close

ასტრონომია - კოსმოსი

ანალიტიკაასტრონომია - კოსმოსიეს საინტერესოაკვლევები

ამოვხსნით თუ არა ირმის ნახტომის იდუმალებით სხვა გალაქტიკებზე სიცოცხლეს?

ალბათ ერთხელ მაინც გიფიქრიათ უცხოპლანეტელებზე, არსებობენ თუ არა ისინი, ვართ თუ არა „ერთადერთნი“, ვინც თიხისგან გამოძერწეს, პარადოქსია, მაგრამ რა იქნებოდა სხვა გალაქტიკაში რომ გვეცხოვრა? ან იქნებ ჩვენივე ირმის ნახტომია ვიღაცისთვის „სხვა“, ამოუცნობი – როგორც ჯოკონდას ღიმილი, მიუწვდომელი როგორც ჰორიზონტის ხაზი…

  გალაქტიკა ეს არის: ვარსკვლავების, მათი ნარჩენების, აირების, მტვრისა და მუქი ნივთიერებების გრავიტაციულად შეკრული სისტემა. გალაქტიკა ცაზე „რძიანი რგოლების“ მსგავსი სინათლის სხივის სარტყელივით აღიბეჭდება.  სიტყვა გალაქტიკა გამომდინარეობს ბერძნული სიტყვისდან ’’γαλαξίας“, რაც სიტყვასიტყვით „რძიანს“ ნიშნავს.  ბერძნული მითის მიხედვით, ზევსი მის მოკვდავ ჩვილ ჰერაკლეს მძინარე ცოლის- ჰერას გულმკერდზე დააწვენს, რათა რძის დალევის შემდეგ ჩვილი უკვდავი გახდეს, თუმცა გამოღვიძების შემდეგ გაბრაზებული ჰერა ბავშვს ხელიდან აგდებს, მისი რძე კი, მკრთალი სხივების სარტყელივით იფანტება ჰაერში. სწორედ აქედან წარმოდგება სახელწოდება  “Milky Way” ანუ „ირმის ნახტომი“. 1610 წელს გალილეო გალილეიმ მისი ტელესკოპით პირველად განსაზღვრა, რომ სარტყელი დამოუკიდებელი ვარსკვლავებისგან შედგებოდა, აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ 1920 წლამდე ფიქრობდნენ, თითქოს ირმის ნახტომი შეიცავდა სამყაროში არსებულ ყველა ვარსკლავს. გალაქტიკები მათი მორფოლოგიის მიხედვით იყოფა: ელიფსური, უსწორმასწორო და სპირალურ ფორმებად. ზოგიერთ გალაქტიკას მის აქტიურ ცენტრში გააჩნია შავი ხვრელი. მაგალითად, ირმის ნახტომის გალაქტიკის შავ ხვრელს ’’Sagittarius A“ ეწოდება, რომლის მასაც 4-მილიონჯერ აღემატება მზის მასას. 2016 წლის მარტის გამოკვლევებით დადგინდა, რომ ’’GN-z11“ წარმოადგენს უძველეს გალაქტიკას, რომელიც დიდი აფეთქებიდან 400 მილიონი წლის შემდეგ არსებობს და დედამიწისგან 32 მილიარდი სინათლის-წლების მანძილზეა დაშორებული.

ირმის ნახტომი ის გალააქტიკაა, რომელიც შეიცავს იმ მზის სისტემას, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ. სავარაუდოდ, ამ გალაქტიკაში 100 მილიარდი პლანეტაა. მასში შემავალი უძველესი ვარსკვლავი, დაახლოებით, ისეთივე ძველია, როგორც  სამყარო თვითონ. მიუხედავად იმისა, რომ ტელესკოპებით აკვირდებიან და იკვლევენ სხვადასხვა ობიექტს, დღესდღეობით, უძლიერეს ტელესკოპებსაც კი არ შეუძლიათ მილიარდობით ობიექტის გამოსახვა და აღმოჩენა. ეს ფაქტი გვაფიქრებინებს იმას, რომ ზოგიერთი ადამიანისგან დისტანციურად განლაგებული წარმონაქმნი,  შესაძლოა ხსნიდეს  სამყაროს შექნის თეორიებს მეცნიერულ დონეზე რელიგიური მოძღვრების გაუთვალისწინებლად ან შეიძლება არსებობს კიდეც სიცოცხლე სხვა სამყაროში, ამიტომ მეცნიერები ყოველთვის ცდილობენ ახალ-ახალი აღმოჩენებს მიაღწიონ. თვით ირმის ნახტომშიც კი ბევრი რამ საიდუმლოდ რჩება, წარმოგიდგენთ ზოგიერთ მათგანს:

