კვლევები

„მუდმივი მრავალწლიანი გვალვები კლიმატის დათბობასთან ერთად გაუარესდება“,-  ამის შესახებ ნათქვამია შვეიცარიის ტყის, თოვლისა და ლანდშაფტის კვლევის ფედერალური ინსტიტუტის კვლევაში.

თხუთმეტი წლის მუდმივი, დამღუპველი მეგაგვალვა – ყველაზე ხანგრძლივმა გვალვამ ათასწლეულში თითქმის ამოწურა ჩილეს წყლის მარაგი, რამაც იმოქმედა ქვეყნის სასიცოცხლო მნიშვნელობის მინერალების წარმოებაზე. ეს მხოლოდ ერთი თვალსაჩინო მაგალითია იმისა, თუ როგორ იწვევს კლიმატის დათბობა მრავალწლიან გვალვებს და წყლის მძიმე კრიზისებს მსოფლიოს დაუცველ რეგიონებში.

Phys.org- ის  მიხედვით, გვალვა, როგორც წესი, შეინიშნება მხოლოდ მაშინ, როცა ზიანს აყენებს სოფლის მეურნეობას ან შესამჩნევად აზიანებს ტყეებს.

მეცნიერთა გუნდი მიზნად ისახავს გამოავლინოს მუდმივი გვალვების შესაძლო გრძელვადიანი ზემოქმედება მთელს მსოფლიოში და დაეხმაროს პოლიტიკის ინფორმირებას.

მეცნიერთა საერთაშორისო ჯგუფმა გამოთვალა ანომალიები ნალექების და წყლის აორთქლების მიხედვით. ამან მათ საშუალება მისცა დაედგინათ მრავალწლიანი გვალვების შემთხვევები პლანეტის როგორც კარგად შესწავლილ, ასევე ნაკლებად მისაწვდომ რეგიონებში. განსაკუთრებით კი ისეთ ადგილებში, როგორიცაა წვიმის ტყეები და ანდები, სადაც დაკვირვების მონაცემები მწირია.

შედეგების თანმიმდევრულობის უზრუნველსაყოფად მთელს მსოფლიოში, გუნდმა შეიმუშავა მრავალფაზიანი ანალიზი, რომელიც უკეთესად განსაზღვრავს ცვლილებებს მაღალი ფოთლების მქონე რეგიონებში და აფასებს გვალვებს მათი სიმძიმის მიხედვით 1980 წლიდან.

კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ მეგაგვალვას ყველაზე დიდი პირდაპირი გავლენა ჰქონდა ზომიერ მდელოებზე.

„გრძელვადიანი წყლის ნაკლებობის შემთხვევაში, ტროპიკულ და ბორეალურ რეგიონებში ხეები შეიძლება მოკვდეს, რამაც გამოიწვიოს ამ ეკოსისტემების ხანგრძლივი დაზიანება. კერძოდ, ბორეალურ მცენარეულობას, სავარაუდოდ, ყველაზე დიდი დრო დასჭირდება აღსადგენად“,- თქვა ერთ-ერთმა მეცნიერმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კვლევის თანახმად, თაგვები ნავიგაციისთვის წარმოსახვას იყენებენ. მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ განსაკუთრებით ვირთხებს ძალიან კარგად განვითარებული ფანტაზიის უნარი გააჩნიათ. გარდა ამისა, ისინი მახსოვრობითაც გამოირჩევიან, ამიტომ თაგვებს შეუძლიათ, გზა იმის მიხედვით გაიკვალონ, თუ როგორ გამოიყურებოდა კონკრეტული სივრცე წარსულში ან რა შეიძლება დახვდეთ იმ ადგილას, რომელიც ძალიან ჰგავს უკვე ნანახს.

როდესაც ადამიანები ადგილებს განმეორებით სტუმრობენ, ისინი ნავიგაციაზე დიდ გონებრივ რესურსს არ ხარჯავენ – ტვინმა იცის, სად წავიდეს. მკვლევრებს სურდათ, გაერკვიათ, მუშაობს თუ არა ვირთხების ტვინი და წარმოსახვა თითქმის ანალოგიურად. ცდების შედეგებმა ცხადყო, რომ მათი სივრცეში გადაადგილების უნარი თითქმის ადამიანის შესაძლებლობის მსგავსია.

