ასტრონომია - კოსმოსი

იცოდით, რომ ასტეროიდების უდიდეს ნაწილს სწორედ იუპიტერი იზიდავს? პლანეტა იუპიტერს მზის სისტემის “ნაგავსაყრელს” უწოდებენ იმის გამო, რომ ასტეროიდების დიდ ნაწილს, რომელთაც დედამიწისთვის ზიანის მიყენება შეუძლია, იუპიტერის გრავიტაციული ველი შთანთქავს.

ასტრონომთა ნაწილის აზრით, დედამიწის საცხოვრებლად ვარგისიანობის ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ ის არის, რომ იუპიტერის მიზიდულობა გვიცავს ასტეროიდების ნაწილისგან. იუპიტერის სიახლოვის გარეშე,  გაცილებით უფრო ხშირად შეეჯახებოდა ჩვენს პლანეტას.

მაგრამ იუპიტერი ქმნის როგორც კარგ, ასევე ცუდ პირობებს დედამიწაზე საცხოვრებლად. მისი ძლიერი მიზიდულობის ძალა ხელს უშლის კოსმოსურ ქანებს, რომლებიც მის ახლოს ბრუნავენ, პლანეტაში გაერთიანდნენ. ამიტომ მზის სისტემას აქვს ასტეროიდული სარტყელი, რომელიც ასიათასობით მცირე ზომის მფრინავი ნამსხვრევისგან შედგება.

NASA-ს მკვლევრებმა შეძლეს გაერკვიათ, თუ როგორ შეუძლიათ გაზის გიგანტურ პლანეტებს, იუპიტერსა და ასევე სატურნს, თავიდან ააცილონ პლანეტებს, მათ შორის, დედამიწას ასტეროიდების ზემოქმედება. დასკვნების საფუძველზე, ეს პლანეტები აბალანსებენ მზის სისტემას და სხვა პლანეტებს იცავენ ასტეროიდებისგან.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

რატომ ვხედავთ მთვარის გარშემო ბეჭედს, მსუბუქ რკალებს? აღნიშნულ ფენომენს ხშირად უწოდებენ მთვარის ჰალოს ან ბეჭედს. რკალები მთვარის გარშემო წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც ატმოსფეროს ზედა ფენებში მთვარის შუქი გარდატყდება ქაოსურად ორიენტირებული მრავალკუთხედი ყინულის კრისტალების საშუალებით. ფენომენი ძალიან ჰგავს ცისარტყელას წარმოქმნას, თუმცა, მისგან განსხვავებით, რკალები ჩნდება ცაში დღის ნებისმიერ დროს – მზის ან მთვარის გარშემო. ჰალოს დანახვა წელიწადში 100-ჯერაც არის შესაძლებელი.
ჩვენ ცაზე ცისარტყელას დანახვა შეგვიძლია, რადგან მისი განსხვავებული ფერები განსხვავებული კუთხით აირეკლება. ასევე მთვარის შუქი იყოფა სხვადასხვა ფერებად, რადგან ყველა მათგანი განსხვავებული კუთხით იშლება.
ლეგენდის თანახმად, მთვარის რკალი არის წინამორბედი არამდგრადი ამინდების, განსაკუთრებით ზამთრის დღეებში. ჰალოები ჩნდებიან თხელი ღრუბლებით დაფარულ ცასთან ერთად, რამდენიმე დღით ადრე დიდ შტორმამდე.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა მთვარეზე წყლის ახალი წყარო აღმოაჩინეს. კერძოდ, აღმოჩნდა, რომ მთვარის ზედაპირზე კოსმოსური ქანების ძალადობრივი ზემოქმედების შედეგად წარმოქმნილ „მინის მძივებში“ წყალია, რაც, მეცნიერების განმარტებით, მთვარეზე ადამიანის მომავალი საქმიანობისთვის უძვირფასესს რესურსს წარმოადგენს.
წყლიანი „მინის მძივები“ მეცნიერებმა ჩინეთის მთვარის მისიის, Chang’e 5-ის ფაგრლებში მოპოვებულ მიწაში აღმოაჩინეს. ეს მბზინავი, მრავალფეროვანი „მინის მძივები“ ჩინეთის მისიის ფარგლებში მთვარიდან 2020 წელს დაბრუნებულ ნიმუშებში აღმოჩნდა.
მეცნიერთა გუნდის განმარტებით, იმის გამო, რომ არსებობს მილიარდობით, თუ არა ტრილიონობით. ასეთი „მძივი“, შეიძლება წყლის რაოდენობა მნიშვნელოვანი იყოს, მაგრამ მისი მოპოვება რთული იქნება.
„მთვარე გამუდმებით იბომბება იმპულსური ფაქტორებით – მაგალითად მიკრო მეტეორიტებითა და დიდი მეტეორიტებით – რომლებიც დარტყმის შედეგად „მინის მძივებს“ წარმოქმნიან,“ – განაცხადა ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის გეოლოგიისა და გეოფიზიკის ინსტიტუტის პლანეტოლოგი, სენ ჰუმ, რომელიც ჟურნალ Nature Geoscience-ში გამოქვეყნებული კვლევის თანაავტორი.
კვლევის ავტორები განმარტავენ, რომ შემომავალი კოსმოსური ქანების მიერ გამოდევნილი მდნარი მასალის გაგრილების შედეგად წარმოქმნილი „მძივები“ ყველგანაა. ვარაუდობენ, რომ წყლის მოპოვება შესაძლებელია მძივების გაცხელებით. საჭიროა მეტი კვლევები იმის დასადგენად, რამდენად შესაძლებელია ეს და, თუ ასეა, იქნება თუ არა წყალი უსაფრთხო დასალევად.
მეცნიერები აცხადებენ, რომ დასკვნები ეფუძნება მთვარიდან ჩამოტანილი მიწიდან შემთხვევითობის პრინციპით შერჩეულ 32 „მინის მძივს“,  მომავალში კი მეტი ნიმუშის შესწავლა მოხდება.

