close

კვლევები

კვლევები

კვლევა: მსოფლიოში სამიდან ერთ ბავშვს ახლომხედველობა აქვს

მსოფლიოს მასშტაბით ბავშვების მხედველობა სტაბილურად უარესდება და ყოველი სამი ბავშვიდან ერთს ახლომხედველობა აქვს – ინფორმაციას BBC ჩინელი მეცნიერების კვლევაზე დაყრდნობით ავრცელებს, რომელიც ჟურნალში British Journal of Ophthalmology გამოქვეყნდა.

კვლევის ავტორებმა 6 კონტინენტზე, 50 ქვეყანაში 5 მილიონზე მეტი ბავშვის მონაცემები შეისწავლეს და დაადგინეს, რომ 2050 წლისთვის ახლომხედველობა, იგივე მიოპია მოზარდების ნახევარზე მეტს შეეხება.

დღეს ახლომხედველობის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი აზიაში ფიქსირდება. იაპონიაში შორს მდებარე ობიექტების დანახვა ბავშვების 85%-ს უჭირს, სამხრეთ კორეაში 73%-ს, ჩინეთსა და რუსეთში კი 40%-ს. ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი კი პარაგვაისა და უგანდაში ფიქსირდება – მხოლოდ 1%.

მეცნიერების დაკვირვებით, სიტუაცია კორონავირუსის გამო დაწესებული ლოკდაუნების დროს გაუარესდა, როდესაც მილიონობით ბავშვს დროის ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში სახლში მოუწია დარჩენა.

სპეციალისტები დაავადების გამომწვევ მიზეზებსაც განმარტავენ. დიდ წილად ის გენეტიკურ ფაქტორებზეა დამოკიდებული, თუმცა არანაკლებ როლს ის გარემოც თამაშობს, რომელშიც ბავშვი იზრდება. მაგალითად, აზიაში, ბავშვები სწავლას ადრეული ასაკიდან იწყებენ. შესაბამისად, ისინი მეტ დროს ატარებენ წიგნებზე და ეკრანებზე ფოკუსირებაში, რაც თვალის კუნთის დაძაბულობას იწვევს. აფრიკაში კი ბავშვები სწავლას 7-8 წლის ასაკში იწყებენ და იქ, აზიასთან შედარებით, მიოპიის შემთხვევები შვიდჯერ ნაკლებია.

ბრიტანელი ექიმები ამბობენ, რომ ახლომხედველობის განვითარების შანსების შესამცირებლად, ბავშვებმა 7-9 წლის ასაკში დღეში სულ მცირე 2 საათი უნდა გაატარონ გარეთ, მშობლებმა კი ამ პერიოდში მათი მხედველობა წელიწადში ერთხელ მაინც უნდა შეამოწმონ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

მსოფლიოში მდინარეები საგანგაშო ტემპით შრება

მსოფლიო მეტეოროლოგიური ორგანიზაციის (WMO) ახალი ანგარიშის თანახმად, ჩვენს პლანეტაზე არსებულ მდინარეებში წყლის დონე საგანგაშო ტემპით იკლებს. გასაკვირი არაა, რომ ეს კლიმატის ცვლილების გამო ხდება, რომლის შედეგებიც უკვე დედამიწის ყველა რეგიონში იგრძნობა.

მაგალითად, გასული წელი დოკუმენტირებულთა შორის ყველაზე მშრალი იყო. მაგრამ მსგავსი პრობლემა მხოლოდ შარშან არ გამოვლენილა, არამედ მდინარეებში წყლის დონე ბოლო 5 წლის განმავლობაში განსაკუთრებულად სწრაფად იკლებს. ცნობილია, რომ 2023-ში მდინარის აუზების 50%-ზე მეტში წყლის ანომალიური დეფიციტი დაფიქსირდა, რაც რეკორდულ სიცხესა და ბუნებრივ კატასტროფებს დაემთხვა. ეს მიანიშნებს, რომ ამ ორ მოვლენას შორის პირდაპირი კავშირია.

