კვლევები

დავიწყებული მოგონებები შეიძლება ხელუხლებელი დარჩეს ტვინში – ამის შესახებ ახალ კვლევაშია ნათქვამი,რომელიც დუბლინის ტრინიტის კოლეჯის ნეირომეცნიერმა ტომას რაიანმა და მისმა კოლეგებმა ჩაატარეს. მათ შეისწავლეს ფუნდამენტური ბიოლოგია, რომელიც საფუძვლად უდევს დავიწყების ფორმას.

მათი ნამუშევრის მიხედვით, როდესაც ჩვენ ვერ ვიხსენებთ ძველ ტელეფონის ნომერს ან საშუალო სკოლის მასწავლებლის სახელს, ეს დეტალები სულაც არ იკარგება. როგორც რაიანმა განმარტა, დავიწყება შეიძლება იყოს აქტიური პროცესი, რომელსაც ტვინი იყენებს სწავლის მხარდასაჭერად.

მიუხედავად იმისა, რომ ფაქტების დავიწყება შეიძლება უხერხულობად მივიჩნიოთ და ხშირად ასეც ხდება, ეს შეიძლება იყოს ტვინის მახასიათებელი და არა შეცდომა. ნეირომეცნიერების მზარდი კვლევა იწყებს იმ იდეის შესწავლას, რომ დავიწყება ადაპტაციურია და არა შემზღუდველი.

ითვლება, რომ ბუნებრივად ფაქტების დავიწყება მრავალი მიზეზის გამო ხდება. მოგონებები შეიძლება უბრალოდ გაქრეს დროთა განმავლობაში. მაგრამ დავიწყება ასევე შეიძლება გამოწვეული იყოს „რეტროაქტიული ჩარევით“, ანუ როდესაც თქვენ განიცდით ორ მოვლენას, რომლებიც დროში საკმაოდ ახლოს არიან. ერთის მეხსიერება მეორეს ერევა.

მეცნიერებმა ექსპერიმენტი მღრღნელებზე ჩაატარეს. გასული 10 წლის განმავლობაში, მღრღნელების ტვინში კონკრეტული ენგრამების მარკირებისა და მანიპულირების უნარმა ნამდვილად შეცვალა მეხსიერების ველი და, გაფართოებით, დავიწყების ველი.

მიუხედავად იმისა, რომ კვლევაში არ მონაწილეობდნენ ალცჰაიმერის ან რაიმე დაავადების მოდელის მქონე ადამიანები, მან შეიძლება გააღოს რამდენიმე საინტერესო კარი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

შვედმა მკვლევრებმა გაარკვიეს, თუ რატომ არის ქალთან კამათი ფუჭი საქმე. ისინი კაცებს ურჩევენ ამ პროცესს თავი აარიდონ, რადგან დამარცხდებიან, – წერს The Daily Mail-ი.

მეცნიერებმა გაარკვიეს, რომ ქალებს უკეთ ახსოვთ სხვადასხვა დეტალი და კაცთან კამათისას ამ უნარს კარგად იყენებენ. მათ კარაგად ახსოვთ „ვინ თქვა და რა“, „სად არის დაკარგული ნივთები“ და ა.შ. ქალებს ეს უპირატესობა გააჩნიათ, რადგან კარგად აქვთ განვითარებული ეპიზოდური მეხსიერება. სწორედ ამ უნარის გამო მეცნიერები აცხადებენ, რომ ქალთან კამათი უაზრობაა.

შვედი მეცნიერების კვლევამ ასევე დაადასტურა, რომ ქალები უკეთ იმახსოვრებენ სახეებს და სუნს. 

ექსპერტების ჯგუფმა თავისი დასკვნები 617 კვლევაზე დააფუძნა, რომლებიც 1973-2013 წლებში ჩატარდა. ექსპერიმენტში 1,2 მილიონი ადამიანი მონაწილეობდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ათწლეულების განმავლობაში მეცნიერები მოწევის შედეგებს იკვლევდნენ. მათ აინტერესებდათ თუ რა გავლენას ახდენს ეს ადამიანის სხეულზე. კვლევებით დადგინდა, რომ თამბაქოს მოწევა გავლენას ახდენს კანის ბიოფიზიკურ პარამეტრებზე, მათ შორის დერმის, ეპიდერმისსა და ნასოლაბიური ნაკეცების სისქესა და სიმკვრივეზე. ინფორმაციას უცხოური მედია ავრცელებს.

ბიოტექნოლოგიის ეროვნული ცენტრის თანახმად, თამბაქოს მოწევამ შეიძლება გამოიწვიოს კანის სისქისა და სიმკვრივის ცვლილებები, ასევე პოტენციურად ხელი შეუწყოს სახის ნაოჭების განვითარებას.

და აი ახლა, მეცნიერებმა ჩაატარეს დეტალური კვლევა, რომელიც მოწევასა და დაბერებას შორის კავშირს იკვლევდა. მკვლევრებმა ამისთვის 472 174 ადამიანის მონაცემები გააანალიზეს.

