ასტრონომია - კოსმოსი

სად მიდის კოსმოსური ნაგავი, რომელიც სატელიტების, კოსმოსური ხომალდების, ზონდებისა და
კოსმონავტების მიერ კოსმოსში იგზავნება? ყოველწლიურად უფრო მეტი კომპანია და მთავრობა
აგზავნის კოსმონავტებსა და ხომალდებს სხვადასხვა მისიით კოსმოსში, ობიექტთა დიდი ნაწილი
დასაწვავად დედამიწის ატმოსფეროში იგზავნება, დიდი ნაწილი კი კვლავაც იქ რჩება, რაც
დედამიწისთვის პრობლემას წარმოადგენს.
უტაის უნივერსიტეტის პროფესორის, ჯეიკ ებოტის პროგნოზით, შესაძლოა საქმე იქამდეც კი
მივიდეს, რომ დედამიწის ირგვლივ მოძრავი კოსმოსური ნაგვისგან დედამიწას სატურნის მსგავსი
რგოლები გაუჩნდეს. ევროპულ კოსმოსურ სააგენტოზე დაყრდნობით, ორბიტაზე კოსმოსური
ნამსხვრევების უდიდესი ნაწილი ერთ მილიმეტრზე დიდი ზომისაა.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

დედამიწა გარემომცველ მზის სისტემასთან ნივთიერებებს მუდმივად მიმოცვლის. მაშასადამე,
დედამიწა ნივთიერებებს მუდმივად გასცემს და იღებს, ჩნდება კითხვა: რა ემართება მის ზომას,
იმატებს თუ მცირდება?
NASA-ის ლანგლის კვლევითი ცენტრის მეცნიერს, გიომ გრონოფს თუ დავუჯერებთ, დედამიწის
აირები კოსმოსში გაედინება, ამიტომაც ჩვენი პლანეტა — კონკრეტულად კი ატმოსფერო —
პატარავდება, თუმცა, არა მნიშვნელოვნად. მიუხედავად იმისა, რომ დედამიწა 4,5 მილიარდი წლის
წინ შეიქმნა, მეტეორები და მეტეორიტები მუდამ ეცემა მასზე და მისი მასის შემადგენელი ნაწილი
ხდება, მაშასადამე, მატება შეინიშნება.
რაც შეეხება ატმოსფეროს დისიპაციას, რაც აირების კოსმოსში გაბნევის შედეგად ატმოსფეროს
გაქრობას გულისხმობს, როგორც გრონოფი ამბობს, ეს ფროცესი აორთქლების მსგავსია, მაგრამ
განსხვავებული მასშტაბებით. ამ დროს ატმოსფეროში ჟანგბადის, წყალბადისა და ჰელიუმის
ატომები მზისგან საკმარის ენერგიას შთანთქავს და ატმოსფეროს უსხლტება.
მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ მეტეორთა დაჯახებით დედამიწას წლიურად დაახლოებით 15 ათასი
ტონა ემატება. ატმოსფეროს დისიპაციის ხარისხი კი დაახლოებით 75 ათას ტონას შეადგენს.
მაშასადამე, დედამიწა ყოველწლიურად დაახლოებით 60 ათას ტონას კარგავს, თუმცა, დედამიწის
ზომიდან გამომდინარე ეს ძალიან მცირეა და საფრთხეს არ წარმოადგენს.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

კოსმოსურმა ტელესკოპმა „ჰაბლმა“ მზის სისტემის გიგანტების ტრადიციული ფოტოები გადაიღო. ამის შესახებ Science Alert-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, ტელესკოპი სამყაროს შორეულ ადგილებს სწავლობს, თუმცა ყოველწლიურად მცირე პაუზას იღებს და მის ფოკუსში მზის სისტემა, კერძოდ კი გიგანტი პლანეტები – იუპიტერი, სატურნი, ურანი და ნეპტუნი ხვდება, წლის ბოლოს კი NASA ამ ფოტოებს აქვეყნებს.

წლევანდელი სურათები სექტემბერსა და ოქტომბერშია გადაღებული.

სატურნი

იუპიტერი

ნეპტუნი

ურანი

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მარსის გარშემო მოძრავი კოსმოსური ზონდის Trace Gas Orbiter-ის (TGO) მიერ შეგროვებული მონაცემების ანალიზის დროს მეცნიერებმა წითელ პლანეტაზე მდებარე, „მარინერის ხეობების“ სახელწოდებით ცნობილ კანიონთა უდიდეს სისტემაში წყალი აღმოაჩინეს. ამის შესახებ დეტალური ნაშრომი ​2022 წლის მარტში გამოქვეყნდება გამოცემა.