მეცნიერები ამბობენ, რომ წყალთან ასოცირებული ცვლილებები, როგორიცაა დატბორვები, უხვი ნალექი და გვალვა, გლობალური დათბობის დასტურია. ეს ეკოსისტემას, მოსახლეობასა და სახელმწიფოების ეკონომიკას სერიოზული საფრთხის წინაშე აყენებს. ასევე, ტემპერატურის მატება პლანეტის ჰიდროლოგიურ ციკლს აჩქარებს ისე, რომ სიტუაცია უკვე არაპროგნოზირებადი ხდება.

ერთი მხრივ, ამაში მნიშვნელოვან როლს ოკეანის ზედაპირის ტემპერატურის ცვლილებით გამოწვეული ურთიერთსაწინააღმდეგო ბუნებრივი ფენომენები, ლა ნინია და ელ ნინიო, იწვევს. მეორე მხრივ, კლიმატის ცვლილება მათ გავლენას საგრძნობლად აძლიერებს.

ახალი ანგარიშის მიხედვით, 2023 წელს მდინარე ამაზონის აუზში წყლის დონემ ყველაზე დაბალ ნიშნულს მიაღწია მათ შორის, რაც 1902 წლიდან დაფიქსირებულა. ამბობენ, რომ ამაში წვლილი 2022-ის მიწურულსა და 2023-ის დასაწყისში ლა ნინიადან ელ ნინიოზე გადასვლას მიუძღვის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

მეცნიერები ამბობენ, რომ ტვინი ყოველი მეხსიერების მინიმუმ სამ ასლს ინახავს

მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ  ტვინი ქმნის მოგონებების მრავალ ასლს, რაც საშუალებას აძლევს მას დაარეგულიროს, თუ როგორ იცვლება ისინი დროთა განმავლობაში.

ადრე მეცნიერები თვლიდნენ, რომ ეს პლასტიურობა გამოწვეულია ტვინის უჯრედებში ცვლილებებით, რომლებიც თავდაპირველად ახდენენ მეხსიერების კოდირებას, და მათ სჯეროდათ, რომ ეს უჯრედები ინახავდნენ ტვინში თითოეული მეხსიერების მხოლოდ ერთ ასლს. თუმცა, ახალი კვლევა ვარაუდობს, რომ ეს შეიძლება ასე არ იყოს.

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ მღრღნელებში, მაგალითად, ტვინი ინახავს მოცემული მეხსიერების სულ მცირე სამ ასლს, დაშიფრავს მას ორგანოს რამდენიმე ადგილას.

ეს ასლები დაშიფრულია ნეირონების სხვადასხვა ჯგუფის მიერ ჰიპოკამპში. ეს არის ტვინის არეალი, რომელიც კრიტიკულია სწავლისა და მეხსიერებისთვის. ასლები განსხვავდება მათი შექმნის დროით, ხანგრძლივობით და რამდენად იცვლება დროთა განმავლობაში.

აღმოჩენამ შეიძლება გამოიწვიოს გარკვეული დარღვევების მკურნალობის ახალი მეთოდების შემუშავება, თქვა მკვლევარმა. მაგალითად, პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის შემთხვევაში, ადამიანები განიცდიან ინტრუზიულ გამობრუნებებს, რაც არასასურველი, შემაშფოთებელი მოგონებებია ტრავმული მოვლენის შესახებ. შესაძლოა შესაძლებელი იყოს ისეთი წამლის შემუშავება, რომელიც უპირატესად ააქტიურებს გვიან დაბადებულ ნეირონებს, რომლებიც უფრო პლასტიკურია და, შესაბამისად, უფრო რეაგირებენ ფსიქოთერაპიაზე, თქვა მან.

იმავდროულად, იმ ადამიანების შემთხვევაში, რომლებსაც აქვთ მეხსიერების დაქვეითება დემენციის გამო, სხვა ტიპის წამალმა შეიძლება გამოიწვიოს ადრეული ნეირონების აქტივობის სტიმულირება, რომელთა მონაცემები უფრო ძლიერად ინახება. ზოგადად, ასეთი მკურნალობა მეხსიერების თვისებებზე მანიპულირებას მოახდენს იმის არჩევით, თუ რომელი ტიპის ნეირონი იქნება გამოყენებული მის ტვინში კოდირებისთვის, განმარტა დონატომ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

თაგვები ნავიგაციისთვის წარმოსახვას იყენებენ – კვლევა

კვლევის თანახმად, თაგვები ნავიგაციისთვის წარმოსახვას იყენებენ. მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ განსაკუთრებით ვირთხებს ძალიან კარგად განვითარებული ფანტაზიის უნარი გააჩნიათ. გარდა ამისა, ისინი მახსოვრობითაც გამოირჩევიან, ამიტომ თაგვებს შეუძლიათ, გზა იმის მიხედვით გაიკვალონ, თუ როგორ გამოიყურებოდა კონკრეტული სივრცე წარსულში ან რა შეიძლება დახვდეთ იმ ადგილას, რომელიც ძალიან ჰგავს უკვე ნანახს.

