კვლევები

კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის გამო მსოფ­ლი­ო­ში, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ევ­რო­პა­ში გა­ცი­ლე­ბით სწრა­ფად ვრცელ­დე­ბა ისე­თი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი, რაც კო­ღო­ებს და ასე­ვე სხვა მწე­რებს გა­და­აქვთ. ლა­პა­რა­კია ისეთ და­ა­ვა­დე­ბებ­ზე, რო­გო­რი­ცაა მა­ლა­რია და დენ­გეს ცხე­ლე­ბა. მათი პრე­ვა­ლენ­ტო­ბა ბოლო 80 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში საგ­რძნო­ბად გა­ი­ზარ­და, რად­გან გლო­ბა­ლურ­მა დათ­ბო­ბამ მათ გავ­რცე­ლე­ბას უფრო თბი­ლი და ნო­ტიო პი­რო­ბე­ბი შე­უქ­მნა.

ჯან­მრთე­ლო­ბის მდგრა­დო­ბის გლო­ბა­ლუ­რი ჯგუ­ფის ხელ­მძღვა­ნე­ლის, რე­ი­ჩელ ლოუს გან­ცხა­დე­ბით, უახ­ლო­ე­სი რამ­დე­ნი­მე ათე­უ­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, კო­ღო­ე­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი გავ­რცელ­დე­ბა ჩრდი­ლო­ეთ ევ­რო­პის, აზი­ის, ჩრდი­ლო­ეთ ამე­რი­კი­სა და ავ­სტრა­ლი­ის ამ­ჟა­მად და­უ­ზა­რა­ლე­ბელ ნა­წი­ლებ­ში.

“გლო­ბა­ლურ დათ­ბო­ბა ნიშ­ნავს, რომ მა­ლა­რი­ი­სა და დენ­გეს გავ­რცე­ლე­ბის რის­კი იზ­რდე­ბა. მსოფ­ლიო ამის­თვის მზად უნდა იყოს. რე­ა­ლო­ბა ის არის, რომ ცხე­ლი სე­ზო­ნე­ბი კო­ღო­ე­ბით გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის გავ­რცე­ლე­ბას ხელს შე­უ­წყობს. დენ­გე ძი­რი­თა­დად გვხვდე­ბა ტრო­პი­კულ და სუბტ­რო­პი­კულ რე­გი­ო­ნებ­ში, იგი აზი­ურ ვე­ფხვის კო­ღოს გა­და­აქვს ( Aedes albopictus), ეს მწე­რი უკვე ევ­რო­პის 13 ქვე­ყა­ნა­ში და­ფიქ­სირ­და: იტა­ლია, საფ­რან­გე­თი, ეს­პა­ნე­თი, მალ­ტა, მო­ნა­კო, სან მა­რი­ნო, გიბ­რალ­ტა­რი, შვე­ი­ცა­რია, გერ­მა­ნია, ავ­სტრია, სა­ბერ­ძნე­თი და პორ­ტუ­გა­ლია”, – ამ­ბობს ლოუ.

2000 წელს მსოფ­ლი­ო­ში დენ­გეს ცხე­ლე­ბის 500 000 შემ­თხვე­ვა და­ფიქ­სირ­და, 2019 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით კი – რა­ო­დე­ნო­ბა 5 მი­ლი­ონს აღე­მა­ტე­ბო­და.წყა­რო

