მსოფლიო

თუკი ბრიტანეთი ევროკავშირის წევრი ქვეყნების რიგებს დატოვებს, ეს მნიშვნელოვან ზიანს მიაყენებს ევროკავშირს, მათ შორის, ფინანსური თვალსაზრისითაც. ამიტომ, ვევროკავშირს სურს მიაღწიოს მომგებიან შეთანხმებას ბრიტანეთთან, რათა დარწმუნდეს, რომ იგი შეასრულებს ყველა იმ ფინანსურ ვალდებულებას, რაც წევრობის განმავლობაში ჰქონდა აღებული.

რამდენი სურს ევროკავშირს?

ზუსტი პასუხის გაცემა ამ ეტაპზე შეუძლებელია. საბოლოოდ საკითხი მოლაპარაკებების დასრულების შემდეგ გადაწყდება. რამდენიმე დღის წინ პროფესორმა ლეინ ბეგმა, „გაერთიანებული სამეფო შეცვლილ ევროპაში“ ინიციატივის ფარგლებში, გამოაქვეყნა ანგარიში, სადაც, წინასწარი შეფასებით, სავარაუდო თანხა, რაც ბრიტანეთმა უნდა გადაიხადოს ევროკავშირის დატოვებისთვის, არის 100 მილიარდი ევრო, რომელიც მოიცავს:

• 86, 4 მილიარდი ევრო იმისთვის, რომ წევრობის განმავლობაში აღებული ვალდებულებები შესრულდეს. მათ შორის, 20 მილიარდი ევრო, რომ დაიფაროს ევროკავშირის 2019-2020 წლის ბიუჯეტი, რომელზეც ბრიტანეთი, თავის დროზე, დათანხმდა;
• 11,5 მილიარდი ევრო იმ შემთხვევისთვის, თუკი ორგანიზაციები ან სახელმწიფოები (მაგალითად, ირლანდია ან უკრაინა) ვერ შეძლებენ ევროკავშირისგან აღებული ვალის გადახდას;
• 1,7 მილიარდი ევრო განვითარების პროგრამისთვის აფრიკაში, კარიბისა და წყნარი ოკეანის რეგიონში;

აღსანიშნავია, რომ ევროკავშირი არ მოითხოვს მთლიან თანხას ერთდროულად და მზადაა, რომ ბრიტანეთთან ერთად გადახდის ალტერნატიული გეგმები შეიმუშავოს. სწორედ ამაზე მიმდინარეობს მოლაპარაკებები ამჟამად.

ბრიტანეთის რეაქცია

პრემიერ მინისტრის, ტერეზა მეის განცხადებით, ის იზიარებს და ეთანხმება მოსაზრებას, რომ ბრიტანეთს ევროკავშირის წინაშე ვალდებულებები აქვს აღებული. თუმცა, არსებობს გარკვეული ფინანსური საკითხები, რომლებიც მოლაპარაკებებს საჭიროებს.  ზოგიერთი პოლიტიკოსი არ ერიდება უფრო მწვავე რეაქციების გამოხატვას. ერთ-ერთ შეხვედრაზე  ბრიტანეთის წარმომადგენელმა, დეივის დეივისმა, ევროკომისიის პრეზიდენტსა და მთავარ მომლაპარაკებელ, მაიკლ ბარნერთან, პირდაპირ განაცხადა, რომ ევროკავშირ-ბრიტანეთს შორის დადებულ ხელშეკრულებაში არაფერი იყო ისეთი, რომელიც ბრიტანეთს 1 პენის გადახდასაც კი ავალდებულებდა კავშირიდან გასვლის შემთხვევაში. ეს პოზიცია გაიზიარა ლორდთა პალატის ზოგიერთმა წარმომადგენელმაც. თუმცა, თუკი ბრიტანეთს სურს, რომ წვდომა ჰქონდეს ევროკავშირის ბაზარსა და სხვა წევრი ქვეყნების ეკონომიკებთან, ფინანსების საკითხზე შეთანხმების მიღწევას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნება.

