close

ფსიქოლოგია

ეს საინტერესოაკვლევებიმსოფლიოსამართალიფსიქოლოგია

რატომ არიან მასობრივი მკვლელების 98% კაცები?

2.28K views on

როდესაც მასობრივი მკვლელობები ხდება, 98 %-ია იმის შანსი, რომ დამნაშავე მამრობითი სქესის წარმომადგენელი იქნება.

მიუხედავად იმისა, რომ რთულია მასობრივი მკვლელის კატეგორიაზაცია, რადგან კონკრეტული ინდივიდის სოციო-ეკონომიკური მდგომარეობა, რასა და ასაკი დიდ როლს ასრულებს, მკვლევარებს დარწმუნებით შეუძლიათ განაცხადონ, რომ მასობრივი მკლელი თითქმის ყოველთვის იქნება კაცი.  ,,THE TIMES-მა“ გამოაქვეყნა კვლევა, სადავ აღნიშნულია, რომ მასობრივი მკლელობები, სხვა ძალადობრივი ქმედებებისგან განსხვავებით, მამრობითი სქესით დომინირებული ფენომენია, შემთხვევათა 98 %-ში დამნაშავე მამაკაცია.

ქალები აშშ-ში მომხდარ მკვლელობათა მხოლოდ 10-13 %-ში არიან ეჭვმიტანილნი. ამასთან, ამ შემთხვევებში, იშვიათადაა გამოყენებული ცივი იარაღი. უპირატესობა ენიჭება საწამლავის ან ცეცხლის გამოყენებას.

„ქალების მასმკლელობებში მონაწილეობა იმდენად იშვიათია, რომ ეს ფენომენი საკმარისად შესწავლილი არ არის“- აცხადებს ჯეიმს გარბარინო, ადამიანის განვითარებისა და ძალადობის მკვლევარი.

ამ განსხვავების მიზეზი მრავალგვარია და შეიძლება ვეძიოთ ევოლუციაში, ბიოლოგიასა და კულტურულ პროცესებში.

ევოლუციური ახსნა მოიაზრებს, რომ კაცობრიობის განვითარების მანძილზე, ტიპურად, მამრობითი სქესი აგრესიასა და ძალას იყენებდა საკუთარი სოციალური სტატუსის გასამყარებლად. (საპირისპირო სქესის მოხიბვლა, კონკურენტებისთვის წინააღმდეგობის გაწევა და ა.შ.) ეს შეხედულება დროთა განმავლობაში კულტურაშიც ჩაინერგა. ზემოთ აღნიშნული განსაკუთრებით რელევანტურია სკოლაში განხორციელებულ მასობრივი სროლებისთვის: ახალგაზრდა მამაკაცები და მოზარდი ბიჭები უფრო მეტად განიცდიან იმედგაცრუებას, სოციალური ჯგუფებიდან გარიყულობასა და ზოგჯერ დამცირებასაც. საპასუხო რეაქცია ძალადობრივი ქმედებებია, რომელიც, დამნაშავის აღქმით, მასკულინობასა და სიმამაცესთანაა დაკავშირებული – ამტკიცებს მასაჩუსეტსის უნივერსიტეტის სოციოლოგი.

ბიოლოგიურ ფაქტორებში მოიაზრება ადამიანში ე.წ MAOA-ს გენის ვარიაცია, რომელიც მყარი საფუძველი ხდება მამაკაცის კრიმინალად ჩამოყალიბებისთვის, თუკი მას თან ახლავს ნარკოტიკდამოკიდებულება ან დაჩაგვრის, დამცირების ეპიზოდები ბავშვობაში.

კულტურული ფაქტორები, როგორიცაა – ძალადობრივი სპორტი, ვიდეოთამაშები და სხვა, გავლენას ახდენს მამაკაცებში აგრესიის დონეზე. კვლევებით დასტურდება, ასევე, სექსუალური ფაქტორების ზეგავლენა.

წყარო: thescienceexplorer

 ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ფსიქოლოგია

რატომ ეშლებათ ადამიანებს სახელები საუბრის დროს – ფსიქოლოგიური ახსნა და მიზეზები

103 views on

სახელების შეშლა საუბრის დროს არის ჩვეულებრივი ფსიქოლოგიური ფენომენი და მას რამდენიმე მნიშვნელოვანი მიზეზი აქვს:

გონების ასოციაციური სტრუქტურა: ადამიანის გონება ორგანიზებულია ასოციაციურად, რაც ნიშნავს, რომ ერთ კატეგორიაში მყოფ სახელებს (მაგ., მეგობრების, ოჯახის წევრების) ხშირად ერთმანეთთან აკავშირებს. მაგალითად, ადამიანმა შეიძლება შემთხვევით დაუძახოს თავის მეგობარს ძმის სახელი, რადგან ორივე მათგანი „ახლობლების“ ჯგუფში შედის. ეს ასევე შეიძლება მოხდეს იმ შემთხვევაში, თუ ადამიანებს საერთო მახასიათებლები აქვთ, რაც გონებაში მათ ერთმანეთთან აკავშირებს.

სწრაფი საუბარი და მეხსიერების გადატვირთვა: საუბრისას გონება სწრაფად უნდა ამუშავებდეს ინფორმაციას. როცა გონება გადატვირთულია ან ადამიანი სტრესშია, ეს პროცესები შეფერხებულია, რაც ხშირად არასწორი სახელის გამოყენებას იწვევს.

ემოციური ფაქტორები: როცა ადამიანი ემოციურად ძლიერად არის დაკავშირებული კონკრეტულ პირთან, მისი სახელი შეიძლება უფრო ხშირად „გამოიძახოს“ გონებამ. მაგალითად, დედები ხშირად შვილების სახელებს ერთმანეთში ურევენ, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ორივე მათგანი ახლოს ჰყავთ და ემოციურად ძლიერ კავშირია მათთან.

გაუაზრებელი დაძახება: ხანდახან ადამიანები ავტომატურად, გაუაზრებლად ახსენებენ სხვების სახელებს, რასაც ფსიქოლოგები „გაცნობიერებული ავტომატიზმის“ პროცესს უწოდებენ. საუბრისას სწრაფად მოქმედებამ, განსაკუთრებული დაკვირვების გარეშე, შეიძლება გამოიწვიოს მსგავსი შეცდომები.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიფსიქოლოგია

ქალის ცრემლები შეიცავს ნივთიერებას, რომელიც კაცებში აგრესიას თრგუნავს — კვლევა

84 views on

ახალი კვლევის თანახმად, ქალის ცრემლები ნივთიერებას შეიცავს, რომელიც კაცებში აგრესიას თრგუნავს. ისრაელში მოღვაწე მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ცრემლების დაყნოსვა აგრესიასთან დაკავშირებულ ტვინის აქტივობას ამცირებს, რის შედეგადაც აგრესიული ქცევა ნაკლებად ვლინდება.

ცნობილია, რომ მამრ მღრღნელებში აგრესია მცირდება, როდესაც მათ მდედრების ცრემლის სუნი სცემთ. ეს სოციალური ინტერაქციისას ქიმიური სიგნალებით კომუნიკაციის, “სოციალური ქემოსიგნალირების”, ერთ-ერთი მაგალითია. ცხოველებს ეს ხშირად ახასიათებთ, თუმცა ფენომენი ადამიანებში ნაკლებადაა შესწავლილი.

იმის გასაგებად, აქვს თუ არა ცრემლებს ადამიანებზეც იგივე გავლენა, მეცნიერებმა ექსპერიმენტი ჩაატარეს. მათ კაცებს ქალების ე.წ. ემოციური ცრემლები (ცრემლები, რომლებსაც ემოციები აჩენს და არა რაიმე ფიზიკური პროცესი) ან მარილის წყალხსნარი დააყნოსვინეს, როცა მონაწილეები სპეციალურ თამაშს თამაშობდნენ.

ცნობილია, რომ მამრობითი სქესის მღრღნელებში აგრესია ითრგუნება, როდესაც მათ მდედრების ცრემლის სუნი სცემთ.

მკვლევრებმა თამაში ისე მოაწყვეს, რომ კაცებს ეფიქრათ, სხვა მოთამაშეებმა თამაშის წესები დაარღვიეს. ეს გაღიზიანებისა და აგრესიული ქცევის გამოწვევას ემსახურებოდა. როდესაც შანსი მიეცემოდათ, მამრობითი სქესის წარმომადგენლებს შეეძლოთ, სხვა მოთამაშეზე შური ეძიათ და მათთვის ფინანსური ზიანი მიეყენებინათ.

კაცებმა არ იცოდნენ, რას ყნოსავდნენ და არც ორი სითხის ერთმანეთისგან გარჩევა შეეძლოთ — ცრემლებიც და მარილის წყალხსნარიც უფერო და უსუნო სითხეებია.

შურისძიებისკენ მიმართული აგრესიული ქცევა თამაშისას 40%-ით შემცირდა მას შემდეგ, რაც კაცებმა ქალების ემოციურ ცრემლებს დაყნოსეს.

