ასტრონომია - კოსმოსი

დედამიწის ორბიტაზე ახალი მსოფლიო რეკორდი დამყარდა — იქ ახლა ერთდროულად იმაზე მეტი ადამიანი იმყოფება, ვიდრე ოდესმე.

მათი რაოდენობა 19-ს შეადგენს, საიდანაც 3 დანარჩენებს გუშინ, 11 სექტემბერს, შეუერთდა. ესენი არიან ამერიკელი დონ პეტიტი და რუსი კოსმონავტები, ალექსეი ოვჩინინი და ივან ვაგნერი.

ისინი პლანეტის გარშემო მოძრავ საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე იმყოფებიან. მათთან ერთადაა: მეთიუ დომინიკი, მაიკლ ბარატი, ჯენეტ ეპსი, ალექსანდრ გრებიონკინი, ოლეგ კონონენკო, ტრეისი დაისონი, ნიკოლაი ჩაბი, ბარი უილმორი და სანი უილიამსი.

დედამიწის ორბიტაზე ჩინური კოსმოსური სადგური Tiangong-იც გადაადგილდება, რომლის ეკიპაჟის ამჟამინდელი წევრები არიან: ე გუანფუ, ლი კონგი და ლი გუანსუ.

რაც შეეხება დანარჩენ 4 ადამიანს, ისინი კომპანია SpaceX-ის ისტორიული კერძო მისია Polaris Dawn-ის სამოქალაქო ეკიპაჟის წევრები არიან: მილიარდერი და ცნობილი მეწარმე, ჯარედ აიზეკმენი; აშშ-ის საჰაერო ძალების ყოფილი ვიცე-პოლკოვნიკი, სკოტ პოტიტი; სარა გილისი და ანა მენონი, SpaceX-ის ინჟინრები.

ეს ის 19 ადამიანია, რომლებიც ამჟამად პლანეტის ორბიტაზე იმყოფებიან. წინა რეკორდული მაჩვენებელი 17 იყო და ის 2023 წლის მაისში დაფიქსირდა. იმავე თვეში Virgin Galactic-ისა და Axiom Space-ის კერძო სუბორბიტულმა მისიებმა ადამიანთა რაოდენობა 20-მდე გაზარდა, თუმცა ამ ფრენების დროს ორი ეკიპაჟი მხოლოდ კოსმოსის მიჯნამდე ავიდა და პლანეტისთვის არ შემოუვლია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მისია SpaceX-Polaris-ის ეკიპაჟის წევრები პირველი არაპროფესიონალი ასტრონავტები გახდნენ, რომლებიც ღია კოსმოსში გავიდნენ.

BBC-ს ცნობით, მილიარდერი ჯარედ აიზეკმანი ღია კოსმოსში რამდენიმე წუთით გავიდა, მას ხომალდ Crew Dragon-თან მიერთებული ტროსი იჭერდა. აიზეკმანის შემდეგ კოსმოსში SpaceX-ის ინჟინერი სარა ჯილისი გავიდა. ყველა მანევრი პირდაპირ ეთერში გადაიცემოდა.

„სახლში ყველა ჩვენგანს ბევრი საქმე გვაქვს, მაგრამ აქედან დედამიწა მართლაც გამოიყურება, როგორც იდეალური სამყარო“, – განაცხადა 41 წლის აიზეკმანმა.

ეკიპაჟის დანარჩენი ორი წევრი – ყოფილი ამერიკელი სამხედრო სკოტ პოტიტი და კომპანიის კიდევ ერთი ინჟინერი ანა მენონი Crew Dragon-ის ბორტზე რჩებოდნენ.

უცნობია რა დაუჯდა აიზეკმანს ეს უნიკალური ფრენა. მანამდე, Crew Dragon-ის მისიაში მონაწილეობა კოსმოსში გასვლის გარეშე დაახლოებით 55 მილიონი დოლარი ღირდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

