close

კვლევები

გამოგონება - ინოვაციაკვლევებიტექნოლოგიები

მეცნიერებმა კალციუმზე მომუშავე ბატარეა შექმნეს, რომელიც დამუხტვის 700 ციკლს უძლებს

ჩინელმა მეცნიერებმა კალციუმზე მომუშავე ბატარეა შექმნეს, რომელიც დამუხტვისა და განმუხტვის 700-ამდე სრულ ციკლს გადის ოთახის ტემპერატურაზე. ამ ტიპის ტექნოლოგიას ასეთი მაჩვენებლისათვის აქამდე არასდროს მიუღწევია. მკვლევართა განცხადებით, მათი მოწყობილობა ბოჭკოებშიც შეიძლება ინტეგრირდეს და მოქნილი ტექსტილური ბატარეა შეიქმნას სმარტფონებისთვის.

მსოფლიოში ყველაზე ფართოდ ლითიუმ-იონური ბატარეები გამოიყენება, რადგან ისინი კომპაქტური ზომისაა და მასასთან შედარებით დიდ ენერგიას იტევს. მეორე მხრივ, მათი მეშვეობით სხვადასხვა სექტორის უზრუნველსაყოფად ლითიუმის საიმედო მარაგია საჭირო.

კვლევის თანახმად, შესაძლოა, კალციუმზე მომუშავე ბატარეები ლითიუმ-იონურ ელემენტებზე მეტად ხელმისაწვდომი და უსაფრთხო იყოს. საგულისხმოა, რომ ეს ორი ტევადობით დიდად არ განსხვავდება. მეორე მხრივ, კალციუმი ლითიუმთან შედარებით 2 500-ჯერ უფრო გავრცელებულია დედამიწაზე.

ნაშრომის მიხედვით, კალციუმზე მომუშავე ბატარეებს შორის ტევადობის ყველაზე უკეთესი პოტენციალი კალციუმ-ჟანგბადის (Ca-O2) სისტემებს აქვს. ეს იმიტომ, რომ ბატარეა საწვავს ჰაერში არსებული ჟანგბადიდან იღებს და არა მასში შენახული მასალიდან.

Ca-O2 ბატარეებს ტევადობისა და დაბალი ფასის მხრივ დიდი პოტენციალი აქვს, რადგან კალციუმის სხვადასხვა ოქსიდს (CaOx) წარმოქმნის. მეორე მხრივ, საკმაოდ რთულია ისეთი Ca-O2ელემენტის შექმნა, რომელიც ხელახლა დაიმუხტება და თან ოთახის ტემპერატურაზე იმუშავებს. ეს იმიტომ, რომ მისი მუშაობის პროცესში განმუხტვის არააქტიური პროდუქტები წარმოიქმნება.

მარტივი სულაც არ ყოფილა ისეთი ელექტროლიტების (ბატარეის კომპონენტი, რომელიც დამუხტვასა და განმუხტვაზეა პასუხისმგებელი) პოვნა, რომლებიც ჟანგბადსა და საკმაოდ რეაქტიული კალციუმის ანოდს ერთდროულად გაუმკლავდება. ელექტროლიტს კალციუმის რეაქციები არ უნდა გამოეწვია და ამით ბატარეის ტევადობას არ უნდა შეეზღუდა.

ამ პრობლემის გადასაჭრელად მეცნიერებმა ინოვაციური მიდგომა შეიმუშავეს და თხევადი ელექტროლიტი შექმნეს, რომელიც კალციუმსაც ერგება და ჟანგბადსაც.

მათ მიერ დამზადებული ბატარეა შესაძლებელია, მოქნილ ბოჭკოებშიც ინტეგრირდეს. სპეციალური მოწყობილობის გამოყენებით მეცნიერებმა ეს ბოჭკოვანი ბატარეები ტექსტილებში ჩაწნეს. დადგინდა, რომ ელემენტი სტაბილურობას ნულიდან 180 გრადუსამდე მოღუნვის დროსაც კი ინარჩუნებს. მაშასადამე, მიღებული ელემენტი მოქნილია და არაერთ ელექტრონულ მოწყობილობაში შეიძლება გამოვიყენოთ, მათ შორის მობილურ ტელეფონებშიც.

