მსოფლიო

შვედი მეცნიერების დასკვნით, ცხიმიანი თევზის გადაჭარბებულად მიღება ნაადრევი სიკვდილის რისკს 50%-ით ზრდის. ამის შესახებ კვლევაზე დაყრდნობით MedicalXpress-ი წერს.

სპეციალისტები დიდი ხნის განმავლობაში აკვირდებოდნენ 70 წლის ადამიანების კვებას, ექსპერიმენტში კი 1000-ზე მეტი ადამიანი მონაწილეობდა.

10-წლიანმა დაკვირვებამ აჩვენა, რომ მოხალისეები, რომლებსაც პოლიქლორირებული ბიფენილების მაღალი დონე ჰქონდათ, სხვა რისკის ჯგუფების წარმომადგენლებისგან განსხვავებით, 50%-ით ხშირად იღუპებოდნენ.

პოლიქლორირებულ ბიფენილებს ძირითადად თევზის ქონი შეიცავს, ასევე ხორცი და რძის პროდუქტები. მეცნიერების თქმით, ამ პროდუქტების დიდი რაოდენობით მიღება არასასურველია.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სამხრეთ ინდოეთში მომაკვდინებელინიპას ვირუსის შეჩერებას ცდილობენ.მედიკოსების ინფორმაციით, ვირუსი მარტივად გადამდები არ არის, თუმცა დაინფიცირებულთა დიდი ნაწილი იღუპება.

გასულ კვირას 700-ზე მეტ ადამიანს, მათ შორის მედიცინის მუშაკს ჩაუტარდა ტესტირება. დაიხურა რამდენიმე სკოლა, ოფისი და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ქსელიც.

Nipah-ის ეპიდემია მეოთხეა, რომელიც კერალაში ხუთ წელიწადში დაფიქსირდა – ყველაზე ბოლო აფეთქება 2021 წელს იყო.

მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი აფეთქებები ჩვეულებრივ გავლენას ახდენს შედარებით მცირე გეოგრაფიულ არეალზე, ზოგიერთი მეცნიერი შიშობს, რომ ადამიანებში გავრცელების გაზრდამ, შეიძლება, დიდ მასშტაბებსაც მიაღწიოს.

რა ვიცით ვირუსის შესახებ

Nipah ვირუსი პირველად 1998 წელს მალაიზიასა და სინგაპურში ღორის ფერმერებს შორის ავადმყოფობის დროს გამოვლინდა. ვირუსის აფეთქების დროს დაინფიცირდა 300 ადამიანი, ხოლო დაიღუპა 100.

Nipah ვირუსს აქვს სიკვდილიანობა 40%-დან 75% -მდე, დამოკიდებულია შტამზე, ამბობს რაჯიბ უსრაფულ ისლამი, ვეტერინარი ექიმი.

„თითოეული ეპიდემია არის შემაშფოთებელი, ყოველი ეპიდემია აძლევს პათოგენს საკუთარი თავის შეცვლის შესაძლებლობას“,- ამბობს ექიმი.

ვირუსს ძირითადად ხილის ღამურები ატარებენ, მაგრამ ადამიანებთან ერთად შეიძლება დაინფიცირდეს შინაური ცხოველი, როგორიცაა ღორი. ის ვრცელდება ინფიცირებული ცხოველების ან ადამიანების სხეულის სითხეებთან კონტაქტით. ამ ეტაპზე არ არსებობს დამტკიცებული ვაქცინები ან მკურნალობა, მაგრამ მკვლევრები იკვლევენ კანდიდატებს.

შტამი, რომელიც ცირკულირებს ინდოეთსა და ბანგლადეშში, განსხვავდება მალაიზიაში გაჩენილისგან, ამბობს სტივენ ლუბი, კალიფორნიის სტენფორდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი. გამომდინარე იქიდან, რომ მალაიზიის შტამი ცხოველებიდან ადამიანებზე გავრცელდა, ადამიანებს შორის გადაცემა მცირე იყო. მაგრამ ახლა მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ინდოეთში გავრცელებული ვერსია, შესაძლოა ადამიანიდან ადამიანსაც გადაეცეს.

