ასტრონომია - კოსმოსი

ასტრონომებმა ჩვენი გალაქტიკის საზღვრებს მიღმა პლანეტის არსებობის ნიშნები პირველად აღმოაჩინეს. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, ამ ეტაპზე თითქმის 5 ათასი ეგზოპლანეტაა აღმოჩენილი, თუმცა ყველა მათგანი ირმის ნახტომშია. ახლა კი მეცნიერებმა, NASA-ს რენტგენული ტელესკოპის Chandra-ს მეშვეობით გალაქტიკაში М51 სატურნის ზომის პლანეტა იპოვეს. ეს გალაქტიკა ირმის ნახტომიდან დაახლოებით 28 მილიონი სინათლის წელიწადის მანძილზეა.

ორმაგ სისტემაში M51-ULS-1 ნეიტრონული ვარსკვლავი ან შავი ხვრელია, რომლის ირგვლივაც კომპანიონი-ვარსკვლავი ბრუნავს. ეს ტრანზიტი დაახლოებით 3 საათის განმავლობაში გრძელდებოდა, რა დროსაც სისტემის რენტგენული გამოსხივება ნულამდე დაეცა. ამ და სხვა მონაცემებზე დაყრდნობით, ასტრონომებმა დაასკვნეს, რომ ორმაგი სისტემის ირგვლივ, ორი ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე სატურნის ზომის პლანეტა ბრუნავს.

თუმცა სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ მათ დასკვნებს მეტი შემოწმება სჭირდება და იმედს გამოთქვამენ, რომ ამას სხვა ასტრონომები გააკეთებენ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

NASA მთვარეზე ინტერნეტის გაყვანას გეგმავს. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, დედამიწის ბუნებრივი თანამგზავრის ათვისება ამერიკული კოსმოსური პროგრამის ერთ-ერთი პრიორიტეტია. თავიდან მთვარეზე უპილოტო კოსმოსურ აპარატებს გაგზავნიან, შემდეგ კი ასტრონავტებს. ინტერნეტი დედამიწასთან მათ კავშირს უზრუნველყოფს.

გეგმის თანახმად, ასტრონავტები მთვარეზე დიდი ხნით დარჩებიან, მათ მიერ შეგროვილი მონაცემების გადმოსაცემად კი არსებული რადიოარხების სიმძლავრე საკმარისი არ იქნება. პროგრამა LunaNet მთვარის ზედაპირზე კავშირის გადამცემი რამდენიმე კვანძის განთავსებას ითვალისწინებს. დედამიწის WiFi-სგან განსხვავებით ის უფრო მდგრადი იქნება, ამასთან, კვანძები შეგროვილი ინფორმაციის შენახვასაც შეძლებენ.

ეს ტექნოლოგია ტესტირებას დედამიწაზე გადის. NASA-ს საპილოტე პროგრამა ოჰაიოს შტატის ყველაზე მსხვილ ქალაქში, კლივლენდში ხორციელდება.

ამერიკელი ასტრონავტები მთვარეზე 1969 და 1972 წელს იმყოფებოდნენ. 2017 წელს კი ქვეყნის პრეზიდენტმა, დონალდ ტრამპმა დედამიწის თანამგზავრის ათვისების აუცილებლობის შესახებ დირექტივას მოაწერა ხელი. დოკუმენტის თანახმად, 2021 წლის ნოემბრიდან 2022 წლის იანვრამდე მთვარეზე უპილოტო კოსმოსური აპარატი Artemis-1 გაემგზავრება, მომდევნო 5 წლის განმავლობაში კი თანამგზავრზე ასტრონავტები გაფრინდებიან.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

დედამიწის ორბიტაზე მოძრავი ჩინური კოსმოსური სადგურის, Tiangong-ის ეკიპაჟის ახალი წევრების ვინაობა უკვე ცნობილია. მისიის(Shenzhou 13)ფარგლებში კოსმოსში გაემგზავრება პირველი ჩინელი ქალი ასტრონავტი. 41 წლის ვან იაპინი სამკაციანი გუნდის წევრია და მას პარტნიორობას გაუწევენ კაცი კოლეგები — ჟაი ჟიგანი და იე გუანგფუ.
კოსმონავტები 6 თვეს გაატარებენ Tiangong-ში, სადაც სხვადასხვა ხელსაწყოს ფუნქციონირებას შეამოწმებენ, გრავიტაციულ თუ სამედიცინო ექსპერიმენტებს ჩაატარებენ. ვან იაპინი კი გახდება პირველი ჩინელი ქალი, რომელიც ღია კოსმოსში გავა. ასევე აღსანიშნავია, რომ ისტორიაში პირველად, კოსმონავტები კოსმოსში ჩინურ ახალ წელს იზეიმებენ.