ბატარეის ტევადობა და ფუნქციონირება ამჟამად შეზღუდულია, თუმცა მკვლევრები ფიქრობენ, რომ სამომავლოდ მისი დახვეწა შესაძლებელი იქნება. ისინი იმედს გამოთქვამენ, რომ, შესაძლოა, კალციუმის ბატარეები ალტერნატიული მასალებითაც შეიქმნას.

მიღწევა ერთ-ერთი წინგადადგმული ნაბიჯია, რათა სამომავლოდ ენერგიის შენახვისთვის უფრო გამძლე და ეფექტიანი საშუალებები გვქონდეს.

ნაშრომი ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

შვეიცარიელმა მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ კაცის წვერში მეტი მიკრობია, ვიდრე ძაღლის ბეწვში🐶🦠🧔

შვეიცარიელმა მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ კაცის წვერი მეტ მიკრობს შეიცავს ვიდრე ძაღლის ბეწვი. ამის შესახებ The Sun-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, მეცნიერებმა წვერებისა და ბეწვის ნიმუშები სპეციალური სკანერით შეისწავლეს. კვლევაში 18 კაცი და 30 ძაღლი მონაწილეობდა. აღმოჩნდა, რომ წვერში ბაქტერიული დატვირთვა გაცილებით მაღალია, ვიდრე ბეწვში.

კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ კაცის წვერში მიკრობების მაღალი დონე ასაკზე დამოკიდებული არ არის – სახიფათო მიკროორგანიზმები 18-დან 76 წლამდე ასაკობრივი ჯგუფის წარმომადგენლების წვერში აღმოაჩინეს. რაც შეეხება ძაღლებს, სახიფათო მიკრობები 30-დან 23 ძაღლის ბეწვში აღმოჩნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
გამოგონება - ინოვაციაკვლევებიმსოფლიო

მეცნიერებმა შექმნეს ახალი ტიპის ბაქტერია, რომელიც პლასტმასის ნარჩენებით იკვებება

1950-იანი წლებიდან კაცობრიობა აწარმოებს უზარმაზარი რაოდენობით პლასტმასის ნარჩენებს. გამოყენების შემდეგ პლასტმასის ბოთლები და სხვა პროდუქტები ხვდება ნაგავსაყრელებზე და ასევე ზღვებსა და ოკეანეებში. წყალში ბევრი პლასტმასის ნარჩენია, მაგრამ ინფორმაცია ყველგან განსხვავებულია. ზოგიერთი წყარო საუბრობს 170 ტრილიონ ნაწილაკზე, რომელთა წონაა 2 მილიონ ტონამდე. სხვა შეფასებით, პლასტმასის ნარჩენების მასა მსოფლიო ოკეანეში მინიმუმ 25 მილიონი ტონაა. დაბინძურება შედის თევზის და სხვა ცხოველების სხეულში, რაც იწვევს მათ გადაშენებას. პლანეტის სრული დაბინძურებისგან გადასარჩენად მეცნიერები ავითარებენ წყლის ნარჩენებისგან გაწმენდის სხვადასხვა გზებს. ცოტა ხნის წინ, გენური ინჟინერიის სპეციალისტებმა შეძლეს შეექმნათ ახალი ტიპის ბაქტერია, რომელსაც შეუძლია პლასტმასით იკვებება. როგორ მოახერხეს მათ ახალი ჯიშის მიკრობების გაზრდა?

სამეცნიერო მუშაობის ფარგლებში, მეცნიერებმა შეაჯვარეს ორი ტიპის ბაქტერია. პირველი სახეობაა Vibrio natriegens, რომელიც სწრაფად მრავლდება მარილიან წყალში. მეორე ტიპის ბაქტერია, Ideonella sakaiensis, წარმოქმნის ნივთიერებებს, რომლებიც საშუალებას აძლევს მას, დაშალოს პლასტმასა და მიირთვას იგი საკვებად.
სამეცნიერო ნაშრომის ავტორებმა აიღეს ბაქტერია Ideonella sakaiensis და იზოლირებული გენები, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან პლასტმასის დაშლაზე. გენეტიკური ინჟინერიის საშუალებით ისინი შეიყვანეს ბაქტერიაში Vibrio natriegens. ასე მივიღეთ ჰიბრიდი, რომელიც კარგად ცურავს მარილიან წყალში და ანადგურებს პლასტმასას. ლაბორატორიულმა ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ გენმოდიფიცირებულ ბაქტერიებს შეუძლიათ პლასტმასის დაშლა მარილიან წყალში +30 გრადუს ცელსიუს ტემპერატურაზე.

