პედაგოგს ნინა მამრაძეს, მადლობა დათო საყვარელიძეს და წინანდლის ფესტივალს, მადლობა ფონდ „იავნანას“! ყველაზე დიდი მადლობა კი არაერთი ნიჭიერი მუსიკოსის აღმომჩენსა და ქომაგს – ნიკოლოზ რაჭველს, რომელმაც სცენაზე გამოიყვანა და ყველა ჩვენგანს გაგვაცნო 11 წლის კომპოზიტორი და პიანისტი ცოტნე ზედგინიძე!

primeambebi.ge

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
განათლებაისტორიაკულტურა

„ვეფხისტყაოსანი“ ინდოეთში ჰინდურ ენაზე გამოიცა

შოთა რუსთაველის “ვეფხისტყაოსანი” ინდოეთში ჰინდურ ენაზე გამოიცა. წიგნის თარგმნის და ჰინდურ ენაზე გამოცემის იდეა ინდოეთის რესპუბლიკაში საქართველოს ელჩს არჩილ ძულიაშვილს ეკუთვნის.

ჰინდურ ენაზე გამოცემული პოემის პრეზენტაცია ჯაიპურის წიგნის ფესტივალის ფარგლებში ონალინ გაიმართა.

როგორც ინდოეთის რესპუბლიკაში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩმა არჩილ ძულიაშვილმა პრეზენტაციაზე განაცხადა, „ვეფხისტყაოსნის“ ჰინდურ ენაზე თარგმნის და გამოცემის იდეა დიდი ხანია, აქვს და მისი განხორციელება ინდოეთში დიპლომატიური მისიით ჩასვლისთანავე დაიწყო.

„2016 წელს, როდესაც ინდოეთში პირველად ჩამოვედი დიპლომატიური მისიით, რათა წარმედგინა ჩემი ქვეყანა – საქართველო, მომეცა ფანტასტიური შესაძლებლობა უკეთ გავცნობოდი ინდურ კულტურას, რომელმაც მნიშვნელოვანი და განსაკუთრებული ადგილი დაიკავა ჩვენს გულებში. უძველესი კულტურითა და ტრადიციებით, საქართველო და ინდოეთი ყოველთვის ახლოს იყვნენ ერთმანეთთან.

ინდოეთში ჩასვლის პირველივე დღიდან, მოტივირებული ვიყავი, ინდოელი მკითხველისთვის, ქართული ლიტერატურის ბრწყინვალება გამეცნო და დღეს, მოხარული ვარ გაცნობოთ, რომ პირველად, ჰინდურ ენაზე, გამოქვეყნდა ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი ყველაზე დიდებული შედევრი, “ვეფხისტყაოსანი“, რომელიც უდიდესი ქართველი პოეტის შოთა რუსთაველის მიერ არის დაწერილი. ეს არის პოემა თავისი უნივერსალური ღირებულებებით, რომელიც აღწერს ბრძოლას ნათელსა და ბნელს შორის.

მე მინდა ვისარგებლო ამ შემთხვევით და მადლობა გადავუხადო ყველას, ვინც მონაწილეობა მიიღო ამ დიდებული პროექტის შექმნაში და ასევე, ვულოცავ ყველას, ამ ისტორიული პროექტის წარმატებით დასრულებას.

მინდა ვისარგებლო შემთხვევით და მადლობა გადავუხადო ლიტერატურის ფესტივალის დირექტორებს, რომ საშუალება მოგვცეს წარვადგინოთ ეს ეპიკური პოემა საქართველოდან. მადლობა ყველას, ვინც ჩვენ გვერდით იყო”, – განაცხადა არჩილ ძულიაშვილმა ჯაიპურის წიგნის ფესტივალის ფარგლებში გამართულ ონლაინპრეზენტაციაზე.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურა

საარქივო ჩანაწერი – გურული ქალების მოთხოვნები, რომლებიც მათ ქმრებისა და საქმროების წაუყენეს

გთავაზობთ, საარქივო ჩანაწერს, სადაც ჩანს, როგორი მეამბოხე სულის არიან გურული ქალები. უცნობია, რომელი წლით თარიღდება ჩანაწერი.