ლეიკოციტების ტელომერის სიგრძის შემცირება

მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ ადამიანები, რომლებიც სიგარეტს ხშირად ეწევიან, ლეიკოციტების ტელომერების შემცირებას განიცდიან. ამ ფრაგმენტების სიგრძეს ტელომერი ეწოდება. თავის მხრივ, სისხლის თეთრი უჯრედების ტელომერების შემცირება დაბერებასა და უჯრედების ცუდ მდგომარეობაზე მიუთითებს.

განცხადებაში ნათქვამია, რომ მოწევა სისხლის თეთრ უჯრედებში ქრომოსომის ბოლო ფრაგმენტებს ამცირებს.

კვლევას სიიუ დაი და ფენ ჩენი ხელმძღვანელობდნენ.

„ჩვენმა კვლევამ აჩვენა, რომ მოწევა ლეიკოციტების ტელომერების სიგრძის შემცირებას იწვევს, რაც ქსოვილის თვითაღდგენის, რეგენერაციისა და დაბერების მაჩვენებელია. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მოწევას შეუძლია დააჩქაროს დაბერების პროცესი, ხოლო თავის დანებებამ შეიძლება მნიშვნელოვნად შეამციროს შესაბამისი რისკები”, – თქვა სიიუ დაიმ.

საუბარია პროცესზე, რომელიც უჯრედების ბუნებრივ დაბერებას იწვევს. როდესაც უჯრედები იყოფა, ტელომერები ოდნავ უფრო მოკლე ხდება. და თუ უჯრედი გარკვეულ სიგრძემდე მოკლეა, ის ვეღარ იყოფა — აქ უჯრედი კვდება.

წინა კვლევებისგან განსხვავებით, მკვლევრები ამჯერად მოწევის ინტენსივობაზეც აქცენტირდნენ.

„რაც უფრო ხშირად ეწევით სიგარეტს ლეიკოციტების ტელომერის სიგრძე მნიშვნელოვნად ნაკლები გაქვთ. მოწევამ შეიძლება გამოიწვიოს ლეიკოციტების ტელომერების სიგრძის შემცირება და რაც უფრო მეტს ეწევით ეს პროცესი უფრო აქტიურდება”, – აღნიშნა ფენ ჩენმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა ადამიანის ჯანმრთელობაზე მარილის მოხმარების გავლენასთან დაკავშირებით ყველაზე მასშტაბური კვლევის შედეგები გამოაქვეყნეს. ამის შესახებ Guardian-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, კვლევა სამხრეთ კორეის კიუნპუკის ეროვნული უნივერსიტეტის მეცნიერებმა ჩაატარეს. მათ დიდი ბრიტანეთის ბიობანკში არსებული მონაცემები გამოიყენეს და 500 ათასზე მეტი ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობა შეისწავლეს, რომელთა ასაკიც 40-დან 70- წლამდეა.

მეცნიერებმა დაასკვნეს, რომ თუ ადამიანი საკვებს მარილს არ ამატებს მის ორგანიზმში გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკი 18%-ით მცირეა, ვიდრე მათში, ვინც მარილიან საკვებს ანიჭებს უპირატესობას.

ამასთან, მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ დადებითი გავლენა ორგანიზმზე მარილის მოხმარების შემცირებასაც აქვს. მათ შეადარეს ორი ჯგუფის მონაცემები – პირველი საკვებს მარილს ყოველთვის ამატებდა, მეორე კი ხშირად. გაირკვა, რომ მეორე ჯგუფში გულის პრობლემების წარმოქმნის რისკი პირველთან შედარებით 12%-ით მცირეა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

„ალბათ გსმენიათ, რომ ძილის წინ ტელეფონის გამოყენება სასურველი არ არის. ეს იმიტომ, რომ ცისფერი შუქი ჩვენს ცირკადულ რიტმზე ცუდად მოქმედებს. ასეთ დროს ტვინი ეკრანის სინათლეს დღის შუქად აღიქვამს”, — აღნიშნულია ევროპის კოსმოსური სააგენტოს (ESA) განცხადებაში.

ESA-ს ასტრონავტი, ანდრეას მოგენსენისაერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე ძილს იკვლევს. მის მისიას ჰუგინი ჰქვია და ის ორ კვლევას მოიცავს. ასტრონავტს სურს ცირკადულ სინათლესა და ორბიტაზე ძილზე მეტი ინფორმაცია მოიპოვოს.

„კოსმოსურ სადგურზე დედამიწისთვის სრულ ბრუნს 90 წუთი სჭირდება. ეს ყოველდღე 16 მზის ჩასვლასა და ამოსვლას ნიშნავს, რაც ადამიანის ბუნებრივ რიტს ეწინააღმდეგება. მიუხედავად ამისა, კოსმოსური სადგური გრინვიჩის დროს (GMT) მიჰყვება, რაც თანმიმდევრული განრიგის შენარჩუნებას უწყობს ხელს”, — აღნიშნულია ESA-ს პრესრელიზში.