დედამიწისკენ ორი  “პოტენციურად საშიში” ასტეროიდი მოფრინავს. გამოცემა The Sun-ის ინფორმაციით, პირველი – სახელად 2013 YD48 ბიგ ბენის ზომისაა და დედამიწასთან 11 იანვარს გაივლის, ხოლო მეორე 18 იანვარს.

დედამიწასთან ჩავლის დროს ეს ასტეროიდი ჩვენი პლანეტიდან 0.013 ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე იქნება, რაც NASA-ს მკვლევარების გამოთვლებით “ყველზე ახლო მანძილად” ითვლება.

The Sun-ი წერს, რომ იანვრის განმავლობაში დედამიწას კიდევ 3 სხვადასხვა ასტეროიდი ჩაუვლის, თუმცა ისინი ბევრად პატარა ზომის არიან.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ისტორიაში პირველად, ამერიკის შეერთებული შტატების აერონავტიკისა და კოსმოსის კვლევის ეროვნული სააგენტოს (NASA) ზონდი, სახელად “Parker Solar Probe”, მზესთან წარმოუდგენლად ახლოს მივიდა და ატმოსფეროს ზედა ფენა გაიარა, ე.წ. გვირგვინი.
იმის გამო, რომ მზეს მყარი ზედაპირი არ გააჩნია, მისიის მთავარი მიზანი ე.წ. გვირგვინამდე მიღწევა იყო. მზეს ცხელი ატმოსფერო აქვს, რომლის ფარგლებშიც გრავიტაცია და მაგნიტური ველი მატერიას ერთად უყრის თავს. მაღალი ტემპრეტურისა და წნევის გამო ნივთიერებების ნაწილს მოშორებით უბიძგებს, სადაც ატმოსფეროს საზღვარი მდებარეობს. აქ უკვე ვაწყდებით მზის ქარს, ანუ დამუხტულ ნაწილაკებს.
მეცნიერებისთვის ზემოთ აღნიშნული მიჯნა წარმოადგენდა ინტერესის ობიექტს. ახლა კი გაირკვა, რომ საზღვარი ობიექტის ზედაპირიდან დაახლოებით 13 მილიონ კილომეტრ მანძილზე გვხვდება და ის NASA-ს ზონდმა წარმატებით გადაკვეთა.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ასტროფოტოგრაფ ენდრიუ მაკკართის თქმით, მან “მზის ყველაზე სუფთა ფოტო” გადაიღო. ფოტოგრაფმა მზის სისტემის 150 000 ინდივიდუალური გამოსახულება მოამზადა და შესაბამისად, ფოტო უზარმზარი მოცულობისაა. ის 300 მეგაპიქსელისგან შედგება, 30-ჯერ უფრო დიდია, ვიდრე სტანდარტული კამერის გამოსახულება. და თუ ახლო კადრით კარგად დავაკვირდებით, მზის უმცირესი დეტალების გარჩევაც კი შესაძლებელია.