როდესაც ადამიანები ადგილებს განმეორებით სტუმრობენ, ისინი ნავიგაციაზე დიდ გონებრივ რესურსს არ ხარჯავენ – ტვინმა იცის, სად წავიდეს. მკვლევრებს სურდათ, გაერკვიათ, მუშაობს თუ არა ვირთხების ტვინი და წარმოსახვა თითქმის ანალოგიურად. ცდების შედეგებმა ცხადყო, რომ მათი სივრცეში გადაადგილების უნარი თითქმის ადამიანის შესაძლებლობის მსგავსია.

მეცნიერებმა პასუხი ვირტუალური რეალობის დახმარებით მიიღეს. მათ რამდენიმე სახის გარემო დააპროექტეს – ზოგი ერთმანეთის იდენტური, ნაწილი მსგავსი, ზოგიერთი კი აბსოლუტურად განსხვავებული – და მოწყობილობა თაგვებს მოარგეს. მათ მოსალოდნელზე უკეთ მოახერხეს გადაადგილება იმ სივრცეში, რომლის მსგავსშიც ადრეც ყოფილან. მკვლევრების განცხადებით, ექსპერიმენტი კიდევ ერთხელ ცხადყოფს, რომ მღრღნელების ტვინისა და შესაძლებლობების შესწავლა სამეცნიერო სამყაროს ჯერ კიდევ უამრავ ახალ აღმოჩენას სთავაზობს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმედიცინა

გამოავლინეს გენები, რომლებიც კიბოს განვითარებასთან არის დაკავშირებული

 ახალი კვლევის თანახმად, მეცნიერებმა ასობით გენი აღმოაჩინეს, რომლებიც პოტენციურად კიბოს იწვევს.

კიბო, როგორც წესი, გენეტიკურ კოდში გარკვეული ცვლილებებით ჩნდება. ეს უჯრედებს მის მართვაში უშლის ხელს. ამ შეფერხებების აღმოფხვრამ შეიძლება თავიდან აიცილოს სიმსივნის გავრცელება.

დღეისათვის ცნობილია 600-ზე მეტი გენი, რომელიც კიბოს იწვევს. ეს მაშინ ხდება, როდესაც მათი თანმიმდევრობა მუტაციისას ზიანდება. თუმცა, კიბო შეიძლება სხვა გზებითაც განვითარდეს.

წინა კვლევებისას თავად დნმ-ის თანდაყოლილი ანომალიები შეისწავლეს, თუმცა ამჯერად, უშუალოდ იმ ანომალიებს დააკვირდნენ, რომლებიც დნმ-იდან ინსტრუქციების გადაცემისას წარმოიქმნება.

ესპანეთში, ბარსელონას მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ინსტიტუტის (BIST) მკვლევრებმა გამოიყენეს ალგორითმები, რათა გამოევლინათ შეცდომები გენეტიკურ კოდში. ეს შეცდომები დაკავშირებულია ეგზონებთან: გენეტიკური მიმდევრობის ნაწილებთან, რომლებიც პირდაპირ ითარგმნება ცილებად.

მკვლევრებმა ალგორითმები იმ 813 გენის დასადგენად გამოიყენეს, რომლებიც შერწყმისას კიბოს გაჩენას უწყობს ხელს. შედეგად შეადგინეს კიბოს “წამახალისებელი” გენების სია, რომელიც აქამდე უკვე ცნობილ 626 გენს ეფუძნება.

„ეს არ არის კლასიკური ონკოგენები, არამედ წარმოადგენს კიბოს პოტენციურად წარმომქმნელ სრულიად ახალ კლასს”, – აღნიშნულია კვლევაში.