მზის წარმოშობა – მზე, ისევე როგორც ვარსკვლავები, წარმოიქმნა კლასტერებისგან. ეს ვარსკვლავური „ძმები“ წარმოიქნენ მსგავსი აიროვანი ღრუბლებისაგან, ამიტომ მათი ქიმიური შემადგენლობა ერთია. დღესდღეობით დედამიწის 325 სინათლის წელიწადში 100 000 ვარსკვლავი შეისწავლეს, მაგრამ მათგან მხოლოდ ორია რომელიც მზის მსგავსია. რადგან მზე უნიკალურია, შეიძლება იგი მისივე კლასტერიდან გადაადგილდა ან „გამოიქცა“ 4,5 მილიარდი წლის წინათ. შესაფერისი კანდიდატი, რომლიდანაც შესაძლებელია მზე ფორმირებულიყო – ეს არის მორიელის თნავარსკვლავედი – “Messier 67“, რომელიც ისეთივე ქიმიური აგებულების, ტემპერატურის და წლოვანებისაა, როგორიც მზე. თუმცა მექსიკის უნივერსიტეტის მეცნიერებმა მათი შედარებით აღმოაჩინეს, რომ ’’M67’’ არ მუშაობდა. გარდა ამისა ’’M67’’ ვერტიკალური ბობირება 5-ჯერ აღემატება მზისას და მზის წარმოსაქმნელად საჭირო სიჩქარე გამოიწვევდა პლანეტარული დისკის გახლეჩას. სავარაუდოა, რომ მზის კლასტერი აღარ არსებობს, მაგრამ მეცნიერებს იმედი აქვთ, რომ ამაზე პასუხს “Gaia’’ სატელიტი გასცემს, რომელიც წარმოადგენს მილიარდობით ვარკლავის „სახეს“, მასზე 2018 ში უნდა დამთავრდეს მუშაობა და მოპოვებულმა ცნობებმა გალაქტიკის ევოლუციაზე უნდა იქონიოს გავლენა.

ვარსკვლავური ტალღები – ’’The Sloan Digital SkySurvey’’ – პროექტის საფუძველზე აღმოაჩინეს 930000 გალაქტიკა და 120000 კვაზარი. ამ მონაცემების საფუძველზე და საიმედო გამოანგარიშებით, მეცნიერებმა შეამჩნიეს ვარსკვლავების ჯგუფური ვერტიკალური განაწილება, რომლებიც ხშირად ეჯახებოდნენ ერთმანეთს, რის საფუძველზე წარმოიქნებოდა ტალღები. ჯგუფში დაახლოებიტ 300 000 ვარსკვლავია, რომლებიც აიძულებენ გალაქტიკას „ზარივით რეკოს“.  საინტერესოა, რა იდუმალება იმალება ამ ვარსკვლავებში? დღეს მეცნიერები მიიჩნევენ რომ ტალღები ესარის ნარჩენები რაღაცის, რაც ჩვენს გალაქტიკაში დღემდეა თუმცა არ ჩანს. არსებობს მეორე მოსაზრება, რომლის მიხედვით ეს ნიმუშები შესაძლოა წარმოადგენდნენ შავი მატერიის ნარჩენებს, რომელმაც 100 წლის წინ ჩაუარა ირმის ნახტომს და გამოიწვია ვარსკვლავების ასეთი მდგომარეობა. ამ ფაქტის ახსნამ შესაძლებელია ჩვენი ისტორიის ახალი კარები გახსნას.

მაღალსიჩქარიანი ღრუბლები – ისინი პირველად 1963 წელს აღმოაჩინეს, რომლებიც ირმის ნახტომისგან განსხვავებული მიმართულებით მოძრაობდნენ. მათი სიჩქარე წამში სულ მცირე 50 კილომეტრს შეადგენს. ძირითადად, წყალბადებისაგან შედგებიან, თუმცა ჩვენს გალაქტიკაში საიდან მოხვდნენ -უცნობია, შესაძლოა, ინტერგალაქტიკური სივრციდან. ჯან ოორტმა, რომელიც ერთ-ერთი იყო ვინც ღრუბლები აღმოაჩინა, ივარაუდა, რომ ღრუბლები – ეს წარმოადგენს  გალაქტიკების ნარჩენებს ან შესაძლოა, სხვადასხვა ორბიტიდან ჩნდებოდეს.

მაგელანის ღრუბლები – ირმის ნახტომის თანამგზავრ გალაქტიკას წარმოადგენენ, რომელიც 16 საუკუნეში ფერნარდო მაგელანის ვოიაჟის დროს იქნა აღმოჩენილი. უგრძესი ღრუბელი დედამიწიდან დაახლოებით 160000 სინათლის წლისაა, ხოლო პატარა 30000. ისინი 13 მილიარდი წლისაა და ორჯერ უფრო სწრაფად მოძრაობენ ვიდრე ეგონათ. ეს ფაქტები მიუთითებს იმაზე, რომ შესაძლებელია ირმის ნახტომი ორჯერ უფრო დიდი იყოს.

X გალაქტიკა – ყველაზე პოპულარული ასტრონომიული შეთქმულების თეორია „პლანეტა X”, რომელსაც ჩუმად ადევნებს თვალყურს NASA,  პლანეტა იუპიტერის, მზის ან არაფორმარული ორბიტების ზომის შეიძლება იყოს. მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლებელია ეს თეორია აქსიომაა, ასეთი პლანეტის არსებობაც რეალურია. ეს ჯუჯა გალაქტიკაა, რომელსაც ვერ ვხედავთ მტვრის ნაწილაკებისა და ღრუბლების გამო, მაგრამ მოთვსებულია ირმის ნახტომის საპირისპირო მხარეს. Sukanya Chakrabarti-მა შეიმუშავა ბნელი გალაქტიკების პოპულაციის მეთოდი წყალბადის გაზის სპირალურ გალაქტიკებში განაწილების გამოკვლევით.წყალბადის გაზი ხუთჯერ აღემატება გალაქტიკის ცენტრს, ვიდრე ვარსკვლავებით დასახლებული ტერიტორია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსიკვლევები

დედამიწის მსგავსი პლანეტა აღმოაჩინეს – ახალი კვლევა

ჩვენსავე გალაქტიკაში, შეიძლება, მეორე დედამიწა იმალებოდეს. ძებნა აქტიურად გრძელდება, მაგრამ ახლად აღმოჩენილი პლანეტა ის არაა, რასაც ვეძებთ.