რა არის ბრექსიტის ლეგალური საფუძველი?

50-ე მუხლი წარმოადგენს გეგმას და მოქმედების ლეგალურ საფუძველს იმ შემთხვევისთვის, თუკი ევროკავშირის რომელიმე წევრ ქეყანას მისი დატოვება მოუნდება. იგი შეიქმნა, როგორც ლისაბონის ხელშეკრულების ნაწილი – ხელშეკრულება, რომელსაც ხელი ყველა წევრმა ქვეყანამ მოაწერა და ძალაში 2009 წელს შევიდა. ლისაბონის ხელშეკრულებამდე არ არსებობდა რეალური მექანიზმი კავშირის დატოვების რეგულირებასთან მიმართებით.

50-ე მუხლის მიხედვით, ევროკავშირის ნებისმიერმა ქვეყანამ, თუკი ის აპირებს დატოვოს ერვროკავშირი, უნდა გააფრთხილოს ევროპული საბჭო და დაიწყოს მოლაპარაკებები ევროკავშირთან, შეთანხმების მისაღწევად მხარეებს 2 წელი ეძლევათ. რაც შეეხება დიდ ბრიტანეთს, ამ გეგმის მიხედვით, იგი ევროკავშირს 2019 წლის 29 მარტს დატოვებს. ვადა შესაძლოა გადაიწიოს, თუკი ევროკავშირის ყველა წევრი ქვეყანა შეთანხმდება განახლებულ თარიღზე.

მასალა მოამზადა: ცირა შვანგირაძემ

წყაროები: BBC, The Guardian

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

აშშ-ის პრეზიდენტი, დონალდ ტრამპი, გასულ თვეში ვიზიტით საუდის არაბეთში იმყოფებოდა, სადაც პირველ პირთან შეხვედრისას მხარი დაუჭირა ქვეყნის საგარეო პოლიტიკური მიზნების განხორციელებას, რომელთა შორის ყატარის შეკავება და რეგიონული გავლენის მოპოვებაც იგულისხმება.

როდესაც 5 ივნისს, საუდის არაბეთმა, ბაჰრეინმა და არაბთა გაერთიანებულმა საემიროებმა დიპლომატიური ურთიერთობები გაწყვიტეს ყატართან, გადაკეტეს სახმელეთო და საჰაერო საზღვრები, ყატარელ მოსახლეობას კი ტერიტორიის დასატოვებლად 14 დღე მისცეს, დონალდ ტრამპი, სოციალური ქსელის საშუალებით, დადებითად გამოეხმაურა მომხდარს: „შესაძლოა ეს იყოს ტერორიზმის საშინელების დასასრული“,  რითაც ოფიციალურად „მწვანე შუქი“ აუნთო საუდის არაბეთს.

რატომ არის ყატარი მნიშველოვანი?

ყატარი მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი თხევადი ბუნებრივი აირის მწარმოებელია. იგი ფლობს ,,ალ-ჯაზირას”- ახლო აღმოსავლეთის, ფაქტობრივად, ერთადერთი ტელეარხს, რომელიც არ კონტროლირდება ხელისუფლების მიერ და არ გადის ცენზურის კონტროლს. ყატარს ძალიან ახლო ურთიერთობები აქვს ირანთანაც, რომელთან ერთადაც ბუნებრივი აირის მოპოვებით მასშტაბურ სამუშაოებს აწარმოებს. მხარს უჭერს „მუსლიმურ საძმოს“- პოლიტიკური ისლამის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს წარმომადგენელს, რაც საუდის არაბეთის გაღიზიანებს იწვევს. წარსულშიც არსებობდა ყატარის დამორჩლებისა და გავლენის სფეროში მოქცევის მცდელობა, თუმცა – წარუმატებელი.

