ასტრონომია - კოსმოსი

კომპანია SpaceX-მა ორბიტაზე პროექტ Starlink-ის ფარგლებში გაშვებული 60 თანამგზავრიდან 3 დაკარგა. ინფორმაციას Business Insider-ი კომპანიაზე დაყრდნობით ავრცელებს. 

გამოცემის ცნობით, თანამგზავრებმა დედამიწასთან კავშირი დაკარგეს და ფუნქციონირება შეწყვიტეს. დაზუსტებული ინფორმაციით დანარჩენ 57 თანამგზავრს დედამიწასთან კავშირი აქვს და ინფორმაციას ცვლიან.  

SpaceX-ი ორბიტიდან კიდევ 2 თანამგზავრის დაბრუნებას აპირებს და მათ უტილიზაციას გეგმავს. 

ცნობისათვის Starlink-ი არის თანამგზავრული ქსელი, რომელმაც დედამიწის მოსახლეობისთვის ფართოზოლიანი ინტერნეტის მიწოდება უნდა უზრუნველყოს. 

დღეს, ისევე როგორც გუშინ და გუშინწინ სავსე მთვარე ვარდისფერი იქნება. Dailymail-ის ინფორმაციით, NASA-მ დააანონსა, რომ 17 ივნისს “მარწყვის” სავსე მთვარე გამოჩნდებოდა და მისი ხილვა სამი დღის განმავლობაში – 17, 18, და 19 ივნისს იქნებოდა შესაძლებელი.

“მარწყვის მთვარის” სახელწოდება ადგილობრივი ამერიკული ტომებიდან მომდინარეობს, რადგან ივნისის სავსე მთვარე მწიფე ხილის შეგროვების დროს ემთხვეოდა.

“მარწყვის მთვარე” მაშინ ჩნდება, როცა მთვარე მზის მოპირდაპირე მხარეს ექცევა. ასეთ მთვარეს “თაფლის მთვარესაც” უწოდებენ.

ასტრონომებმა იმდენად იშვიათი ეგზოპლანეტა იპოვეს, რომ მას “აკრძალული პლანეტა” დაარქვეს. მისი ტექნიკური სახელწოდება NGTS-4b-ია და ის დედამიწაზე სამჯერ დიდი, ხოლო ნეპტუნზე 20%-ით პატარაა. ამის შესახებ ინფორმაციას CNN-ი ავრცელებს.

ეგზოპლანეტა მერკურიზე 1,832 ფარენჰეიტით უფრო ცხელია და მას საკუთარი ატმოსფერო აქვს. რაც შეეხება წონას, NGTS-4b-ის მასა 20 დედამიწის მასის ტოლია და თავისი ვარსკვლავის გარშემო სრული ორბიტის გავლას 1.3 დღეს ანდომებს

ილონ მასკის მიერ დაფუძნებულმა კომპანიამ SpaceX, გუშინ, პროექტ „სთარლინკის“ ფარგლებში, დედამიწის ორბიტაზე წარმატებით გაუშვა 60 თანამგზავრი. პროექტის მიზანია დედამიწის ნებისმიერ წერტილში, მაღალსიჩქარიანი (1GB/წმ) ინტერნეტის მიწოდების უზრუნველყოფა და ამისთვის, ორბიტაზე ჯამში 12 000 თანამგზავრი უნდა გაიგზავნოს. სავარაუდოდ, პროექტის სრულად შესრულებას SpaceX 2020 წლისთვის შეძლებს. ამ ეტაპზე კი, რაკეტა Falcon 9, რომელმაც 60 ინტერნეტ თანამგზავრი კოსმოსში გაუშვა, დედამიწაზე უსაფრთოდ დაბრუნდა.

ილონ მასკის ხედვის თანახმად, მისიის Starlink მთავარი სამიზნე მსოფლიოს ის წერტილებია, სადაც ინტერნეტი ამ დრომდე არ არის ხელმისაწვდომი.