მიუხედავად მისი მოკვლის პოტენციალისა, ვირუსი არ ვრცელდება ადამიანებს შორის ისე მარტივად, როგორც სხვა ცხოველების მიერ გადაცემული ინფექციები, რაც ამცირებს მის გავრცელებას ქვეყნის საზღვრებს გარეთ, ამბობს დანიელ ანდერსონი, ავსტრალიის სამეფო მელბურნის საავადმყოფოს ვირუსოლოგი.

ვირუსის მაღალი სიკვდილიანობის მაჩვენებელი ასევე აძლევს მას ნაკლებ შესაძლებლობას სწრაფად გავრცელდეს პოპულაციაში, ამბობს კრისტოფერ ბროდერი, რომელიც სპეციალიზირებულია წარმოშობილ ინფექციურ დაავადებებში.

„ვირუსის საუკეთესო ინტერესებში არ შედის ყველას მოკვლა, რომელსაც ის აინფიცირებს“,- ამბობს მეცნიერი.

ის დასძენს, რომ კერალაში მოცირკულირე შტამი დიდად არ შეცვლილა მას შემდეგ, რაც ის პირველად გაჩნდა ორ ათწლეულზე მეტი ხნის წინ ბანგლადეშში, თუმცა მომავალი ეპიდემიები შეიძლება უფრო დიდი. ასევე, სავარაუდოდ, უკვე ვრცელდება ვარიანტები, რომლებიც ჯერ არ არის აღმოჩენილი, ამბობს ბროდერი.

რა სიმპტომები აქვს Nipah ვირუსს

ინფიცირებულ ადამიანებს თავდაპირველად უვითარდებათ სიმპტომები: ცხელება, სუნთქვის გაძნელება, თავის ტკივილი და ღებინება.

ასევე,  მძიმე შემთხვევებში, შესაძლოა, ადამიანს დაემართოს ენცეფალიტი და კრუნჩხვები, რაც შემდგომში გამოიწვევს კომას, ამბობს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO).

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

იაპონური ფარმაცევტული სტარტაპი მედიკამენტზე მუშაობს, რომელსაც კბილების ამოყვანა შეუძლია.

კიოტოს უნივერსიტეტის ბაზაზე შექმნილმა Toregem Biopharma-მ ცდები თაგვებზე წარმატებით ჩაატარა, 2024 წლიდან კი პრეპარატის ადამიანებზე გამოცდას იწყებს.

უცხოური გამოცემის ინფორმაციით, კომპანია 2025 წლიდან კლინიკური ცდის ჩატარებას ანოდონტიის დიაგნოზის მქონე 2-დან 6-წლამდე ბავშვებში გეგმავს. სამომავლოდ მედიკამენტის გამოყენება იმ ზრდასრულებსაც შეეძლებათ, რომლებმაც კბილები კარიესის გამო დაკარგეს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ჩინეთში მეხსიერების კლინიკის ნევროლოგებმა 19 წლის მოზარდს ალცჰაიმერის დიაგნოზი დაუსვეს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ იგი ყველაზე ახალგაზრდა ადამიანია, ვისთვისაც კი ამ დაავადების დიაგნოზი დაუსვამთ. ინფორმაციას უცხოური მედია ავრცელებს. 

მამრობითი სქესის მოზარდს მეხსიერების დაქვეითება, დაახლოებით, 17 წლის ასაკში დაეწყო და მდგომარეობა წლების განმავლობაში გაუარესდა.

პაციენტის ტვინის ვიზუალიზაციით გამოვლენილი ჰიპოკამპუსის (რომელიც მეხსიერების კონსოლიდაციაში მონაწილეობს) შეკუმშვა და მისი ცერებროსპინალური სითხე მიუთითებს დემენციის ამ ყველაზე გავრცელებული ფორმის საერთო მარკერებზე.

