ასტრონომია - კოსმოსი

როგორც წესი, ასტრონომებს მასშტაბურ ობიექტებთან აქვთ საქმე. ისინი გიგანტურ ციურ სხეულებს სწავლობენ და ამისთვის დიდი ტელესკოპებიც სჭირდებათ. თუმცა, ამჯერად ათწლეულის ერთ-ერთი ყველაზე რევოლუციური ასტრონომიული ინსტრუმენტი ყუთის ზომის სატელიტი იქნება. მოწყობილობა ერთგვარი ხელოვნური ვარსკვლავია, რომელსაც ასტრონომები დედამიწიდან დააკვირდებიან და უფრო ზუსტად გაზომავენ კოსმოსური ობიექტების სიკაშკაშეს. მეტიც, ეს მკვლევრებს ბნელი ენერგიის შესწავლაშიც დაეხმარება.

NASA-მ ცოტა ხნის წინ ამისთვის 19.5 მილიონი დოლარის ღირებულების Landolt კოსმოსური მისია დაამტკიცა. ეს ყველაფერი აწ უკვე ხსენებული მინი თანამგზავრის დედამიწის ორბიტაზე გასაშვებად.

“ეს მართლაც გასაოცარი ტექნოლოგიაა. ამ სატელიტით ასტრონომები ბევრ სარგებელს ნახავენ”, — განუცხადა Business Insider-ს ტაილერ რიჩი-იოველმა, ლოუელის ობსერვატორიის მკვლევარმა.

რევოლუციური ახალი ინსტრუმენტი ასტრონომებისთვის

მინი თანამგზავრი, სახელად CubeSat, დედამიწის ორბიტაზე, ჩვენგან 35 785 კილომეტრის დაშორებით განთავსდება. მისი სიჩქარე დედამიწის ბრუნვის სიჩქარესთან იქნება თანხვედრაში. ეს ნიშნავს, რომ თანამგზავრი ცაზე სტატიკურად გამოჩნდება და ტელესკოპებით მისი შემჩნევა ადვილი იქნება.

შეუიარაღებელი თვალით მისი დანახვა შეუძლებელი იქნება, მაგრამ ტელესკოპიდან ის ვარსკვლავივით გამოჩნდება. ეს პირველი მსგავსი თანამგზავრია და მისი გაშვება 2029 წელს იგეგმება.

“ჩვენთვის ეს მართლაც ახალია. მალე ხელოვნური ვარსკვლავი გვექნება, რომელსაც შეგვეძლება დავაკვირდეთ და ბევრი მონაცემი მასთან თანხვედრაში მოვიყვანოთ”, — განუცხადა რიჩი-იოველმა BI-ს.

რა სძენს “ხელოვნურ ვარსკვლავს” სამეცნიერო ღირებულებას? ამაზე პასუხი გამოსხივებაშია — ასტრონომებს ზუსტად ეცოდინებათ, თუ რამდენ შუქს ასხივებს ობიექტი.

CubeSat გამოასხივებს ლაზერებს სინათლის ნაწილაკების მსგავსად. სწორედ ამის გამოყენება შეეძლებათ ასტრონომებს თავიანთი ტელესკოპების გასასწორებლად და სინათლის გასაზომად.

ამისთვის ახლა ასტრონომები რეალურ ვარსკვლავებს იყენებენ, თუმცა თანამგზავრის შემთხვევაში ამის გაკეთება ბევრად მარტივი და კომფორტული იქნება.

პრობლემა ის არის, რომ არ არსებობს გზა იმის გასარკვევად, თუ რამდენ სინათლეს ასხივებს რეალური ვარსკვლავი. რატომ? მიზეზი მარტივია, ჩვენ ვარსკვლავთან ზონდს ვერ ვგზავნით. გარდა ამისა, დედამიწის ატმოსფერო შთანთქავს უამრავ შუქს, რაც ასევე ახდენს გავლენას ასტრონომების დაკვირვებებზე.

“სწორედ ამიტომ არის ეს მისია ასე მნიშვნელოვანი. ჩვენ ზუსტად გვეცოდინება თუ რა მასშტაბის სინათლე მოდის ხელოვნური ვარსკვლავიდან და ამას სხვა ციური ობიექტებიდან მომავალ სინათლეს შევადარებთ. ამით უფრო დაზუსტებით გვეცოდინება თუ რა რაოდენობის სინათლე მოდის რეალური ვარსკვლავებიდან”, — თქვა რიჩი-იოველმა.