მას დედამიწაზე 1,9-ჯერ მეტი მასა აქვს და თავის ვარსკვლავის გარშემო მოძრაობს ორჯერ უფრო შორი მანძილიდან, ვიდრე დედამიწა მზისგან. თუმცა, ეს ვარსკვლავი თეთრი ჯუჯაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუკი ამ პლანეტაზე რაიმე სახის სიცოცხლე არსებობდა, ის ამ ვარსკვლავის წითელ გიგანტად გადაქცევისას, ან იქამდე განადგურდებოდა.

აღმოჩენა ამაღელვებელია, მაგრამ არის ერთი სამწუხარო მომენტი: თითქოს წინასწარ გვიჩვენებს მზის სისტემის მომავალსა და დედამიწის ბედს მას შემდეგ, რაც მზე მოკვდება და ევოლუციას თეთრი ჯუჯის სახით დაასრულებს.

კალიფორნიის უნივერსიტეტის ასტრონომის, კემინგ ჟანგის მიერ ჩატარებული კვლევა აჩვენებს ამ პლანეტის აღმოჩენის გზის პოტენციალს (ფენომენი, რომელსაც გრავიტაციულ მიკროლინზირებას უწოდებენ), რომ დააფიქსიროს დედამიწის მსგავსი, ძნელად საპოვნელი პლანეტები მთელ გალაქტიკაში.

თეთრი ჯუჯა არის ობიექტი, რომლადაც მზის მსგავსი ვარსკვლავები სიკვდილის შემდეგ გადაიქცევიან. სიცოცხლის ბოლო ფაზაში, მას შემდეგ, რაც ბირთვში წყალბადის საწვავს ამოწურავენ, ნაკლებად სტაბილურები ხდებიან და უზარმაზარ ზომებამდე იბერებიან. ეს წითელი გიგანტის ფაზაა.

საბოლოოდ, ვარსკვლავი მატერიის გარე ფენებს სრულად იშორებს, დარჩენილი ბირთვი კი გრავიტაციით კოლაფსირდება მკვრივ ობიექტად. მისი სინათლე უკვე აღარ გამომუშავდება ბირთვული სინთეზით და მთლიანად კოლაფსის პროცესის შედეგად ნარჩენ სითბოს წარმოადგენს. ეს ცხელი ბირთვი თეთრი ჯუჯაა და მის სრულიად, საბოლოოდ ჩაქრობას ტრილიონობით წელიწადი სჭირდება.

წითელი გიგანტის ფაზა საკმაოდ საოცარია. ვარსკვლავის გარე ატმოსფერო თავდაპირველ ზომაზე ასეულობით მეტად შეიძლება გაიზარდოს; მზის მომავლის ზოგიერთი პროგნოზით, ჩვენი ვარსკვლავის წითელი გიგანტის ფაზა დაახლოებით ხუთ მილიარდ წელიწადში დაიწყება და მზე მარსის ორბიტამდე გაფართოვდება. შესაბამისად, ამ პროცესში შთანთქავს მერკურის, ვენერასა და დედამიწას.

უცნობია, რას ნიშნავს ეს ჩვენი პლანეტისთვის. შესაძლოა, მის სრულიად განადგურებას. თუმცა, თეთრი ჯუჯის გარშემო დედამიწის მსგავსი პლანეტის ეს აღმოჩენა მიუთითებს, რომ შესაძლოა, ჩვენი პლანეტა ამ პროცესს გადაურჩეს კიდეც.

„ყველაზე მარტივი ახსნა ისაა, რომ პლანეტა დედავარსკვლავის წითელი გიგანტის ფაზას გადაურჩა“, — ამბობს ჟანგი.

სისტემის აღმოჩენა შესაძლებელი გახდა გრავიტაციული ხრიკით და კოსმოსში საგნების განლაგებით, რასაც მიკროლინზირებას უწოდებენ. თეთრი ჯუჯას სისტემა ჩვენგან დაახლოებით 4200 სინათლის წლითაა დაშორებული. დაახლოებით 26 100 სინათლის წლის იქით, დედამიწიდან ამავე ხედის გასწვრივ მოჩანს ერთი დიდი, კაშკაშა ვარსკვლავი.

რადგან ამ უფრო შორეული ვარსკვლავის სინათლე თეთრ ჯუჯას ჩაუვლის, გრავიტაციული ველი მის სინათლეს ამრუდებს და გადიდების ეფექტს წარმოქმნის.