NASA- ს და MIT- ის გუნდმა თვითმფრინავის ახალი ტიპის ფრთა შექმნა, რომელსაც შეუძლია საჰაერო მგზავრობა უფრო ეფექტური გახადოს.
ჟურნალ Smart Materials and Structures-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში მკვლევარებმა აღწერეს, თუ როგორ ააგეს თვითმფრინავის ფრთა ასობით იდენტური, მსუბუქი კუბის მსგავსი სტრუქტურისგან, შემდეგ ყველა მათგანი ჭანჭიკებით ერთმანეთთან მიამაგრეს და თხელი პოლიმერული მასალით დაფარეს.
დიზაინი საშუალებას იძლევა ფრთამ ფორმა ავტომატურად შეიცვალოს, ფრენის კონკრეტული ფაზისთვის ოპტიმალური კონფიგურაციის ადეკვატურად. მაგალითად : ერთი კონფიგურაცია – აფრენისთვის, და მეორე- დაჯდომისთვის.
მკვლევარების მიერ შექმნილი ფრთა დაახლოებით იმ ზომისაა, რაც ერთადგილიანი თვითმფრინავისთვისაა საკმარისი.
აღნიშნულმა გუნდმა მსგავსი, მაგრამ ზომით შედარებით პატარა ფრთა რამდენიმე თვის წინ წარმოადგინა. გარდა იმისა, რომ ახალი ფრთა ზომით უფრო დიდია და უკვე ერთადგილიანი თვითმფრინავის შესაბამისია, გაუმჯობესებულია მისი წარმოების ტექნოლოგიაც. წინა ფრთის თითოეული დეტალის დასამზადებლად რამდენიმე წუთი იყო საჭირო, ახალი ფრთის შემთხვევაში კი ეს დრო 17 წამამდეა შემცირებული.
მკვლევარები იმედოვნებენ, რომ სამომავლოდ კიდევ უფრო დიდი ზომის, უფრო მსუბუქი და მდგრადი ფრთის შექმნას შეძლებენ.
www.sciencealert.com

“ნასას“ კოსმოსურმა ხომალდმა „InSight“-მა პლანეტა „მარსზე“ პირველი მიწისძვრა დააფიქსირა.

“InSight“-ი მარსის ზედაპირზე ნოემბერში დაეშვა. „ნასამ“ კოსმოსური ხომალდი ამ შორეული სამყაროს ღრმა ინტერიერის შესასწავლად და  ორწლიანი სეისმოლოგიური მისიის დასაწყებად შექმნა.

6 აპრილს, “InSight“-ის მარსის ზედაპირზე განთავსებიდან 128-ე დღეს, ხომალდმა წითელ პლანეტაზე მიწისძვრა დააფიქსირა. აღსანიშნავია, რომ აქამდე ამ ძალის სეისმური მოვლენა დედამიწისა და მთვარის გარდა მზის სისტემის არცერთ ციურ სხეულზე არ დაფიქსირებულა. 

მეცნიერთა შეფასებით მიწისძვრის სიმძლავრე დაახლოებით 2,5 მაგნიტუდა იყო. აღნიშნული მოვლენა “InSight“-ის სეისმომეტრის საშუალებით დაფიქსირდა.

მეცნიერთა განმარტებით, მარსის მიწისძვრის ზომა და ხანგრძივობა შეესაბამება ზოგიერთ იმ მიწისძვრას, რომელიც „ნასას“ „აპოლოს“ მისიის ფარგლებში დამონტაჟებული სეისმომეტრებით 1969-1977 წლებში მთვარეზე დაფიქსირდა.

მთვარისა და მარსის ზედაპირები დედამიწის ზედაპირთან შედარებით გაცილებით წყნარია. ჩვენი პლანეტა ოკეანეებისგან დაბალი დონის სეისმურ ხმაურს მუდმივად განიცდის, იგივე ითქმის მიწისძვრებზეც, რომელიც პლანეტის ქერქში განთავსებული მერყევი ტექტონიკური პლატფორმისგან გამოწვეული მიწისქვეშა დეფექტების გასწვრივ ხდება.

მარსსა და მთვარეზე ტექტონიკური პლატფორმები არ არის. მათი სეისმური აქტივობა განპირობებულია გაგრილებისა და შეკუმშვის პროცესით, რომელიც ისეთი ძალის ზემოქმედებას იწვევს, რაც ქერქის რღვევისთვის საკმარისია. 

გარდა 6 აპრილის მიწისძვრისა, „InSight“-მა სამი სხვადასხვა სეისმური სიგნალი სხვადასხვა დროს – 14 მარტს, 10 და 11 აპრილს დააფიქსირა. თუმცა ისინი შედარებით სუსტი და ბუნდოვანი სიგნალები იყო, რის გამოც მეცნიერებს უჭირთ იმის დადგენა, იყო თუ არა ეს სამი სიგნალიც მიწისძვრა.

Reuters

ასტროფიზიკოსებმა ისტორიაში პირველად დააფიქსირეს კოსმოსში ჰელიუმის ჰიდრიდი (HeH⁺) – პირველი მოლეკულური შენაერთი, რომელიც დიდი აფეთქების შემდეგ გაჩნდა. ეს აღმოჩენა სამყაროს განვითარების ადრეული ეტაპების შესახებ თანამედროვე მეცნიერებაში აქამდე არსებულ თეორიებს ადასტურებს.