ამჟამად გაურკვეველია გამოიყენებენ თუ არა ახალ ბაქტერიებს პრაქტიკაში. მეცნიერებს სურთ გააგრძელონ ექსპერიმენტები, რადგან მათ შეუძლიათ მიიღონ რაიმე სასარგებლო, პლასტმასის დაშლისგან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
კვლევები

ახალი კვლევის თანახმად, ბავშვები რობოტებს უფრო ენდობიან, ვიდრე ადამიანებს

ბავშვობაში, როცა სამყაროს აქტიურ აღქმას ვიწყებთ, ჩვენამდე დიდძალი ინფორმაცია აღწევს და საჭირო ხდება, რეალური ფაქტი და ტყუილი ერთმანეთისგან გავმიჯნოთ. იმის გასაგებად, თუ როგორი დამოკიდებულება აქვთ მცირეწლოვნებს ამგვარი მონაცემების სხვადასხვა წყაროს მიმართ, მეცნიერთა საერთაშორისო გუნდმა კვლევა ჩაატარა.

“მთავარი კითხვაა, როგორ ირჩევენ ბავშვები, ვისგან ისწავლონ, როცა ურთიერთსაპირისპირო მტკიცებების წინაშე დგანან?”, — აცხადებენ სპეციალისტები.

მათ კვლევაში 3-დან 6 წლამდე ასაკის 111-მა ინდივიდმა მიიღო მონაწილეობა. აღმოჩნდა, რომ ისინი რობოტებს უფრო ენდობოდნენ, ვიდრე ადამიანებს. ასევე, მათ მიერ დაშვებული შეცდომების მიმართაც მეტი მიმღებლობა ჰქონდათ.

მეცნიერებმა ბავშვები 2 ჯგუფად დაჰყვეს და თითოეულს აჩვენეს ვიდეოები, რომლებშიც რობოტები და ადამიანები სხვადასხვა ობიექტის სახელს ამბობდნენ. ზოგიერთი ეს ნივთი მათთვის ისედაც ცნობილი იყო, ზოგის სახელი კი არ იცოდნენ. პირველ შემთხვევაში მკვლევრები ადამიანებსა და რობოტებს შეუსაბამო სიტყვას ათქმევინებდნენ, მაგალითად თეფშს “კოვზს” უწოდებენ. ამას მცირეწლოვნების ნდობაზე უნდა ემოქმედა.

როცა რობოტებიცა და ადამიანებიც თანაბრად სანდოებად წარმოაჩინეს, ბავშვებს ობიექტების სახელების გაგება მაინც პირველისგან უფრო სურდათ და მათი ნათქვამისაც მეტად სჯეროდათ. ასევე, როცა ჰკითხეს, ვის აირჩევდნენ საიდუმლოს გასაზიარებლად, სამეგობროდ ან მასწავლებლად, ხშირად ისევ რობოტებს ასახელებდნენ.

საინტერესოა, რომ ისინი შეცდომებზეც სხვადასხვაგვარად რეაგირებდნენ. კერძოდ, როცა სახელი ადამიანს ეშლებოდა, მიიჩნევდნენ რომ ის ამას განზრახ აკეთებდა, მაგრამ რობოტის შემთხვევაში ასე არ ეგონათ.ავტორები ასკვნიან, რომ ბავშვებისთვის რობოტის სანდოობა დამოუკიდებელია იმისგან, აღიქვამენ თუ არა მას სოციალური ურთიერთობისთვის სასურველ პარტნიორად.

აღქმა ასაკის მიხედვითაც განსხვავებოდა. მაგალითად, მოზრდილი ბავშვები ადამიანებს მეტად ენდობოდნენ, ვიდრე შედარებით პატარები, მაგრამ ეს მხოლოდ მაშინ, როცა რობოტი უფრო არასანდოდ იყო წარმოჩენილი. ამის მიუხედავად, საბოლოო ჯამში, კვლევის მონაწილეებს უმეტესწილად მაინც რობოტების სჯეროდათ. მიზეზი მათთვის არ უკითხავთ, ამიტომ უცნობია, რითაა ეს განპირობებული.