MRI სკანერში გამეორების შემდეგ ფუნქციურმა ასახვამ შემდეგი რამ გამოავლინა: ტვინში აგრესიასთან დაკავშირებული ორი რეგიონი მეტად აქტიური ხდებოდა, როდესაც თამაშის დროს კაცებს აღიზიანებდნენ; მეორე მხრივ, იმავე სიტუაციებში აქტივობა შედარებით სუსტი იყო, როდესაც კაცები ცრემლებს ყნოსავდნენ.

ამასთანავე, რაც დიდი იყო სხვაობა ამ აქტივობაში, მით უფრო იშვიათად ავლენდა მოთამაშე შურისმაძიებლურ ქცევას.

კვლევით ცრემლებს, ტვინის აქტივობასა და აგრესიულ ქცევას შორის კავშირი გამოვლინდა. შესაბამისად, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ “სოციალური ქემოსიგნალირება” ნამდვილადაა ადამიანთა აგრესიის ერთ-ერთი ფაქტორი და ეს მხოლოდ ცხოველებს სულაც არ ახასიათებთ.

“აღმოვაჩინეთ, რომ, ზუსტად ისე, როგორც თაგვებში ხდება, ადამიანის ცრემლებიც შეიცავს ქიმიურ სიგნალს, რომელიც იმავე სახეობის მამრებში აგრესიას თრგუნავს. ეს იმ შეხედულებას უპირისპირდება, რომ ემოციური ცრემლები მხოლოდ ადამიანებს ახასიათებთ”, — აცხადებენ კვლევის ავტორები.

ნაშრომი ჟურნალში PLOS Biology გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
საქართველოფსიქოლოგია

დეპრესიის ნიშნები ახალგაზრდებში, შფოთვის სიმპტომები და ფიქრები სუიციდზე – UNICEF-ის კვლევა

861 views on

გაეროს ბავშვთა ფონდის კვლევის თანახმად, საქართველოში ყოველი მეოთხე ახალგაზრდა განიცდის საშუალო ან ძლიერი შფოთვის სიმპტომებს, ყოველ მესამეს აწუხებს დეპრესიის ნიშნები და სტუდენტების მესამედს ცხოვრების განმავლობაში ერთხელ მაინც უფიქრია სუიციდზე.

UNICEF-მა კვლევა საქართველოს შვიდ სახელმწიფო უნივერსიტეტში 18-24 წლის ახალგაზრდებს შორის ჩაატარა. კვლევამ აჩვენა, რომ ახალგაზრდები ფსიქიკური ჯანმრთელობის თვალსაზრისით ერთ-ერთი ყველაზე მოწყვლადი ჯგუფია.

სტუდენტების 72% ამბობს, რომ მისთვის ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები ხელისშემშლელი იყო ყოველდღიური აქტივობებისა და ურთიერთობებისთვის ბოლო ორი კვირის განმავლობაში.

მიუხედავად იმისა, რომ გამოკითხული სტუდენტების 97%-ს სმენია ტერმინი „ფსიქიკური ჯანმრთელობა“, მათი მესამედი აღნიშნავს, რომ ამის შესახებ ძალიან ცოტა ინფორმაცია აქვს და ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ გრძნობებსა და გამოცდილებებზე არავისთან უსაუბრია. სტუდენტების უმრავლესობა ამბობს, რომ თუ მიხვდება, რომ სჭირდება ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტის დახმარება, არავის მიმართავს დახმარებისთვის და ეცდება პრობლემა თავად მოაგვაროს.

ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული მომსახურების მიღების ბარიერებს შორის დასახელდა ინფორმაციის ნაკლებობა, ასევე სპეციალისტთან ვიზიტის და მედიკამენტების მაღალი ფასები, სპეციალისტების ცოდნისა და კვალიფიკაციის მიმართ უნდობლობა და შიში, რომ მომსახურების მიღებისას არ იქნება დაცული კონფიდენციალურობა.

სტუდენტების უმრავლესობას არ აქვს ინფორმაცია ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სერვისების შესახებ. საჭიროების შემთხვევაში სტუდენტების უმრავლესობა ინფორმაციის მოძიებას ინტერნეტიდან გეგმავს სხვადასხვა ვებგვერდის, იუთუბ არხების, ინფლუენსერების ბლოგების, სოციალური ქსელების და საძიებო სისტემების დახმარებით. თუმცა, ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტების აზრით, ინტერნეტით მიღებული ინფორმაცია არ არის სანდო, რადგან ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ეს ინფორმაცია სამედიცინო წყაროებს ეყრდნობოდეს.

დარგის ექსპერტებისა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტების შეფასებით, ახალგაზრდებისთვის არ არის ხელმისაწვდომი მხარდამჭერი, პრევენციული ან სარეაბილიტაციო სერვისები. სპეციალისტებს მნიშვნელოვნად მიაჩნიათ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების ადრეულ ეტაპზე გამოვლენის და სარეაბილიტაციო პროგრამების, მათ შორის ფსიქიკური აშლილობებისა თუ ადიქციის მკურნალობის შემდეგ ახალგაზრდების გარემოსთან რეინტეგრაციის ხელშემწყობი პროგრამების განვითარება. ასევე მნიშვნელოვან გამოწვევებს შორის დასახელდა სუიციდის პრევენციის პროგრამის შექმნა, ფსიქოლოგისა და ფსიქიატრის მომსახურების ხელმისაწვდომობის გაზრდა; სოციალური მუშაკების მომსახურების და მობილური ჯგუფების მეტად განვითარება.

UNICEF-ში აცხადებენ, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტებს ახალგაზრდები ყველაზე ხშირად დეპრესიით, შფოთვითი აშლილობებით ან პანიკური შეტევებით მიმართავენ. ახალგაზრდებში მნიშვნელოვან პრობლემად მიიჩნევა ფსიქოტროპულ ნივთიერებებზე დამოკიდებულება და მათგან გამოწვეული ფსიქიკური პრობლემებიც – პარანოია, ჰალუცინაციები, ძილის დარღვევები.

კვლევაზე დაყრდნობით, გაეროს ბავშვთა ფონდი მნიშვნელოვნად მიიჩნევს შესაბამისი სახელმწიფო სერვისების განვითარებას, რომელიც ახალგაზრდებისთვის უფასო და სტაბილური იქნება. ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისებისა და პროგრამების დაგეგმვისას მნიშვნელოვანია ახალგაზრდების ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინება, იმისთვის, რომ ეს მომსახურება იყოს მათთვის საინტერესო და მიმზიდველი. იმისათვის, რომ შემცირდეს ფსიქიკური ჯანმრთელობის მომსახურებების მიღების ბარიერები, აუცილებელია საზოგადოებაში და მათ შორის, ახალგაზრდებში გაიზარდოს ცნობიერება ფსიქიკური ჯანმრთელობის საკითხებთან დაკავშირებით.

კვლევა 2022 წელს ჩაატარა გაეროს ბავშვთა ფონდის მხარდაჭერით შვიდ სახელმწიფო უნივერსიტეტში შექმნილი ბავშვთა უფლებების ცენტრებმა. ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესახებ ცნობიერების და ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისებზე ხელმისაწვდომობის შესწავლის მიზნით ქუთაისის, ბათუმის გორის, სამცხე-ჯავახეთის, თელავის, ზუგდიდის და სოხუმის უნივერსიტეტის 2995 სტუდენტი გამოიკითხა. საველე სამუშაოები ჩატარდა გასული წლის 17 ნოემბრიდან 12 დეკემბრამდე პერიოდში. სიღრმისეული ინტერვიუები ჩატარდა ფსიქიკური ჯანმრთელობის საკანონმდებლო პოლიტიკის შემუშავებაში ჩართულ პირებთან, ადგილობრივი ხელისუფლების ჯანდაცვის სფეროს წარმომადგენლებთან და ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტებთან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ფსიქოლოგია

ადამიანებს აქვთ „მეექვსე გრძნობა“ და ის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ჯანმრთელობისთვის