დიდი აფეთქების შემდეგ სამყაროში მხოლოდ წყალბადი, ჰელიუმი და ლითიუმი იყო – მაღალი ტემპერატურის გამო ეს ყველაფერი პლაზმურ მდგომარეობაში იმყოფებოდა. მატერიის გაფართოების პარალელურად მისი ტემპერატურა ეცემოდა, რის გამოც ატომებისა და მოლეკულების შექმნა გახდა შესაძლებელი. პირველი მოლეკულა სწორედ ჰელიუმის ჰიდრიდი – ჰელიუმის ნეიტრალური ატომისა და წყალბადის იონის შენაერთი გახდა. ის დიდი აფეთქებიდან დაახლოებით 100 ათასი წლის შემდეგ გაჩნდა, როდესაც ტემპერატურა 4000 კელვინს აღწევდა.

ჰელიუმის ჰიდრიდი ადვილად შედიოდა რეაქციაში ნებისმიერ ნეიტრალურ მოლეკულასთან თუ ატომთან – რის გამოც ის საკმაოდ მოკლე დროში პრაქტიკულად გაქრა. წყალბადის ატომებთან მისი ურთიერთქმედების შედეგად სამყაროს შემდგომი განვითარების მთავარი საფუძველი – მოლეკულარული წყალბადი გაჩნდა.

ლაბორატორიულ პირობებში დედამიწაზე ჰელიუმის ჰიდრიდი ჯერ კიდევ 1925 წელს შექმნეს, თუმცა აქამდე მეცნიერები კოსმოსში მის არსებობას ვერ ადასტურებდნენ. ახალ კვლევაში მონაცემთა შესაგროვებლად გამოიყენებოდა მფრინავი ობსერვატორია SOFIA – Boeing 747SP-ის ტიპის თვითმფრინავზე დამონტაჟებული ტელესკოპი, რომელიც გადაღებას 13 კილომეტრის სიმაღლეზე აწარმოებდა.

მოლეკულა NGC 7027 პლანეტარულ ნისლეულში აღმოაჩინეს, რომელიც დედამიწიდან 3000 სინათლის წელიწადის მანძილზე მდებარეობს.

მეცნიერებმა„სატურნის“ მთვარის „ტიტანის“ ჩრილოეთ პოლარულ რეგიონში მდებარე ტბების ფოტოები გაავრცელეს, რომელიც თხევადი მეთანის მსგავსი ნივთიერებისგან შედგება.

„ნასას“კოსმოსურიხომალდის„კასინისგან“ მიღებულიმონაცემებისგამოყენებით მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ ამრეგიონისთხევადინახშირწყალბადების ტბებისგან ზოგიერთი ზედაპირული და სეზონურია, ზოგი კი- საკმაოდ ღრმა.

ტიტანი მზის სისტემაში ერთადერთი ციური სხეულია დედამიწის შემდეგ, რომლის ზედაპირზეც აღმოჩენილია თხევადი წყლის სტაბილური ტბორები. ტიტანს გააჩნია ნახშირწყალბადებისტბები, მდინარეებიდაზღვები: წყალბადისდანახშირბადისმსგავსი ნაერთები, რომლებიცნავთობისდაბუნებრივიაირისძირითადიკომპონენტებია.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ტბები იმის შემდეგ წარმოიქმნენ, რაც შემოგარენში მდებარე ქანები ქიმიურად დაიშალა და დაინგრა- პროცესი, რაც დედამიწაზე იგივე ტიპის ტბის წარმოქმნის შემთხვევაში ხდება.

მეცნიერებმა ასევე აღწერეს “ფანტომური ტბები”, რომლებიც ზამთრის პერიოდში ფართო და არაღრმა აუზებითაა წარმოდგენილი – მხოლოდ რამდენიმე სანტიმეტრიანი, მაგრამ გაზაფხულზე ორთქდება ან ზედაპირში ჩაედინება.

დასკვნებში ასევე წარმოდგენილია დამატებითი მტკიცებულებები ტიტანის ჰიდროლოგიური ციკლის შესახებ, თხევადი ნახშირწყალბადებით, რომლებიც ღრუბლებიდან წვიმის სახით მოდის, მის ზედაპირზე მიედინება და ცაში ბრუნდება. ეს არის დედამიწის წყლის ციკლის მსგავსი პროცესი.

ტიტანის რთული ქიმიური შედგენილობისა და განმასხვავებელი გარემოების გამო მეცნიერები ეჭვობენ, რომ ის მასზე შესაძლოა სიცოცხლე არსებობდეს, განსაკუთრებით მის ოკეანის წყალში.

ტიტანი, რომლისდიამეტრი 5,150 კილომეტრია, მზის სისტემის სიდიდით მეორე მთვარეაიუპიტერის გენიმედეს შემდეგ. ის სიდიდით პლანეტა მერკურს აღემატება.

„ტიტანი დედამიწას ყველაზე მეტად ჰგავს. მას აქვს ტბები, კანიონები, მდინარეები, ორგანული ნაწილაკები,“ განაცხადა ჯონ ჰოპკინსის უნივერსიტეტის გამოყენებითი ფიზიკის ლაბორატორია პლანეტარულმა მეცნიერმა შენონ მაკკინზიმ.

Reuters