Live Science იტყობინება, რომ მისია ასტრონომებს ვარსკვლავებიდან მომდინარე სინათლის 10-ჯერ უფრო ზუსტ გაზომვაში დაეხმარება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

2019 წლის დეკემბერში ასტრონომებმა პალომარის ობსერვატორიიდან უჩვეულო რამ დააფიქსირეს: ჩვენგან დაახლოებით 300 მილიონი წლით დაშორებული გალაქტიკის ბირთვი მოულოდნელად აკაშკაშდა. ამ 4 წელში მისი ელვარება ხან ძლიერდება და ხან სუსტდება, მაგრამ ის მაინც დღემდე შესამჩნევია.

ეს მსგავსი ნათებისთვის საკმაოდ დიდი დროა, რის გამოც ამ ფენომენს მეცნიერები “უპრეცედენტოს” იწოდებენ. ახალი ნაშრომის თანახმად, შესაძლოა, ეს გალაქტიკა SDSS1335+0728-ის ცენტრში არსებული შავი ხვრელი იყოს, რომელმაც “გამოიღვიძა”. ის მანამდე, სულ მცირე ორი დეკადის განმავლობაში, აქტიურობით არ გამოირჩეოდა.

სპეციალისტების ვარაუდით, ამ ობიექტმა გარშემო არსებული აირის შთანთქმა დაიწყო. სანამ ამგვარი მატერია შავ ხვრელში ჩაედინება, ის ძალიან ცხელდება და გასაოცარ ნათებას წარმოქმნის. თუ მართლაც აღწერილ პროცესთან გვაქვს საქმე, მაშინ ეს პირველი შემთხვევაა, როცა შავი ხვრელის გააქტიურება რეალურ დროში დავაფიქსირეთ.

ეს ობიექტი მზეზე მილიონჯერ მასიურია. მას დიდი ხანია, აკვირდებიან, მაგრამ ასეთი ელვარება აქამდე არასდროს შეუნიშნავთ. ძველი და ახალი სურათების შედარებამ აჩვენა, რომ გალაქტიკის ბირთვი ახლა სხვადასხვა სპექტრულ დიაპაზონში უფრო მეტად კაშკაშებს, მათ შორის ულტრაიისფერში, ოპტიკურსა და ინფრაწითელში.

შესაძლოა, ამის მიზეზი ვარსკვლავი გამხდარიყო, რომელიც შავ ხვრელს ზედმეტად მიუახლოვდა. რა თქმა უნდა, მძლავრი გრავიტაცია მნათობს გაანადგურებდა და მის შემადგენელ მატერიას შთანთქავდა. როგორც წესი, ამას მინიმუმ ასობით დღე სჭირდება.

ავტორები ფიქრობენ, რომ ამ ყველაფრის უკან ისეთი ენერგიული მოვლენა არ უნდა იდგეს, როგორიც ზეახალი ვარსკვლავის აფეთქებაა. ეს მაშინ ხდება, როცა მნათობში წყალბადის მარაგი იწურება და ის კოლაფსს განიცდის.

“ჩვენს ხელთ არსებული მონაცემების მიხედვით ძნელი სათქმელია, აქედან რომელი სცენარი შეესაბამება სიმართლეს. ამაზე მეტის გასაგებად საჭიროა, შავ ხვრელზე დაკვირვება განვაგრძოთ”, — აცხადებენ ავტორები.

მათი ნაშრომი გამოცემაში Astronomy & Astrophysics გამოქვეყნდა.

თუ სტატიაში განხილული თემა და ზოგადად: მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფერო შენთვის საინტერესოა, შემოგვიერთდი ჯგუფში – შემდეგი ჯგუფი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

აშშ-ის აერონავტიკის და კოსმოსური სივრცის კვლევის ეროვნულმა სამმართველომ (NASA) ილონ მასკის კომპანია SpaceX-ს მიმართა, რათა შეისწავლონ ასტეროიდი სახელად 16 Psyche, – ამის შესახებ TechStartups-ი წერს.

მეცნიერების ვარაუდით ასტეროიდი მინერალების ნამდვილი საგანძურია და მისი ღირებულება $700,000 კვადრილიონია. ცნობილია, რომ იდუმალი ობიექტის შემადგენლობაში პლატინა, რკინა და ნიკელია. მისია 2022 წლის ზაფხულისთვის იგეგმება.

ასტეროიდს სახელი „ფსიქე“ ძველი ბერძნული მითოლოგიის გმირის გამო დაარქვეს. ის მითოლოგიაში ადამიანის სულის განსახიერებაა.

მეცნიერების ნაწილი ფიქრობს, რომ თუ ასტეროიდს დედამიწაზე ჩამოიტანენ, ეს ნედლეულზე ფასების ვარდნას გამოიწვევს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ორგანული მასალებისგან სიცოცხლის აღმოცენება რთული საქმეა. საჭიროა მთელი რიგი ინგრედიენტები, ყველა ერთად, შესაფერის გარემო პირობებში.