275 views on

ადამიანების უმეტესობა იცნობს ხუთ გრძნობას :შეხება, მხედველობა, სმენა, ყნოსვა და გემო, მაგრამ ყველამ არ იცის, რომ ჩვენ გვაქვს დამატებითი გრძნობა, რომელსაც ეწოდება ინტეროცეპცია.
ეს არის ჩვენი სხეულის შინაგანი მდგომარეობის განცდა. ის იმ შინაგანი სიგნალების შეგრძნებასა და ინტერპრეტირებაში, რომლებიც არეგულირებენ ჩვენს ორგანიზმში სასიცოცხლო ფუნქციებს, როგორიცაა შიმშილი, წყურვილი, სხეულის ტემპერატურა დაგულისცემა. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ მას დიდ ყურადღებას არ ვაქცევთ, ეს ძალზე მნიშვნელოვანი გრძნობაა, რადგან უზრუნველყოფს სხეულის ყველა სისტემის ოპტიმალურად მუშაობას.
ის ამას აკეთებს იმით, რომ გვაფრთხილებს, როდესაც ჩვენმა სხეულმა, შესაძლოა, წონასწორობა დაკარგოს. მაგალითად, გვაიძულებს მივაღწიოთ სასმელს, როცა გვწყურია, ან გვითხრას, რომ გავიხადოთ ქურთუკი, როცა ძალიან ცხელა.
ინტერსეფცია ასევე მნიშვნელოვანია ჩვენი ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის, რადგან ის ხელსუწყობს ბევრ ფსიქოლოგიურ პროცესს – მათ შორის გადაწყვეტილების მიღებას, სოციალურ შესაძლებლობებს და ემოციურ კეთილდღეობას.
დარღვეული ინტერსეფცია დაფიქსირდა ფსიქიკური ჯანმრთელობის ბევრი პრობლემის დროს, მათ შორის დეპრესიის, შფოთვისა და კვების დარღვევების.
იმისდა მიუხედავად, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ინტერსეფცია ჩვენი ჯანმრთელობის ყველა ასპექტის კუთხით, ცოტა რამ არის ცნობილი იმის შესახებ, განსხვავდებიან თუ არა ქალები და მამაკაცების ხეულის შინაგანი სიგნალების სიზუსტით.
უფრო მკაფიო სურათის მისაღებად, მკვლევერებმა გააერთიანეს 93 გამოკვლევის მონაცემები, რომლებიც იკვლევდნენ ინტერსეფციას მამაკაცებსა და ქალებში. ისინი ფოკუსირებული იყვნენ კვლევებზე, რომლებიც აკვირდებოდნენ, თუ როგორ აღიქვამენ ადამიანები გულის, ფილტვების და კუჭის სიგნალებს.
ჩვენმა ანალიზმა აჩვენა, რომ ინტერსეფცია,ფაქტობრივად, განსხვავდება მამაკაცებსა დაქალებს შორის. ქალები მნიშვნელოვნად ნაკლებად ზუსტები იყვნენ გულზე ორიენტირებული ამოცანების დროს (და გარკვეულწილად ფილტვებზე ორიენტირებული ამოცანების დროს) მამაკაცებთან შედარებით. როგორც ჩანს, ეს განსხვავებები არ აიხსნება სხვა ფაქტორებით – მაგალითად, რამდენად ცდილობდნენ მონაწილეები დავალების შესრულებისას, ან ფიზიოლოგიური განსხვავებებით, როგორიცაა სხეულის წონა ან არტერიული წნევა.
მიუხედავად იმისა, რომ მკვლევარებმა აღმოაჩინეს მნიშვნელოვანი განსხვავებები გულისცემის ამოცანებს შორის, სხვა ამოცანების შედეგები ნაკლებად ნათელი იყო. ეს შეიძლება იმის გამო, რომ კვლევების მხოლოდ მცირე ნაწილი განიხილავდა ფილტვებისა და კუჭის აღქმას. ასე რომ, შესაძლოა ნაადრევი იყოს იმის თქმა, განსხვავდებიან თუ არა მამაკაცები და ქალები ამ სიგნალების აღქმაში.
ფსიქიკური ჯანმრთელობის
კვლევის დასკვნები შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს იმის ასახსნელად, რატომ არის გავრცელებული ფსიქიკური ჯანმრთელობის მრავალი დაავადება (როგორიცაა შფოთვა და დეპრესია) უფრო გავრცელებული ქალებში, ვიდრე მამაკაცებში. იმის ცოდნა, თუ როგორ გრძნობენ მამაკაცები და ქალები ინტერსეფციურ სიგნალებს, შეიძლება ასევე იყოს მნიშვნელოვანი ფსიქიკური დაავადების სამკურნალოდ.
მკვლევარების განმარტებით, ყველა იმ ფაქტორის უკეთ გააზრება, რომლებიც გავლენას ახდენენ ინტრაცეპტიურ უნარზე, შესაძლოა მნიშვნელოვანი იყოს მრავალი ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაავადების უკეთესი მკურნალობის შემუშავებისთვის.

წყარო : sciencealert.com
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ფსიქოლოგია

ფსიქოსომატური დაავადებები: ნეგატიური ემოციები, რომლებიც ჯანმრთელობას ანგრევენ

308 views on

მოსაზრება, რომ ადამიანის ჯანმრთელობას მისი სულიერი მდგომარეობა განსაზღვრავს ძველბერძნულ ფილოსოფიასა და მედიცინაში გაჩნდა, როცა „ფსიქო“ და „სომა“ (ანუ სული და სხეული) ერთ მთლიანობად ჯერ კიდევ ჰიპოკრატემ, პლატონმა და არისტოტელემ განიხილეს. მათი ნააზრევი გაიზიარა გერმანელმა ექიმმა იოჰან ჰაინროტმაც, რომელმაც 1818 წელს შემოიღო „ფსიქოსომატიკისა“ და „ფსიქოსომატური დაავადებების“ ტერმინი.

 

ფსიქოსომატური დაავადებები

 

ფსიქოსომატიკა – მეცნიერებაა, რომელიც ფსიქოლოგიურ, ემოციურ და სოციალურ მოვლენათა გავლენას იკვლევს ფიზიოლოგიურ დაავადებებზე, ფსიქოსომატური დაავადებები კი, სნეულებათა ის ჯგუფია, რომელიც ვეგეტატიური დისფუნქციისა და ასთენიური სინდრომის, ემოციური დისბალანსისა და ბიოლოგიური რიტმის დარღვევის შედეგად ვითარდება.

 ფსიქოსომატური დაავადებების გამომწვევი მიზეზები:
* შინაგანი კონფლიქტი – ბრძოლა ურთიერთგამომრიცხავ სურვილებს შორის,
* თვითდასჯა – რეალური ან წარმოსახვითი დანაშაულის მრავალჯერადი განცდა,
* პირობითი სარგებელი – ფსიქოლოგიურად არაკომფორტულ სიტუაციაში მოხვედრის შიშით წარმოქმნილი ჯანმრთელობის პრობლემები,
* წარსულის გამოცდილება – ფსიქოლოგიური ტრავმის შედეგი,
* შთაგონება – სხვათა შთაგონებით ან გავლენით წარმოქმნილი პათოლოგიის სიმპტომები,
* იდენტიფიკაცია – საკუთარი თავის გაიგივება სნეულთან.

ფსიქოთერაპევტთა მტკიცებით, ფიზიოლოგიურ დაავადებათა 80%, სინამდვილეში ფსიქოლოგიური ხასიათისაა, რადგან ადამიანის ჯანმრთელობას მეტწილად მისი განწყობა და ფიქრები, ხასიათის თავისებურებები და დამოკიდებულება განსაზღვრავს მარცხისა და წარმატების მიმართ. მეტიც, ზიგმუნდ ფროიდის ფსიქოანალიტიკური თეორიის თანახმად, სომატური დაავადებები მხოლოდ სიმბოლოების ენაა, რომლითაც სხეული ერთგვარ სიგნალს იძლევა და მთელი ხმით „ყვირის“ მოუგვარებელ ფსიქიკურ პრობლემებზე.

 ფსიქოსომატური სნეულებები:
* გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები – არტერიული ჰიპერტენზია, რევმატიზმი,
ვეგეტო-სისხლძარღვოვანი დისტონია, გულის იშემიური ტკივილი, არითმია და ინფარქტი.
* კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებები – კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადებები, წყლულოვანი კოლიტი, ბილიარული დისკინეზია (ნაღვლის ბუშტისა და სანაღვლე გზების ფუნქციური დაავადება),
* ნერვული სისტემის დაავადებები – ქრონიკულ თავის ტკივილი, დაძაბულობის თავის ტკივილი და თავბრუსხვევა.
* კანის დაავადებები – ნეიროდერმიტი, ეგზემა და ფსორიაზი,
* გინეკოლოგიური დაავადებები – რეპროდუქციული სისტემის პათოლოგიები, პრემენსტრუალური სინდრომი, გესტოზი, მშობიარობის შემდგომი დეპრესია.

ფსიქოსომატური დაავადებების გამომწვევი ნეგატიური ემოციები

 

ფსიქოსომატურ დაავადებებს მეტწილად მოუწესრიგებელი ფსიქოლოგიური პრობლემები და ნეგატიური ემოციები – ბრაზი, წყენა და გულდაწყვეტა, მრისხანება, შური და განგაშის გრძნობა, სტრესი და დეპრესია პროვოცირებენ.

 

 

მრისხანება

 

მრისხანება ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ემოციაა, რომელიც ტკივილის, იმედგაცრუების, სასოწარკვეთის შედეგად ჩნდება და არა მხოლოდ ლოგიკურად აზროვნების უნარს აქვეითებს, არამედ გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების წარმოქმნის რისკსაც ზრდის, რადგან ერთი მხრივ, სისხლძარღვების შევიწროებას, არტერიულ წნევას, გახშირებულ სუნთქვასა და გულისცემას, მეორე მხრივ, არტერიების კედლების გაცვეთასა და დახეთქვას იწვევს. 2015 წელს ჩატარებულმა სამედიცინო კვლევამ დაადასტურა, რომ მრისხანების ძლიერი აფეთქების შემდეგ 8,5-ჯერ იზრდება ინფარქტის რისკი. ამასთანავე, სწორედ მრისხანებაა ციტოკინების (ანთების გამომწვევი მოლეკულების) მომატების მიზეზი, რაც თავის მხრივ, ართრიტის, დიაბეტისა და სიმსივნის განვითარებას პროვოცირებს.