წყარო : apnews.com
reuters.com

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

დედამიწის ბიოსფერო შეიცავს სიცოცხლისთვის საჭირო ყველა ცნობილ ინგრედიენტს. ესენია: თხევადი წყალი, ენერგიის მინიმუმ ერთი წყარო და ბიოლოგიურად სასარგებლო ელემენტების და მოლეკულების მარაგები. თუმცა ამ ინგრედიენტების ნაწილი დედამიწის გარდა მზის სისტემაში სხვაგანაც გვხვდება.

მარსი – დედამიწის ერთ-ერთი ყველაზე მსგავსი პლანეტაა. მას აქვს 24.5-საათიანი დღე, პოლარული ყინულის ქუდები, რომლებიც ფართოვდება და იკუმშება სეზონების მიხედვით, და ზედაპირზე არსებული სხვადასხვა ქმნილება, რომელიც პლანეტის ისტორიის განმავლობაში წყალმა შექმნა.

მარსის ატმოსფეროში მეთანის და სამხრეთ პოლარული ყინულის ქუდის ქვეშ ტბის აღმოჩენა (რომელიც იცვლება სეზონების მიხედვით და დღის განმავლბაშიც კი) პლანეტას სიცოცხლის არსებობისთვის ძალიან საინტერესო კანდიდატად წარმოაჩენს.

აღსანიშნავია, რომ მეთანის არსებობა მნიშვნელოვანია, რადგან ის შეიძლება წარმოიქმნას ბიოლოგიური პროცესებით. მაგრამ მარსზე მეთანის რეალური წყარო ჯერჯერობით ცნობილი არაა.

ევროპა

იუპიტერის მთვარე „ევროპა“ 1610 წელს გალილლეო გალილეიმ აღმოაჩინა. ის დედამიწის მთვარზე ოდნავ მცირეა და გაზის გიგანტის გარშემო ყოველ 3.5 დღეში ერთხელ ერთ წრეს აკეთებს.