ავტორების თქმით, მეტის გასაგებად კვლევა არა ვიდეო ფორმატის გამოყენებით, რამედ ცოცხალი ინტერაქციით უნდა ჩატარდეს. მათი ნაშრომი გამოცემაში Computers in Human Behavior გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაკვლევები

დედამიწის “სასიცოცხლო ნიშნები” სავალალო დონეზეა — კლიმატის 2024 წლის ანგარიში

მეცნიერებმა გამოცემა BioScience-ში კლიმატის ყოველწლიური ანგარიში გამოაქვეყნეს. მასში სპეციალისტები დედამიწის “სასიცოცხლო ნიშნებზე” საუბრობენ, რომლებიც, მათი თქმით, სავალალო მდგომარეობაშია.

ყოველ წელს ისინი ჩვენი პლანეტის 35 ასეთ მახასიათებელს აკვირდებიან და დასკვნები გამოაქვთ. ახლა აღმოჩნდა, რომ 25 “სასიცოცხლო ნიშანი” რეკორდულად დაბალ დონეზეა. ამის გამო ამბობენ, რომ კაცობრიობა “გარდაუვალი კლიმატური კატასტროფის წინაშეა”, რადგან გარემოზე უარყოფით გავლენას ვერ ვამსუბუქებთ.

სპეციალისტები შიშობენ, რომ თუ სიტუაცია არ გამოსწორდება, საფრთხის წინაშე არამხოლოდ კაცობრიობა, არამედ მთელი ეკოსისტემა აღმოჩნდება. რისკს ადამიანთა სამრეწველო საქმიანობისას ატმოსფეროში გაფრქვეული ისეთი სათბურის აირები ზრდის, როგორიცაა ნახშირორჟანგი, მეთანი და ა.შ. მსგავსი ემისიების 90% წიაღისეული საწვავის წვის პროცესს უკავშირდება, დანარჩენი კი — გაუტყეურებასა და სხვა ამგვარ მოვლენებს.

“ეჭვგარეშეა, რომ ეს გლობალური საგანგებო მდგომარეობაა. ჩვენ კლიმატის კრიზისის ახალ ფაზაში შევდივართ, რომელიც კრიტიკული და არაპროგნოზირებადია”, — აცხადებენ ავტორები.

რაც შეეხება “სასიცოცხლო ნიშნებს”, ასეთია, მაგალითად, ოკეანეების ზედაპირის ტემპერატურა, მჟავიანობა და გლობალურად ზღვის საშუალო დონე, რომლებიც ახლა რეკორდულად მაღალ დონეზეა. დედამიწაზე ტემპერატურა სულ უფრო იმატებს ისევე, როგორც ემისიები. რა თქმა უნდა, ეს ამინდზეც აისახება.

ამის პარალელურად, ადამიანთა პოპულაცია ყოველდღიურად დაახლოებით 200 000-ით იზრდება. ეს მაჩვენებელი 170 00-ია საქონლისა და სხვა შინაური ცხოველების შემთხვევაში, რომლებიც სათბურ აირებს გამოყოფენ, მათთვის ფერმების მოწყობა კი გაუტყეურების წინაპირობა ხდება.

“ეკოლოგიურმა გადაჭარბებამ — დედამიწის რესურსებიდან იმაზე მეტის აღებამ, ვიდრე მას შეუძლია, რომ უსაფრთხოდ გასცეს — პლანეტა იმაზე საშიშ კლიმატურ პირობებამდე მიიყვანა, რომელსაც თუნდაც ჩვენი პრეისტორიული ნათესავები
შესწრებიან”, — აცხადებენ მეცნიერები.

