მეცნიერებმა დაადგინეს კონკრეტული წერტილი შუახნის ასაკში, როდესაც ჩვენი თავის ტვინის უჯრედებს დაღმასვლის დაწყების პირველი ნიშნები უჩნდება.
19 300 ადამიანის თავის ტვინის სკანირებებსა და ტესტებზე დაყრდნობით, ეს ასაკი დაახლოებით 44 წელია. სწორედ ამ ასაკიდან იწყება შესამჩნევი დაქვეითება, რაც ყველაზე სწრაფ მაჩვენებელს 67 წლის ასაკში აღწევს. 90 წლის ასაკში, ტვინის დაბერების სიჩქარე იკლებს.
ახალი კვლევა აშშ-ის ბრუკის უნივერსიტეტის ჯგუფმა ჩაატარა. შედეგები შეიძლება გამოსადეგი იყოს იმ გზების დასადგენად, რომლებიც ხელს შეუწყობს ტვინის ჯანმრთელობას სიბერეში.
„თუ გვეცოდინება, ზუსტად როდის და როგორ ჩქარდება ტვინის დაბერება, ხელთ გვექნება ჩარევის სტრატეგიული წერტილები. გამოვავლინეთ შუახნის ასაკის კრიტიკული ფანჯარა, სადაც ტვინს ეწყება ენერგიაზე წვდომის შემცირება, ვიდრე შეუქცევადი დაზიანება მოხდება“, — ამბობს ბრუკის უნივერსიტეტის ნეირომეცნიერი ლილიან მუხიკა-პაროდი.
ჯგუფმა ასევე დაადგინა ამ უკუსვლის პოტენციურად მთავარი გამომწვევი — ნეირონების ინსულინისადმი რეზისტენტულობა. შედეგები მიუთითებს, რომ თავის ტვინის დაბერებასთან ერთად, მცირდება ინსულინის ეფექტი ნეირონებზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ენერგიის სახით ისინი უფრო ნაკლებ გლუკოზას იღებენ, რაც შემდეგ შლის თვის ტვინის სიგნალირებას.
იდეას, რომ მეტაბოლიზმი გავლენას ახდენს ტვინის დაბერებაზე, მხარს უჭერს მკვლევართა მიერ ჩატარებული გენეტიკური ანალიზები. გლუკოზის შთამნთქმელი ცილა GLUT4-ისა და ცხიმების გადამტანი ცილა APOE-ს აქტივობა ემთხვევა ტვინის ცვეთისა და დეგრადაციის ნიშნებს.
აქედან გამომდინარეობს, რომ ნეირონებისთვის ენერგიის წყაროს როგორღაც ჩანაცვლება ან აღდგენა შეიძლება დაეხმაროს თავის ტვინის დაბერების შენელებას, რაც პოტენციურად კიდევ ერთ სამკურნალო ვარიანტს გვთავაზობს ნეიროდეგენერაციული დაავადებისთვის.
„შუახნის ასაკში, არასაკმარისი საწვავის გამო, ნეირონები მეტაბოლურად ისტრესება; იტანჯებიან, მაგრამ მაინც სიცოცხლისუნარიანები არიან. გამომდინარე აქედან, ამ კრიტიკულ ფანჯარაში ალტერნატიული საწვავის მიწოდება შეიძლება ფუნქციის აღდგენას დაეხმაროს. თუმცა, გვიანდელ ასაკში, ნეირონების გახანგრძლივებულმა შიმშილმა შეიძლება გამოიწვიოს სხვა ფიზიოლოგიურ ეფექტთა კასკადი, რაც ინტერვენციას ნაკლებად ეფექტიანს ხდის“, — ამბობს მუხიკა-პაროდი.
ეს ჰიპოთეზა მკვლევრებმა შეამოწმეს 101 ინდივიდზე, რომლებსაც კეტონის საკვებ დანამატებს აძლევდნენ; როგორც ჩანს, ეს დანამატები ხელს უწყობს თავის ტვინის უჯრედებში ინსულინისადმი მგრძნობელობას და თრგუნავს მეტაბოლურ დაზიანებას.
კეტონის საკვები დანამატების მიღების შემდეგ, თავის ტვინის დეგრადაცია დასტაბილურდა; ყველაზე დიდი სარგებელი კი აღინიშნა შუა ხნის ასაკის პირებში (ამ შემთხვევაში 40-59 წლის). ეს კი იმაზე მიუთითებს, რომ ამ სახის მკურნალობა შეიძლება მუშაობდეს, მაგრამ გადამწყვეტია დროულობა.
„ეს წარმოადგენს პარადიგმულ ცვლილებას თავის ტვინის დაბერების პრევენციის შესახებ ჩვენს წარმოდგენაში. იმის ნაცვლად, რომ კოგნიტურ სიმპტომებს ვუცადოთ, რაც შეიძლება იქამდე არ გამოჩნდეს, ვიდრე არსებითი დაზიანება მოხდება, პოტენციურად შეგვიძლია გამოვავლინოთ რისკის ქვეშ მყოფი ადამიანები მეტაბოლური მარკერებით, შემდეგ კი ჩავერიოთ ამ კრიტიკული ფანჯრის მონაკვეთში“, — ამბობს ბრუკის უნივერსიტეტის ნეირომეცნიერი ბოტონდ ანტალი.
კვლევა ჟურნალ PNAS-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია stonybrook.edu-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა
ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