„ევროპის“ ზედაპირი წყლის ყინულის უკიდეგანო სივრცეა. ბევრი მეცნიერი ფიქრობს, რომ გაყინული ზედაპირის ქვეშ თხევადი წყლის ფენაა – გლობალური ოკეანე, რომლის გაყინვას ხელს უშლის სითბოს მოქცევა და ის შესაძლოა 100 კმ-ზე მეტი სიღრმის იყოს.

ამ ოკეანის ერთ-ერთი მტკიცებულებაა გეიზერები, რომლებიც ზედაპირზე ყინულის ბზარებიდან ამოიფრქვევა.

მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ამ ოკეანეების სამყაროს ფსკერზე  შეიძლება შეგვხვდეს ჰიდროთერმული ხვრელები და ოკეანის ფსკერის ვულკანები. დედამიწაზე ასეთი თვისებები ხშირად ძალიან მდიდარი და მრავალფეროვანი ეკოსისტემების დამადასტურებელია.

ენცელადი

„ევროპის“ მსგავსად ყინულით დაფარული მთვარეა, რომელზეც თხევადი წყლის მიწისქვეშა ოკეანე მდებრეობს.

„ენცელადი“ „სატურნის“ გარშემო ბრუნავს და პირველად მეცნიერების ყურადღება მის სამხრეთ პოლუსთან უზარმაზარი გეიზერების მოულოდნელი აღმოჩენის შემდეგ მიიპყრო.

ამ გეიზერებში არა მხოლოდ წყალი, არამედ ორგანული მოლეკულები და კლდოვანი სილიკატური ნაწილაკების პატარა მარცვლებიც აღმოაჩინეს, რომლებიც მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება არსებობდეს, თუ მიწისქვეშა ოკეანის წყალი ფიზიკურ კონტაქტში იყო კლდოვან ოკეანის ფსკერთან მინიმუმ 90 ˚C ტემპერატურაზე.

ეს ძალიან ძლიერი მტკიცებულებაა ოკეანის ფსკერზე ჰიდროთერმული ხვრელების არსებობის შესახებ, რომელიც უზრუნველყოფს სიცოცხლისთვის საჭირო ქიმიას და ენერგიის ლოკალიზებულ წყაროებს.

ტიტანი

„ტიტანი“ „სატურნის“ უდიდესი მთვრეა. ის ერთდერთი მთვარეა მზის სისტემაში, რომელსაც რეალური ატმოსფერო აქვს.  იგი შეიცავს რთული ორგანული მოლეკულების სქელ ფორთოხლისფერ ნისლსა და წყლის ნაცვლად მეთანის ამინდის სისტემას – სეზონური წვიმებით, მშრალი პერიოდებით და ქარისგან შექმნილი ზედაპირული ქვიშის დიუნებით.

მისიატმოსფერო ძირითადად აზოტისგან შედგება, ეს არის მნიშვნელოვანი ქიმიური ელემენტი, რომელიც გამოიყენება ცილების მშენებლობაში სიცოცხლის ყველა ცნობილ ფორმაში. რადარის დაკვირვებებმა დააფიქსირეს თხევადი მეთანისა და ეთანის მდინარეებისა და ტბებისს და სავარაუდოდ, კრიოვულკანების არსებობაც ( ვულკანის მსგავსი ქმნილებები, რომლებიც თხევადი წყალს აფრქვევენ და არა ლავას).

ეს იმაზე მეტყველებს, რომ „ტიტანს“, ისევე როგორც „ევროპასა“ და „ენცელადს“  თხევადი წყლის წყალქვეშა რეზერვი აქვს.

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ახალი გამოკვლევის თანახმად, სატურნის უდიდესი მთვარე პლანეტასთან საკმაოდ ახლოს „დაიბადა“, მაგრამ 4,5 მილიარდი წლის განმავლობაში მან გადაინაცვლა იქ, სადაც ამჟამად ორბიტაზე მოძრაობს, პლანეტადან 1.2 მილიონი კილომეტრის დაშორებით.

ახალი კვლევის ავტორები აცხადებენ, რომ სატურნის მთვარის ორბიტა სატურნისგან დაშორებით 100 ჯერ უფრო სწრაფად ინაცვლებს, ვიდრე ამას მეცნიერები ვარაუდობდნენ.