ისინი შიშობენ, რომ კაცობრიობა სოციალურ კოლაფსს უახლოვდება. მათი თქმით, ამ საკითხების შესახებ ახლა იმაზე მეტი კვლევა ქვეყნდება, ვიდრე ოდესმე, რაც სიტუაციის სიმწვავეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს. პროგნოზირებენ, რომ საუკუნის ბოლოსთვის შეცვლილი კლიმატი მილიონობით ან მილიარდობით ადამიანს საცხოვრებელი ადგილის შეცვლას აიძულებს. სავარაუდოდ, მოიმატებს შიმშილის, ავადობისა და სიკვდილიანობის მაჩვენებლებიც.

ასეთი შედეგის თავიდან ასაცილებლად ან კლიმატის ცვლილების შედეგების შესამსუბუქებლად კი ქმედითი ნაბიჯების გადადგმაა საჭირო.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაბიოლოგიადედამიწაკვლევები

2 მილიარდი წლის ქანში ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა სამხრეთ აფრიკაში 2 მილიარდი წლის ქანის ნიმუში მოიპოვეს, რომლის შესწავლის შედეგადაც იქ ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს. ეს უძველესი მსგავსი გეოლოგიური აგრეგატია, რომელშიც აქტიურ მიკროორგანიზმებს მიაკვლიეს. აქამდე რეკორდი მხოლოდ 100 მილიონი წელი იყო, რაც უკანასკნელ მიგნებას უაღრესად მნიშვნელოვნად აქცევს.

“ამგვარი მიკრობების დნმ-ისა და გენომის გამოკვლევის გზით შესაძლოა, დედამიწაზე არსებული ადრეული სიცოცხლის ევოლუციის შესახებ მეტი გავიგოთ”, — აცხადებს ტოკიოს უნივერსიტეტში მომუშავე იოჰე სუზუკი.

მან, კოლეგებთან ერთად, სამხრეთ აფრიკის ბუშველდის ვულკანურ კომპლექსში მდებარე უძველესი ქანი გააანალიზა, რომელიც მაგმის გაგრილების შედეგად წარმოიქმნა. ეს არეალი საკმაოდ დიდ ფართობს მოიცავს და მსოფლიოში მადნით ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარია. ფორმირებიდან დღემდე ის თითქმის არ შეცვლილა, ამიტომ მიკრობებისთვის ხელსაყრელია.

ასეთი უძველესი ორგანიზმები ნელი მეტაბოლიზმის გამო გადარჩენას საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში ახერხებენ და დედამიწის ზედაპირის ქვეშ ცხოვრობენ. ისინი ევოლუციასაც ნელა განიცდიან. სპეციალისტებმა მათ ქანის 30-სანტიმეტრიან ნიმუშში მიაგნეს, რომელიც 15 მეტრი სიღრმიდან ბურღის მეშვეობით მოიპოვეს. აღმოჩნდა, რომ თიხით ამოვსებულ მის ნაპრალებში მჭიდროდ თავმოყრილი მიკრობული უჯრედები იყო.

ფოტო: Y. Suzuki

იმის დასადასტურებლად, რომ ისინი იქ ბურღის მეშვეობით გარედან არ მოხვდნენ, მეცნიერებმა მიკრობების დნმ გამოიკვლიეს და მათში არსებული ცილების დასათვალიერებლად ინფრაწითელი სპექტროსკოპიის მეთოდიც გამოიყენეს. საბოლოოდ, დადგინდა, რომ ისინი მართლაც არქაული ორგანიზმები არიან, თანაც ზოგი მათგანი ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო.

ეს დედამიწის წარსულის შესახებ გვაწვდის ინფორმაციას, მაგრამ მხოლოდ ამით არ შემოიფარგლება. სიცოცხლის კვალს კაცობრიობა სხვა პლანეტებზეც ეძებს, პირველ რიგში კი მარსზე. შესაძლოა, ცოცხალი ორგანიზმები იქაც ზედაპირის ქვეშ არსებობდნენ. წითელ პლანეტაზე ქვების ნიმუშები მარსმავალმა Perseverance უკვე შეაგროვა და მათი დედამიწაზე ჩამოტანა იგეგმება.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Microbial Ecology გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

ექვსი ფაქტორი, რომელიც ხელს უწყობს ახალგაზრდებში სიმსივნის განვითარებას – ახალი კვლევა

ახალი კვლევის თანახმად, რომელიც სიმსივნის კვლევის ამერიკულმა ასოციაციამ გამოაქვეყნა, ახალგაზრდებმა ცხოვრებისეულ 6 ფაქტორზე უნდა გაამახვილონ ყურადღება, რომელიც სიმსივნის ეპიდემიის განვითარებას უწყობს ხელს. ინფორმაციას dailymail-ი ავრცელებს.