ჩანაწერი გურული ქალების მოთხოვნებს ეხება, რომლებიც მათ ქმრებისა და საქმროებისთვის წაუყენებიათ:

ტექსტს უცვლელად გთავაზობთ:

„აქაურმა ბარიშნებმა და მანდილოსნებმა 12 თვეს გაფიცვა გამოუცხადეს თავიანთ ქმრებს და საქმროებს. წარუდგინეს შემდეგი მოთხოვნები:

1. 8 სათის სამუშაო დღე;

2. სამუშაოს განაწილება: (სამხელ ქმარმა უნდა გააკეთოს სადილი კვირაში, სამხელ ცოლმა. ან და თანამშრომლობის ნიადაგზე ქმარმა ჭადი უნდა დააკრას, ცოლმა ლობიო გააკეთოს);

3. დილა-საღამოს ჩაი, რძე და პური;

4. ღამე მუშაობის მოსპობა;

5. საღამოობით ბაღში სეირნობა სამი საათი, მაგრამ რადგან ბაღი არაა, წყლის პირას და კლდე ღრეებში;

6. ქმრებმა უსათუოთ უნდა იცოდნენ ჭრა-კერვა და ბავშვის ძუძუს წოვება. რადგან ქალებს საამისოთ ვერ მოუცლიათ, და სხვა მრავალი.

ქმრები ცუდ მდგომარეობაში არიან და არ იციან რა ქნან. ამბობენ ლოკაუტს გამოაცხადებენო. საზოგადოთ, ჩვენში ქალების ემანსიპაცია მდევის ნაბიჯით წინ მიდის“,- წერია საარქივო ჩანაწერში.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურა

საინტერესო ფაქტები პაბლო პიკასოს შესახებ

  • პაბლო პიკასოს სრული სახელი 23 სიტყვისგან შედგება და შემდეგნაირად ჟღერს: Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno María de los Remedios Cipriano de la Santísima Trinidad Martyr Patricio Clito Ruíz y Picasso;
  • პიკასომ პირველი ნახატი 9 წლის ასაკში დახატა, რომლის სახელია “ლე პიკადორი”;
  • პაბლო პიკასო დააპატიმრეს ,,მონა ლიზას” ქურდობისთვის. 1911 წელს ლეონარდო და ვინჩის ,,მონა ლიზა” მოიპარეს ლუვრიდან, იმ დროისთვის პიკასო 29 წლის იყო. მისი მეგობარი პოეტი გიომ აპოლინერი დაკითხვაზე მიიყავნეს, როგორც ეჭვმიტანილი. პოეტმა კი პაბლო პიკასოს დაადო ხელი, რის შემდეგაც ორივე მათგაი დააკავეს, მოგვიანებით კი გაათავისუფლეს. საბოლოოდ ორი წლის შემდეგ გაირკვა, რომ ლუვრის თანამშრომელმა მუზეუმში დააბრუნა ნამუშევარი;
  • პალო პიკასოს მამა გამოცდილი და ცნობილი მხატვარი იყო, ის ასწავლიდა ადგილობრივ ხელოვნების სკოლაში. პიკასოს მამა შვილის ნიჭიერების დანახვის შემდეგ თავს ანებებს ფერწერას, რადგან მისმა ვაჟმა აჯობა, როდესაც პაბლო პიკასო სულ რაღაც 13 წლის იყო. პაბლოს მამა მოგვიანებით ისევ განაგრძობდა ხატვას, თუმცა მამა-შვილს არასტაბილური ურთიერთობა ჰქონდა;
  • პაბლო პიკასო გინესის მსოფლიო რეკორდების წიგნშია მოხსენიებული, რის მიხედვითაც მან შექმნა 13500 ნახატი და დიზაინი, 100000-მდე ანაბეჭდი და გრავიურა, 34000 წიგნის ილუსტრაცია, 300 ქანდაკება და კერამა. არცერთი მხატვრის მოღვაწეობა ასეთი შემოქმედებითი არ ყოფილა, როგორიც პაბლო პიკასოსი;
  • პიკასოს ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ნახატია ,,გერნიკა”, ეს ნამუშევარი პოლიტიკური განცხადება იყო ნაცისტების დამანგრეველი დაბომბვის შემდეგ ქალაქ გერნიკაზე, ესპანეთის სამოქალაქო ომის დროს. ამბობენ, რომ 1940 წელს პიკასო გამოიძახეს გესტაპოში, პარიზში. საუბრის თემა ეს ნახატი იყო. “ეს გააკეთეთ თქვენ?”- “არა, ეს გააკეთეთ თქვენ”;

წყარო: Thefactsite 

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კულტურასაქართველო

სულგუნს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა

საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს გენერალური დირექტორის, ნიკოლოზ ანთიძის 2020 წლის 2 ნოემბრის ბრძანებაში აღნიშნულია: „მიენიჭოს არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ელემენტს – „სულგუნის ტრადიცია საქართველოში“.