თქვენ ალბათ შეგიმჩნევიათ, რომ ბოლო დროს გახშირდა ძლიერი მაგნიტური შტორმები, რამაც გამოიწვია ჩრდილოეთის ნათება სხვადასხვა ქვეყანაში. განსაკუთრებით ძლიერი მაგნიტური ქარიშხლების დროს, aurora borealis ხდება უფრო სამხრეთ რეგიონებშიც კი, სადაც, როგორც წესი, თითქმის შეუძლებელია მათი დანახვა. ბოლო დრომდე მეცნიერები დარწმუნებულები იყვნენ, რომ ეს გამოწვეული იყო 11-წლიანი მზის ციკლის ჩვეული აქტივობის პიკით. თუმცა, როგორც ჩანს, რაღაც უჩვეულოს მოწმენი ვართ – მზის აქტივობა მწვერვალისთვისაც კი ზედმეტად მაღალია. ეს ნიშნავს, რომ ძლიერი მაგნიტური შტორმები ჩრდილოეთის ნათებით კიდევ უფრო ხშირად მოხდება და ეს სიტუაცია გაგრძელდება, შესაძლოა, მომავალი წლის შუა რიცხვებამდე.

რა ხდება მზეზე
მზის ციკლი, როგორც წესი, გრძელდება 11 წელი. ამ პერიოდის განმავლობაში, მზის აქტივობა მერყეობს მზის მინიმუმიდან მაქსიმუმამდე. მზის აქტივობის პიკი ხდება ციკლის შუა პერიოდში, როდესაც ვარსკვლავის მაგნიტური ველები ადგილებს იცვლიან.

მზის ბოლო ციკლი 2008 წლიდან 2019 წლამდე გაგრძელდა. ეს ნიშნავს, რომ მზე ამჟამად მიმდინარე ციკლის შუაშია და მაქსიმუმს უახლოვდება, მაგრამ ჯერ არ მიუღწევია. უნდა ითქვას, რომ უკვე 2023 წელს მეცნიერებმა აღმოაჩინეს გარკვეული ანომალია – მზის აქტივობამ უჩვეულოდ სწრაფად დაიწყო ზრდა.
შეგახსენებთ, რომ მზის აქტივობის დონის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების ერთ-ერთი გზა მზის ლაქების დათვლაა. ამჟამად მზის ლაქების რაოდენობა რეკორდს ადგენს ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში. მაგალითად, 21 აგვისტოს NOAA-მ გამოაცხადა 299 მზის ლაქა. ეს არის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ბოლო 22 წლის განმავლობაში. კოსმოსური ამინდის პროგნოზირების ცენტრის (SWPC) არაოფიციალური შეფასებით 8 აგვისტოსთვის იყო 337 დღის მზის ლაქა. ასეთი რიცხვი 2001 წლის მარტის შემდეგ არ დაფიქსირებულა.

მზის ლაქების თვალყურის დევნება მნიშვნელოვანია. ფაქტია, რომ ისინი არა მხოლოდ წარმოდგენას ქმნიან მზის აქტივობის დონეზე, არამედ ხშირად წარმოადგენენ მზის ძლიერი X კლასის აფეთქებების ეპიცენტრს მასიური კორონალური მასის გამოდევნით. ანუ, სწორედ მათ გამო ხდება დედამიწაზე გეომაგნიტური შტორმები და ჩრდილოეთის ნათება. ეს უკანასკნელი, რა თქმა უნდა, მშვენიერი, მომხიბვლელი სანახაობაა, მაგრამ სერიოზულ უბედურებას გვპირდება.

მეცნიერებს მუდმივად უწევთ თავიანთი პროგნოზების კორექტირება მზის აქტივობის პიკთან დაკავშირებით. 2023 წელს მკვლევრები ვარაუდობდნენ, რომ ეს მოხდებოდა 2024 წლის ბოლომდე. თუმცა, ამჟამინდელი პროგნოზების მიხედვით, მზე მაქსიმუმს 2025 წლის მეორე ნახევრამდე არ მიაღწევს. ეს ნიშნავს, რომ დაახლოებით ერთი წლის განმავლობაში მზე უფრო და უფრო აქტიური გახდება.
მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ზუსტ პროგნოზს ვერავინ გააკეთებს. როგორც ალექს ჯეიმსი, ლონდონის უნივერსიტეტის მზის ფიზიკოსი ამბობს, მეცნიერები შეძლებენ გაიგონ, რომ მზემ უკვე მაქსიმუმს მიაღწია მხოლოდ მაშინ, როცა მისი აქტივობა ხელახლა დაიწყებს კლებას. თუმცა, პროგნოზირება იძლევა დროს მოსამზადებლად მომავალი მოვლენებისთვის.