„ამ მოვლენის დროს, თეთრი ჯუჯა ლინზა თითქმის სრულყოფილად სწორ ხაზზე იყო განლაგებული უკანა ფონურ ვარსკვლავთან, რამაც ის თითქმის 1000-ჯერ გაადიდა. ასეთ იშვიათ, ულტრამაღალი გადიდების მიკროლინზირების მოვლენაში, დედამიწის ზომის კლდოვანმა პლანეტამაც კი შეიძლება იმოქმედოს გადიდების მანერაზე და ფართო სპექტრის მასებსა და ორბიტულ დაშორებებში ჩაღრმავების საშუალება მოგვცეს“, — განმარტავს ჟანგი.

ამის წყალობით, მკვლევრებმა დედამიწის ტიპის (კლდოვანი) ამ პლანეტის არა მხოლოდ მასა და ორბიტული დაშორება განსაზღვრეს, არამედ დაადგინეს ისიც, რომ თეთრ ჯუჯას ასევე გარს უვლის ყავისფერი ჯუჯა — იუპიტერზე 30-ჯერ მასიური ობიექტი.

ყავისფერი ჯუჯა გახლავთ ობიექტის ტიპი, რომელიც პლანეტის კვალობაზე საკმაოდ დიდია, მაგრამ ვარსკვლავის კვალობაზე — პატარა. საკმარისი მასა აქვს ბირთვში ნეიტრალური წყალბადის (დეიტერიუმი) სინთეზისთვის, მაგრამ არასაკმარისი იმისათვის, რათა ვარსკვლავის მსგავსად აწარმოოს წყალბადის სინთეზი.

თეთრ ჯუჯას მზის მასის დაახლოებით ნახევარი აქვს, რაც მიუთითებს, რომ სიცოცხლეში ის საკმაოდ ახლოს უნდა ყოფილიყო მზის მასასთან. კლდოვან პლანეტასა და თეთრ ჯუჯას შორის ამჟამად არსებული მანძილი კი მიუთითებს, რომ ერთ დროს, ის ვარსკვლავისგან თითქმის იმ მანძილით უნდა ყოფილიყო დაშორებული, როგორითაც დღეს დედამიწაა მზისგან (1 ასტრონომიული ერთეული), იქამდე, ვიდრე გაფართოებული, მომაკვდავი ვარსკვლავი მას შორს გადაისვრიდა.

„პლანეტის ამჟამინდელი ორბიტა 2,1 ასტრონომიული ერთეულია, დაახლოებით ისეთი, როგორიც დედამიწის იქნება მზის თეთრ ჯუჯად გადაქცევის შემდეგ“, — ამბობს ჟანგი.

მისი განცხადებით, მოდელები ამჟამად ვერ თანხმდება, შთანთქავს თუ არა მზე ამ პროცესში დედამიწას, რადგან წითელ გიგანტ ვარსკვლავთა მასის დაკარგვის მაჩვენებელი ჯერ საკმარისად ზუსტად არ ვიცით.

„ამრიგად, ჩვენი აღმოჩენა მიუთითებს, რომ დედამიწის შთანთქმის ზოგიერთი მოდელი ზედმეტად პესიმისტურია. დასასრულს, დედამიწა შეიძლება გაფართოებულ მზეს გაექცეს, როგორც ეს ჩვენ მიერ აღმოჩენილ სისტემაში მოხდა“, — ამბობს ჟანგი.

მიუხედავად ამისა, იმ დროისათვის, სიცოცხლე დედამიწაზე ყველა ვარიანტში დიდი ხნის გამქრალი ან დრამატულად სხვანაირი იქნება. დროთა განმავლობაში, მზე სულ უფრო მეტად ცხელი და კაშკაშა ხდება, რასაც ჩვენი ხანმოკლე სიცოცხლის განმავლობაში ახლა ვერ ვამჩნევთ, მაგრამ დაახლოებით ერთი მილიარდი წლის შემდეგ, ის იმდენად ცხელი იქნება, რომ დედამიწიდან წყალი მთლიანად აორთქლდება. ასეთი პლანეტა კი სრულიად არახელსაყრელი იქნება სიცოცხლის ჩვენთვის ნაცნობი ფორმისთვის.

თუმცა, ვინ იცის, იქნებ იმ დროისთვის უკვე სხვა მრავალ პლანეტას ვიყოთ მოდებული.

„წითელ გიგანტად გადაქცევისას, მზის სასიცოცხლო ზონა იუპიტერისა და სატურნის ორბიტებთან გადაინაცვლებს და არაა გამორიცხული, მათი ყინულოვანი მთვარეები დადნეს და ეს სხეულები ოკეანით დაფარულ პლანეტებად გადაიქცეს. ვფიქრობ, ამ შემთხვევაში, კაცობრიობას იქ გადასახლება შეეძლება“, — ამბობს ჟანგი.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსი

55 წლის წინ ორბიტაზე გაშვებულ სამხედრო თანამგზავრს ვიღაცამ ტრაექტორია შეუცვალა

1969 წელს დიდმა ბრიტანეთმა დედამიწის ორბიტაზე, აფრიკის აღმოსავლეთ სანაპიროს თავზე, სამხედრო ხელოვნური თანამგზავრი გაუშვა, რომლის მეშვეობითაც შეიარაღებულ ძალებთან კომუნიკაციას ამყარებდნენ. ახლა ცნობილი გახდა, რომ ამ სატელიტის ტრაექტორია შეცვლილია, მაგრამ როდის ან რატომ მოხდა ეს, გაურკვეველია.