მკვლევრებს ახლა იმის თქმაც შეუძლიათ, თუ რომელი გენი უფრო სახიფათოა და რომელი უფრო უწყობს ხელს კიბოს განვითარებას.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმედიცინა

ხელებსა და ფეხებში ჩხვლეტის შეგრძნება საშიში დაავადების სიმპტომი შეიძლება აღმოჩნდეს

ხელებსა და ფეხებში მგრძნობელობის დაკარგვა შესაძლოა საშიში დაავადების – გაფანტული სკლეროზის განვითარების ერთ-ერთი სიმპტომი იყოს.

გაფანტული სკლეროზის დროს, იმუნური უჯრედები თავს ესხმიან ტვინისა და ზურგის ტვინის ნერვული ბოჭკოების მიელინის გარსს.

სიმპტომები დამოკიდებულია იმაზე, თუ სად ხდება დემიელინაცია. დაავადების დაწყებისას შეიძლება შეინიშნოს სრულიად არასპეციფიკური სურათი: ზოგადი სისუსტე და დაღლილობა, სიარულისას არასტაბილურობა, მახსოვრობის გაძნელება, თავბრუსხვევა.

გარდა ამისა, გაფანტული სკლეროზის განვითარებაზე შეიძლება მიუთითებდეს ერთი თვალით მხედველობის დარღვევა, რომელიც დაკავშირებულია მხედველობის ნერვის დაზიანებასთან: მხედველობის მწვავე გაუარესება დაბინდვიდან სიბრმავემდე, მხედველობის გაორება ან მხედველობის ველის ნახევრის დაკარგვა… ვრცლად

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

მეცნიერებმა ჩამდინარე წყლებში პლასტმასის მჭამელი ბაქტერიები აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა ჩამდინარე წყლებში პლასტმასის მჭამელი ბაქტერიები აღმოაჩინეს. მათ დაადგინეს ჩამდინარე წყლების ბაქტერია, რომელსაც შეუძლია PET (პოლიეთილენ ტერეფტალატი) პლასტმასის დაშლა, რაც განსაკუთრებით პრობლემურია მისი სიძლიერისა და დეგრადაციისადმი გამძლეობის გამო, წერს უცხოური გამოცემა.

„ჩვენ პირველები ვართ, ვინც ვაჩვენეთ, რომ ჩამდინარე წყლების ბაქტერიებს შეუძლიათ დაშალონ პლასტმასის მასალა და გამოიყენონ ისინი ნახშირბადის წყაროდ“, – თქვა ერთ-ერთმა მეცნიერმა.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ მათ აღმოაჩინეს ბაქტერიის ფარული ძალა, რომელიც ნაპოვნია ურბანულ წყლებში და ჩამდინარე წყლებში: ის იკვებება პლასტმასის ნარჩენებით.

ის ჯერ„ღეჭავს“ პლასტმასს პატარა ნაჭრებად, შემდეგ ათავისუფლებს ფერმენტს, რომელიც შემდგომ ანადგურებს პლასტმასს, რაც ბაქტერიებს საშუალებას აძლევს გამოიყენონ ნახშირბადის ატომები საკვებად.

პარალელურად, მეცნიერებმა შეისწავლეს ბაქტერიების შიდა სტრუქტურა, რათა გაეგოთ პლასტმასის დაშლის მექანიზმები.

აღნიშნულია, რომ ამ აღმოჩენამ შესაძლოა წყლები პლასტმასის ნარჩენებისგან გაათავისუფლოს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსიკვლევები

დედამიწის მსგავსი პლანეტა აღმოაჩინეს – ახალი კვლევა

ჩვენსავე გალაქტიკაში, შეიძლება, მეორე დედამიწა იმალებოდეს. ძებნა აქტიურად გრძელდება, მაგრამ ახლად აღმოჩენილი პლანეტა ის არაა, რასაც ვეძებთ.

მას დედამიწაზე 1,9-ჯერ მეტი მასა აქვს და თავის ვარსკვლავის გარშემო მოძრაობს ორჯერ უფრო შორი მანძილიდან, ვიდრე დედამიწა მზისგან. თუმცა, ეს ვარსკვლავი თეთრი ჯუჯაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუკი ამ პლანეტაზე რაიმე სახის სიცოცხლე არსებობდა, ის ამ ვარსკვლავის წითელ გიგანტად გადაქცევისას, ან იქამდე განადგურდებოდა.