კვლევის მიხედვით, ახალგაზრდებში სიმსივნის განვითარებას არაჯანსაღი დიეტა, სიმსუქნე, გარემოში არსებული ქიმიკატები, ანტიბიოტიკები, ალკოჰოლი და უმოძრაო ცხოვრების წესი უწყობს ხელს.

მეცნიერები ახალგაზრდებს ურჩევენ მოერიდონ ანტიბიოტიკების ხშირ მოხმარებას, წითელი ხორცი ჭამონ არაუმეტეს 3 ჯერ კვირაში, გამოიყენონ კონტრაცეპტივები (პრეზერვატივი) და მოერიდონ სპირტიანი სასმელების ხშირ მოხმარებას.

მკვლევრების ცნობით, სიმსივნის შემთხვევების 40%, სწორედ ზემოთ ჩამოთვლილ 6 ფაქტორს უკავშირდება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევებიმედიცინა

თვალის გუგებზე დაკვირვებით, გულის უკმარისობით გარდაუვალი სიკვდილის დადგენა შეიძლება

ბევრ ადამიანს აინტერესებს, როგორ უნდა დადგინდეს გარდაუვალი სიკვდილი თვალებზე დაკვირვებით. ექიმებმა  დაადგინეს, რომ თუ გუგები პატარავდება, გულის უკმარისობით სიკვდილის ალბათობა იზრდება.

კიტასატოს საუნივერსიტეტო საავადმყოფოს მკვლევრები დარწმუნებულნი არიან, რომ ადამიანების თვალებს შეუძლიათ იწინასწარმეტყველონ მათი მოახლოებული სიკვდილი, გულის უკმარისობის გამო. კვლევის შედეგები გამოქვეყნდა კარდიოლოგიისადმი მიძღვნილ ერთ-ერთ ცნობილ ევროპულ პუბლიკაციაში.

მეცნიერებმა შეისწავლეს 870 პაციენტის გუგის ზომა და შემდეგ ორი წლის განმავლობაში აკვირდებოდნენ მათ.  კვლევის შედეგად მათ დაადგინეს, რომ გულის უკმარისობით დაავადებული ადამიანები, რომელთაც პატარა გუგები ჰქონდათ, 2-ჯერ უფრო ხშირად იღუპებოდნენ, ვიდრე ისინი, ვისაც დიდი გუგები აქვთ.

გარდა ამისა, პაციენტები პატარა გუგებით, დაბრუნდნენ კლინიკაში შემთხვევათა 50%-ში. მსხვილი გუგებით კი 28%.

კვლევის წამყვანი ავტორის, დოქტორი კოჰეი ნოზაკის თქმით, კვლევამ აჩვენა, რომ გუგების ანალიზი არის ახალი მეთოდი, რომელიც დაგეხმარებათ სიკვდილის ან შემდგომი ჰოსპიტალიზაციის მაღალი რისკის მქონე პაციენტების იდენტიფიცირებაში. ეს ხელს უწყობს დროულ ჩარევას და გავლენას ახდენს პერსპექტივაზე.

გარდა ამისა, იაპონელმა მეცნიერებმა ასევე აღნიშნეს, რომ გუგებზე დაკვირვება სხვა დაავადებების დიაგნოსტირებისთვისაც გამოიყენება. მაგალითად, ალცჰაიმერის დაავადება.
ქრონიკული ფორმა ვითარდება ხანგრძლივი დროის განმავლობაში. იგი ხასიათდება შემდეგი სიმპტომებით:

ქოშინი;
შეშუპება;
დაღლილობა და ა.შ.
გულის უკმარისობის გამო საავადმყოფოში მოთავსებული ადამიანების 45%-მდე იღუპება ჰოსპიტალიზაციის შემდეგ ერთი წლის განმავლობაში. უმეტეს შემთხვევაში, ადამიანები იღუპებიან ჰოსპიტალიზაციის შემდეგ 5 წლის განმავლობაში.