მიუხედავად იმისა, რომ ზუსტი გარემო პირობები ჯერ კიდევ დებატების საგანია, უკვე საკმაოდ კარგი წარმოდგენა გვაქვს, პერიოდული სისტემის რომელი ელემენტებია ამისათვის საჭირო.

ერთ-ერთი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი ელემენტია ფოსფორი, რომელიც სულ ახლახან აღმოაჩინეს ირმის ნახტომის გარეუბანში აღმოაჩინეს — ალბათ ერთ-ერთ უკანასკნელ ადგილას, სადაც მეცნიერები მის პოვნას ვარაუდობდნენ. აღმოჩენა მოულოდნელია იმ თვალსაზრისით, რომ უზარმაზარ ვარსკვლავთა ის კლასი, რომლებიც ფოსფორს წარმოქმნიან, გალაქტიკის ამ ნაწილში არ გვხვდება.

„ფოსფორის წარმოქმნისთვის საჭიროა გარკვეული სახის სასტიკი მოვლენა. მიჩნეულია, რომ ფოსფორი ვარსკვლავის სუპერნოვად აფეთქებისას წარმოიქმნება და ამიტომ, საჭიროა ვარსკვლავი, რომელიც მზეზე სულ მცირე 20-ჯერ მასიურია“, — ამბობს არიზონის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასტრონომი და ქიმიკოსი ლუსი ზიურისი.

ყოველ შემთხვევაში, ასეთია საუკეთესო თეორია. რომელიმე მასიური ვარსკვლავის ან სუპერნოვას ნარჩენისგან შორს ფოსფორის აღმოჩენა მიუთითებს, რომ სიცოცხლისათვის საჭირო ამ ელემენტის წარმოქმნის რაღაც სხვა გზაც უნდა არსებობდეს.

თითქმის ყველა ელემენტი, რომელსაც გარშემო ხედავთ, ვარსკვლავების მიერ არის წარმოქმნილი. როდესაც პირველყოფილ პლაზმაში სამყაროს პირველი ატომები შეერთდნენ, ძირითადად წყალბადი და ცოტა ჰელიუმი წარმოქმნეს; ყველა სხვა დანარჩენი ელემენტი მხოლოდ ვარსკვლავთა დაბადების შემდეგ გაჩნდა. ცეცხლის ეს მრისხანე ბურთები უფრო მეტია, ვიდრე უბრალოდ წყვდიადის მანათობლები. ისინი ატომთა „მდღვებავი“ მანქანებია, რომლებიც საკუთარ ბირთვში ელემენტებს ერთმანეთს ურწყავენ, რის შედეგადაც, უფრო მძიმე ელემენტები ჩნდება.

თუმცა, ვარსკვლავის მასაზეა დამოკიდებული, თუ რომელი ელემენტი წარმოიქმნება. მზის ზომის და უფრო პატარა ვარსკვლავებში მიმდინარეობს სინთეზის რეაქციები, რომელთა შედეგადაც, წყალბადისა და ჰელიუმის სინთეზით იწარმოება მსუბუქი ელემენტები, მაგალითად, ლითიუმი და ბერილიუმი. უფრო დიდ ვარსკვლავებში მიდის სინთეზის სხვა ფორმა, რომელიც ჟანგბადის და აზოტის მსგავს ელემენტებს წარმოქმნის.

ფოსფორი ვარსკვლავური სინთეზის პროდუქტი არ არის; ის სუპერნოვად აფეთქებისას წარმოიქმნება.

სუპერნოვად მხოლოდ მაღალი მასის ვარსკვლავები ფეთქდებიან და ამ პროცესს სხვა სარგებელიც მოაქვს: ისინი კოსმოსში ელემენტებს ტყორცნიან, ვარსკვლავთშორის სივრცეში მიმოფანტავენ მძიმე ინგრედიენტებს, რომლებსაც შემდეგი თაობის ვარსკვლავები, პლანეტები თუ კომეტები იყენებენ.

თუმცა, მასიური ვარსკვლავები შეიძლება წარმოიქმნას მხოლოდ იმ რეგიონებში, სადაც ამისათვის საკმარისი მასალაა. რაც უფრო შორს მიდიხარ გალაქტიკის ცენტრიდან, მატერია უფრო იშვიათად გხვდება; შესაბამისად, მასიური ვარსკვლავები გალაქტიკების გარეუბნებში ვერ იბადებიან. სწორედ ამიტომ არის ზედმეტად გასაკვირი ფოსფორის აღმოჩენა ღრუბელში, სახელად WB89-621, რომელიც იმის ნახტომის ცენტრიდან დაახლოებით 74 000 სინათლის წლით არის დაშორებული.