გადაღების პროცესი მარტივი ნამდვილად არ არის. საჭიროა სპეციალური ტელესკოპი ორი ფილტრით, რომ თავიდან აიცილონ ხანძარი და ფოტოგრაფს მხედველობის პრობლემები არ შეექმნას.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ჩინეთის კოსმოსურმა სააგენტომ დედამიწის ბუნებრივი თანამგზავრის შესასწავლად გაუშვა “Yutu-2”, რომელმაც უცნაური, კუბის ფორმის ობიექტი დააფიქსირა.
როვერმა დაახლოებით 80 მეტრის მოშორებით არსებული ობიექტი მთვარის “ბნელ მხარეს”, რომელიც დედამიწიდან არასდროს ჩანს, მიმდინარე წლის ნოემბერში გადაიღო, თუმცა, ფოტო საკმაოდ ბუნდოვანი აღმოჩნდა. ინტერესის დასაკმაყოფილებლად Yutu-2 უკეთესი მასალის მოპოვებას შეეცდება, რასაც 2-3 თვე დასჭირდება. ამის მიზეზი ის გახლავთ, რომ აპარატი ორი კვირის განმავლობაში ფუნქციონირებას წყვეტს, როდესაც მთვარეზე ღამეა. ასევე მაშინაც, როცა ის მზის მცხუნვარების გამო გადახურების საფრთხის წინაშეა.
სპეციალისტების მოსაზრებით, მთვარეზე დაფიქსირებული ობიექტი, სავარაუდოდ, არის დიდი ზომის ლოდი, რომელმაც ფორმა სხვა სხეულთან შეჯახების შედეგად მიიღო.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მიმდინარე წლის 11 დეკემბერს დედამიწას “პოტენციურად საშიში” ასტეროიდი მოუახლოვდება, თუმცა, მეცნიერების თქმით, პანიკის საფუძველი არ არის, რადგან ასტეროიდი პლანეტას უსაფრთხო მანძილზე ჩაუვლის.
“პოტენციურად საშიში” ეწოდება კოსმოსურ ობიექტს, რომელიც 140 მეტრზე დიდია და რომლის ორბიტაც დედამიწის ორბიტასთან 7.5 მილიონ კილომეტრზე ნაკლები მანძილით გადაიკვეთება. ამერიკელი ასტრონომის, ელეანორ ჰელინის მიერ აღმოჩენილი “4660 Nereus-ის” დიამეტრი 330 მეტრს შეადგენს და 11 დეკემბერს დედამიწას 3.93 მილიონ კილომეტრ მანძილზე ჩაუვლის. აღნიშნული დისტანცია მთვარესა და დედამიწას შორის მანძილზე დაახლოებით 10-ჯერ დიდია.
ასტეროიდი “4660 Nereus” დედამიწას თითქმის ყოველ 10 წელში ერთხელ უახლოვდება. ყველაზე ახლოს დედამიწასთან 2060 წლის 14 თებერვალს მოვა და მისგან მხოლოდ 1.2 მილიონი კილომეტრი დაგვაშორებს.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მთვარეს ატმოსფერო აქვს, მაგრამ ძალიან თხელია და ძირითადად წყალბადის, ნეონისა და არგონისგან შედგება. მთვარის ატმოსფერო არ არის იმ სახის აირთა ნარევი, რომელსაც ჟანგბადზე დამოკიდებული ძუძუმწოვრების, ადამიანების, სიცოცხლის უზრუნველყოფა შეუძლია. თუმცა, მთვარეზე დიდი რაოდენბით ჟანგბადიც არის, მაგრამ არა აირად ფორმაში, არამედ რეგოლითში ჩაჭედილი — ქანებისა და წმინდა მტვრის ფენაში, რომელიც მთვარის ზედაპირს ფარავს.
მივიღებთ თუ არა ადამიანების მთვარეზე სიცოცხლისთვის საკმარის ჟანგბადს, თუკი ამ რეგოლითიდან ჟანგბადის გამოყოფას შევძლებთ?
მთვარის რეგოლითის თითოეული კუბური მეტრი, საშუალოდ, 1.4 ტონა მინერალს შეიცავს, მათ შორის დაახლოებით 630 კილოგრამ ჟანგბადს. NASA-ში ირწმუნებიან, რომ ადამიანებს არსებობისთვის დღეში დაახლოებით 800 გრამი ჟანგბადი სჭირდებათ. ასე რომ, 630 კგ ჟანგბადი ერთ ადამიანს, დაახლოებით, ორ წელიწადს ეყოფა. ახლა დავუშვათ, რომ მთვარეზე რეგოლითის საშუალო სიღრმე დაახლოებით 10 მეტრია და ჩვენ შეგვიძლია მისგან მთელი ჟანგბადის ამოღება. ეს ნიშნავს, რომ მთვარის ზედაპირის ზედა 10 მეტრიდან მიღებული ჟანგბადი დედამიწაზე მცხოვრებ 8 მილიარდ ადამიანს დაახლოებით 100 000 წელიწადს ეყოფოდა. ზემოთ თქმული, რასაკვირველია, დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რამდენად ეფექტურად მოვახერხეთ ჟანგბადის მოპოვებასა და გამოყენებას. რეგოლითიდან ჟანგბადის მოპოვება მნიშვნელოვან სამრეწველო აღჭურვილობას საჭიროებს. პირველ რიგში ლითონის მყარი ოქსიდები თხევად ფორმაში უნდა
გადავიყვანოთ სითბოს გამოყენებით, ან მისი გამხსნელებთან ან ელექტროლიტებთან კომბინაციით.
დედამიწაზე ამისთვის საჭირო ტექნოლოგია არსებობს, მაგრამ ამ აპარატის მთვარეზე გადატანა და მის ასამუშავებლად საკმარისი ენერგიის გამომუშავება დიდი გამოწვევა იქნება.

წყარო : sciencealert.com

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”