აპარატს Skynet-1A ჰქვია და მან ფუნქციონირება გაშვებიდან დაახლოებით 18 თვეში შეწყვიტა. მიზეზი ტექნიკური ხარვეზი გახდა. ის ახლა ბრიტანეთის ყველაზე ხნიერი სატელიტია, რომელიც ჯერაც კოსმოსშია.

1970-იანი წლების მონაცემების თანახმად, როცა Skynet-1A-ს ყურადღებით აკვირდებოდნენ, თანამგზავრი გეოსტაციონარულ ორბიტაზე მოძრაობდა, 40°-ით აღმოსავლეთ გრძედის მიმდებარედ. ეს ტრაექტორია შენარჩუნდა მაშინაც, როცა ის ექსპლუატაციიდან გამოვიდა.

სპეციალისტები ამბობენ, რომ Skynet-1A თავის ოპერაციულ ორბიტას რომ ასცდენოდა, 75°-ით აღმოსავლეთით ორივე მხარეს ±35°-ამდე უნდა მერყეობდეს. ეს მოსალოდნელი ცვლილება იქნებოდა, მაგრამ ის ახლა 105°-ით დასავლეთით გადაადგილდება და მხოლოდ რამდენიმე გრადუსით მერყეობს.

გამოდის, რომ სატელიტი იქ არაა, სადაც უნდა იყოს. ეს იმით აიხსნება, რომ მას ტრაექტორია შეუცვალეს, მაგრამ ვინ, როდის ან რატომ, უცნობია. შესაძლოა, სათანადო მანევრი აპარატს 1970-იან წლებში შეესრულებინა, მაგრამ ამის დასამტკიცებლად ჩანაწერები არ მოგვეპოვება.

აღსანიშნავია, რომ Skynet-1A-ს ბრიტანეთთან ერთად აშშ-იც აკონტროლებდა. სპეციალური ბაზა დროებით ბრიტანეთიდან კალიფორნიის შტატის ქალაქ სანივეილში გადაიტანეს. არ გამორიცხავენ, რომ ბრძანება სწორედ იქიდან გაეგზავნათ. ამის გარკვევა მნიშვნელოვანია, რადგან თანამგზავრის ამჟამინდელი კურსი სხვა სატელიტებს საფრთხეს უქმნის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსიტექნოლოგიები

იაპონელმა მეცნიერებმა მსოფლიოში პირველი ხის თანამგზავრი წარადგინეს

იაპონელმა მეცნიერებმა მსოფლიოში პირველი ხის თანამგზავრის მშენებლობა დაასრულეს. ამის შესახებ Agence France-Presse იუწყება.

თანამგზავრი, სახელწოდებით LignoSat, კიოტოს უნივერსიტეტისა და კომპანია Sumitomo Forestry-ის კოლაბორაციითა შექმნილი. მას კოსმოსში SpeceX-ის რაკეტით გაუშვებენ. წარმატების შემთხვევაში, ეს ძალიან მნიშვნელოვანი პრეცედენტი იქნება.

“ჩვენ გვჭირდება თანამგზავრები, რომლებიც ლითონისგან დამზადებული არ იქნება”, — თქვა ასტრონავტმა და კიოტოს უნივერსიტეტის პროფესორმა, ტაკაო დოიმ პრესკონფერენციაზე.

ფოტო: AFP via Getty

ჩვეულებრივი თანამგზავრები ძირითადად ლითონისგან (ალუმინი და პლასტმასა) შედგება.

ჩვენ ვიცით, რომ თანამგზავრები გარკვეული დროით მოქმედებს. მას შემდეგ რაც ისინი საჭირო აღარაა, აქტუალური საკითხი ხდება მათი უვნებლად განადგურება. ასეთ დროს თანამგზავრს დედამიწის ატმოსფეროში უშვებენ, რათა ის გზაში დაიწვას და განადგურდეს. თუმცა, ამ პროცესს შეიძლება ცუდი შედეგებიც მოჰყვეს. მეცნიერები შიშობენ, რომ ატმოსფეროში გამოთავისუფლებული ლითონის ნაწილაკები ალუმინისა და სხვა სატელიტური მასალების დაწვით ანადგურებს ატმოსფერულ ოზონს.

სწორედ აქ არის საჭირო LignoSat, რომელიც დამზადებულია გამძლე მაგნოლიის ხისგან. ეს თანამგზავრი ორბიტაზე ხელახლა შესვლისას მთლიანად დაიწვება, რაც მნიშვნელოვნად შეამცირებს გარემოზე ზემოქმედებას.

თუმცა, LignoSat ჯერ კიდევ ექსპერიმენტულია და ის პირდაპირ ორბიტაზე არ გადის. SpaceX-ის რაკეტა სატელიტს პირველად იაპონიის ექსპერიმენტული კოსმოსური სააგენტოს მოდულზე გაიტანს.

“უკვე ამის შემდეგ შევამოწმებთ მონაცემებს და შესაბამის გადაწყვეტილებასაც ასე მივიღებთ”, — აღნიშნეს იაპონელმა ასტრონომებმა.