აღმოჩენა ამაღელვებელია, მაგრამ არის ერთი სამწუხარო მომენტი: თითქოს წინასწარ გვიჩვენებს მზის სისტემის მომავალსა და დედამიწის ბედს მას შემდეგ, რაც მზე მოკვდება და ევოლუციას თეთრი ჯუჯის სახით დაასრულებს.

კალიფორნიის უნივერსიტეტის ასტრონომის, კემინგ ჟანგის მიერ ჩატარებული კვლევა აჩვენებს ამ პლანეტის აღმოჩენის გზის პოტენციალს (ფენომენი, რომელსაც გრავიტაციულ მიკროლინზირებას უწოდებენ), რომ დააფიქსიროს დედამიწის მსგავსი, ძნელად საპოვნელი პლანეტები მთელ გალაქტიკაში.

თეთრი ჯუჯა არის ობიექტი, რომლადაც მზის მსგავსი ვარსკვლავები სიკვდილის შემდეგ გადაიქცევიან. სიცოცხლის ბოლო ფაზაში, მას შემდეგ, რაც ბირთვში წყალბადის საწვავს ამოწურავენ, ნაკლებად სტაბილურები ხდებიან და უზარმაზარ ზომებამდე იბერებიან. ეს წითელი გიგანტის ფაზაა.

საბოლოოდ, ვარსკვლავი მატერიის გარე ფენებს სრულად იშორებს, დარჩენილი ბირთვი კი გრავიტაციით კოლაფსირდება მკვრივ ობიექტად. მისი სინათლე უკვე აღარ გამომუშავდება ბირთვული სინთეზით და მთლიანად კოლაფსის პროცესის შედეგად ნარჩენ სითბოს წარმოადგენს. ეს ცხელი ბირთვი თეთრი ჯუჯაა და მის სრულიად, საბოლოოდ ჩაქრობას ტრილიონობით წელიწადი სჭირდება.

წითელი გიგანტის ფაზა საკმაოდ საოცარია. ვარსკვლავის გარე ატმოსფერო თავდაპირველ ზომაზე ასეულობით მეტად შეიძლება გაიზარდოს; მზის მომავლის ზოგიერთი პროგნოზით, ჩვენი ვარსკვლავის წითელი გიგანტის ფაზა დაახლოებით ხუთ მილიარდ წელიწადში დაიწყება და მზე მარსის ორბიტამდე გაფართოვდება. შესაბამისად, ამ პროცესში შთანთქავს მერკურის, ვენერასა და დედამიწას.

უცნობია, რას ნიშნავს ეს ჩვენი პლანეტისთვის. შესაძლოა, მის სრულიად განადგურებას. თუმცა, თეთრი ჯუჯის გარშემო დედამიწის მსგავსი პლანეტის ეს აღმოჩენა მიუთითებს, რომ შესაძლოა, ჩვენი პლანეტა ამ პროცესს გადაურჩეს კიდეც.

„ყველაზე მარტივი ახსნა ისაა, რომ პლანეტა დედავარსკვლავის წითელი გიგანტის ფაზას გადაურჩა“, — ამბობს ჟანგი.

სისტემის აღმოჩენა შესაძლებელი გახდა გრავიტაციული ხრიკით და კოსმოსში საგნების განლაგებით, რასაც მიკროლინზირებას უწოდებენ. თეთრი ჯუჯას სისტემა ჩვენგან დაახლოებით 4200 სინათლის წლითაა დაშორებული. დაახლოებით 26 100 სინათლის წლის იქით, დედამიწიდან ამავე ხედის გასწვრივ მოჩანს ერთი დიდი, კაშკაშა ვარსკვლავი.

რადგან ამ უფრო შორეული ვარსკვლავის სინათლე თეთრ ჯუჯას ჩაუვლის, გრავიტაციული ველი მის სინათლეს ამრუდებს და გადიდების ეფექტს წარმოქმნის.