სააგენტოს გენერალური დირექტორის ამავე ბრძანებით, რომელიც ძალაში 11 ნოემბერს შევიდა, არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა ასევე – „ტრადიციულ აჭარულ ნაქარგობას“:

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურა

მეცნიერებმა უძველესი ეგვიპტური მელნის საიდუმლო ინგრედიენტი აღმოაჩინეს

უძველესი პაპირუსის ფრაგმენტების ანალიზით  დანიელმა და ფრანგმა მეცნიერებმა გაარკვიეს რამდენიმე დეტალი იმის შესახებ, თუ როგორ ამზადებდნენ ეგვიპტელები თავიანთ წითელ და შავ მელანს.

ცნობილია, რომ ძველი ეგვიპტელები მელანს საწერად ჯერ კიდევ ძვ. წ.  3200 წელს იყენებდნენ, თუმცა ამ შემთხვევაში შესწავლილი ნიმუშები, რომელიც ცნობილი თებტუნისის ტაძრის ბიბლიოთეკიდან შეგროვდა, ჩვ.წ. 100-200 წლით თარიღდება.

სინქროტრონული გამოსხივების სხვადასხვა ტექნიკის გამოყენებით, მათ შორის მაღალი სიმძლავრის რენტგენის გამოყენებით მიკროსკოპული სინჯების ანალიზისთვის, მკვლევარებმა მელნის ელემენტური, მოლეკულური და სტრუქტურული შემადგენლობა დაადგინეს.

მკვლევარების თქმით, წითელ მელანს, რომელსაც ჩვეულებრივ სათაურების, ინსტრუქციების ან საკვანძო სიტყვების გამოსაკვეთად იყენებენ, დიდი ალბათობით, ბუნებრივი პიგმენტური ჟანგმიწით ღებავდნენ, რაზედაც მიუთითებს რკინის, ალუმინის და ჰემატიტის კვალი.

მეცნიერები განმარტავენ, რომ ყველაზე უფრო საინტერესო იყო ტყვიის შემცველი ნაერთების აღმოჩენა როგორც შავ, ისე წითელ მელნებში, რომელიც შესაღებად საჭირო არცერთ ტრადიციულ ტყვიის შემცველ პიგმენტს არ შეიცავდა.  ეს კი იმაზე მიანიშნებს, რომ ტყვიას ტექნიკური მიზნებისთვის უმატებდნენ.

„ტყვიის შემცველი საშრობები ხელს უშლის შემაკავშირებელი ნივთიერების ფართოდ გაშლას, როდსაც ქაღალდზე ან პაპირუსზე მელნის ან საღებავის დატანა ხდება. მართლაც, მოცემულ შემთხვევაში, ტყვია ქმნის უხილავ წრეს ჟანგმიწის ნაწილაკების გარშემო.”

მკვლევარების განმარტებით, ის ფაქტი, რომ ტყვიას არა როგორც პიგმენტს, არამედ როგორც საშრობ საშუალებას უმატებდნენ, ამტკიცებს, რომ მელანს საკმაოდ რთული რეცეპტი ჰქონდა და მას მხოლოდ ერთი პირი არ ქმნიდა. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ მელნის შესაქმნელად სპეციალური საამქროები არსებობდა.

აღსანიშნავია, რომ წითელი მელნის სპეციალურ საამქროებში დამზადების შესახებ ბერძნულ დოკუმენტურ მასალებიცაა აღნიშნული, რომელიც ჩვ. წ. III საუკუნით თარიღდება.

ტყვიის საშრობ საშუალებად გამოყენების ეს ტექნიკა მე -15 საუკუნის ევროპაშიც მიღებული იყო, სადაც ზეთოვანი ნახატების გამოჩენა დაიწყო – მაგრამ, როგორც ჩანს, ძველმა ეგვიპტელებმა ეს ხრიკი 1400 წლით ადრე აღმოაჩინეს.

კვლევა სამეცნიერო ჟურნალ PNAS-ში გამოქვეყნდა.