მთვარეები იმ პლანეტებზე, რომლების გარშემოც მოძრაობენ, მცირე ძალის გარვიტაციულ ზემოქმედებას ახდენენ. ამ გრავიტაციული ურთიერთქმედების შედეგი არის ის, რაც დედამიწაზე ოკეანეებში ტალღებს იწვევს. ამ მიზიდულობისგან დედამიწის შიგნით წარმოქმნილი ხახუნი ქმნის სითბოს, რომელიც ცვლის პლანეტის გრავიტაციულ ველს. ეს მთვარეს დედამიწისგან თანდათან, წელიწადში დაახლოებით 3.8 სანტიმეტრით აშორებს.

ტიტანი სატურნს იგივენაირად იზიდავს, თუმცა მეცნერები ფიქრობენ, რომ სატურნის შიგნით წარმოქმნილი ხახუნი უფრო სუსტია, ვიდრე დედამიწაზე და ეს პლანეტა სატურნის აირისებრი შემადგენლობის გამოა.

მანამდე ჩატარებულ კვლევაზე დაყრდნობით მეცნიერები ფიქრობედნენ, რომ მთვარე სატურნს წელიწადში 0.1 სანტიმეტრით შორდებოდა, თუმცა ახალმა კვლევამ აჩვენა, რომ ტიტანი სატურნს წელიწადში 100-ჯერ უფრო სწრაფად, 11 სანტიმეტრით შორდება.

კვლევის შედეგი თანხვედრაშია 2016 წელს ჯიმ ფულერის მიერ შეთავაზებულ თეორიასთან, რომლის თანახმად, ტიტანის გარე მიგრაცია გაცილებით სწრაფად ხდებოდა, ვიდრე ამას მანამდე ფიქრობდნენ. ამავე თეორიით, ტიტანი სატურნზე „გრავიტაციულ ზეწოლას“ ახდენს, რაც პლანეტის ვიბრირებას იწვევს, ამ ვიბრირებისგან წარმოქმნილი ენერგია კი მთვარეს უფრო სწრაფად გადააადგილებს, ვიდრე ამას აქამდე ფიქრობდნენ.

წყარო : space.com

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ეგზოპლანეტა „ცხელი იუპიტერების“ კლასიდან, რომელიც თავისი ვარსკვლავის ირგვლივ ერთ სრულ შემოვლას სულ რაღაც 18 საათის განმავლობაში ასრულებს.

ეს ყველაზე ხანმოკლე ორბიტალური პერიოდია, რომელიც მსგავსი ტიპის პლანეტაზე პირველად დააფიქსირეს. კვლევის შედეგები ჟურნალ Monthly Notices of the Royal Astronomical Society-ში გამოქვეყნდა.

პლანეტა NGTS-10b-ი დედამიწიდან დაახლოებით 1000 სინათლის წელიწადის მოშორებით პროექტის NGTS — Next-Generation Transit Survey-ის ფარგლებში აღმოაჩინეს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“ 

მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ იდუმალი რადიო სიგნალებიდან, რომლებიც მასიური სპირალური გალაქტიკიდან მოდიან, ერთ-ერთი – FRB 180916.J0158+65- ყოველ 16.35 დღეში მეორდება.
კანადელმა მეცნიერებმა კვლევა 2018 წლის 16 სექტემბრიდან 2019 წლის 30 ოქტომბრამდე ჩაატარეს და აღმოაჩინეს, რომ განმეორებადი სწრაფი რადიო აფეთქებებიდან (fast radio burst, FRB) ერთ-ერთი აღნიშნული პერიოდულობით მეორდება. უფრო ზუსტად, ამ ნიმუშის ერთი ან ორი აფეთქება ყოველ ერთ საათში ერთხელ 4 დღის მანძილზე მიმდინარეობს, მომდევნო 12 წელი კი სიჩუმეა.
მეცნიერების განმარტებით, სწრაფი რადიო აფეთქებების პერიოდულობის დადგენა წინგადადგმული ნაბიჯია იმს გასარკვევად, სად და რატომ ჩნდებიან ეს აფეთქებები და რა თვისებებით ხასიათდებიან ისინი.
შეგახსენებთ, 8 ახალი განმეორებადი სწრაფი რადიო აფეთქება მეცნიერებმა შარშან აღმოაჩინეს. მათი მტკიცებით, აფეთქებები მასიური სპირალური გალაქტიკიდან მოდის, რომელიც დედამიწისგან 500 მილიონი სინათლის წლითაა დაშორებული.