მეცნიერებმა პასუხი ვირტუალური რეალობის დახმარებით მიიღეს. მათ რამდენიმე სახის გარემო დააპროექტეს – ზოგი ერთმანეთის იდენტური, ნაწილი მსგავსი, ზოგიერთი კი აბსოლუტურად განსხვავებული – და მოწყობილობა თაგვებს მოარგეს. მათ მოსალოდნელზე უკეთ მოახერხეს გადაადგილება იმ სივრცეში, რომლის მსგავსშიც ადრეც ყოფილან. მკვლევრების განცხადებით, ექსპერიმენტი კიდევ ერთხელ ცხადყოფს, რომ მღრღნელების ტვინისა და შესაძლებლობების შესწავლა სამეცნიერო სამყაროს ჯერ კიდევ უამრავ ახალ აღმოჩენას სთავაზობს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა ჩამდინარე წყლებში პლასტმასის მჭამელი ბაქტერიები აღმოაჩინეს. მათ დაადგინეს ჩამდინარე წყლების ბაქტერია, რომელსაც შეუძლია PET (პოლიეთილენ ტერეფტალატი) პლასტმასის დაშლა, რაც განსაკუთრებით პრობლემურია მისი სიძლიერისა და დეგრადაციისადმი გამძლეობის გამო, წერს უცხოური გამოცემა.

„ჩვენ პირველები ვართ, ვინც ვაჩვენეთ, რომ ჩამდინარე წყლების ბაქტერიებს შეუძლიათ დაშალონ პლასტმასის მასალა და გამოიყენონ ისინი ნახშირბადის წყაროდ“, – თქვა ერთ-ერთმა მეცნიერმა.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ მათ აღმოაჩინეს ბაქტერიის ფარული ძალა, რომელიც ნაპოვნია ურბანულ წყლებში და ჩამდინარე წყლებში: ის იკვებება პლასტმასის ნარჩენებით.

ის ჯერ„ღეჭავს“ პლასტმასს პატარა ნაჭრებად, შემდეგ ათავისუფლებს ფერმენტს, რომელიც შემდგომ ანადგურებს პლასტმასს, რაც ბაქტერიებს საშუალებას აძლევს გამოიყენონ ნახშირბადის ატომები საკვებად.

პარალელურად, მეცნიერებმა შეისწავლეს ბაქტერიების შიდა სტრუქტურა, რათა გაეგოთ პლასტმასის დაშლის მექანიზმები.

აღნიშნულია, რომ ამ აღმოჩენამ შესაძლოა წყლები პლასტმასის ნარჩენებისგან გაათავისუფლოს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ამერიკული ონკოლოგიური საზოგადოების ახალ კვლევაში მეცნიერები სამომავლო პროგნოზს გვიზიარებენ, რომლის მიხედვითაც, შესაძლოა, მომავალში კაცებში სიმსივნის შემთხვევები და ამით გამოწვეული სიკვდილიანობა საგრძნობლად გაიზარდოს.

კერძოდ, 2050 წლისთვის პირველი მაჩვენებლის მატება 84%-ითაა მოსალოდნელი, მეორისა კი – 93%-ით, რაც საკმაოდ დიდი სხვაობაა და საგანგაშო სტატისტიკაზე მიანიშნებს.

იმის მიუხედავად, რომ კვლევა ამერიკულ ონკოლოგიურ საზოგადოებას ეკუთვნის, ის გლობალური ხასიათისაა. მის ფარგლებში სპეციალისტებმა მეტწილად ავსტრალიაში, ეთიოპიასა და ჩინეთში მდებარე უნივერსიტეტებთან ითანამშრომლეს. ასევე, ონკოლოგიური მონაცემების ფართომასშტაბიანი ბაზა გამოიყენეს, რომელიც მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციისა და გაეროს ერთობლივი პროექტია. საბოლოო ჯამში, ავტორებმა185 ქვეყანაში/ტერიტორიაში კიბოს 30 ტიპი გააანალიზეს.

შედეგებმა აჩვენა, რომ სიმსივნის შემთხვევები ქალებშიც იმატებს, მაგრამ კაცებში ეს ტენდენცია უფრო შესამჩნევია. საქმე ისაა, რომ მათში ამ დაავადების ჩამოყალიბებისა და მისით განპირობებული სიკვდილიანობის რისკს ბიოლოგიური განსხვავებები, მავნე ჩვევები და იშვიათი სამედიცინო შემოწმებები იწვევს.

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ყველაზე ცუდ ვითარებაში შედარებით ასაკოვანი (65 წელს გადაცილებული) კაცები არიან და ისინი, რომლებიც ადამიანთა განვითარების დაბალი ინდექსის მქონდე ქვეყნებში ცხოვრობენ. გაეროს ეს საზომი მოსახლეობის განათლების დონეს, ჯანდაცვასა და ცხოვრების სტანდარტებს ითვალისწინებს. მსოფლიოში ყველაზე დაბალი ინდექსი სამხრეთ სუდანს აქვს, ხოლო ყველაზე მაღალი — შვეიცარიას.

საბოლოოდ, კვლევის მიხედვით მიღებულმა პროგნოზმა აჩვენა, რომ 2050 წლისთვის სიმსივნის შემთხვევების 10.3 მილიონიდან 19 მილიონამდე გაზრდაა მოსალოდნელი, სიკვდილიანობის მაჩვენებელი კი 5.4-დან 10.5 მილიონამდე მოიმატებს.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში CANCER გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”