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

საკულტო სერიალის „ვარსკვლავური გზა“ მთავარი როლის შემსრულებელი, მსახიობი უილიამ შატნერი დღეს კოსმოსში გაემგზავრება. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, მსახიობი დედამიწიდან Amazon-ის დამფუძნებლის, ჯეფ ბეზოსის Blue Origin-ის რაკეტით გაფრინდება. მასთან ერთად კოსმოსში Blue Origin-ის ვიცე-პრეზიდენტი ოდრი პაუერსი, სატელიტური კომპანია Planet-ის თანადამფუძნებელი კრი ბოშუიზნი და კორპორაცია Dassault Systèmes-ის ხელმძღვანელი გლენ დე ვრისი იმოგზაურებენ.

რაკეტა სტარტს რამდენიმე საათში აიღებს, ფრენა კი სულ 10 წუთს გაგრძელდება. 90 წლის შატნერი ყველაზე ასაკოვანი ასტრონავტი გახდება.

„ვარსკვლავური გზა“ (Star Trek) პირველად ეთერში 1966 წელს გავიდა. 1979 წლიდან გამოჩნდა სრულმეტრაჟიანი ფილმებიც. დღეისთვის გადაღებულია 7 ტელესერიალი (მათ შორის ერთი — ანიმაციური) და 15 სრულმეტრაჟიანი ფილმი. შატნერმა სერიალში კოსმოსური ხომალდის USS Enterprise​ კაპიტნის, ჯეიმს კირკის როლი შეასრულა.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კომეტა, რომელიც მეცნიერებს თავდაპირველად ჯუჯა პლანეტა ეგონათ, ჩვენი მზის სისტემის გარეთა რეგიონიდან გვიახლოვდება. ის დედამიწისთვის საფრთხის შემცველი არაა, რადგან მზეს დაახლოებით იმ დისტანციაზე ჩაუვლის, რომელიც ამ უკანასკნელსა და სატურნის ორბიტას შორისაა. ამ დროს მკვლევრებს ე.წ. ოორტის ღრუბლის შემადგენელი ამ გიგანტური ობიექტის შესწავლის უპრეცედენტო შესაძლებლობა მიეცემათ.

აღსანიშნავია, რომ 155 კილომეტრი დიამეტრის მქონე, C/2014 UN271 Bernardinelli-Bernstein-ად წოდებული კომეტა ჩვენთვის ცნობილი ყველაზე დიდი ზომის მსგავსი ასტრონომიული სხეულია და ის მზის სისტემას 3 მილიონი წელია, არ სწვევია.

ადგილი, საიდანაც ის მოდის, საკმაოდ ბნელი და შორეულია, ხოლო იქ არსებული ობიექტები სიდიდით ნამდვილად არ გამოირჩევიან. სწორედ ამიტომ, ოორტის ღრუბლიდან მომავალ უზარმაზარ კომეტაზე დაკვირვება სპეციალისტებისთვის სერიოზული გამოწვევაა.

C/2014 UN271 Bernardinelli-Bernstein მეცნიერებმა ბნელი მატერიის კვლევის (DES) ფარგლებში შენიშნეს, როცა ცის სამხრეთ ნახევარსფეროს ასობით ღამის განმავლობაში ინფრაწითელ და ახლო ინფრაწითელ სპექტრში აკვირდებოდნენ. მათ მთავარ სამიზნეებს მაშინ გალაქტიკები და ზეახალი ვარსკვლავები წარმოადგენდნენ, რომელთა მეშვეობითაც სამყაროს გაფართოებაზე მეტის გაგება სურდათ.