• დენ­გეს ცხე­ლე­ბა – ინ­ფექ­ცი­უ­რი გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბა, რო­მე­ლიც ორი კლი­ნი­კუ­რი ფორ­მით მიმ­დი­ნა­რე­ობს: დენ­გეს კლა­სი­კუ­რი ცხე­ლე­ბა და დენ­გეს ჰე­მო­რა­გი­უ­ლი ცხე­ლე­ბა. და­ა­ვა­დე­ბის გა­მომ­წვე­ვია რნმ შემ­ცვე­ლი არ­ბო­ვირუ­სი, რომ­ლის გა­დამ­ტა­ნიც კო­ღო­ე­ბი არი­ან. ამ­ჟა­მად ეს და­ა­ვა­დე­ბა აფ­რი­კის, ამე­რი­კის, ხმელ­თა­შუა ზღვის­პი­რე­თის აღ­მო­სავ­ლე­თის და წყნა­რი ოკე­ა­ნეს და­სავ­ლეთ ნა­წი­ლის 100 ქვეყ­ნი­სათ­ვის ენ­დე­მურ და­ა­ვა­დე­ბას წარ­მო­ად­გენს
• მა­ლა­რია – მწვა­ვე პრო­ტო­ზო­უ­ლი და­ა­ვა­დე­ბა, რო­მე­ლიც ხა­სი­ათ­დე­ბა ცხე­ლე­ბის შე­ტე­ვე­ბით, ანე­მი­ით, ღვიძ­ლი­სა და ელენ­თის გა­დი­დე­ბით; შე­საძ­ლე­ბე­ლია რე­ცი­დი­ვე­ბი. და­ა­ვა­დე­ბას იწ­ვევს ერ­თუ­ჯრე­დი­ა­ნი ორ­გა­ნიზ­მი – პლაზ­მო­დი­უ­მი, რო­მე­ლიც გა­და­აქვს მა­ლა­რი­ის კო­ღოს – ანო­ფე­ლესს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ადამიანთა სამრეწველო საქმიანობის გამო დედამიწის ატმოსფეროში სათბურის აირების კონცენტრაცია დღითიდღე იმატებს. ახალი კვლევის თანახმად, ერთ-ერთი მავნე აირის, ნახშირორჟანგის, დონე ამჟამად იმაზე სწრაფად იზრდება, ვიდრე ბოლო 50 000 წელში.

საინტერესოა, რა გზით მოიპოვეს მეცნიერებმა ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ როგორ იცვლებოდა CO₂-ის შემცველობა ჩვენი პლანეტის ატმოსფეროში. მათ ამაში ანტარქტიკის რეგიონში არსებული ყინულის ანალიზი დაეხმარა, რის შედეგადაც დადგინდა, რომ ბოლოს ნახშირორჟანგის დონის განსაკუთრებული მატება (ცხადია, ბუნებრივი) 7 000 წლის წინ დაფიქსირდა. ამ დროს 55 წლის განმავლობაში აღნიშნული აირის კონცენტრაცია მილიონში 14 ერთეულით იზრდებოდა. ახლა ამას მხოლოდ 5-6 წელი სჭირდება, ანუ, ავტორების თქმით, ეს პროცესი 10-ჯერაა აჩქარებული.

“წარსულის გამოკვლევა გვახვედრებს, რამდენად განსხვავებულია დღევანდელობა. CO₂-ის მატების ამჟამინდელი ტემპი უპრეცედენტოა”, — აცხადებენ მეცნიერები.

მათთვის ბოლო გამყინვარებისას ნახშირორჟანგის კონცენტრაციის ზრდის პერიოდების შესახებ ისედაც ცნობილი იყო, მაგრამ დეტალური მონაცემები არ ჰქონდათ. უკანასკნელმა კვლევამ ცხადყო, რომ მსგავსი პერიოდები ჩრდილოამერიკული ყინულოვანი საფარის კოლაფსით იყო გამოწვეული. ეს ჯაჭვურ რეაქციებს განაპირობებდა, მათ შორის ტროპიკულ მუსონებს, სამხრეთ ნახევარსფეროში დასავლეთის ქარებს და ოკეანეებიდან CO₂-ის გამოყოფას.

ამაზე უდიდეს გავლენას სწორედ დასავლეთის ქარები ახდენდა, რომლებიც ღრმაოკეანურ დინებებზე ზემოქმედებს. ეს გასათვალისწინებელია, რადგან კლიმატის ცვლილების გამო, შესაძლოა, ჰაერის მსგავსი მასები უფრო გაძლიერდეს და სამხრეთის ოკეანის მიერ ნახშირორჟანგის შეკავების უნარი შეასუსტოს.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Proceedings of the National Academy of Sciences გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”