წყარო : edition.cnn.com

მასალა მოამზადა : თამარ ტაბატაძემ 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“ 

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ეგზოპლანეტა, რომელზეც რკინის წვიმა მოდის. ამის შესახებ Meduza წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, აღმოჩენა ასტრონომების საერთაშორისო გუნდმა გააკეთა 19 ინსტიტუტიდან. მათ პლანეტა WASP-76b-ს სპექტრის შესასწავლად ჩილეში მდებარე „ძალიან დიდ ტელესკოპზე“ (VLT) დამონტაჟებული ახალი ინსტრუმენტი ESPRESSO გამოიყენეს. გაზის გიგანტ WASP-76b-ზე წელიწადი 1.8 დღე გრძელდება.

თუმცა ეს მისი ყველაზე დიდი უცნაურობა არ არის. კვლევის შედეგად ასტრონომებმა დაადგინეს, რომ პლანეტის ერთ მხარეს რკინის ორთქლი ამოდის.

მეცნიერებმა ეს მოვლენა ასე ახსნეს: პლანეტის ის მხარე, რომელიც ვარვსკვლავისკენ არის მობრუნებული +2400 С გრადუსამდე ცხელდება.ეს ტემპერატურა საკმარისია არა მარტო რკინის დასადნობად, არამედ მის ასაორთქლებლად, რის შემდეგაც რკინა ატომებად იშლება და პლანეტის ზედაპირიდან მის ატმოსფეროში ხვდება.

პლანეტის ბნელ მხარეზე ცივა, რაც იმას ნიშნავს, რომ დღისა და ღამის ზღვარზე ეკვატორის პარალელურად, აღმოსავლეთიდან დასავლეთის მიმართულებით უძლიერესი ქარები უბერავს. როცა ტელესკოპი პლანეტას სწავლობდა, მისკენ ბნელი მხარე იყო მობრუნებული. მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ქარს რკინის ორთქლი დღის მხარეს გადააქვს, რადგან ნათელი მხარის შესწავლისას ქარში რკინის ორთქლი აღარ ფიქსირდება. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ორთქლი გაცივდა, მისი კონდენსირება მოხდა და ის პლანეტის ზედაპირზე რკინის წვეთების სახით დაილექა.

ასტრონომები აცხადებენ, რომ ეს აღმოჩენა მათ ეგზოპლანეტების შემდგომ შესწავლაში დაეხმარება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

NASA-ს მეცნიერებმა ასტეროიდი Psyche 16 აღმოაჩინეს, რომელიც პლატინისგან, რკინისგან, ნიკელისგან და ოქროსგან შედგება.

ძვირფასი ლითონების ღირებულება, როგორც სპეციალისტები აფასებენ, 10 ათასი კვადრილიონი აშშ დოლარია.

ასტეროიდზე არსებული ძვირფასი მეტალები საკმარისი იქნება იმისათვის, რომ დედამიწაზე მაცხოვრებელი ყოველი ადამიანი მილიარდერი გახდეს.

თუმცა, იმ შემთხვევაში, ასტეროიდის ყველა ძვირფასი მეტალი დედამიწაზე რომ აღმოჩნდეს, ნედლი საქონლის ფასებს კოლაფსი ელის. ეს გამოიწვევს მსოფლიო ეკონომიკის სრულ დაშლას.

NASA გეგმავს, რომ ასტეროიდზე მისია 2022 წელს გაუშვას. მის ორბიტამდე ფრენა 2027 წლამდე გასტანს, ხოლო თავად ასტეროიდზე გაჩერების დროს მინიმუმ 20 თვე დასჭირდება.

წყარო : ipress.ge

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”