ამის მიუხედავად, აშშ-ის პენსილვანიის უნივერსიტეტში მომუშავე ასტრონომებმა მონაცემებში სხვა კოსმოსური სხეულებიც აღმოაჩინეს. მათ შორის იყო ზემოხსენებული კომეტაც, რომელიც მათ სახელს ატარებს. მის მახასიათებლებზე ისინი სამეცნიერო პორტალზე arXiv ახლახან გამოქვეყნებულ ნაშრომში საუბრობენ.

ფოტო: JPL Solar System Dynamics
მკვლევართა ანალიზის მიხედვით, C/2014 UN271 Bernardinelli-Bernstein-მა ამჟამინდელი ტრაექტორიით მოძრაობა მაშინ დაიწყო, როცა მზისგან 40 400 ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე იმყოფებოდა. თუმცა, აღმოჩენის მომენტში მას მნათობისგან 29 ასტრონომიული ერთეული აშორებდა.

გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, ის მზესთან ყველაზე ახლოს 2031 წელს მივა, როცა მათ შორის დისტანცია 10.97 ასტრონომიული ერთეული იქნება (შედარებისთვის, ჩვენი ვარსკვლავისა და სატურნის ორბიტის შემთხვევაში ეს დისტანცია 9.5 ასტრონომიული ერთეულია).

ნაშრომის ავტორები იმედოვნებენ, რომ ამ გიგანტური კომეტის შესწავლა ჩვენი მზის სისტემის ფორმირებისა და განვითარების შესახებ მნიშვნელოვანი მონაცემების მოპოვებაში დაგვეხმარება.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

აშშ-ის აერონავტიკისა და კოსმოსის კვლევის ეროვნული სააგენტოს (NASA) მიერ დედამიწის ორბიტაზე გაშვებული ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპი იუპიტერის დიდ წითელ ლაქას უკვე 10 წელზე მეტია აკვირდება. მზის სისტემის აირის გიგანტად წოდებულ ციურ სხეულზე წარმოქმნილი ეს უზარმაზარი შტორმი ჩვენს პლანეტას ზომით აღემატება. მიუხედავად იმისა, რომ მას ადამიანები 150 წლის განმავლობაში იკვლევენ, ამ საკითხის გარშემო მაინც მრავალი პასუხგაუცემელი კითხვა არსებობს.

ახლა კი, აშშ-ის კალიფორნიის უნივერსიტეტში მომუშავე მეცნიერებმა მის შესახებ ახალი ინფორმაცია მოიპოვეს. ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპის მიერ შეგროვებულ მონაცემებზე დაყრდნობით, ისინი აცხადებენ, რომ დიდი წითელი ლაქის გარეთა წრეში საათის ისრის საწინააღმდეგო მიმართულებით მოძრავი ქარი 2009-დან 2020 წლამდე პერიოდში 8 პროცენტით დაჩქარდა.

NASA-ს ცნობით, შტორმის საზღვართან ახლოს ქარი საათში 643 კილომეტრზე მეტი სიჩქარით გადაადგილდება, ხოლო ლაქის შიდა რეგიონში განლაგებულ წრეში ის პირიქით, უფრო და უფრო ნელა მოძრაობს.

დედამიწაზე ამგვარ მოვლენებს ხელოვნური თანამგზავრებისა და თვითმფრინავების მეშვეობით ვადევნებთ თვალს, თუმცა იუპიტერის შემთხვევაში საქმე სხვაგვარადაა. მის მახლობლად ასეთი დანიშნულების აპარატი არაა გაგზავნილი, ამიტომ დიდ წითელ ლაქაში მქროლავი ქარის მახასიათებლების მუდმივი გაზოვმა შეუძლებელია. ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპი ერთადერთი ხელსაწყოა, რომლის დროითი დაფარვა და სივრცითი გარჩევადობა შტორმში მოქმედი ქარის დეტალურად შესწავლის საშუალებას იძლევა.

ამ ყველაფრის წყალობით, თითოეულ წელიწადში 2.5 კმ/სთ-ზე ნაკლები სიჩქარის სხვაობის გამოვლენაა შესაძლებელი. ეს კი საკმაოდ მცირე ცვლილებაა, რომლის შესამჩნევადაც მრავალწლიანი მონაცემებია საჭირო. ამ უკანასკნელით სწორედ ჰაბლი გვამარაგებს.