 

შფოთვა

 

ქრონიკული შფოთვა პირველ რიგში ელენთას აზიანებს, რადგან სწორედ ეს ორგანო „იგერიებს“ შფოთვისას ორგანიზმის მიერ გამოყოფილ ტოქსიკურ ნივთიერებებს. ამასთანავე, ქრონიკული შფოთვა ანუ გამუდმებით ერთსა და იმავე პრობლემაზე ფიქრი გულისრევას და დიარეას, კუჭის პათოლოგიებს, გულის არეში ტკივილსა და მაღალ არტერიულ წნევის, უძილობას, უყურადღებობასა და დაბნეულობას, იმუნიტეტის დაქვეითებასა და ადრეულ სიბერეს იწვევს.

 

დარდი და მწუხარება

 

სხვა ნეგატიური ემოციების ფონზე, ყველაზე სახიფათო – სწორედ ხანგრძლივად გაგრძელებული დარდია, რომელიც თავის ტკივილს, ქრონიკულ დაღლილობას იწვევს და ფილტვებს აზიანებს, რადგან ერთი მხრივ, ირღვევა სუნთქვის ბუნებრივი ნაკადის მოძრაობა, მეორე მხრივ, შევიწროებული ფილტვებისა და ბრონქების ფონზე რთულდება სუნთქვა, რაც საბოლოოდ ასთმის და ბრონქების დაავადებების განვითარების მიზეზი ხდება.

 

დეპრესია

 

დეპრესია და მელანქოლია არა მხოლოდ სახის კანს აყენებს ზიანს, რაც მსხვილი და წვრილი გამონაყარით ვლინდება, არამედ ყაბზობასა და სისხლში ჟანგბადის დონის შემცირებას იწვევს. დეპრესიით დათრგუნული ადამიანების წონა ყოველთვის არასტაბილურია, რადგან სწრაფად იკლებენ და იმატებენ კილოგრამებს, ადვილად ხდებიან დამოკიდებული ალკოჰოლზე, ნარკოტიკებსა და სხვა მავნე ნივთიერებებზე.

 

სტრესი

 

მართალია, მსუბუქი სტრესი ერთგვარ მოტივატორადაც შეიძლება ჩაითვალოს, რადგან ორგანიზმს „აფხიზლებს“ და ყოველდღიური ამოცანების შესრულებისკენ უბიძგებს, მაგრამ დროში გაგრძელებული და დამძიმებული სტრესული მდგომარეობა არა მხოლოდ ასთმასა და ჰიპერტენზიას, არამედ კუჭის წყლულსა და გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომს იწვევს.

ამასთანავე, სწორედ სტრესია გულის დაავადებების მთავარი მიზეზი, რადგან მატულობს არტერიულ წნევა და სისხლში ქოლესტერინის დონე, იზრდება ნიკოტინზე დამოკიდებულება და საკვების ჭარბად მიღების მოთხოვნილება, ქრონიკული დაღლილობას შეგრძნება კი, ამცირებს ფიზიკურ აქტივობას, რაც თავის მხრივ, სისხლძარღვების კედლებს აზიანებს და საბოლოო ჯამში გულის დაავადებების მიზეზი ხდება.

 სტრესით გამოწვეულ დაავადებები:
* თმისცვენა და ასთმური დარღვევები,
* პირის სიმშრალე და წყლულები პირის ღრუში,
* უძილობა, აგზნება და გაღიზიანება,
* თავის ტკივილი, უგუნებობა და ნერვული ჩვევები (ტიკები),
* ტკივილი მხრებში, კისრისა და წელის არეში,
* გამონაყარი კანზე, ეგზემა და ფსორიაზი,
* რეპროდუქციული სისტემის და მენსტრუალური ციკლის დარღვევები,
* სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციების რეციდივები ქალებში და იმპოტენცია მამაკაცებში,
* საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებები, გასტრიტი, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლული, წყლულოვანი კოლიტი და გაღიზიანებულ ნაწლავის სინდრომი.

 

მარტოობა

 

მარტოობა – ის მძიმე ემოციური მდგომარეობაა, რომელიც არა მხოლოდ უგუნებობას და  ღრმა მელანქოლიას იწვევს, არამედ სერიოზულ ზიანს აყენებს ორგანიზმს, რადგან ტვინი ჭარბად გამოიმუშავებს სტრესის ჰორმონს – კორტიზოლს, რომელიც დეპრესიას იწვევს და ნეგატიურად აისახება ძილის ხარისხზე. ამასთანავე, მარტოობის განცდა ერთი-ორად ზრდის ინსულტის, ფსიქიკური აშლილობის, გულის კორონარული დაავადების განვითარების რისკს და ზიანს აყენებს იმუნურ სისტემას, რადგან მარტოობით გატანჯული ადამიანის ორგანიზმი ყოველთვის ანთებითი პროცესით პასუხობს სტრესს, რაც საგრძნობლად ასუსტებს იმუნიტეტს.

 

შიში

 

შიში, რომელიც თირკმელებს, თირკმელზედა ჯირკვლებსა და რეპროდუქციულ სისტემას აზიანებს, ორგანიზმს თავდაცვის რეჟიმში გადასვლას აიძულებს, სუნთქვის სიხშირის და სისხლის ცირკულაციის შენელებას, კიდურების მოდუნებას, ზოგჯერ თავის ტკივილსა და ღებინებას იწვევს. ამასთანავე, შიში სტრესის ჰორმონის – კორტიზოლის ჭარბად გამომუშავებას აიძულებს თირკმელზედა ჯირკვლებს, რაც დამანგრევლად ზემოქმედებს ორგანიზმზე.

 

შოკი

 

შოკი მოულოდნელი ნეგატიური სიტუაციით გამოწვეული ტრავმაა, რომელიც ძლიერ აღგზნებას, შიშს იწვევს და წონასწორობას არღვევს ორგანიზმში. წამიერი, თუმცა ძლიერი სტრესი ზიანს აყენებს მთელ ორგანიზმს, განსაკუთრებით გულსა და თირკმელებს, რადგან ტრავმული რეაქციის შედეგად ჭარბად გამოიყოფა ადრენალინი, რომელიც თირკმელებში ილექება და დროთა განმავლობაში გახშირებული გულისცემით, უძილობით, სტრესითა და განგაშის გრძნობით ვლინდება. მეტიც, მედიკოსების მტკიცებით, წამიერ შოკს, რომელიც ემოციებსა და თვითგადარჩენის ინსტინქტზე ზემოქმედებს, სრულად შეუძლია თავის ტვინის სტრუქტურის შეცვლა.

ფიზიოლოგიურად ემოციური ტრავმა ანუ შოკი გაფითრებით, გართულებული სუნთქვით და გახშირებული გულისცემით, მოგვიანებით კი, ენერგეტიკული გამოფიტვით, ძილისა და საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევით გამოიხატება.

 

გაღიზიანება და სიძულვილი

 

გაღიზიანება გულსა და კუჭ-ნაწლავს აზიანებს, იწვევს ჰიპერტენზიას და გახშირებულ გულისცემას. ადამიანები, რომლებიც ხშირად ღიზიანდებიან უჯრედული დაბერებისკენ არიან მიდრეკილი, ისინი კი, ვისაც სიძულვილი ახასიათებს, საკუთარ ღვიძლს აყენებენ ზიანს, რადგან სიძულვილის ვერბალურად გამოხატვისას ორგანიზმი შედედებულ მოლეკულებს გამოიმუშავებს, რომლებიც ღვიძლისა და ნაღვლის ბუშტისთვის საზიანო ტოქსინებს შეიცავენ.

 

შური და ეჭვიანობა

 

შური და ეჭვიანობა არა მხოლოდ ნაღვლის ბუშტისა და ღვიძლის გამართულ ფუნქციონირებას აფერხებს, არამედ თავის ტვინის უჯრედებს კლავს და აზროვნების, ობიექტური ხედვის უნარს აქვეითებს. ამასთანავე, შური, რომელიც ნეგატიურად ზემოქმედებს ნაღვლის ბუშტზე და ღვიძლში სისხლის სტაგნაციას იწვევს, იმუნიტეტს ასუსტებს, გახშირებულ გულისცემას, ჰიპერტენზიას და უძილობას, ქოლესტერინის მატებას და საჭმლის მომნელებელი სისტემის დასნეულებას პროვოცირებს.