მეცნიერები ამ საკითხზე მეტი ტესტისა და სხვადასხვა ანალიზის ჩატარებას გეგმავენ.

https://www.sciencealert.com

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ისტორიაკულტურასაქართველოსოფლის მეურნეობა

რაჭა-ლეჩხუმის ენდემური ხორბლის ჯიში მშობლიურ მიწას უბრუნდება

საქართველო მრავალ კულტრურულ მცენარეთა სამშობლოა, მათ შორის მარცვლოვნების. ჩელტა ზანდური(Triticum timopheevii) რაჭა-ლეჩხუმის ენდემური ხორბლის ჯიშია, რომელიც გადაშენების პირას იყო მისული. დღესდღეისობით ზანდურის სახეობის აღდგენა და რეინტროდუქცია მიმდინარეობს, რაშიც აქტიურადაა ჩართული ლეჩხუმელი მანონი ახვლედიანი. მან თიბისის მხარდაჭერით უნიკალური ხორბლის სახეობა გააცოცხლა, მოაწყო ეთნოგრაფიული სივრცე , ,,ზანდურის სახლი” და ზანდურის მარანი.

რატომ იპყრობს ჩელტა ზანდური ყურადღებას?

როგორც ვიცით, მსოფლიოში ხორბლის 25 სახეობაა ცნობილი, აქედან 14 აღნიშნულია ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე, რომელთა შორის 5 საქართველოს ენდემია, მათ შორის არის ჩელტა ზანდური(Triticum timopheevii).

საქართველოს ხორბლის ენდემურ სახეობათაგან ჩელტა ზანდური ყურადღებას იქცევს განსაკუთრებული თვისებებით:

  • აქვს გლუტენის დაბალი შემცველობა მარცვალში(გლუტენის მაღალი შემცველობა მარცვალში, არის განმაპირობებბლი ფაქტორი, რის გამოც ადამიანთა ნაწილს ალერგია აქვს პურზე. შესაბამისად ჩელტა ზანდური უსაფრთხოა მათთვის გლუტენის დაბალი შემცველობის გამო)
  • ცილის მაღალი შემცველობა
  • მდგრადი ჩაწოლისადმი
  • აქვს წინააღმდეგობრივი უნარი ექვს ფოთლოვან და ორ ფეხსახსრიან მავნებელზე
  • რეზისტენტული არახელსაყრელი პირობებისადმი
  • მაღალი იმუნიტეტი სოკოვანი დაავადებების მიმართ
  • პურცხობის მაღალი უნარი
  • გამოირჩევა მაღალი გამძლეობით ცუდი კლიმატური პირობების მიმართ
  • შეიცავს უნიკალურ G გენს

საიდან დაიწყო ყველაფერი?

2017 წელს ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტისა და ბოტანიკის ინსტიტუტის წარმომადგენლების მიერ The Ruffor Fountation-ის მცირე გრანტის საშუალებით განახორციელეს პროექტი, რომელიც სწორედ ჩელტა ზანდურის რეპატრიაციას ისახავდა მიზნად. რის შედეგადაც ამბროლაურისა და ცაგერის რამდენიმე სოფელში დაიწყო ზანდურის სახეობის აღდგენა.

დღევანდელ მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ეს სახეობა წარმოადგენს ინტენსიური კვლევის ობიექტს, როგორც გენეტიკური, ასევე სელექციური კუთხით. კონკრეტულად ამ სახეობის გამო საქართველო იმუნური ხორბლის სამშობლოდ არის მიჩნეული.

2016 წელს გერმანელმა მეცნიერმა სამეცნიერო ჟურნალში Trends in Plant Sciense-ში ზანდური მომავლის საკვებ სახეობას აღიარეს. აღსანიშნავია ასევე ის ფაქტი, რომ ზანდურის მასალა ამერიკის შეერთებულ შტატებში წაიღეს გამოსაკვლევად და სხვა სახეობის ხორბალთან შესაჯვარებლად.

ზანდურის უნიკალურობიდან გამომდინარე სამომავლოდ იგეგმება მოსავლის რაოდენობის გაზრდა და სპეციალური ტექნიკის შეძენა მასობრივი წარმოებისთვის.

წყარო: The Ruffor Small Grants Foundation, Plants For A Future

მასალა მოამზადანინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კულტურასაქართველო

ქართულ ცეკვას არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა

საქართველოს კულტურული დაცვის ეროვნული სააგენტოს 21 სექტემბრის ბრძანებით, რომელიც ძალაში 7 ოქტომბერს შევიდა, ქართულ ცეკვას არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა.