ივნისის დასაწყისში განვითარებული მოვლენების კონკრეტული მიზეზი არ ყოფილა, გარდა იმისა, რომ ყატარს ბრალს სდებენ ტერორისტული აქტივობებისა და დაჯგუფებების დაფინანსებაში. ,,The Financial Times-მა” ცოტა ხნის წინ გამოაქვეყნა სტატია, სადაც ნათქვამია, რომ ყატარმა 1 მილიარდი დოლარის ოდენობის თანხა გადაუხადა ირანს, რომელიც ალ-ქაიდასთან დაახლოებულად უფრო ასოცირდება, მიზეზით, რომ ყატარელი ტყვეები გაეთავისუფლებინათ ერაყის ხელისუფლებისგან. გაჩნდა გონივრული ეჭვი, რომ 1 მილიარდ დოლარს შეეძლო მნიშნელოვანი სამხედრო დივიდენდები მოეტანა ტერორისტული დაჯგუფებებისთვის. თუმცა, ზემოთ აღნიშნული ინფორმაცია ოფიციალურად არ დასტურდება.

რეგიონულ დონეზე გავლენა

ყატარის ბლოკადამ მნიშვნელოვანი დესტაბილიზაცია შეიტანა სპარსეთის ყურის თანამშრომლობის საბჭოში, რომელიც ახლო აღმოსავლეთის არასტაბილური გარემოს მთავარ დამრეგულირებელ ორგანოდ ითვლება. საბჭოს ორი წევრი, ქუვეითი და ომანი, არ დათანხმდა საუდის არაბეთის მოთხოვნას, რომ გაეწყვიტათ კავშირები ყატართან.

აშშ-ის პრეზიდენტის, დონალდ ტრამპის, საუდის არაბეთის ქმედებების მხარდაჭრა მნიშვნელოვან საფრთხხეს უქმნის აშშ-ის, როგორც ანგარიშგასაწევი ძალის რეპუტაციას ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში. მკვლევარების შეფასებით, მსგავსი ქმედება შეიძლება „გადაითარგმნოს“, როგორც აშშ-ის არათანმიმდევრულობა, რომ მას შეუძლია ზურგი აქციოს მოკავშრეს მხოლოდ იმიტომ, რომ ისტორიულ „მტერთან ერთი შეხვედრა გამართა“.  რამდენიმე დღის წინ, დონალდ ტრამპმა, შესაძლოა სიტუაციის გამოსწორების მიზნით, დაპირსპირებულ მხარეებს მედიატორის როლის თამაში  და პრობლემის დიალოგის სახით გადაჭრის ალტერნატივა შესთავაზა.

ზემოთ აღნიშნულს გარკვეულწილად ამტკიცებს ის, რომ  სხვა რეგიონულმა აქტორებმა თავს თავისუფლად მოქმედების საშუალება მისცეს. მაგალითად, ეგვიპტე, რომლის პრეზიდენტმა ლიბერალური იდეოლოგიის ჟურნალ ,,Mada Masr-ის” პორტალზე და სხვა 20-მდე მედია საშუალებაზე წვდომა დაბლოკა, მათ შორის მოხვდა ,,ალ-ჯაზირაც”. ბაჰრეინში კი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა 5 ადამიანი მოკლეს, 286  დააპატიმრეს რელიგიური და პოლიტიკური ნიადაგის საფუძველზე, მომდევნო დღეს კი გააქუმეს ყველაზე მთავარი ოპოზიციური ძალის პარტია.

სხვადასხვა შეფასებით, დონალდ ტრამპის ვიზიტმა საუდის არაბეთში, მისდამი მხარდაჭრის გამოხატვამ და ყატარისადმი არატოლერანტული განცხადებების გაკეთებამ, დაარწმუნა საუდის არაბეთი და არაბთა გაერთიანებულ საემიროები, რომ მათ შეეძლოთ ყატარის პრობლემის მსგავსი სახით გადაწყვეტა, რომ აშშ, დღევანდელი ადმინისტრაციის პირობებში, აღარ დაუპირისპირდებოდა და დაგმობდა მათ ქმედებებს, რაც ახლო აღმოსავლეთის დესტაბილიზაციის პირდაპირ „რეცეპტს“ წარმოადგენს.

წყარო: The Economist, BBC, The Washington Post

მასალა მოამზადა:  ცირა შვანგირაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”