 

განგაშის გრძნობა

 

მართალია, განგაშის პერიოდულად განცდა, რომელიც სუნთქვისა და გულისცემის გახშირებას, სისხლის მიმოქცევისა და კონცენტრაციის ზრდას იწვევს ტვინში, ჯანმრთელობისთვის სასარგებლოა და ნორმალური ცხოვრების შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს, მაგრამ ქრონიკული განგაშის გრძნობა დამანგრევლად ზემოქმედებს ადამიანის ფიზიკურ და ფსიქიკურ მდგომარეობაზე, რადგან შიზოფრენიის, პარანოიის განვითარებას პროვოცირებს, იწვევს ყაბზობას და წყლულოვან კოლიტს, ელენთისა და კუჭ-ნაწლავის დაავადებებს.

 

უსუსურობის განცდა და საკუთარი თავის სიბრალული

 

ფსიქოსომატური დაავადებების გამომწვევ ნეგატიურ ემოციებს შორისაა უძლურების განცდა ანუ საკუთარი ნაკლულობის, უუნარობის შეგრძნება. მაგალითად, შემოსავლის გარეშე დარჩენის შიში და მუდმივი ნერვიულობა, თუმცა პასიურობა და „განაჩენის“ უმოქმედოდ ლოდინი, ღვიძლს აავადებს, რადგან სწორედ იქ ინახება ორგანიზმის მთელი მარაგი.

ღვიძლის დაავადებებს პროვოცირებს საკუთარი თავის სიბრალულიც, რადგან მსხვერპლის მდგომარეობას მიჩვეულ ადამიანებს, რომლებიც ყველაზე უიღბლოდ, უბედურად გრძნობენ თავს და ფიქრობენ, რომ ყოველთვის უსამართლოდ იჩაგრებიან, ჰორმონალური დისბალანსი, წონაში მატება და თმის ცვენა ემუქრებათ.

 

დაკარგვის შიში

 

ყველაზე ძვირფასის დაკარგვის შიშით ცხოვრება, რაც ხშირად მანიას, აჩემებას ემსგავსება, ყველასთვის მავნებელია და განსაკუთრებით ქალბატონებისთვის, რადგან გამუდმებით ერთსა და იმავეზე ფიქრი, ქრონიკული დაძაბულობა და საკუთარი თავისთვის შეგნებულად თუ შეუგნებლად ტკივილის მიყენება, მენსტრუალური ციკლის დარღვევას, საშვილოსნოს სიმსივნესა და სხვა გინეკოლოგიურ დაავადებებს იწვევს.

 

დანაშაულის გრძნობა და თვითგვემა

 

დაკისრებული მოვალეობის ვერ შესრულებით, სხვათა დაღალატებითა და იმედის გაცრუებით გამოწვეული დანაშაულის გრძნობა, პირველ რიგში ხერხემალს აყენებს ზიანს, რადგან სწორედ ის ასრულებს ერთგვარი საყრდენი ფუნქციას, „იჭერს“ და არ აძლევს ადამიანს ბოლომდე „დამსხვრევის“ საშუალებას. ამასთანავე, მუდმივად მარცხზე, შეცდომებზე ფიქრი და საკუთარი თავის დადანაშაულება, იმუნურ სისტემას ასუსტებს, ამიტომ თვითგვემისკენ მიდრეკილი ადამიანები სხვებზე ხშირად სნეულდებიან ინფექციური და სიმსივნური დაავადებებით.

 

სიხარბე

 

სიხარბე საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებებს, მათ შორის კუჭის წყლულს იწვევს, ზღვარგადასული სიძუნწე და ფინანსების დაზოგვის მანია კი, ანორექსიისა და ბულიმიის მიზეზი ხდება.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიფსიქოლოგია

გაზაფხულის დეპრესია: როგორც დავამარცხოთ სეზონური უგუნებობა

263 views on

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, ყველაზე სახიფათო სნეულებათა ნუსხაში სწორედ დეპრესიაა მესამე ადგილზე ინფექციური და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების შემდეგ, რადგან ფსიქიკური აშლილობით, რომელიც განსაკუთრებით შემოდგომასა და გაზაფხულზე მწვავდება, პლანეტის მოსახლეობის 65% იტანჯება.

მართალია, ბევრისთვის გაზაფხული „ზამთრის ძილისგან“ გამოფხიზლებასა და ახალი ენერგიით შევსებასთან ასოცირდება, მაგრამ ბევრისთვის პირიქით, სწორედ მარტისა და აპრილის თვეებია ყველაზე მძიმე, როცა გამწვავებული დეპრესიული მდგომარეობა საერთო სისუსტით, უგუნებობითა და პესიმიზმით, ინტერესისა და ხალისის დაკარგვით გამოიხატება.

 

გაზაფხულის დეპრესიის გამომწვევი მიზეზები

 

არ ღირს სეზონური დეპრესიის უგულებელყოფა და მისი ჩვეულებრივ მოწყენილობასა და მელანქოლიასთან გაიგივება, რადგან ემოციური არასტაბილურობა, რომელსაც მეტწილად ფიზიოლოგიური პროცესების დარღვევა იწვევს, ხშირად სუიციდითაც მთავრდება.

დეპრესიის გამომწვევი მიზეზები: 
* ორგანიზმის გამოფიტვა, ვიტამინებისა და მინერალების ნაკლებობა.
* მზის სხივების დეფიციტი, რაც უგუნებობასთან ერთად კანის პრობლემებს, თმის ცვენასა და იმუნიტეტის დაქვეითებას იწვევს.
* ჰორმონალური აფეთქება, რომელიც მეტწილად რეპროდუქტიულ ასაკში ვლინდება.
* ჰიპოქსია ანუ ჟანგბადის სიმცირე ორგანიზმში. ზამთრის სეზონზე, როცა სუფთა ჰაერზე სეირნობას ყველა სითბოსა და მყუდრო გარემოში ყოფნას ამჯობინებს, ორგანიზმი ჟანგბადის დეფიციტს განიცდის, რაც ხშირი თავის ტკივილებით და უგუნებობით გამოიხატება.
* ე.წ. მეტეოდამოკიდებულება ანუ  ამინდის ხშირი და უეცარი ცვლილება, რასაც ორგანიზმი ფიზიოლოგიური დისბალანსით – სისხლის ქიმიური შემადგენლობის, გულ-სისხლძარღვთა და ენდოკრინული სისტემის ფუნქციონირების დარღვევით პასუხობს.

 

 

დეპრესიის მდგომარეობა

 

ზამთარსა და ზაფხულში ადამიანის ფიზიოლოგიური და ფსიქიკური მდგომარეობა უფრო სტაბილურია, ვიდრე გაზაფხულსა და შემოდგომაზე, როცა სერიოზული „გარდაქმნები“ იწყება ორგანიზმში. სწორედ ახლად წარმოქმნილი უჯრედები, ერთიანად გააქტიურებული ორგანოები და აჩქარებული მეტაბოლიზმი იწვევს ბიოლოგიური რიტმის დარღვევას, საერთო მდგომარეობის, განწყობის დამძიმებას და სეზონურთან ერთად ქრონიკული დაავადებების გამწვავებას.

მნიშვნელოვანია სტრესის, დეპრესიული მდგომარეობისა და თავად დეპრესიის გამიჯვნა, რადგან მხოლოდ დეპრესია ითვლება ფსიქიკურ დაავადებად, რომელიც ერთი მხრივ, ადამიანის ჯანმრთელობას აზარალებს, მეორე მხრივ, სიცოცხლის სურვილსა და ხალისს უკარგავს.

დეპრესიის სიმპტომები

 

მოუცლელობისა და უყურადღებობის გამო ადამიანები მეტწილად დაგვიანებით იწყებენ დეპრესიასთან ბრძოლას, როცა განსაკუთრებით თვალშისაცემი ხდება არაჯანსაღი იერი, არადა, დაავადებისთვის დამახასიათებელი სიმპტომებისა და ე.წ. „გამაფრთხილებელი ნიშნების“ დროულად ამოცნობის შემთხვევაში, თავისუფლად შეიძლება დეპრესიის დამძიმებისგან თავის დაღწევა.

დეპრესიის სიმპტომები:
* ძილის დარღვევა – მომატებული ძილიანობა დღის მანძილზე ან პირიქით, უძილობა,
* ემოციური სიცარიელე და ორგანიზმის გამოფიტვა,
* უხალისობა და გულგრილობა ყოველდღიური საქმეებისა და მოვალეობების მიმართ,
* მადის დაკარგვა, ან პირიქით მუდმივად საკვების მიღების სურვილი,
* უგუნებობა და პესიმიზმი, უმიზეზოდ შფოთვა და მუდმივი სტრესი,
* განწყობის უეცარი და მკვეთრი ცვლილება,
* ქრონიკული დაავადებების გამწვავება,
* სუიციდური ფიქრები.

დეპრესიასთან ბრძოლის მეთოდები

 

გაზაფხულის დეპრესია სეზონურობით ხასიათდება, ამიტომ თავისუფლად შეგიძლიათ მისი დამოუკიდებლად დაძლევა, თუმცა, რამდენიმე კვირის მანძილზე გაგრძელებული ემოციური დისბალანსის შემთხვევაში აუცილებლად მიმართეთ სპეციალისტს.