„ამ მოვლენის დროს, თეთრი ჯუჯა ლინზა თითქმის სრულყოფილად სწორ ხაზზე იყო განლაგებული უკანა ფონურ ვარსკვლავთან, რამაც ის თითქმის 1000-ჯერ გაადიდა. ასეთ იშვიათ, ულტრამაღალი გადიდების მიკროლინზირების მოვლენაში, დედამიწის ზომის კლდოვანმა პლანეტამაც კი შეიძლება იმოქმედოს გადიდების მანერაზე და ფართო სპექტრის მასებსა და ორბიტულ დაშორებებში ჩაღრმავების საშუალება მოგვცეს“, — განმარტავს ჟანგი.

ამის წყალობით, მკვლევრებმა დედამიწის ტიპის (კლდოვანი) ამ პლანეტის არა მხოლოდ მასა და ორბიტული დაშორება განსაზღვრეს, არამედ დაადგინეს ისიც, რომ თეთრ ჯუჯას ასევე გარს უვლის ყავისფერი ჯუჯა — იუპიტერზე 30-ჯერ მასიური ობიექტი.

ყავისფერი ჯუჯა გახლავთ ობიექტის ტიპი, რომელიც პლანეტის კვალობაზე საკმაოდ დიდია, მაგრამ ვარსკვლავის კვალობაზე — პატარა. საკმარისი მასა აქვს ბირთვში ნეიტრალური წყალბადის (დეიტერიუმი) სინთეზისთვის, მაგრამ არასაკმარისი იმისათვის, რათა ვარსკვლავის მსგავსად აწარმოოს წყალბადის სინთეზი.

თეთრ ჯუჯას მზის მასის დაახლოებით ნახევარი აქვს, რაც მიუთითებს, რომ სიცოცხლეში ის საკმაოდ ახლოს უნდა ყოფილიყო მზის მასასთან. კლდოვან პლანეტასა და თეთრ ჯუჯას შორის ამჟამად არსებული მანძილი კი მიუთითებს, რომ ერთ დროს, ის ვარსკვლავისგან თითქმის იმ მანძილით უნდა ყოფილიყო დაშორებული, როგორითაც დღეს დედამიწაა მზისგან (1 ასტრონომიული ერთეული), იქამდე, ვიდრე გაფართოებული, მომაკვდავი ვარსკვლავი მას შორს გადაისვრიდა.

„პლანეტის ამჟამინდელი ორბიტა 2,1 ასტრონომიული ერთეულია, დაახლოებით ისეთი, როგორიც დედამიწის იქნება მზის თეთრ ჯუჯად გადაქცევის შემდეგ“, — ამბობს ჟანგი.

მისი განცხადებით, მოდელები ამჟამად ვერ თანხმდება, შთანთქავს თუ არა მზე ამ პროცესში დედამიწას, რადგან წითელ გიგანტ ვარსკვლავთა მასის დაკარგვის მაჩვენებელი ჯერ საკმარისად ზუსტად არ ვიცით.

„ამრიგად, ჩვენი აღმოჩენა მიუთითებს, რომ დედამიწის შთანთქმის ზოგიერთი მოდელი ზედმეტად პესიმისტურია. დასასრულს, დედამიწა შეიძლება გაფართოებულ მზეს გაექცეს, როგორც ეს ჩვენ მიერ აღმოჩენილ სისტემაში მოხდა“, — ამბობს ჟანგი.

მიუხედავად ამისა, იმ დროისათვის, სიცოცხლე დედამიწაზე ყველა ვარიანტში დიდი ხნის გამქრალი ან დრამატულად სხვანაირი იქნება. დროთა განმავლობაში, მზე სულ უფრო მეტად ცხელი და კაშკაშა ხდება, რასაც ჩვენი ხანმოკლე სიცოცხლის განმავლობაში ახლა ვერ ვამჩნევთ, მაგრამ დაახლოებით ერთი მილიარდი წლის შემდეგ, ის იმდენად ცხელი იქნება, რომ დედამიწიდან წყალი მთლიანად აორთქლდება. ასეთი პლანეტა კი სრულიად არახელსაყრელი იქნება სიცოცხლის ჩვენთვის ნაცნობი ფორმისთვის.

თუმცა, ვინ იცის, იქნებ იმ დროისთვის უკვე სხვა მრავალ პლანეტას ვიყოთ მოდებული.