რატომ არის საშიში მზის არანორმალური აქტივობა?
მეცნიერები არ აკეთებენ არანაირ აპოკალიფსურ პროგნოზებს, ყოველ შემთხვევაში, ამ დროისთვის. მაგრამ ისინი მაინც დარწმუნებულნი არიან, რომ მზის მაქსიმუმი ამ ციკლში ბევრად უფრო ძლიერი იქნება, ვიდრე ადრე ეგონათ. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ეს საფრთხეს უქმნის უფრო ხშირ და უფრო ძლიერ გეომაგნიტურ შტორმს.

თანამგზავრები ყველაზე დაუცველები არიან მაგნიტური ქარიშხლების ზემოქმედების მიმართ. შეგახსენებთ, რომ 2022 წლის თებერვალში 38 Starlink თანამგზავრი ამოიღეს ორბიტიდან მაგნიტური ქარიშხლის გამო. 2023 წლის მაისში ძლიერმა გეომაგნიტურმა ქარიშხალმა Starlink-ის გაუმართაობა გამოიწვია. ცხადია, თუ დედამიწა უფრო მძლავრ გეომაგნიტურ შტორმებს შეხვდება, ბევრი სხვა თანამგზავრიც დაზარალდება.
გარდა ამისა, მაღალი ენერგიის ნაწილაკებმა, რომლებიც დიდი სიჩქარით ფეთქდებიან დედამიწის მაგნიტოსფეროში, შეიძლება სერიოზული ზიანი მიაყენონ რადიოკავშირებს, რომლებსაც ეყრდნობიან სამხედროები, ავიახაზები, GPS სისტემები და ა.შ.

ეს ნიშნავს, რომ რაღაც მომენტში სატელიტურმა ნავიგაციამ შეიძლება შეწყვიტოს მუშაობა. ფრენები მთელს მსოფლიოში გაუქმდება და გადაიდება. გარდა ამისა, ენერგოსისტემის გაუმართაობის გამო შესაძლებელია დენის გლობალური გამორთვა. შესაძლოა დაზიანდეს კოსმოსური ხომალდებიც, რომლებიც გეომაგნიტური შტორმის დროს კოსმოსში იქნებიან.უნდა ითქვას, რომ ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, მზის ამჟამინდელი აქტივობა, თუმცა ის ანომალიურად გამოიყურება, ისტორიულ კონტექსტში საკმაოდ საშუალოა. პრობლემა ის არის, რომ კაცობრიობა ბევრად უფრო დაუცველი გახდა მზის მაქსიმუმის ზემოქმედების მიმართ ბოლო 100 წლის განმავლობაში სატელიტური ტექნოლოგიებზე, ელექტრონულ მოწყობილობებზე და რადიო კომუნიკაციებზე ჩვენი დამოკიდებულების გამო.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერები NASA-ს ზონდის Mars Insight Lander-ის მიერ მოპოვებულ მასალებზე დაყრდნობით ამტკიცებენ, რომ პლანეტა მარსის სიღრმეში თხევად მდგომარეობაში წყლით სავსე „ბუშტი“ არსებობს. ინფორმაციას ამის შესახებ BBC ავრცელებს.

როგორც ბრიტანული ტელეარხი იუწყება, წყალი მარსზე მანამდეც აღმოუჩენიათ, თუმცა არა თხევადი, არამედ ყინულისა და აირის სახით. ზონდის მიერ მოპოვებულმა მონაცემებმა აჩვენა, რომ წყალი მარსში 10 – 20 კილომეტრის სიღრმეშია.

მეცნიერები, რომლებიც მარსის ზედაპირს იკვლევენ, დიდი ხნის წინ მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ პლანეტაზე ოდესღაც წყალი იყო, რადგან მას მდინარეებისა და ტბების კვალი დღესაც ეტყობა.

თუმცა, ბოლო სამი მილიარდი წელია მარსზე მხოლოდ უდაბნოა. ოდესღაც არსებული წყლის ნაწილი აორთქლდა და ატმოსფეროსთან ერთად კოსმოსში გაიფანტა, ხოლო მეორე ნაწილი – ზედაპირს ქვემოთ აღმოჩნდა.