ბრძანებას ხელს აწერს სააგენტოს გენერალური დირექტორი ნიკოლოზ ანთიძე.

“დაევალოს საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს საინფორმაციო სისტემების სამსახურს ობიექტის მონაცემების ძეგლთა სახელმწიფო რეესტრში ასახვა.

დაევალოს სააგენტოს იურიდიულ სამსახურს ამ ბრძანების ამოქმედებიდან ერთი თვის ვადაში ბრძანების დანართში მითითებული ობიექტების მონაცემების საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს ინტერნეტგვერდზე  შესაბამისი ღონისძიებების ასახვა”. – წერია ბრძანებაში.

გასულ წელს კი ქართული ხალხური ცეკვები საფრანგეთის არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა ნუსხაში შევიდა.

მასალა მოამზადანინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კულტურამსოფლიო

მსახიობები და ხელოვნება პანდემიის წინააღმდეგ! რა შეცვალა COVID-19 -მა?

COVID-19 უპრეცენდენტო გამოწვევა აღმოჩნდა ყველა ქვეყნის ეკონომიკისთვის, შექმილმა ვითარებამ გვაიძულა  დაგვეცვა სოციალური დისტანცია მსოფილიო მასშტაბით, რამაც გამოიწვი სატრანსპორტო კოლაფსი და ტურისტული მომსახურება ფაქტიურად შეუძლებელი გახადა. COVID-19-მა მილიონობით ადამიანი სამსახურის გარეშე დატოვა, ტურისტულად აქტიური ზონები ტურისტების გარეშე, მუზეუმები დამთვალიერებლების გარეშე.

ამ ყველაფრის ფონზე როგორ ეხმარებიან მსახიობები პანდემიის პირობებში რუმინეთის ხელოვნების ეროვნულ მუზეუმს?

,,მსახიობები ბაძავენ ხელოვნების ცნობილ ნამუშევრებს რუმინეთის ჩაკეტილობის დროს”- იუწყება Euronews.

ისინი ამბობენ, რომ ცხოვრება ბაძავს ხელოვნებას და მსახიობებმაც სწორედ ეს გააკეთეს. რუმინეთის ხელოვნების ეროვნული მუზეუმი და The Nottara Theater-ის მსახიობები, რუმინეთის ჩაკეტვის დროს, შეეცადნენ ხელოვნების ნიმუშები, რომლებიც მუზეუმში ინახებოდა მსოფლიო მასშტაბით ფართო აუდიტორიისთის გაეცნოთ, თეატრის მსახიობებმა მიბაძეს ცნობილი მხავრების შემოქმედებას(Baba, Alexander Healy, Lapaty, Rubens…) და მსოფლიოს გააცნეს იგი Facebook-ის მეშვეობით, რისი საშუალებითაც მილიონობით ადამიანმა ნახა და შეაფასა მუზეუმში დაცული ხელოვნების ნიმუშები.

,,ჩვენ ეს კამპანია დავიწყეთ, რა თქმა უნდა, მუზეუმის მემკვიდრეობის პოპულარიზაციის მიზნით, მაგრამ ასევე მსახიობებისთვის საკუთარი პროფესიის არატრადიციული ხერხის მისაცემად, როდესაც ყველა თეატრი დაიხურა კორონავირუსის გამო და მუზეუმებიც, დიდი ხნის შემდეგ რუმინეთი თავიდან გაიხსნა ”, – თქვა კრისტინა ვერონა ტობიმ, რუმინეთის ხელოვნების ეროვნული მუზეუმის დროებითმა მენეჯერმა.

შეიძლება ეს ყველაფერი COVID-19-ის დადებით მხარედ ჩაითვალოს?

შეიძლება ითქვას, რომ COVID-19-მა მეტ სიახლესა და ინოაციურობას დაუდო საფუძველი, ბევრმა მხატვარმა, შემოქმედმა, მწერალმა თუ  არქიტექტორმა შემოქმედების წყარო, მუზა იპოვნა იზოლაციის პერიოდში, თითქოს COVID-19-მა მეტი დრო მისცა ადამიანებს საკუთარ თავში ჩაეხედათ და ის რაღაც მოეძებნათ, რაზეც აქამდე არ უფიქრიათ.

წყარო: Euronews

მასალა მოამზადა : ნინი ხეცურიანმა 

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 6 7 8 9 10 24
Page 8 of 24