ცირკადული რიტმი ფიზიკურ, გონებრივსა და ქცევით პროცესებს მოიცავს, რომლებიც 24-საათიან ციკლთანაა დაკავშირებული. ეს პირდაპირ თანხვედრაშია დღის სინათლესა და სიბნელესთან. მსგავსი ციკლი ყოველ ცოცხალ ორგანიმზე ახდენს გავლენას, მათ შორის ცხოველებზე, მცენარეებსა და მიკრობებზე.

კოსმოსში ეს პროცესი არეულია, რაც ასტრონავტების უძილობაში შეიძლება აისახოს. ასეთი შედეგების თავიდან აცილების მიზნით, მოგენსენი განსხვავებულ შუქს იყენებს, რომელსაც სპეციალიზირებული ნათურა ასიხვებს. ნათურა კონკრეტულად ასტრონავტებისთვის და მათი ცირკადული რიტმის დასარეგულირებლად შექმნეს.

საღამოს, როდესაც მოგენსენი ძილს აპირებს, შუქი წითლდება ისევე, როგორც ეს მზის ჩასვლისას. დილით შუქი ლურჯდება, რათა მზის ამოსვლის სიმულაცია მოხდეს.

საზომი მოწყობილობა, რომელიც ტვინის აქტივობას აკონტროლებს

ორბიტაზე ძილის კვლევისთვის, მოგენსენი საზომ მოწყობილობას იყენებს, რომელიც მისი ტვინის ელექტროენცეფალოგრამას (EEG) აკონტროლებს. გამოგონება დანიის ორჰუსის უნივერსიტეტის მკვლევრებს ეკუთვნით და ეს ტვინის აქტივობის მთელი ღამის განმავლობაში შემოწმების საშუალებას იძლევა.

მკვლევრებს სურთ ძილის მექანიმზებში უკეთ გაერკვნენ, როგორც კოსმოსში, ისე დედამიწაზე. მათი აღმოჩენები განსაკუთრებით აქტუალურია ახლა, რადგან ბოლო შედეგებმა აჩვენა, რომ კლიმატის ცვლილება ადამიანების ძილის რეჟიმზე ცუდად მოქმედებს.

2022 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ გლობალური დათბობა ჩვენს ძილსაც აზიანებს და ეს განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში.

“ჩვენი შედეგები მიუთითებს, რომ ტემპერატურის მატება ძილზე ცუდად აისახება”, — თქვა კვლევის წამყვანმა ავტორმა, კელტონ მინორმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ახალი კვლევის თანახმად, დაახლოებით 900 ათასი წლის წინ ადამიანი კინაღამ გადაშენდა. ამ პერიოდში თანამედროვე ადამიანის უძველესი წინაპრების გლობალური პოპულაცია 1 280 ინდივიდამდე შემცირდა და დაახლოებით 117 ათასი წლის განმავლობაში ამ რაოდენობას ინარჩუნებდა.

31 ივლისს ჟურნალ Science-ში გამოქვეყნებული, კომპიუტერულ მოდელზე დაფუძნებული კვლევა ჩინეთში, იტალიასა და აშშ-ში მოღვაწე მეცნიერებს ეკუთვნით. სტატისტიკური მეთოდისთვის 3 154 ადამიანის გენომი გამოიყენეს.

მეცნიერების დასკვნით, კლიმატის ცვლილებამ დაახლოებით 900 ათასი წლის წინ ადამიანის პოპულაციის კრახი გამოიწვია, ადამიანის სახეობაზე ბოთლის ყელის ეფექტმაიმუშავა და ინდივიდების რაოდენობა დაახლოებით 98 ათასიდან 1 280-მდე შემცირდა.

ბოთლის ყელის ეფექტი ევოლუციური მექანიზმის, გენების დრეიფის უკიდურესი ფორმაა, რომლის დროსაც ბუნებრივი კატასტროფის, თუ სხვა მიზეზის გამო ინდივიდების უმრავლესობა იხოცება და მხოლოდ მცირე რაოდენობა აგრძელებს არსებობას.

ამ ცვლილებებმა, სავარაუდოდ, გამოიწვია ადამიანის ახალი სახეობების, ჰომო საპიენსისა და ნეანდერტალელის განვითარება. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ პრიმატებს 24 წყვილი ქრომოსომა აქვთ, მაშინ როდესაც თანამედროვე ადამიანს მხოლოდ 23. მათი ანალიზით, კლიმატის ცვლილებას 24 წყვილი ქრომოსომის მქონე ინდივიდებმა ვერ გაუძლეს, რის საფუძველზეც მცირე რაოდენობის, 23 წყვილი ქრომოსომის მქონე პოპულაცია გადარჩა და თანამედროვე ადამიანის ევოლუციას დაუდო სათავე.

ახალ კვლევას კრიტიკოსებიც ჰყავს. ლაიფციგის ევოლუციური ანთროპოლოგიის ინსტიტუტის გენეტიკოსის, მაქს პლანკის თქმით, კვლევა საკმარისი მტკიცებულებებით არ არის გამყარებული:

“მიგნება მართლაც გამაოგნებელია და ვფიქრობ, რაც უფრო გამაოგნებელ რამეს ამტკიცებ, მით უკეთესი მტკიცებულება გჭირდება”. – თქვა პლანკმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”