ფსიქოლოგია

 განწყობის თეორია, ისევე როგორც სხვა თეორიები, სწავლობს ადამიანის ქცევასა და ფსიქიკას შორის კავშირს. განწყობა, ამ შემთხვევაში მხოლოდ გუნების განმსაზღვრელი სიტყვა არ არის. განწყობის შექმნისთვის სამი კომპონენტის თანხვედრაა საჭირო, ესენია: მოთხოვნილება, ოპერაციული შესაძლებლობები და სიტუაცია. გარემოში ამ კომპონენტების თანხვედრისას შეიქმნება განწყობა ანუ ორგანიზმს გაუჩნდება მზაობა განახორციელოს შესაბამისი ქცევა.
მაგალითად გვინდა ვარჯიშის დაწყება. მისი შესაბამისი განწყობისათვის გვჭირდება მოთხოვნილება – ვარჯიშის სურვილი, ოპერაციული შესაძლებლობები –  კონკრეტული მოძრაობების შესრულების უნარი, სიტუაცია –  სპორტული დარბაზი ან ოთახი, რომელიც აღჭურვილი იქნება შერჩეული ვარჯიშების შესასრულებლად საჭირო ნივთებით.
მავნე ჩვევისთვის თავის დანებება ხშირად უდიდეს გამოცდად იქცევა. სად არის პრობლემა?
მაშინაც კი, როდესაც არ არის განწყობის თეორიის სამი კომპონენტის თანხვედრა, ჩნდება ორგანიზმის მზაობა მავნე ჩვევის გასამეორებლად. ჩვევა განმეორებადი ქცევაა ეს ნიშნავს ხშირი განმეორების შედეგად ჩამოყალიბებულ ისეთ განწყობას, რომელიც აღარ საჭიროებს ზემოთ აღნიშნული სამი კომპონენტის თანხვედრას. ამ დროს განწყობა მხოლოდ ერთი კომპონენტის არსებობის შემთხვევაშიც გამოიწვევს პიროვნების მზაობას ქცევის განსახორციელებლად.
რაშია გამოსავალი? იმის მიუხედავად რომ როგორც განწყობა გულისხმობს ქცევისთვის მზაობას, ნებისმიერ პიროვნებას შეუძლია ნებისყოფის დახმარებით ამ ქცევაზე უარი თქვას. თქვენ უკვე იცით განწყობის შექმნისთვის საჭირო კომპონენტები. შეგიძლიათ მათი გამოყენებით შეიქმნათ სათანადო ქცევის მზაობა, აგრეთვე მზად იყოთ ძველი განწყობების დამარცხებისთვის –  აიცილოთ თავიდან ის მიზეზები, რომლებიც იწვევენ არასასურველი ქცევის განმეორების სურვილს.

მასალა მოამზადა:  სალომე ბოსტაღანიშვილმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

 ადამიანები განსხვავებულად რეაგირებენ სხვადასხვა ცხოვრებისეულ სიტუაციაზე, შესაბამისად განსხვავებულია მათ მიერ აგრესიის გამოვლინება. ზოგიერთი მაშინვე გამოხატავს საკუთარ რისხვას, სხვები არ ამხელენ თავიანთ გრძნობებს. არიან ადამიანები, რომლებიც ცდილობენ განერიდონ სიტუაციას კონფლიქტის დროს, თუმცა არ არსებობს ადამიანი, რომელიც რისხვას ერთხელ მაინც არ შეუპყრია ცხოვრებაში. ფსიქოლოგები გვთავაზობენ რამოდენიმე რჩევას თუ როგორ ვმართოთ აგრესია:
1. გააცნობიერეთ, ნამდვილად ხართ განრისხებული, თუ ეს უბრალოდ შიში, სტრესი, დანაშაულის გრძნობა ან გადაღლაა
2. შეეცადეთ საკუთარი თავი იმ ადამიანის ადგილას დააყენოთ, რომელმაც თქვენში რისხვა გამოიწივია
3. გაანალიზეთ შეექმნილი სიტუაცია; არ შეიძლება მასში რაიმე სახალისოს პოვნა? ამ დროს განსაკუთრებით შველის იუმორის გრძნობა, რომელიც დაძაბულობას თავისთავად ხსნის
4. მოუსმინეთ თქვენს მოწინააღმდეგეს
5. ყურადღება მიაქციეთ მრისხანების ფიზიოლოგიურ გამოვლინებებს, დამშვიდებისთვის დაითვალეთ ათამდე
6. შეეცადეთ განხილვის თემას არ გადაუხვიოთ, არ გაიხსენოთ ძველი წყენა და გაუგებრობა
7. როდესაც  საუბარს დაიწყებთ, ეცადეთ ოპონენტის მიმართ დადებითი გრძნობები გაგიჩნდეთ.