მოიწყვეთ რამდენიმედღიანი არდადეგები მშვიდ გარემოში, დაასვენეთ გონება და სხეული, მოერიდეთ ვირტუალურ ნაცნობებთან და პესიმისტურად განწყობილ ადამიანებთან ურთიერთობას, რადგან სხვისი ნეგატიური განწყობაც ისეთივე დამთრგუნველია, როგორც საკუთარი, უმჯობესია, მოინახულოთ დიდი ხნის მონატრებული ნათესავები და მეგობრები, ვისთანაც გაერთობით, გამხიარულდებით და დაივიწყებთ ნეგატიურ ფიქრებს.

რეკომენდაციები დეპრესიის სწრაფად დასაძლევად :
დაბალანსებული კვება – შეავსეთ კვების რაციონი სეზონური ხილითა და ბოსტნეულით, შავი შოკოლადით, თხილით და ბედნიერების ჰორმონით – სეროტინინით მდიდარი სხვა პროდუქტით. გაყავით საკვები რამდენიმე ულუფად და მიირთვით ზომიერად. მოერიდეთ ძილის წინ გონების გადაღლას და ნეგატიური ინფორმაციით დამძიმებას.

ძილი – გაზაფხულზე ორგანიზმს განსაკუთრებით სჭირდება სრულფასოვანი დასვენება და გამოძინება. მართალია, თანამედროვე რეალობაში წარმოუდგენელია ადრე დაძინება, მაგრამ ეცადეთ 24:00 საათამდე ჩაიძინოთ, რადგან სწორედ შუაღამისას (24:00-დან 02:00 საათამდე) იზრდება ძილის ჰორმონის – მელატონინის დონე, რომელიც იმუნური, ნერვული სისტემის მოწესრიგებას და ორგანიზმის გაჯანსაღებას უწყობს ხელს.

ფიზიკური დატვირთვა – დეპრესიასთან ბრძოლის მეტად ეფექტური საშუალებაა ფიზიკური აქტივობა. სპეციალისტების მტკიცებით, კომპლექსური ვარჯიში, ფიტნესი და სპორტული ცეკვა, ცურვა, სირბილი და უბრალოდ სუფთა ჰაერზე სეირნობა არა მხოლოდ  ორგანიზმს აძლიერებს, არამედ განწყობასაც აუმჯობესებს. მეტიც, სწორედ ზომიერი ფიზიკური დატვირთვა დაგეხმარებათ ძილის მოწესრიგებაში, შეგმატებთ ხალისს, ფიზიკურ და მორალურ ძალას.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ფსიქოლოგია

პროფესიის არჩევა და ოჯახი ანუ როგორ მოვანდომოთ შვილს ის, რაც თავად გვსურს

3.71K views on

ისეთი პროფესიის შერჩევა, რომელიც შეესაბამება ადამიანის უნარებსა და ინტერესებს, საკმაოდ რთულია.  ერთ-ერთი მეთოდი, რომელსაც იყენებენ პროფკონსულტანტები, არის პროფესიათა დიდ კატეგორიებად გაერთიანება და შემდეგ მათი მისადაგება ადამიანის უნარებსა და ინტერესებთან. ყველაზე ხშირად გამოიყენება ჰოლანდის პროფესიათა შერჩევის მეთოდი.ჰოლანდის პროფესიათა თეორიის მიხედვით, განირჩევა პროფესიების 6 ძირითადი ტიპი: რეალისტური, კვლევითი, მხატვრული, სოციალური, ინიციატივიანი და კონვენციური. ადამიანები მხოლოდ ერთ კატეგორიაში არ ხვდებიან – ყოველ მათგანს მეტ-ნაკლებად აქვს რამდენიმე კატეგორიის შესატყვისი თვისებები და ინტერესები, თუმცა მნიშვნელოვანია, რომელია უპირატესი. პროფესიები იყოფა იმის მიხედვითაც, რა პიროვნული თვისებებია საჭირო ამა თუ იმ საქმიანობისთვის. მაგალითად, ადამიანი, რომელსაც აქვს მაღალი სოციალური, მაგრამ დაბალი კვლევითი ინტერესები, უმჯობესია,დასაქმდეს სოციალურ სფეროში,ვიდრე,ვთქვათ, სამედიცინო ტექნოლოგიების სპეციალისტად.

ყოველი ადამიანის ცხოვრებაში დგება მომენტი, როცა, გზაჯვარედინზე მდგარმა, რომელიმე ერთი მიმართულება უნდა აირჩიოს. ამ გადაწყვეტილების სისწორეზე ბევრად არის დამოკიდებული პიროვნების მომავალი, თავისი საქმიანობით კმაყოფილება, წარმატებები შრომასა და კარიერაში.

პროფესიულ არჩევანზე მრავალი ფაქტორი ახდენს გავლენას. ესენია:

  • ოჯახის წევრების პოზიცია;
  • მეგობრების პოზიცია;
  • პედაგოგების პოზიცია;
  • ინფორმირების დონე;
  • პირადი გეგმები;
  • რეალობის შესაბამისობა გეგმებთან (ამ პროფესიით სამუშაოს შოვნის შესაძლებლობა);
  • პიროვნული შესაძლებლობები;
  • მიდრეკილებები (საყვარელი, საინტერესო საქმიანობა) და ა.შ.

მოსწავლეთა პროფესიული არჩევანი და ამ პროფესიის დახმარებით მათი თვითრეალიზაცია ნაწილობრივ სწორედ მშობლების გავლენით აიხსნება. ადამიანებს უჭირთ პროფესიის არჩევასთან დაკავშირებული რთული საკითხების დამოუკიდებლად გადაწყვეტა, თანამედროვე, სწრაფად ცვალებად გარემოსთან ადაპტირება. მათ სჭირდებათ პროფესიონალთა დახმარება, რომლებიც შეძლებენ მათი პიროვნულ-ინდივიდუალური მახასიათებლების გამოვლენას და პროფესიული საქმიანობის იმ სფეროს განსაზღვრას, სადაც ისინი უკეთ შეძლებენ საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზაციას. ხშირად ეს პროფესიონალები მშობლების სახით გვევლინებიან. მშობლები ხშირად თვითონ წარმოადგენენ შვილებისთვის პროფესიული ინტერესების, პროფესიული წარმატებისა და არჩევანის მაგალითს. წარმატებული და პროფესიულად შემდგარი მშობელი კარგი მოდელია შვილისთვის. მოზარდები ხშირად ირჩევენ მშობლის პროფესიის ანალოგიურ პროფესიებს.თუმცა,ეს გავლენა ასე ერთმნიშვნელოვანი არ არის. ის დამოკიდებულია იმაზეც, გრძნობს თუ არა მოზარდი მშობლის მხარდაჭერას თავისი ინტერესების შესატყვისი არჩევანის გაკეთებაში. როდესაც ამ პროცესში მშობელთა ჩართულობაზე ვსაუბრობთ, გვახსოვდეს, რომ მშობელი,როცა ის რჩევას აძლევს შვილს, ხშირად ორიენტირებულია არა მის ინტერესებსა და უნარებზე, არამედ საკუთარ სურვილებსა და კულტურულ სტერეოტიპებზე.

მშობელი ამ კუთხით ზრუნვას ადრევე იწყებს,როგორც წესი და არა უშუალოდ გადაწყვეტილების მიღების წინ. მოკლედ მივადევნოთ თვალი,თუ როგორი გავლენა აქვს მას შვილზე დაბადების ასაკიდანვე.

როგორც ვიცით, ბავშვის აღზრდა მისი დაბადებიდან იწყება. ბავშვობის პერიოდი (დაბადებიდან 11-12 წლამდე) ყოველგვარი იძულების გარეშე, დიდი შინაგანი ჰარმონიითა და ხალისით მიმდინარეობს. მისთვის ჯერ სრულიად უცხოა სულიერი ტკივილები და შინაგანი კონფლიქტები,რომლებიც ზოგჯერ სოციალურ ურთიერთობაში წამოჭრილ სიძნელეებსმოსდევს შედეგად. მისი ბავშვობა ნათლად ჩანს როგორც სხეულის აგებულებასა დასახის გამომეტყველებაში,ისე სულიერ განწყობილებაში,მოსაზრებებსა და მისწრაფებებში. თანატოლებთან და უფროსებთან მისი დამოკიდებულება,მისი ქცევის შინაარსი და მანერები სრულიად ბავშვურია. იგი უკრიტიკოდ აღიარებს უფროსების ავტორიტეტს და მათ ყველა ბრძანებასა და განკარგულებას სამართლიანად თვლის. ამიტომ ესასაკი სააღმზრდელო მუშაობას რაიმე სიძნელეს არ უქმნის. შესაბამისად, მშობელს შეუძლია, უზარმაზარი გავლენა მოახდინოს მისი პიროვნების ფორმირებაზე. მართლაც, ჩვენ ვიცნობთ პიროვნების ფორმირების 3 ძირითად ფაქტორს: გარემო,გენეტიკა,აღზრდა. სამივე მათგანში დომინანტური ადგილი,სწორედ,ოჯახს უჭირავს. მშობელი,თუ ის შვილის პერსპექტივიდან დაანახებს მას,რა არის სწორი,რა არის საჭირო და კარგი, შვილსაც აუცილებლად მოუნდება ის,რაც მას მშობელს სურს. ეს არის ის ბაზისი, რომელიც შემდეგ პერიოდში მშობელს გაუადვილებს შვილზე ზეგავლენის მოხდენას.