ცნობისთვის, ხის სატელიტზე მუშაობა უკვე დიდი ხანია მიმდინარეობს. პარტნიორობა პირველად 2020 წელს დაიწყო და 2022 წლის მარტში, გუნდმა იაპონიის საჰაერო კოსმოსური სააგენტოსთან (JAXA) ერთად გაგზავნა ხე საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე (ISS). მკვლევრებს ამით თითოეული ხის ტიპის გამძლეობის შემოწმება სურდათ.

როგორც ვხედავთ, მომავალი შეიძლება ხის თანამგზავრების იყოს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსი

შესაძლოა, შავი ხვრელები სამყაროს გაფართოებაში მონაწილეობდეს — კვლევა

თანამედროვე კოსმოლოგიაში სამყაროს აჩქარებული გაფართოების ყველაზე სარწმუნო მიზეზად ბნელი ენერგიამიიჩნევა, რომელიც დაკვირვებადი კოსმოსის ენერგიის თითქმის 70%-ზეა პასუხისმგებელი. ზუსტად რას უკავშირდება მისი წარმოქმნა, ჯერ კიდევ გაურკვეველია, მაგრამ ახალი კვლევის ფარგლებში მეცნიერები საინტერესო ჰიპოთეზას გვთავაზობენ.

მოსაზრება, რომ ბნელი ენერგია გიგანტური შავი ხვრელების მიერ ფორმირდება, აქამდეც გაჟღერებულა, მაგრამ ახლა ასტრონომები ამის სავარაუდო მინიშნებაზე საუბრობენ. კავშირზე, რომელიც ბნელი ენერგიის მზარდ სიმკვრივესა და შავი ხვრელების ასევე მზარდ მასას შორისაა, რაც სამყაროს ხნიერების მატების პროპორციულია.

სპეციალისტები ამბობენ, რომ ისეთი ძლიერი გრავიტაცია, როგორიც კოსმოსის დასაბამში იყო, ახლა შავი ხვრელების შუაგულშია. მათი აზრით, შესაძლებელია, მასიური ვარსკვლავის შემადგენელი მატერია გრავიტაციული კოლაფსისას ისევ ბნელ ენერგიად გარდაიქმნებოდეს. ეს მცირემასშტაბიანი დიდი აფეთქების ერთგვარ უკუპროცესად შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ.

ამ საკითხის შესასწავლად მკვლევრებმა ნიკოლას მეიოლის სახელობის ტელესკოპზე დამონტაჟებული სპექტროსკოპი DESI გამოიყენეს. ეს ობსერვატორია მილიონობით გალაქტიკის მდებარეობას ყოველთვიურად აკვირდება, რათა სამყაროს გაფართოების შესახებ მონაცემები მოიპოვოს. ის შესაძლებლობას იძლევა, რომ კოსმოსის ევოლუციის განმავლობაში ბნელი ენერგიის სიმკვრივის ცვლილებაზე მეტი შევიტყოთ.

ბნელი ენერგიის შესახებ აღნიშნული მონაცემები მეცნიერებმა სამყაროს განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე შავი ხვრელების ზრდას შეადარეს და აღმოაჩინეს, რომ ეს ორი ფენომენი თანხვედრაშია. კერძოდ, მასიური ვარსკვლავების სიკვდილისას შავი ხვრელების წარმოქმნის პარალელურად კოსმოსში ბნელი ენერგიაც იმატებდა, ანუ შესაძლებელია, პირველი მეორის წყარო იყოს.

თუ ეს მოსაზრება მართებულია, მაშინ კოსმოლოგიის უმნიშვნელოვანეს კითხვას გაეცემა პასუხი. ამის მიუხედავად, რაიმე დასკვნის გამოსატანად კიდევ ბევრი დაკვირვება და ექსპერიმენტია საჭირო.

ავტორთა ნაშრომი გამოცემაში Journal of Cosmology and Astroparticle Physics გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსი

მარსზე გოგირდისგან შემდგარი ქვები აღმოაჩინეს

NASA-ს მარსმავალმა Curiosity მარსზე სუფთა გოგირდისგან შემდგარი ქვები იპოვა. აქამდე მეცნიერებმა იცოდნენ, რომ წითელ პლანეტაზე გოგირდის შემცველი მინერალები არსებობს, თუმცა სუფთა გოგირდი პლანეტაზე პირველად აღმოაჩინეს.

NASA-ში აზუსტებენ, რომ კრისტალები მაისში იპოვეს, როცა მარსმავალმა ერთ-ერთი ქვა გატეხა, რომელსაც შიგნით გოგირდისთვის დამახასიათებელი ყვითელი შეფერილობა ჰქონდა. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ სუფთა გოგირდის ფორმირებას განსაკუთრებული პირობები სჭირდება.

„მინდორში სუფთა გოგირდისგან შედგენილი ქვების პოვნა იგივეა, რაც უდაბნოში ოაზისის პოვნა. ამ აღმოჩენას ახსნა სჭირდება“, – განაცხადა Curiosity-ს მისიის თანამშრომელმა აშვინ ვასავადამ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსი

მკვლევრების თქმით, მათ უცხოპლანეტელების რადიოსიგნალების მიღების ახალი მეთოდი შეიმუშავეს

ახლომდებარე ვარსკვლავური სისტემა არამიწიერი სიცოცხლის ძიებაში შეიძლება დაგვეხმაროს.