მასალა მოამზადა:  სალომე ბოსტაღანიშვილმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

კანადელმა ფიზიოლოგმა, ჰანს სელიემ, სტრესი დაყო დადებითად (ევსტრესი) და უარყოფითად (დისტრესი). დადებითი სტრესი გამოწვეულია დადებითი ემოციით, მას მიუეკუთვნება ასევე ისეთი სახის სტრესი, რომელიც არცთუ ძლიერია და ამასთანავე იწვევს ორგანიზმის მობილიზებას. მაგრამ რა ვქნათ მაშინ, როდესაც, სტრესული სიტუაცია სისტემატურ ხასიათს იღებს და საფრთხეს უქმნის ჩვენს ფიზიკურ და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას?
რაც მთავარია, უნდა გვახსოვდეს, რომ რაც არ უნდა ხდებოდეს ჩვენს ცხოვრებაში – მნიშვნელოვანი მოვლენა თუ წვრილმანი უსიამოვნება -გარკვეულწილად მაინც შვეგვიძლია სტრესის მართვა, ფსიქოლოგები გამოყოფენ სტრესთან გასამკლავებელ სამ ხერხს:

1) საკუთარი პრობლემის გადაჭრა- თუკი გადაწყვიტეთ ამ ხერხის არჩევა, მაშინ უპირველეს ყოვლისა, მკაფიოდ უნდა ჩამოვაყალიბოთ პრობლემა, დავუშვათ, ჩავარდით სტრესულ მდგომარეობაში, უპირველესად უნდა გაცნობიერდეს პრობლემა, შემდეგ კი, ჩამოყალიბდეს შესაძლო მოქმედებების ვარიანტები. აუცილებელია, საუკეთესო გადაწყვეტილების ამორჩევა. ფსიქოლოგები ადასტურებენ, რომ ის ადამიანები, რომლებიც თვითონ წყვეტენ საკუთარ პრობლემებს, სხვაზე მეტად არიან კმაყოფილნი ცხოვრებით და თავი საკუთარი ცხოვრების ბატონ-პატრონად მიაჩნიათ.

2) პრობლემისადმი დამოკიდებულების შეცვლა-სტრესთან ბრძოლის მეორე ხერხი მდგომარეობს პრობლემისადმი საწყისი დამოკიდებულების შეცვლაში. ანუ პრობლემის შეხედვა, პოზიტიური მხრიდან.

3) პრობლემასთან შეგუება სტრესთან გამკლავების მესამე ხერხია მაგრამ ამასთანავე, ორგანიზმზე სტრესის საზიანო გავლენის თავიდან აცილებისათვის ზომების მიღებაა საჭირო. თუკი მუდმივად გადაღლილი ხართ და განიცდით სტრესს, უმჯობესია ტაიმ-აუტის აღება და ცოტა  ხნით დასვენება. ეს მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტურია იმ შემთხვევაში, თუკი შეუძლებელია პრობლემის გვერდის ავლა და გადაჭრა.
და მაინც ,,საუკეთესო დასაწყისი” სტრესის შესამსუბუქებლად: ცხოვრებაში რაღაც ცვლილებების მოხდენაა, დაიწყეთ ჯანსღი და რაციონალური კვებით, რეგულარულად ივარჯიშეთ და საკმარისად იძინეთ. შეზღუდეთ კოფეინისადა ალკოჰოლის გადამეტებული მიღება და უარი თქვით ნიკოტინზე. და ბოლოს, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ეცადეთ იმაზე მეტი პოზიტივი დაინახოთ სამყაროში, ვიდრე აქამდე და ნაკლებად ჩაიციკლოთ ნეგატივზე.

მასალა მოამზადა:  ელენე ჩუგოშვილმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

იდი, ეგო, სუპერეგო-რა როლს ასრულებენ ისინი ადამიანის პიროვნების ჩამოყალიბებაში? – 3 სხვადასხვა ,,ადამიანი”, რომელიც თითოეულ ჩვენგანში ცხოვრობს.
ინდივიდის პიროვნებაზე გავლენას ახდენს ის, თუ რა მიმართებაა იდს, ეგოსა და სუპერეგოს შორის. ადამიანები განსხვავებულად უმკლავდებიან მათ შორის ბრძლოას და ეს მათ პიროვნებაზე, ხასიათზე, ქცევებზე, მორალურ ღირებულებებზე და კიდევ მრავალ ასპექტზეც აისახება
ზიგმუნდ ფროიდის ფსიქოანალიტიკური თეორია, რომლის თანახმადაც ადამიანის პიროვნება შედგება სამი,ერთობლივად მოქმედი სისტემისგან – იდი, ეგო, სუპერეგო.
იდი- ,,მე მინდას” პრინციპი. შეიცავს ბიოლოგიურ მოთხოვნილებებსა და იმპულსებს. მას ორმაგი მიზანი ამოძრავებს – აირიდოს ტკივილი და მიიღოს სიამოვნება. ამ მიზანს კი იგი აღწევს მოთხოვნილებების წარმოსახვითი დაკმაყოფილებით. იდი მხოლოდ ,,მე მინდა” პრინციპით მუშაობს და მთლიანად სიამოვნების მიღებაზეა ორიენტრირებული. მისი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება ყველაზე პრიორიტეტულია.
ეგო-ურთიერთობს ობიექტურ გარესინამდვილესთან. ეგოს მიზანია იპოვოს იდის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების რეალური გზა, რისთვისაც მან გონებით და არაფანტაზიით უნდა იმოქმედოს. ეგო იღებს გადაწყვეტილებას, თუ რა მოქმედებაა საჭირო მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად. ის პიროვნების ,,აღმასრულებელი ორგანოა”.
სუპერეგო – სუპერეგო შეიცავს ორ კომპონენტს:
1) სინდისი, რომელიც თავის მხრივ შეიცავს აკრძალვებს საზოგადოებრივად დაუშვებელი ქცევის წინააღდეგ;
2)ეგო–იდეალი, ანუ ინდივიდის წარმოდგენა, თუ როგორი პიროვნება სურს რომ იყოს.