ამიტომ, ნოზაკის აზრით, ძალზე მნიშვნელოვანია ისეთი მეთოდების მოძიება, რომლითაც შესაძლებელი იქნება პაციენტების იდენტიფიცირება, რომლებიც დიდი ალბათობით დაიღუპებიან ან დაბრუნდებიან კლინიკაში. თქვენ შეგიძლიათ შეამციროთ გულის უკმარისობის რისკი არა მხოლოდ ფიზიკური აქტივობით, არამედ მარილის მიღების შეზღუდვით დღეში არაუმეტეს 5 გრამით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაეკოლოგიაკვლევები

ჰაერის დაბინძურების პარალელურად სუიციდის შემთხვევები იმატებს და პირიქით

ჩინეთში ჩატარებული კვლევის თანახმად,როცა ჰაერის ხარისხი უარესდება, სუიციდის შემთხვევები იმატებს. საინტერესოა, რომ სახელმწიფოში ემისიების შესამცირებლად შემოღებული ცვლილებების შედეგად სულ რამდენიმე წელში თვითმკვლელობის მაჩვენებელმაც იკლო.

ჩინეთის ზოგიერთი ქალაქი მსოფლიოს მასშტაბით ყველაზე დაბინძურებული ჰაერის მქონე ადგილებს შორისაა, სადაც შენობები სქელ სმოგშია მოქცეული. ამავე დროს, სუიციდის გლობალური შემთხვევების დაახლოებით 16% სწორედ ამ ქვეყანაში ფიქსირდება. ეკონომისტთა ჯგუფმა ეს ორი ასპექტი დააკავშირა და მათ შორის გარკვეული ურთიერთდამოკიდებულება გამოავლინა.

2013 წელს ჩინეთში ჰაერის დაბინძურების პრევენციისა და კონტროლის სამოქმედო გეგმა გააქტიურდა. ის ინდუსტრიული ემისიების შემცირებას, ტრანსპორტის გამონაბოლქვის კონტროლს, გასათბობად ბუნებრივ აირზე გადასვლასა და მზისა და ქარის ენერგიის გამოყენების წახალისებას გულისხმობდა. ამ პერიოდში ქვეყანაში სუიციდის მაჩვენებელმა მნიშვნელოვნად იკლო.

2010-2021 წლებში თვითმკვლელობების ყოველწლიური მაჩვენებელი ყოველ 100 000 ადამიანზე 10.88-დან 5.25-მდე შემცირდა. ამაზე ჰაერის ხარისხის გავლენის გამოსაკვლევად, გუნდმა სხვადასხვა ფაქტორი გააანალიზა.

მათ ყურადღება მეტეოროლოგიურ ფენომენზე გაამახვილეს, რომელსაც თერმული ინვერსია ეწოდება. ამ დროს ჰაერის ზედა შრე მის ქვემოთ მოქცეულ ცივ და დაბინძურებულ აირს ზედაპირთან ახლოს უბიძგებს, რაც რამდენიმე საათს გრძელდება. ქვეყნის მასშტაბით ამას ჰაერში მცირე ზომის ნაწილაკების (PM2.5) ყოველკვირეული საშუალო შემცველობის დაახლოებით 1%-მდე გაზრდა შეუძლია.

სხვა კვლევებით დადგინდა, რომ ეს ნაწილაკები შესაძლოა, ტვინში მოხვდეს და სულ რაღაც 24 საათში მისი ქიმია შეცვალოს. შედეგად კი, არაა გამორიცხული, ეს უარეს მენტალურ ჯანმრთელობასა და, პოტენციურად, ემოციების რეგულაციის სირთულეს დაედოს საფუძვლად.

ამ და სხვა მონაცემების საფუძველზე ავტორებმა დაადგინეს, რომ იმ კვირებში, როცა თერმული ემისიები ფიქსირდებოდა, სუიციდის შემთხვევებიც მოულოდნელად იმატებდა. აღნიშნული ეფექტი მხოლოდ 7 დღის განმავლობაში შეინიშნებოდა.

„ეს თვითმკვლელობის ‘დამატებითი’ შემთხვევებია, ანუ ისინი არ დაფიქსირდებოდა, ჰაერის ხარისხი რომ არ გაუარესებულიყო”, – წერია ახალ ნაშრომში.