„წითელ გიგანტად გადაქცევისას, მზის სასიცოცხლო ზონა იუპიტერისა და სატურნის ორბიტებთან გადაინაცვლებს და არაა გამორიცხული, მათი ყინულოვანი მთვარეები დადნეს და ეს სხეულები ოკეანით დაფარულ პლანეტებად გადაიქცეს. ვფიქრობ, ამ შემთხვევაში, კაცობრიობას იქ გადასახლება შეეძლება“, — ამბობს ჟანგი.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

მკვლევრების თქმით, შესაძლოა, შავი ხვრელები “გაყინული ვარსკვლავები” იყოს

ახალმა კვლევამ შეიძლება ფიზიკაში ფუნდამენტური პრობლემა გადაჭრას.

საუბარია შავ ხვრელებზე, რომლებსაც ჩვენ იდუმალ კოსმოსურ ობიექტებად აღვიქვამთ. მიიჩნევა, რომ მათ ცენტრში უსასრულო სიმკვრივის წერტილია. ამ წერტილს სინგულარობას ვეძახით. სწორედ აქ იწყება ფიზიკის პრობლემები.

შავი ხვრელების კოლოსალური გრავიტაციის გამო, გარე საზღვრის მიღმა, რომელსაც მოვლენათა ჰორიზონტს უწოდებენ, ვერაფერი — სინათლეც კი — ვერ აღწევს თავს. აქედან მომდინარეობს სახელიც — შავი ხვრელი.

და, აი, ახლა ახალი კვლევის თანახმად, შეიძლება ყველაფერი ასე რთულად არ იყოს. ჟურნალ Physical Review D-ში გამოქვეყნებულ კვლევაში აღნიშნულია, რომ შავი ხვრელები, შესაძლოა, “გაყინული ვარსკვლავები” იყოს.

თუ ეს სიმართლეა, თეორია ბევრ რამეს ახსნის და რაც მთავარია, გადაჭრის სტივენ ჰოკინგის მიერ შემოთავაზებულ შავი ხვრელის ინფორმაციის პარადოქსს.

“გაყინული ვარსკვლავი ულტრაკომპაქტური, ასტროფიზიკური ობიექტია, რომელიც სინგულარობისგან თავისუფალია, არ აქვს ჰორიზონტი, მაგრამ შავ ხვრელთან დაკავშირებული თვისებებით გამოირჩევა. თუ ასეთი ობიექტები მართლა არსებობს, ეს ნიშნავს, რომ აინშტაინის ფარდობითობის თეორიას მნიშვნელოვანი და ფუნდამენტური ცვლილებები სჭირდება”, — განუცხადა Live Science-ს კვლევის ავტორმა, რემი ბრუსტეინმა.

ინფორმაციის კონსერვაცია

ჰოკინგმა გამოავლინა, რომ შავი ხვრელები რადიაციას ასხივებს. ეს ნიშნავს, რომ ეტაპობრივად შავი ხვრელიც კარგავს მასას და საბოლოოდ, მისი აორთქლება ხდება — თუმცა, ეს პროცესი ძალიან ნელია და მას ტრილიონობით წელი სჭირდება.

შეიძლება ითქვას, რომ შავი ხვრელის აორთქლების შემდეგ ინფორმაცია დაიკარგება — თუმცა, ეს ფიზიკის კანონებთან მოდის წინააღმდეგობაში, რის მიხედვითაც ინფორმაცია შეიძლება გარდაიქმნას, მაგრამ არა განადგურდეს.

ცივი გაანგარიშება

თუ შავი ხვრელი მართლაც გაყინული ვარსკვლავია აღარ არის საჭირო ისეთი ფენომენის შემოტანა, როგორიცაა სინგულარობა და მოვლენების ჰორიზონტი. ასეთ შემთხვევაში საქმე გვექნება ძალიან მკვრივ კოსმოსურ ობიექტთან, მაგრამ არა უსასრულოდ მკვრივთან. ასეთი ულტრა შეკუმშული ობიექტი ჩვენთვის შავი ხვრელივით გამოჩნდება და ეს მისი თერმული გამოსხივებიდან გამომდინარე.

ამისთვის საჭირო იქნება სიმების თეორია, რათა ასეთ მკვრივ მდგომარეობაში სინგულარობა არ მივიღოთ. შესაბამისად, ამით ინფორმაციის განადგურებასაც ავიცილებთ თავიდან.