სუპერეგო ვითარდება მშობლის დასჯა–წახალისებით, რომელსაც თანდათანობით უყალიბდება მორალური კოდექსი, რაც თვითკონტროლში გამოიხატება.
სუპერეგო ერთდროულად თრგუნავს იდის მიუღებელ იმპულსებს და ცდილობს დაარწმუნოს ეგო, რომ მოცემულ სიტუაციაში პრაგმატული გადაწყვეტილება მორალური გადაწყვეტილებით ჩაანაცვლოს.

მასალა მოამზადა: თიკო ორჯონიკიძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ჩვეულებრივ, კომპლექსებს მხოლოდ იმ თავისებურებებს ვუწოდებთ, რომლებიც სრულფასოვან ცხოვრებაში, ურთიერთობაში გვიშლის ხელს, სინამდვილეში კი  –კომპლექსებს დადებითი მხარეც აქვს.ის სასიცოცხლოდ აუცილებელი შინაგანი ,,მუხრუჭების ნაკრებით“ გვამარაგებს, მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, რომ კომპლექსი არც ნაკლია და არც დაავადება,ეს თვისებაა, რომელიც მეტ–ნაკლებად ყველას გვახასიათებს.
თუ სკუთარი კომპლექსების არ შეგვრცხვება და თავს მათი ქონის უფლებას მივცემთ საკუთარ ფსიქიკასთან საერთო ენასაც ვიპოვნით. უფრო უკეთესი იქნება, ვაღიაროთ რომ ზოგჯერ კომპლექსი სასარგებლოც კია. თუნდაც არასრულფასოვნების კომპლექსი ავიღოთ. ადამიანი ცხოველებისგან განსხვავებით, სუსტი,უსუსური და უმწეო იბადება, ამიტომ იმთავითვე გრძნობს, რომ ძალაც არასაკმარისი აქვს და შესაძლებლობაც შეზღუდული, ამით შეწუხებული კი ცდილობს, რომ უფრო ძლიერი და სრულყოფილი გახდეს.
ისტორია სავსეა მსგავსი მაგალითებით: მეტყველების დეფექტის მქონე დემოსთენე ნებისყოფისა და მიზანსწრაფვის წყალობით უდიდესი ორატორი გახდა, სუსტმა და ავადმყოფმა სუვოროვმა კი თავგანწირვული ვარჯიშის წყალობით საოცარი ფიზიკური გამძლეობა შეიძინა.
არასრულფასოვნები ცნება და განსაზღვრება პირველად ებრაელმა ფსიქიატრმა – ალფრედ ადლერმა- გამოიკვლია, თუმცა ის თავად იტანჯებოდა არასრულფასოვნების კომპლექსით. ,,ალფრედ ადლერი მხოლოდ მეწაღე თუ გამოვა, მისი გონებრივი შესაძლებლობებით ის შემდეგ კლასებშიც კი ვერ გადავა“ ასეთი იყო ექიმებისა და მასწავლებლების დასკვნა მეორე კლასელ ალფრედზე, რის შემდეგაც ის მალე სკოლიდან გარიცხეს. მოგვიანებით კი ის ცნობილი ექიმი და ფსიქოთერაპევტი გახდა. კითხვაზე – თუ რა იყო მისი წარმატების საიდუმლო ის პასუხობდა, რომ თავად ბავშვობაში შეპყრობილი იყო არასრულფასოვნების კომპლექსით.
იმისათვის რომ სრულფასოვნებას მიაღწიო არასრულფასოვნების გრძნობა აუცილებელია, რაც ადამიანს ეხმარება ყოველთვის წინსვლაზე იყოს ორიენტირებული, დაისახოს მიზნები და განვითარდეს მთელი ცხოვრების განმავლობაში.

მასალა მოამზადა: თიკო ორჯონიკიძე

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”