ალცჰაიმერს ხშირად ხანდაზმულების დაავადებად მიიჩნევენ, მაგრამ ადრეული შემთხვევები, რომლებიც მოიცავს 65 წლამდე ასაკის პაციენტებს, დიაგნოზების, თითქმის, 10%-ს შეადგენს.

30 წლამდე ასაკის, თითქმის, ყველა პაციენტში გამოვლენილი ალცჰაიმერის დაავადება შეიძლება აიხსნას გენის პათოლოგიური მუტაციებით, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ დაავადება მემკვიდრეობით მიიღეს. რაც უფრო ახალგაზრდაა ადამიანი დიაგნოზის დასმისას, მით უფრო სავარაუდოა, რომ დაავადება მემკვიდრეობით მიღებული დაზიანებული გენების შედეგია.

თუმცა პეკინის Capital Medical University-ს მკვლევრებმა მოზარდის გენომის შესწავლისას ვერ აღმოაჩინეს რაიმე საეჭვო გენი ან მუტაციები, რომლებიც პასუხისმგებელია მეხსიერების დაკარგვის ადრეულ დაწყებაზე.

ამ დიაგნოზამდე ალცჰაიმერის მქონე ყველაზე ახალგაზრდა პაციენტი 21 წლის იყო. ის და მისი ოჯახი ატარებდნენ PSEN1 გენის მუტაციას, რომელიც იწვევს ტვინში ანომალიური ცილების დაგროვებას, ქმნის რა ტოქსიკური დაფების გროვას, რაც ალცჰაიმერის დაავადების საერთო მახასიათებელია.

ჩინეთში დაფიქსირებული შემთხვევა, ზემოხსენებულისაგან განსხვავებით, გაურკვევლობას ბადებს. 19 წლის მოზარდის ოჯახის არცერთ წევრს არ ჰქონია ალცჰაიმერის ან დემენციის ისტორია, თუმცა მოზარდს არ აღენიშნებოდა სხვა დაავადებები, ინფექციები ან თავის ტრავმა, რითაც მისი უეცარი კოგნიტიური დაქვეითება აიხსნებოდა.

მეხსიერების კლინიკაში გაგზავნამდე ორი წლით ადრე, პაციენტს აღენიშნებოდა ყურადღებისა და მოკლევადიანი მეხსიერების დაქვეითება და კითხვის გაძნელება. ხშირად ვერ იხსენებდა წინა დღის მოვლენებს და ყოველთვის არასწორ ადგილას ათავსებდა პირად ნივთებს.

საბოლოოდ, კოგნიტიური დაქვეითება იმდენად გაუარესდა, რომ ახალგაზრდამ საშუალო სკოლა ვერ დაამთავრა. პაციენტის მეხსიერების ქულა 82%-ით დაბალი იყო, ვიდრე მისი ასაკის თანატოლებისა.

„პაციენტს აღენიშნება ალცჰაიმერის ძალიან ადრეული შემთხვევა, მკაფიო პათოგენური მუტაციების გარეშე, რაც იმას ნიშნავს, რომ მისი პათოგენეზი ჯერ კიდევ შესასწავლია”, – წერენ ნევროლოგი ძიენფინგ ძია და მისი კოლეგები თავიანთ კვლევაში.

ეს შემთხვევა გვიჩვენებს, რომ ალცჰაიმერი არ მიჰყვება ერთ, კონკრეტულ გზას და ბევრად უფრო კომპლექსურია, ვიდრე აქამდე გვეგონა.

South China Morning Post-ისთვის მიცემულ განცხადებაში ნევროლოგები, რომლებიც აღწერდნენ პაციენტის შემთხვევას, ამტკიცებდნენ, რომ მომავალი კვლევები უნდა ფოკუსირდეს დაავადების გამოვლენის ადრეულ შემთხვევებზე, რათა უკეთ ჩავწვდეთ მის გამომწვევ მიზეზებს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“