მოზრდილობის ასაკში (11-12-დან 15-16 წლამდე) განვითარებას იწყებს დამოუკიდებელი, კრიტიკული აზროვნება. მოზრდილი ცდილობს,ბიქონიოს საკუთარი აზრები და შეხედულებები, გამოთქვას საკუთარი მსჯელობები და მოძებნოს საკუთარი არგუმენტები იმ პირთა შეხედულებების,მსჯელობისა და არგუმენტების საწინააღმდეგოდაც კი,რომლებიც აქამდე მისთვის უმაღლეს ავტორიტეტებს წარმოადგენენ. იგი კრიტიკულად ეკიდება უფროსების, მშობლებისა და მასწავლებლების მოსაზრდებებს,წაკითხულ წიგნებში განვითარებულ შეხედულებებს და ხშირად ჰგონია,რომ მათში შეცდომები და უმართებულო აზრებია. მაგრამ მოზრდილის დამოუკიდებელი და კრიტიკული აზროვნება მაინც არაა სრულყოფილი და მეტწილად მოკლებულია საჭირო ლოგიკურ საფუძველსა და არგუმენტაციას. აზროვნების ასეთ მიმართულებას აძლიერებს ამ ასაკისთვის დამახასიათებელი უფროსებისადმი ბავშვური მორჩილებისგან გათავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისაკენ მიმართული ტენდენცია. ამ შემთხვევაში მშობელს უკვე უჭირს მისი მართვა,თუმცა მას კვლავაც აქვს დრო მანამ,სანამ მნიშვნელოვანი რაციონალური გადაწყვეტილების მიღების დრო დადგება.

ეს დრო კი დგება ჭაბუკობის ასაკში (15-16 წლიდან 20-21 წლამდე). ადამიანი არც ერთ ასაკში არაა შინაგანად ისე ძლიერ მიმართული მომავლისკენ, როგორც ჭაბუკობის პერიოდში. ჭაბუკებსა და ქალიშვილებს საშუალო სკოლაში სწავლების მანძილზე, განსაკუთრებით დამამთავრებელ კლასში, გადასაწყვეტი აქვთ უაღრესად მნიშვნელოვანი- პროფესიის არჩევის პრობლემა. ამ პრობლემის ასე თუ ისე გადაწყვეტამ უნდა განსაზღვროს მთელი მათი შემდგომი ცხოვრების გზა და საზოგადოებრივი მნიშვნელობის უნარი,რომელსაც მათი ყველა ფსიქო-ფიზიკური შესაძლებლობა უნდა მოხმარდეს. ჭაბუკობის ასაკში პროფესიის შერჩევა უახლოეს ამოცანათა რიგში დგება: დამამთავრებელი  კლასის მოსწავლეებს თვითონ ცხოვრება აიძულებს, სერიოზულად მოეკიდონ ამ საქმეს. ჭაბუკი,უმეტეს შემთხვევაში, საკუთარი შესაძლებლობებისა და პროფესიის საზოგადოებრივი ღირებულების გათვალისწინებით ირჩევს სპეციალობას. ამ მხრივ,მასზე დიდ ზეგავლენას ახდენს იმ პირთა რჩევა-დარიგება,ვინც მას მაღალ ავტორიტეტად მიაჩნია.

ამ ასაკში, როგორც ვიცით, მოზარდის სოციალური კავშირები ფართოვდება. მშობლებთან ერთად მის ცხოვრებაში მნიშვნელოვან ადგილს იკავებენ თანატოლები და სხვა ავტორიტეტული პირები. მოზარდის პროფესიულ არჩევანზე ხშირად თანატოლების გავლენა უფრო მეტია, ვიდრე მშობლებისა ან ოჯახისა. მეგობარი, რომელსაც მომავლის საკმაოდ ამბიციური გეგმები აქვს, შესაძლოა ძლიერ კატალიზატორად იქცეს მეორე მოზარდის ასეთივე ამბიციური გეგმების ჩამოყალიბებისთვის და პირიქით – მეგობარი, რომელსაც არცთუ დიდ იმედს ამყარებს საკუთარ თავსა და მომავალ პროფესიულ საქმიანობაზე, შესაძლოა ცუდი მოტივატორი აღმოჩნდეს მეორე მოზარდის პროფესიული არჩევანისთვის.

ამიტომაც,თუ გვსურს,დამოუკიდებლად გადავწყვიტოთ, რისი კეთება გვინდა მომავალში,უნდა ვუპასუხოთ შემდეგ კითხვებს: მინდა? შემიძლია? საჭიროა? ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა საკმაოდ რთულია და სათანადო ინფორმაციის ქონას მოითხოვს.

  • მინდა ეს პროფესია? – ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად ახალგაზრდა კარგად უნდა იცნობდეს საკუთარ მიდრეკილებებსა და ინტერესებს. ადამიანები ინტერესებით საგრძნობლად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან,ზოგს ადამიანებთან ურთიერთობა მოსწონს,ზოგს – ტექნიკასთან,ზოგს – ცხოველებთან. ამასთან, ამა თუ იმ პროფესიისადმი ინტერესის ფორმირებას, როგორც წესი, ამ პროფესიის შესახებ გარკვეული ინფორმაციის ფლობა უძღვის წინ.
  • შემიძლია?-ნებისმიერი პროფესია გარკვეულ უნარსა და შესაძლებლობას მოითხოვს. წარმატებისათვის ადამიანს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, აითვისოს,გაითავისოს და სრულყოფილად შეასრულოს განსაზღვრული პროფესიული საქმიანობა.
  • საჭიროა ეს პროფესია?-ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად უნდა ვიცოდეთ,არის თუ არა სოციალური დაკვეთა, ანუ საზოგადოებრივი მოთხოვნა მოცემულ პროფესიაზე, როგორია ამ მოთხოვნის ცვლილების პერსპექტივა. ამა თუ იმ პროფესიით დასაქმების პერსპექტივის გაუთვალისწინებლად არჩევანი მცდარი იქნება, ვინაიდან სპეციალობით მუშაობის გარეშე პიროვნება ვერ შეძლებს პროფესიული საქმიანობით თვითრეალიზაციას, თუნდაც ეს პროფესია მის უნარებსა და ინტერესებს შეესაბამებოდეს.

მოზარდებს გვინდა, ვურჩიოთ:

  1. დაეუფლეთ იმ პროფესიას, რომელიც გსურთ. გაითვალისწინეთ სხვათა აზრიც, მაგრამ იმოქმედეთ საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე.
  2. გაითვალისწინეთ საკუთარი უნარები და შეაჯერეთ ისინი სურვილებთან. მცდარმა არჩევანმა,შესაძლოა,ხანგრძლივი არასასურველი შედეგი მოგვიტანოს პროფესიით უკმაყოფილებისა და არარეალიზებულობის განცდის სახით.
  • მოიძიეთ დაწვრილებითი ინფორმაცია არჩეული პროფესიის დადებით და უარყოფით მხარეებზე.ხშირად ახალგაზრდებს არ აქვთ რეალური ინფორმაცია პროფესიების შესახებ, არ იციან, რა მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდნენ ამა თუ იმ პროფესიის წარმატებით დასაუფლებლად და როგორ მიმდინარეობს სამუშაო პროცესი კონკრეტული პროფესიის ფარგლებში. გადაწყვეტილების მიღებისას ისინი ხშირად ეყრდნობიან პროფესიებზე სტერეოტიპულ შეხედულებებს.პროფესია თვითრეალიზების საშუალებას მხოლოდ მაშინ მოგცემთ, თუკი მასში კომფორტულად იგრძნობთ თავს და სრულფასოვნად დაიხარჯებით.

ოჯახს,რა თქმა უნდა,შეუძლია, დაეხმაროს მოზარდს გადაწყვეტილების მიღებისას, მისცეს რაციონალური რჩევები, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება მის მაგივრად.მშობელი შვილს გამუდმებით უნდა უწყობდეს ხელს, რაც შეიძლება მეტი გაიგოს საკუთარი თავის შესახებ, აძლევდეს საკუთარი ძალებისა და შესაძლებლობების სხვადასხვა სფეროში მოსინჯვის საშუალებას, ხშირად ესაუბრებოდეს პროფესიულ გეგმებზე და ამგვარად შეამზადოს იგი გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად მისაღებად. ასევე აუცილებელია,რომ გარდა მშობლისა,სკოლამ იზრუნოს, რათა მოსწავლე გარკვეული პროფესიული ორიენტაციით გასცილდეს მის საზღვრებს. ესაა წმინდა მოვალეობა სკოლისა, რომელიც თორმეტი წლის განმავლობაში ამზადებს მას ცხოვრებისათვის. ეს დრო სრულიად საკმარისია იმისათვის,რომ ნათელი გახდეს სკოლისთვისაც და მოსწავლისთვისაც, საზოგადოებრივი ცხოვრების რომელ დარგში უნდა ჩართოს მოსწავლემ თავისი ძალები,რომ როგორც ქვეყანას,ისე თავის თავს მეტი წარმატება და კმაყოფილება მოუტანოს.