საბედნიეროდ, ბოლო წლებში ამ მხრივ ჩინეთში სიტუაცია გამოსწორდა. მეცნიერები სუიციდის მაჩვენებლის კლების თითქმის 10%-ს სწორედ ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესებას უკავშირებენ. ეს 2013-17 წლებში 46 000 “გადარჩენილ” სიცოცხლეს ნიშნავს.

რა თქმა უნდა, ამ ორ ფაქტორს შორის პირდაპირი მიზეზშედეგობრივი დამოკიდებულების შესახებ მრავალი კითხვა არსებობს, მაგრამ საკითხის შესასწავლად პირველი ნაბიჯები უკვე გადადგმულია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
კვლევები

შესაძლოა, ტვინი ყველა მოგონების რამდენიმე “ასლს” ინახავდეს

ჩვენი სიცოცხლის განმავლობაში უამრავ მოგონებას ვაგროვებთ, რომლებიც ასაკის მატებასთან ერთად უფრო და უფრო ძნელად გასახსენებელი ხდება. ხშირად ამას ტვინში მახსოვრობაზე პასუხისმგებელი უჯრედების ცვლილებას უკავშირებენ, რადგან მიიჩნევა, რომ მათში ყველა მოგონების მხოლოდ ერთი “დედანი” ინახება.

ამის მიუხედავად, ახალი კვლევა აჩვენებს, რომ შესაძლოა, ასე სულაც არ იყოს და ტვინში თითოეული მოგონების სულ მცირე სამი “ასლი” ინახებოდეს, რომლებიც ჰიპოკამპუსის სხვადასხვა რეგიონში, ნეირონების სხვადასხვა ჯგუფის მიერაა კოდირებული. ეს მეცნიერებმა მღრღნელების შესწავლის შედეგად დაასკვნეს.

დადგინდა, რომ როცა თაგვებში ახალი მოგონების კოდირება მიმდინარეობს, პირველ რიგში, ე.წ. ნაადრევი ნეირონები წარმოიქმნება, რომელთა ფუნქციაც ხანგრძლივად შენარჩუნებადი “ასლის” შენახვაა (ამგვარი მეხსიერება ჯერ სუსტია, შემდეგ კი ნელ-ნელა ძლიერდება). მათ უკვე საშუალო ფაზის ნეირონები მოჰყვება, რომლებიც უფრო სტაბილურია, ბოლოს კი ყველაზე გვიან გაჩენილი ნერვული უჯრედები ფორმირდება, რომლებიც მოგონების ძალიან ძლიერი “ასლის” კოდირებაზეა პასუხისმგებელი, მაგრამ ის დროთა განმავლობაში სუსტდება.

ამ ყველაფრის შესახებ მონაცემები სპეციალისტებმა ცხოველთა ჰიპოკამპუსის სხვადასხვა რეგიონში ნეირონების ჯგუფების აქტიურობაზე დაკვირვების გზით მოიპოვეს. ეს მას შემდეგ, რაც თაგვები ისეთ გარემოში მოათავსეს, რომელშიც მოუწიათ დამახსოვრება, როგორ აერიდებინათ საფრთხისთვის თავი.

იმის გაგება, თუ როგორ მუშაობს ნეირონების თითოეული ჯგუფი სიცოცხლის ამა თუ იმ ეტაპზე, შესაძლოა, ტვინის მიერ დროთა განმავლობაში მეხსიერების რეგულირების პროცესის უკეთ გააზრებაში დაგვეხმაროს. ამჟამად უცნობია, როგორ ურთიერთქმედებს ისინი ერთმანეთთან, მაგრამ ვიცით, რომ ადრეული ნეირონების მიერ კოდირებული მოგონებები უფრო სტაბილურია, გვიანდელ “ასლებს” კი ახალი ინფორმაცია ასუსტებს.

თუ ეს ადამიანის შემთხვევაშიც ასეა, შესაძლოა, ახალი მიგნება ისეთი აშლილობებისა და დაავადებების სამკურნალო თერაპიების შემუშავებაში დაგვეხმაროს, როგორიც PTSD ან დემენციაა.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 5 6 7 8 9 108
Page 7 of 108