მკვლევრებით თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ ასეთ ობიექტს არ ექნება მოვლენათა ჰორიზონტი, ის მაინც შთანთქავს თითქმის ყველაფერს, რაც მის ახლოს მოხვდება.

“ჩვენ ვაჩვენეთ, თუ როგორ შეიძლება იქცეოდეს ასეთი ობიექტი. მას არ ექნება მოვლენათა ჰორიზონტი, თუმცა შთანთქავს მატერიას, რომელიც მიუახლოვდება”, —განუცხადა ბრუსტეინმა Live Science-ს.

მკვლევრების თქმით, ასეთი ობიექტები გრავიტაციული ტალღების ერთგვარი წყარო იქნება და შესაბამისი კვლევები ამ მიმართულებით ბევრ ახალს გვეტყვის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ატმოსფერო საჰარის უდაბნოს მტვერს წყლის ბინადართა საკვებად გარდაქმნის — კვლევა

კალიფორნიის უნივერსიტეტში მომუშავე მეცნიერთა კვლევის თანახმად, საჰარის უდაბნოს მტვერი წყლის ბინადარ ფიტოპლანქტონებს საკვებით ამარაგებს. კერძოდ, რაც უფრო დიდი რაოდენობითაა იქ მსგავსი ნაწილაკები და რაც უფრო დიდ მანძილზე გადაადგილდება, მით უკეთ გარდაიქმნება მტვრის შემადგენელი რკინა საკვებად ვარგისად, რათა ამ ორგანიზმებისთვის მარტივად ხელმისაწვდომი იყოს.

“ეს კვლევა ადასტურებს, რომ შესაძლოა, რკინის შემცველ მტვერს მისი წყაროდან შორს არსებულ სიცოცხლეზე ჰქონდეს გავლენა”, — აცხადებს ბიოგეოქიმიკოსი ტიმოთი ლიონსი.

ჩრდილოეთ აფრიკა ჰაერში არსებული ნაწილაკების უდიდესი წყაროა. ქარის მეშვეობით ყოველწლიურად დასავლეთისკენ დაახლოებით 800 მილიონი მეტრული ტონა ასეთი მატერია გადაადგილდება, რომელშიც რკინის იზოტოპები გვხვდება. ამ ლითონს დიდი როლი აქვს ბიოქიმიურ პროცესებში, რომელთა შედეგადაც ატმოსფერული ნახშირბადისგან ორგანული მოლეკულები მიიღება. ამის მიუხედავად, ეს ელემენტი შეზღუდული რაოდენობითაა, რის გამოც, გარკვეულწილად, ის განკარგავს იმას, თუ სად “ყვავის” სიცოცხლე.

მნიშვნელოვანია, რა ფორმითაა რკინა წარმოდგენილი, რათა ცოცხალმა ორგანიზმებმა ის გამოიყენონ. მისი სასურველი ფორმის წარმოსაქმნელად ატმოსფეროში სათანადო პირობებია, სადაც მტვრის ნაწილაკები ხვდება, გარდაიქმნება და ოკეანის ზედაპირზე ჩაედინება. ამაზონის დაბლობსა და ბაჰამის კუნძულებზე ყველაზე კარგად ხსნადი და გამოსადეგი რკინის მარაგია, რადგან ის იქამდე დიდ მანძილს გადის და ატმოსფეროში ხანგრძლივადაა დაყოვნებული.

სპეციალისტებმა ოკეანის ფსკერიდან ამოღებული ნიმუშები გააანალიზეს და დაადგინეს, რომ მანძილთან ერთად მტვრის რაოდენობა მცირდებოდა, მაგრამ მარტივად ხსნადი და სასარგებლო რკინისა — იზრდებოდა. ეს მიანიშნებს, რომ ატმოსფეროში ნაკლებად ბიორეაქციული ლითონი უფრო ხელმისაწვდომ ფორმად გარდაიქმნება. მას ფიტოპლანქტონები და ისეთი მცენარეები იყენებენ, რომლებიც ჩვენთვის აუცილებელი ჟანგბადის უდიდეს ნაწილს წარმოქმნიან. ეს ცხადყოფს, რამდენად მნიშვნელოვანია ამგვარი მტვერი დედამიწაზე მიმდინარე ბიოლოგიური პროცესებისთვის.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Frontiers in Marine Science გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 4 5 6 7 8 106
Page 6 of 106