როგორც BBC აღნიშნავს, თუ ეს მონაცემები სიმართლეს შეესაბამება, მარსის სიღრმეში იმდენი წყალი უნდა იყოს, რომ ის მთელ პლანეტას, რომლის ფართობი წყნარ ოკეანეზე ნაკლებია, დაფარავს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კოსმოსში რვა დღით გაფრენილი ასტრონავტები დედამიწაზე მომავალ წელს დაბრუნდებიან –  Starliner-ის ეკიპაჟის წევრები ახლა საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე იმყოფებიან.

ბუჩ ვილმორი და სუნი უილიამსი პირველი ასტრონავტები გახდნენ, რომლებიც Starliner-ით საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე გაფრინდნენ. დროში გაჭიანურებული მოგზაურობის მიზეზად ტექნიკური პრობლემები დასახელდა.

ოფიციალური ინფორმაციით, ხომალდის ძრავის მართვის სისტემას პრობლემები ფრენის პირველივე 24 საათის განმავლობაში შეექმნა. 28 ძრავიდან ხუთი წყობიდან  გამოვიდა. ასევე გაჟონა ჰელიუმმაც, რომელიც ძრავებში წნევის შესანარჩუნებლად გამოიყენება.

ნასა ადასტურებს, რომ ბოინგის დაბრუნებაზე პასუხისმგებელი space x-ი იქნება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ჩი­ნეთ­ში მო­ქა­ლა­ქე­ებ­მა ცაზე სა­ო­ცა­რი სა­ნა­ხა­ო­ბა იხი­ლეს. ერთ-ერ­თმა ინ­ტერ­ნეტ­ში ვი­დეო გა­ავ­რცე­ლა, სა­დაც ჩანს, რომ ცაზე 7 მზე ანა­თებს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მთვარეზე რომ წყალია, დიდი ხანია, ცნობილია. მეცნიერებმა ამჯერად მიაგნეს ადგილს, სადაც შეიძლება, დიდი ოდენობით წყალი იმალებოდეს.

ჩინეთის ზონდ Chang’e-5-ის მიერ შეგროვებულ და დედამიწაზე გამოგზავნილ მთვარის მტვერში არსებულ მინერალში იმდენ წყალს მიაგნეს, რომ ეს წყალი მისი მასის თითქმის 41 პროცენტს შეადგენს.

ეს მინერალი ძალიან ჰგავს ნოვოგრაბლენოვიტს, რომელიც მხოლოდ რამდენიმე წლის წინ აღმოაჩინეს კამჩატკის ნახევარკუნძულზე, ბაზალტურ ქანებში. ორივეს, მთვარის და დედამიწის ვერსიასაც აქვს ქიმიური ფორმულა (NH4)MgCl3·6H2O და ერთნაირი კრისტალური სტრუქტურა.

გამომდინარე იქიდან, რომ ნოვოგრაბლენოვიტის შესწავლა აქ, დედამიწაზეც შეგვიძლია, თითქმის იდენტური მინერალის მთვარეზე აღმოჩენა გარკვეულ მინიშნებებს გვაძლევს იმის შესახებ, თუ სად იმალება მთვარეზე წყალი და როგორ მოხვდა ის იქ — ასევე მთვარის წყლის ისტორიის შესახებ.

მთვარეზე წყლის წარმომავლობა, არსებობა და გადანაწილება დღემდე გარკვეულწილად საიდუმლოებით არის მოცული. ამის გარკვევას მეცნიერები აქტიურად ცდილობენ, რადგან ის, თუ საიდან მოდის მთვარის წყალი და სადაა ის ახლა — დედამიწა-მთვარის ისტორიის მნიშვნელოვანი კომპონენტია.

ამას გარდა, იმის ცოდნას, თუ სად იმალება წყალი მთვარეზე, მნიშვნელობა აქვს მთვარის სამომავლო მისიებზე, რადგან გადარჩენისათვის ადამიანებს წყალი გვჭირდება.

მთვარის ძველ ნიმუშებში წყალი აქამდეც არის აღმოჩენილი, ძირითადად მინის ციცქნა ბურთულებში ჩაჭედილი; ამ ბურთულებს სფერულებს უწოდებენ და მაშინ წარმოიქმნება, როდესაც ზედაპირზე არსებული მასალები დნება. მთვარიდან არეკლილი სინათლის სპექტრში წყლის სიგნალების მიუთითებს, რომ მთვარეზე სადღაც გაცილებით მეტი წყალი იმალება.