და მაინც, იუპიტერის დიდი წითელი ლაქის შესახებ ჯერ კიდევ ცოტა რამ ვიცით. ამ ეტაპზე გაურკვეველია, რა იწვევს ქარის მოძრაობის აჩქარებას, რადგან უცნობია, რა იმალება მის ქვემოთ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

აშშ -ის კოსმოსურმა სააგენტომ დაადასტურა, რომ მისმა კოსმოსურმა ხომალდმა Perseverance- მა მარსზე კლდის ქანის პირველი ნიმუში მოიპოვა.
მეცნიერების თქმით, ეს არის ისტორიული მომენტი, ვინაიდან პირველად ხდება, რომ სხვა პლანეტის კლდის ნაწილს დედამიწაზე ჩამოსატანად ამზადებენ.
ნასა-ს ხომალდს ევალება,მომდევნო ერთი წლის ოცზე მეტი ასეთი ნიმუში შეაგროვოს. Perseverance-ის დედამიწაზე დაბრუნება აშშ -სა და ევროპის ერთობლივი ძალისხმევით ათწლეულის ბოლოსთვის იგეგმება.
ნასას Perseverance მარსზე, ჯეზეროს კრატერზე, მიმდინარე წლის თებერვალში დაეშვა.
ის აღჭურვილია სპეციალური სისტემით, რომელიც იღებს ბურღით დაჭრილ კლდის თითის ზომის ნაწილს და ტიტანის მილში ათავსებს. ამ ცილინდრის დახურვამდე ხომალდი ჰქმნის იმის გამოსახულებას, რაც მილშის. სწორედ ამ გზით დაადგინეს მეცნიერებმა აგვისტოში, რომ მილში ნიმუში არ იყო, ვინაიდან მექანიზმმა კლდის ქანი გააფხვიერა და ის უკან, გაბურღული ხვრელის გარშემო დაცვივდა.
კრატერი ჯეზერო მარსის ეკვატორის ჩრდილოეთით მდებარეობს. ვარაუდობენ, რომ იქ მილიარდობით წლის წინ ტბა იყო. მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ჯეზეროს დანალექები ქანები, შესაძლოა, უძველესი მიკრობული ცხოვრების კვალს ინახავდეს, რაც მათ მნიშვნელოვან ინფორმაციას მიაწვდის წითელი პლანეტის შესახებ.

წყარო : bbc.com
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა ივლისის თვეში პირველად დააფიქსირეს შავი ხვრელის უკნიდან მომავალი სინათლე,
რაც მათთვის ნამდვილად მოულოდნელი იყო. თუმცა, აინშტაინის ფარდობითობის ზოგადი თეორია
ამას წინასწარმეტყველებდა და რომლის თანახმადაც, შავი ხვრელების უმძლავრესი გრავიტაციული
და მაგნიტური ველები სივრცის, ასევე სხივების გამრუდებას იწვევენ, მაგრამ არ არსებობდა
მტკიცებულება ამასთან დაკავშირებით.
სპეციალისტები დედამიწიდან 800 მილიონი სინათლის წლით დაშორებული გალაქტიკის ცენტრში
არსებული შავი ხვრელის გარშემო ფორმირებულ გვირგვინს იკვლევდნენ, როდესაც სუსტი სხივები
შენიშნეს. ეს შავი ხვრელის უკნიდან მომავალი სინათლის ანარეკლი იყო.
ნებისმიერი სინათლე, რომელიც შავ ხვრელში ხვდება, უკან ვერ ბრუნდება, შესაბამისად, შავი
ხვრელის მიღმა ვერ უნდა ვხედავდეთ ვერაფერს, ამას ამბობს სტენფორდის უნივერსიტეტის
ასტროფიზიკოსი დენ უილკინსი.
სტენფორდის ფიზიკის პროფესორი ასევე შენიშნავს, რომ 50 წლის წინ, როდესაც ასტროფიზიკოსები
მოსაზრებებს გამოთქვამდნენ, თუ როგორ შეიძლებოდა ემოქმედა მაგნიტურ ველს შავი ხვრელის
მიმდებარედ, ვერც კი წარმოედგინათ, რომ მათი თვალით დაკვირვებას შეძლებდნენ ერთ დღეს და
ფარდობითობის თეორიას მოქმედებაში მოყვანილს იხილავდნენ.