ნუ გავაკეთებთ არჩევანს შვილის მაგივრად! გვახსოვდეს, რომ ყველა ბავშვი ინდივიდია და ელიტური პროფესიის არჩევა წარმატებული მომავლის გარანტია არ არის… და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მივცეთ საშუალება ჩვენს შვილებს, სრულფასოვან ადამიანებად აღიზარდონ, ჰქონდეთ თავისი შეხედულებები, დამოუკიდებელი ტიპის აზროვნება, ღირებულებები, პრინციპები. ნუ ჩავკლავთ მათში ინდივიდუალიზმს, ნუ გადავწყვეტთ მათ მაგივრად,რა ჭამონ, რა ჩაიცვან, რა ისწავლონ და რა გზით განვითარდნენ. მივცეთ საშუალება, რომ აირჩიონ პროფესია, რომელიც მათაც გააბედნიერებთ და საზოგადოებასაც სიკეთეს მოუტანს. ჩვენმა შვილებმა ცხოვრებაში უნდა მიიღონ დამოუკიდებელი გადაწყვეტილებები და აიღონ სრული პასუხისმგებლობა საკუთარ გადაწყვეტილებებზე, ვინაიდან ცოცხალ არსებას, რომლის ამა თუ იმ ქმედების განმსაზღვრელი ერთადერთი ფაქტორი “საზოგადოებაზე” ანუ ბრბოზე და მის აზრზე დამოკიდებულებაა, შეუძლებელია, უწოდო ინდივიდი ან პიროვნება.

გამოჩენილი ამერიკელი მწერლის,ფსიქოლოგისა და სოციოლოგის დეილ კარნეგის წიგნი „როგორ შევიძინოთ მეგობრები და როგორ მოვიმხროთ ადამიანები“ მკითხველს მოუთხრობს ისტორიას ერთ ადამიანზე,კომპანიის მმართველზე, რომელსაც არასოდეს არავისთვის ბრძანებით არ მიუმართავს. იგი ყოველთვის იძლეოდა წინადადებებს,მაგრამ არ იძლეოდა ბრძანებებს. მაგალითად, მისტერ იანგი არასოდეს იტყოდა: ,,გააკეთეთ ესა თუ ის საქმე!“ ,,არ გააკეთოთ ესა თუ ის საქმე!“ იგი, ჩვეულებრივ,ამბობდა ასე: „თქვენ შეგიძლიათ განიხილოთ ეს საკითხი“ ან ,,რას იტყვით,იქნებ ამან მოგვცეს დადებითი შედეგი?“ ასეთი მიდგომა ადამიანს ეხმარება,გამოასწოროს საკუთარი შეცდომები.იგი არ შელახავს ადამიანის თავმოყვარეობას. ასეთი გულისხმიერი საქციელით ადამიანს უბიძგებ,დაჰყვეს შენს ნებას, ნაცვლად იმისა,რომ წინააღმდეგობა გაგიწიოს.

ამრიგად,თუ გინდათ,იყოთ ადამიანისათვის სანდო დასაყრდენი, არ აწყენინოთ და გული არ ატკინოთ მას,გახსოვდეთ კარნეგისეული შეგონება: ,,ნაცვლად იმისა,რომ გასცეთ ბრძანება, შეეკითხეთ!“

მასალა მოამზადა:ანანო ყალიჩავამ

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 

სრულად ნახვა
ფსიქოლოგია

აღმოჩენილია ტვინის სიგნალი, რომელიც დეპრესიისგან განკურნებაში დაგეხმარებათ – ექსპერიმენტი, რომელმაც წარმატებით იმუშავა

761 views on

ახალი ღრმა ტვინის სტიმულაციის (DBS) მოწყობილობის გამოყენებით, მკვლევრებმა აღმოაჩინეს ბიომარკერი დეპრესიის აღდგენის თვალყურის დევნებისთვის. ამ მცირე კვლევის შედეგები მნიშვნელოვანი ნაბიჯია ტვინის მონაცემების გამოსაყენებლად პაციენტის პასუხის გასაგებად DBS მკურნალობაზე. კვლევა Nature- ში გამოქვეყნდა.

მიუხედავად იმისა, რომ მიდგომა ჯერ კიდევ ექსპერიმენტულია, კლინიკურმა კვლევამ აჩვენა, რომ DBS შეიძლება გამოყენებულ იქნას უსაფრთხოდ და ეფექტურად ისეთ დროს, როცა დეპრესიის მკურნალობის დროს შედეგი არ უმჯობესდება. ადამიანები, რომლებიც იღებენ DBS-ს, უტარებენ ოპერაციას, რათა თხელი მეტალის ელექტროდი ჩაუნერგონ ტვინის კონკრეტულ უბნებში ელექტრო იმპულსების მიწოდებისთვის, რომლებიც არეგულირებენ ტვინის აქტივობას.

მცირე კვლევაში ჩაერთო 10 ზრდასრული, რომელთაგან ყველა გადიოდა DBS თერაპიას ექვსი თვის განმავლობაში. მკვლევრებმა გამოიყენეს ხელოვნური ინტელექტის (AI) ინსტრუმენტები ექვსი პაციენტის ტვინის შეგროვებული მონაცემების გასაანალიზებლად და დააკვირდნენ საერთო ტვინის აქტივობის ბიომარკერს.

კვლევაში მონაწილე პაციენტები კარგად რეაგირებდნენ DBS თერაპიაზე – ექვსი თვის შემდეგ, 90%-მა აჩვენა დეპრესიის სიმპტომების მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება, ხოლო 70% იყო რემისიაში ან აღარ იყო დეპრესიული.

როგორც მკვლევრები ამბობენ, ამ მეთოდით, ტვინის მონაცემებზე დაკვირვების შედეგად, კლინიცისტებს შეუძლიათ დაადგინონ ადრეული გამაფრთხილებელი სიგნალი, რომ პაციენტი მიდის უაღრესად დეპრესიულ მდგომარეობაში და საჭიროებს DBS-ის კორექტირებას და დამატებით კლინიკურ ზრუნვას.

„კვლევაში მონაწილე 10 პაციენტიდან ცხრა გაუმჯობესდა, რაც შესანიშნავ შესაძლებლობას იძლევა გამოიყენოს ახალი ტექნოლოგია მათი გამოჯანმრთელების ტრაექტორიის თვალყურის დევნებისთვის“, – თქვა ჰელენ მაიბერგმა, მედიცინის დოქტორმა.

მკვლევრების გუნდის თანახმად, ეს კვლევა წარმოადგენს მნიშვნელოვან წინსვლას ადრეულ ეტაპზე DBS თერაპიაში სხვადასხვა ფსიქიკური აშლილობისთვის, მათ შორის მძიმე დეპრესიის, ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობის, პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის, ჭარბი კვების აშლილობისა და ნივთიერებების მოხმარების აშლილობის ჩათვლით.

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ბიზნესიფსიქოლოგია

მოთხოვნილებათა სამი ძირითადი ჯგუფი კლეიტონ ალფრედის თეორიაში

4.24K views on

 

კლეიტონ ალფრედი თავის თეორიაში მოთხოვნილებათა სამ ძირითად ჯგუფზე საუბრობს. ესენია -ეგზისტენციური ანუ საარსებო (E – existence), სოციალური ანუ ურთიერთობებისა (R – Relatedness) და განვითარების (G – Growth) მოთხოვნილებები. ალფრედმა არ განალაგა მოთხოვნილებები იერარქიულად და ამტკიცებდა, რომ შესაძლებელია მათი პარალელური აქტივაცია. ალდერფერის თეორიის თანახმად, თუ რომელიმე ერთი დონის მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებისკენ მიმართული ძალისხმევა მუდმივად ფრუსტრაციით მთავრდება, ადამიანი რეგრესირებს ანუ უბრუნდება ისეთ ქცევას, რომელიც უფრო კონკრეტულ მოთხოვნილებებს აკმაყოფილებს: თუ თანამშრომელს არ შეუძლია თავის სამუშაო ადგილზე პიროვნული ზრდის მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება, მან, შესაძლოა, ბოლოს და ბოლოს, თვისი საქმის ზუსტად იმ დოზის შესრულება გადაწყვიტოს, რაც აუცილებელია სამუშაო ადგილის შესანარჩუნებლად და სოციალური მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად.

 

წყარო:  Harvard business review

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 … 20
Page 1 of 20