ერთი გაბატონებული მოსაზრების მიხედვით, წყალი შეკრულია მთვარის რეგოლითის შემადგენელ მინერალებში. თუმცა, წინა კვლევების მიხედვით, მთვარის ქანებში არსებული წყალბადი და ჟანგბადი ჰიდროქსილის სხვა მოლეკულების ფორმით უნდა იყოს — ნაერთების, რომლებიც წყალბადისა და ჟანგბადისგან შედგება, მაგრამ უფრო სხვანაირი პროპორციებით, ვიდრე ეს წყლის შემთხვევაშია.

ჩინეთის ზონდი Chang’e-5 მთვარეზე 2020 წლის დეკემბერში დაეშვა და მაშინვე უდიდესი აღმოჩენა გააკეთა — ლოდებში წყლის ნიშნების პირველი დაფიქსირება ადგილზე. თუმცა, უცნობი რჩებოდა, ეს მოლეკულური წყალი იყო თუ ჰიდროქსილის სხვა მოლეკულა. ამისათვის დეტალური ანალიზი იყო საჭირო.

ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის ფიზიკოსებმა, შიფენგ ჯინმა და მუნან ჰაომ ეს ანალიზები ახლა აქ, დედამიწაზე შეასრულეს ნიმუშებში, რომლებიც Chang’e-5-მა დედამიწაზე გამოგზავნა. იმის დასადგენად, მთვარის რეგოლითის ნიმუშები მართლაც წყალს შეიცავდა თუ რაღაც სხვას, მათ რენტგენული კრისტალური დიფრაქცია და ქიმიურ იზოტოპთა ანალიზის მეთოდები გამოიყენეს.

შედეგად დადგინდა მოლეკულური წყლის არსებობა მინერალ (NH4)MgCl3·6H2O-ში, რომელიც წყლის ექვსამდე კრისტალისგან შედგება.

ნოვოგრაბლენოვიტი დედამიწაზე იშვიათად წარმოიქმნება, ცხელი ბაზალტისა და წყლითა და ამიაკით მდიდარი ვულკანური აირების ურთიერთქმედების შედეგად. მთვარეზე ნაპოვნი მინერალი მთლად იგივე არ არის, რადგან მასში არსებულ ქლორის იზოტოპს დედამიწისეული ქლორის იზოტოპებისგან განსხვავებული შემადგენლობა აქვს, მაგრამ მისი წარმოქმნის მექანიზმი სავარაუდოდ ზუსტად იგივეა.

ეს კი იმაზე მიუთითებს, რომ მაშინ, როცა მთვარე ვულკანურად აქტიური იყო, იქ წყალიც იყო და ამიაკიც.

„თერმოდინამიკური ანალიზები აჩვენებს, რომ იმ დროს, მთვარის ვულკანურ აირებში წყლის შემცველობის ქვედა ზღვარი ისეთი იყო, როგორიც დღეს დედამიწაზე ყველაზე მშრალ ვულკანებშია. ეს კი ცხადყოფს მთვარის ვულკანური დეგაზაციის კომპლექსურ ისტორიას, რასაც დიდი მნიშვნელობა აქვს მთვარის ევოლუციის შესწავლაში“, — წერს ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემია განცხადებაში.

აღმოჩენა ასევე მიუთითებს მთვარეზე წყლის აქამდე უცნობ წყაროზე — ჰიდრატირებულ მარილებზე. ის წყლის ყინულზე გაცილებით სტაბილურია, რაც იმაზე მიგვანიშნებს, რომ მთვარის იმ ნაწილებშიც შეიძლება იყოს, სადაც მზის სინათლე უხვადაა.

კვლევა Nature Astronomy-ში გამოქვეყნდა, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ახალი კვლევის თანახმად, შორეული ზემასიური შავი ხვრელის რადიაცია გარემომცველ აირის ღრუბლებს ფანტავს და კოსმოსურ ქარს წარმოქმნის, რომლის სიჩქარეც დაახლოებით 58 მილიონი კმ/სთ-ია. შესაძლოა, ეს მიგნება იმის გარკვევაში დაგვეხმაროს, თუ როგორ ზემოქმედებს მსგავსი ფენომენი გალაქტიკების ევოლუციაზე.