წყარო: edition.cnn.com

მასალა მოამზადა: ნინი ხეცურიანმა

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ჩინეთმა მარსზე მომავალი მისიების სამეთვალყურეო სამუშაოს განხორციელების მიზნით პროტოტიპული მინიატურული ვერტმფრენი შექმნა.

პროტოტიპი გარეგნულად რობოტულ შვეულმფრენ Ingenuity-ს წააგავს, რომელიც NASA- მ Perseverance-ის მისიისთვის შექმნა.

Ingenuity-ის მსგავსად, ჩინურ პროტოტიპს აქვს ორი როტორის დანა, სენსორ-კამერის ბაზა და ოთხი თხელი ფეხი. თუმცა, Ingenuity-სგან განსახვავებით, ზემოთ არ აქვს მზის პანელი.

ვერტმფრენის ფოტო ჩინეთის ეროვნული კოსმოსური სამეცნიერო ცენტრის ვებგვერდზეა განთავსებული. უწყების ინფორმაციით, შვეულმფრენი შეიძლება მარსზე ჩინეთის მომავალი კლევის ინსტრუმენტად იქცეს.

ჩინეთის კოსმოსური ხომალდი მარსზე მიმდინარე წლის მაისში დაჯდა და ჩინეთი გახდა მეორე ქვეყანა აშშ-ის შემდეგ, რომელმაც წითელ პლანეტაზე მსგავსი მისია განახორციელა. მანამდე, თებერვალში, მარსზე NASA-ს კოსმოსური ხომალდი Perseverance დაჯდა.

ჩინეთი მარსზე პირველ პილოტირებულ მისიას 2033 წლისთვის გეგმავს.

Reuters

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

4 სამოქალაქო პირის მოგზაურობა კოსმოსში – რაც იმას ნიშნავს, რომ ისტორიის ახალი ფურცელი დაწერილია. “სპეის-იქსის” ორბიტალურმა ფრენამ სტარტი რამდენიმე საათის წინ ნასას კენედის აეროდრომიდან წარმატებით დაიწყო.

ეკიპაჟის წევრებს შორის არ არიან სამხედროები, რაც უპრეცედენტო მოვლენაა. ჯგუფს ჯერედ ისააკმანი ხელმძღვანელობს. ის კომერციული კომპანიიის შიფტ-14-ის აღმასრულებელი დირექტორია.

ჯერედ ისააკმანი ამბობს, რომ ისტორიული ფრენა ქველმოქმედებისთვის იქნება გამოყენებული. მათი მიზანია წმინდა ჯუდის ბავშვთა საავადმყოფოს კვლევების დაფინანსებაში დეხმარონ. 4-კაციანი ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი სწორედ ამ საავადმყოფოს ექიმი ჰეილი არქენოა.

ჯგუფის წევრებს შორის ასევე არიან: საიან პროექტორი – გეომეცნიერი და კრის სემბროვსკი – ამერიკი საჰაერო ძალების ვეტერანი ინჟინერი. მათ ისტორიული ფრენის ბილეთი გათამაშებაში მოიგეს.

ელონ მასკის „სფეის-იქსი“ ორბიტალურ ფრენას ასრულებს, ანუ დედამიწას შემოუვლის. მოგზაურობა სამი დღის განმავლობაში გაგრძელდება და ყოველ 90 წუთში ისინი დედამიწას წრეს დაარტყამენ.

ეს 2021 წლის განმავლობაში რიგით მესამე მილიარდერის მიერ დაფინანსებული კოსმოსური მოგზაურობაა, თუმცა წინა ორთან შედარებით მნიშვნელოვანი განსხვავებებით.

ბრიტანელი მილიარდერის „ვირჯინ გალაქტიკის“ და ამერიკელი მილიარდერის ჯეფ ბეზოსის „ბლუ ორიჯინის“ ფრენები სუბორბიტალური იყო, რაც ნიშნავს იმას, რომ მათ დედამიწის ორბიტისთვის არ მიუღწევიათ, მხოლოდ რამდენიმე წუთით კოსმოსში იმოგზაურეს.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”