The Astronomical Journal-ში გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, ასტრონომებმა შეიმუშავეს მეთოდი, რომელიც უცხოპლანეტელებზე “მონადირეებს” ბევრად უფრო მცირე გამტარიანობის რადიოსიგნალების დაფიქსირების საშუალებას მისცემს. საუბარია ისეთი სიგნალების დაჭერაზე, რომლებსაც ჩვენს კოსმოსურ ხომალდებთან კომუნიკაციისას ვიყენებთ.

მეთოდის გამოსაცდელად მკვლევრები დააკვირდნენ TRAPPIST-1-ის ვარსკვლავურ სისტემას, რომელიც ჩვენგან მხოლოდ 41 სინათლის წლითაა დაშორებული. მის ცენტრში არის წითელი ჯუჯა, გარშემორტყმული შვიდი კლდოვანი, დედამიწის ზომის ეგზოპლანეტით. საინტერესოა, რომ აქედან სამი პლანეტა სასიცოცხლო ზონაში ბრუნავს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ამ პლანეტებზე წყლის შენარჩუნება და შესაბამისად სიცოცხლის არსებობა შესაძლებელია.

მიუხედავად იმისა, რომ უშუალოდ უცხოპლანეტელების კვალი ვერ დააფიქსირეს, დადასტურდა, რომ ახლად შემუშავებული ტექნიკა მუშაობს. ეს ნიშნავს, რომ მეთოდის გამოყენება შესაძლებელია კოსმოსში ისეთი სიგნალების დასაჭერად, რომლებიც შორს გასაგზავნად არ იყო გათვლილი.

“ასეთ დროს ძირითადად ძლიერ სიგნალებს ვეძებთ. ჩვენს მიმღებებს მგრძნობელობის განსაზღვრული ზღვარი აქვს. ეს ნიშნავს, რომ უნებლიედ გაგზავნილი სიგნალის დაჭერა რთულია. თუმცა, ახალი ტექნოლოგიით ჩვენ შევძლებთ დავაფიქსიროთ ისეთი სიგნალები, რომლებსაც კოსმოსური ხომალდი აგზავნის”, — თქვა კვლევის წამყვანმა ავტორმა, ნიკ ტუსეიმ.

უცხოპლანეტელი ცივილიზაცია ჩვენსას რომ ჰგავდეს, მათ მიერ გაგზავნილი სიგნალებიც ჩვენი სიგნალების მსგავსი იქნება. საუბარია ზონდებისა და როვერების მიერ გაგზავნილ სიგნალებზე, რომლებსაც ნაკლები ენერგია სჭირდება. შესაბამისად, მათი დიდ მანძილებზე დაფიქსირება რთულია.

ამ პრობლემის აღმოსაფხვრელად მკვლევრები პლანეტების ოკულტაციას დაელოდნენ. ეს ხდება მაშინ, როდესაც ერთი პლანეტა მეორე პლანეტის წინ გადის (ჩვენი პერსპექტივიდან). ეს ერთი ციური სხეულიდან მეორე ციურ სხეულისადმი გაგზავნილი სიგნალის ჩაწერის საშუალებას იძლევა.

ერთ-ერთი ასეთი სიგნალის დაჭერის მიზნით, მკვლევრებმა Allan Telescope Array, რადიოტელესკოპების დიდი კომპლექტი გამოიყენეს. ასტრონომები TRAPPIST-1-ის სისტემას 28 საათის განმავლობაში აკვირდებოდნენ.

ასტრონომების პროგნოზით პლანეტებიდან 2200-მდე რადიოსიგნალი უნდა წამოსულიყო, რაც დაკვირვებასთან თანხვედრაში აღმოჩნდა.

აქედან უცხოპლანეტელების მიერ წარმოებული სიგნალი არცერთი იყო, თუმცა თავად ფაქტი, რომ ასტრონომებმა რადიოსიგნალების დაჭრა შეძლეს, ბევრ რამეზე მეტყველებს.

“TRAPPIST-1-ის სისტემა შედარებით ახლოს არის დედამიწასთან და ჩვენ გვაქვს დეტალური ინფორმაცია მისი პლანეტების ორბიტის შესახებ. ეს მას შესანიშნავ ბუნებრივ ლაბორატორიად აქცევს ახალი ტექნიკის შესამოწმებლად. მეთოდები და ალგორითმები, რომლებიც ჩვენ შევიმუშავეთ ამ პროექტისთვის, საბოლოოდ შეიძლება გამოვიყენოთ სხვა ვარსკვლავურ სისტემებზეც. ეს უცხო ცივილიზაციების აღმოჩენის შანსებს მნიშვნელოვნად ზრდის”, — აღნიშნულია კვლევაში.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსიკვლევები

კვლევა: პლანეტა მერკურიზე შესაძლოა ბრილიანტის 18 კილომეტრიანი მიწისქვეშა ფენა არსებობდეს

მეცნიერების კვლევის მიხედვით, პლანეტა მერკურიზე შესაძლოა ბრილიანტის 18 კილომეტრიანი სისქის ფენა არსებობდეს, – ამის შესახებ ინფორმაციას CNN ავრცელებს.