SBS 1408+544-ად წოდებული კაშკაშა კვაზარი, ანუ გალაქტიკის აქტიური ბირთვი, თითქმის ისეთივე ხნიერია, როგორც თავად სამყარო. კერძოდ, იქიდან წამოსულ სინათლეს ჩვენამდე მოსაღწევად 13 მილიარდი წელი სჭირდება. ის ასტრონომებმა პროექტ SDSS-ის ფარგლებში 8 წლის განმავლობაში შეგროვებული მონაცემების ანალიზის გზით გამოიკვლიეს.

მართალია, მზეზე მილიონჯერ და მილიარდჯერ მასიური შავი ხვრელები გალაქტიკების უმეტესობის ცენტრში გვხვდება, მაგრამ კვაზარებზე იმავეს ვერ ვიტყვით. ამ უკანასკნელთა გარშემო მატერიის დისკოა, რომელიც ძალიან ცხელდება და საოცრად ანათებს. ეს აირი და მტვერი მეტწილად შავ ხვრელში ჩაედინება, მაგრამ მისი ნაწილი ჩქარდება და პოლუსების მიმდებარედ გარეთაც იტყორცნება, რასაც ელექტრომაგნიტური რადიაციაც ახლავს თან. ეს ისეთ სიკაშკაშეს ქმნის, რომელიც გალაქტიკაში არსებული ყველა ვარსკვლავისას აღემატება.

სწორედ ასეთმა ელვარებამ მისცა მეცნიერებს SBS 1408+544-ის შესწავლის საშუალება. უფრო კონკრეტულად კი მასთან ასოცირებული აირადი ნახშირბადის ქარის, რომლის კვალიც დისკოს რადიაციის ფართო სპექტრული დიაპაზონის გაანალიზების შედეგად აღმოაჩინეს. საქმე ისაა, რომ ნახშირბადის ატომები სინათლეს შთანთქავს, ამიტომ სპექტრულ მონაცემებში წყვეტა მის არსებობაზე მიანიშნებს.

საგულისხმოა, რომ დროთა განმავლობაში ამგვარი “ჩრდილების” რაოდენობა იზრდებოდა, რადგან რადიაცია გარემომცველ მატერიას ფანტავდა, რამაც ქარის ფორმირებას შეუწყო ხელი. მისი სიჩქარე მზარდია და ბგერისას დაახლოებით 45 000-ჯერ აღემატება, ანუ ეს აირი ძალიან სწრაფად მოძრაობს.

მეცნიერები მსგავსი აჩქარებული ქარის არსებობაზე აქამდეც საუბრობდნენ, მაგრამ ამ დრომდე დამაჯერებელი არგუმენტი არ მოგვეპოვებოდა. ეს ფენომენი მათთვის საინტერესოა, რადგან გაფანტული მატერია ვარსკვლავების წარმოსაქმნელადაა საჭირო. შესაბამისად, თუ გალაქტიკა ამგვარ პროცესებში მას დიდი რაოდენობით დაკარგავს, შესაძლოა, იქ ახალი მნათობების დაბადებას შეეშალოს ხელი.

ასევე, არაა გამორიცხული, ასე შავ ხვრელსაც გამოელიოს “საკვები”, რომელიც კვაზარისთვის აუცილებელია. შედეგად ვიღებთ ისეთ პასიურ შავ ხვრელს, როგორიც ჩვენი გალაქტიკის ცენტრში მდებარე მშვილდოსანი A* არის. ის იმდენად ცოტა მატერიას შთანთქავს, რომ ადამიანის მიერ ყოველ მილიონ წელში ბრინჯის ერთი მარცვლის ჭამას უდრის.

შესაძლებელია, ზემოხსენებულმა პროცესმა პირიქითაც იმოქმედოს, აირი შეკუმშოს და ვარსკვლავების საშენი მასალა შექმნას ან ქარმა სხვა გალაქტიკამდე მიაღწიოს და მასზე იქონიოს გავლენა. სწორედ ამიტომაა მნიშვნელოვანი მისი შესწავლა.

ავტორთა ნაშრომი გამოცემაში The Astrophysical Journal.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”