პლანეტა მერკური მზის სისტემის ყველაზე პატარა და მზესთან ყველაზე ახლო მყოფი პლანეტაა.

ჩინელი მკვლევრების აზრით, ბრილიანტის ფენა, სავარაუდოდ, მერკურის პლანეტის ჩამოყალიბების შემდეგ მალევე შეიქმნა, დაახლოებით 4.5 მილიარდი წლის წინ. ფენის ჩამოყალიბება სავარაუდოდ მტვრის, აირების, მაღალი წნევისა და ტემპერატურის ერთობლიობის შედეგია.

მეცნიერებმა, სპეციალური მანქანის მეშვეობით სხვადასხვა ნივთიერება შეაერთეს და ისეთი გარემო პირობებში შეუქმნეს, როგორიც პლანეტა მერკურიზეა აღმოჩენილი. მოგვიანებით, ნაერთებზე დაკვირვებისა და გარკვეული ტესტების ჩატარების შემდეგ კი აღმოაჩინეს, რომ ნაერთმა ქიმიური და მინერალური თვისებები შეიცვალა და კრისტალად გადაიქცა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსი

მილანში ასტრონავტებისთვის Prada-ს მიერ შექმნილი სკაფანდრები წარადგინეს

მილანში გამართულ ასტრონავტიკის საერთაშორისო კონგრესზე მოდის სახლმა Prada და კერძო კოსმოსურმა კომპანიამ პირველად წარადგინეს სკაფანდრი, რომელიც მთვარეზე დაჯდომისთვის იქნება გამოყენებული.

სკაფანდრები დამზადებულია ინოვაციური მასალისგან, რომელიც გაუძლებს როგორც ექსტრემალურ სიცხეს მთვარის განათებულ სამხრეთ პოლუსზე, ასევე დაბალ ტემპერატურებს რეგიონებში, რომლებიც მუდმივად ჩრდილშია.

ღია კოსმოსში კი ასტრონავტები ამ სკაფანდრებში სულ მცირე 8 საათის გატარებას შეძლებენ.

NASA-ს მისია Artemis III, რომლის ფარგლებშიც 1972 წლის შემდეგ პირველად ადამიანის მთვარეზე დაჯდომა იგეგმება, 2026 წლის შემოდგომაზე უნდა დაიწყოს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ასტრონომია - კოსმოსი

საიდან მოხვდა დედამიწაზე მეტეორიტების უმეტესობა?

დედამიწაზე მეტეორიტები ყოველდღიურად ცვივა. მათი მხოლოდ მცირე ნაწილის შემთხვევაშია ცნობილი ის სხეული, რომელსაც ისინი გამოყო, სანამ ჩვენს პლანეტაზე მოხვდებოდა. ასეთი ობიექტების უმრავლესობის შედგენილობა საერთო წარმომავლობაზე მიანიშნებს, რადიაციის კვალი კი მიუთითებს, რომ განცალკევება ახლო წარსულში მოხდა.

მეცნიერებმა მეტეორიტების წყაროების შესასწავლად კომპიუტერული სიმულაციები და ტელესკოპების მიერ ასტეროიდების შესახებ მოპოვებული მონაცემები შეაჯერეს. შედეგად დაადგინეს, საიდან მომდინარეობს მეტეორიტების 90%-ზე მეტი.

ყურადღება H და L ტიპის ქონდრიტებზე გამახვილდა, რომელთაგანაც პირველს რკინის მაღალი, მეორეს კი დაბალი შემცველობა გამოარჩევს. ისინი ჩვენს კოსმოსურ სამეზობლოში ყველაზე გავრცელებულია.

ატაკამის უდაბნოში აღმოჩენილი მეტეორიტი.

ფოტო: Jérôme Gattacceca/CNRS/CEREGE

მათი წარმომავლობა მარსსა და იუპიტერს შორის არსებული ასტეროიდთა სარტყლის 3 ჯგუფს დაუკავშირეს: მასალიას, კარინსა და კორონისს. გამოთვლებით გაირკვა ისიც, რომ პირველ ჯგუფში შეჯახებები 466 და 40 მილიონი წლის წინ მოხდა, დანარჩენ ორში კი — დაახლოებით 5.8 და 7.6 მილიონი წლის წინ.

ამის დასტური მტვრის მასები, ქონდრიტებზე დამჩნეული რადიაციის კვალი და ატმოსფეროში შემოსვლამდე მათი ტრაექტორიაა. ასტეროიდთა გვიანდელი შეჯახებების შედეგად მცირე ზომის ის ობიექტები უნდა წარმოქმნილიყო, რომლებიც დედამიწაზე ახლა ცვივა.

სპეციალისტებმა სხვაგვარი ქონდრიტებიც შეისწავლეს, რომლებიც ვერიტასის, პოლანასა და ეოსის ჯგუფებთან დააკავშირეს. ამით მეტეორიტების 90%-ზე მეტის წყარო გახდა ცნობილი. სამომავლოდ გეგმავენ, რომ დარჩენილი მეტეორიტების წარმომავლობაც გაარკვიონ.

ავტორთა ორი ნაშრომი (1,2) გამოცემაში Astronomy and Astrophysics გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 58
Page 1 of 58