„გალაქტიკის კიდეზე აღმოვაჩინეთ ფოსფორი, იქ, სადაც ის არ უნდა იყოს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ფოსფორის წარმოქმნის რაღაც სხვა გზაც უნდა არსებობდეს“, — ამბობს არიზონის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქიმიკოსი ლილია კოელემი.

არსებობს ორი ძირითადი ახსნა. ერთ-ერთია ე. წ. გალაქტიკური შადრევანი. ეს გახლავთ მოდელი, რომლის მიხედვითაც, სუპერნოვებს ელემენტები გალაქტიკის შიდა რეგიონებიდან გარე რეგიონებში გადააქვს, გალაქტიკური ჰალოსკენ, საიდანაც ის შემდეგ უკან ცვივა.

მკვლევართა განცხადებით, ეს სცენარი ნაკლებად სავარაუდოა; გალაქტიკური შადრევნების შესახებ მტკიცებულებები მწირია და მათ მასალები არც ისე შორს უნდა გადაჰქონდეთ.

თუმცა, არსებობს კიდევ ერთი შესაძლებლობა. რამდენიმე წლის წინ, ასტრონომებმა დაადგინეს, რომ ფოსფორის წარმოება ნაკლებად მასიურ ვარსკვლავებსაც შეუძლიათ. არა აფეთქებით, არამედ უშუალოდ მათი ბირთვის გარშემო რეგიონში, პროცესით, რომელსაც ნეიტრონის დაჭერა ეწოდება. ამ პროცესში, სილიციუმის იზოტოპებს შეუძლიათ დამატებითი ნეიტრონების დაჭერა და ფოსფორის წარმოქმნა.

რომელიმე სუპერნოვა წყაროსგან ასე შორს ფოსფორის აღმოჩენა მიუთითებს, რომ ეს მოდელი შეიძლება რეალური იყოს.

ამბავი ნამდვილად ამაღელვებელია, რადგან ფოსფორი ბოლოა ე. წ. NCHOPS ელემენტებიდან, რომელიც გალაქტიკის გარეუბანში აღმოაჩინეს; ამ სიის ელემენტებია: აზოტი, ნახშირბადი, წყალბადი, ჟანგბადი, ფოსფორი და გოგირდი. ფოსფორის გარდა, გალაქტიკის გარეუბანში ყველა მათგანი უკვე აღმოჩენილი იყო.

„იმისათვის, რათა პლანეტა სიცოცხლის ჩვენთვის ცნობილი ფორმისთვის ხელსაყრელი იყოს, ყველა ეს ელემენტი უნდა გქონდეს. მათი არსებობა განსაზღვრავს გალაქტიკის სასიცოცხლო ზონას. ფოსფორის აღმოჩენით, ახლა უკვე ყველა მათგანია ნაპოვნი გალაქტიკის კიდეზე, რაც გალაქტიკის სასიცოცხლო ზონას მის გარეუბნებამდე აფართოებს“, — ამბობს ზიურისი.

არამიწიერი სიცოცხლის ძებნისას, ასტრონომები გალაქტიკის გარეუბნებს არც კი განიხილავენ ხოლმე, რადგან ფიქრობდნენ, რომ იქ საკმარისი ფოსფორი არ იყო. ამ აღმოჩენის შემდეგ, ძებნა შეგვიძლია გავაფართოოთ.

„იმედი გვაქვს, რომ გალაქტიკის კიდეზე ფოსფორის აღმოჩენა შორეულ ეგზოპლანეტათა შესწავლის მოტივაციას მოგვცემს“, — ამბობს არიზონის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქიმიკოსი კეტრინ გოლდი.

მომზადებულია news.arizona.edu-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა თავის ვარსკვლავთან შედარებით წარმოუდგენლად დიდი პლანეტა აღმოაჩინეს. პლანეტა იმდენად დიდია, რომ ის უბრალოდ არ უნდა არსებობდეს.

ჟურნალ Science-ში გამოქვეყნებულ ახალ კვლევაში, პენსილვანიის შტატის მკვლევრებმა აღწერეს უზარმაზარი პლანეტა, რომელიც დედამიწის მასას 13-ჯერ აღემატება. რაც ყველაზე საინტერესოა, ის საკმაოდ პატარა ვარსკვლავის გარშემო ბრუნავს. გიგანტური პლანეტის მასპინძელი ვარსკვლავი ჩვენს მზეზე მასით 9-ჯერ ნაკლებია.

როგორც კვლევაშია აღნიშნული, ეს აღმოჩენა განსაკუთრებულია, რადგან პლანეტასა და ჯუჯა ვარსკვლავს შორის ასეთი თანაფარდობა აქამდე წარმოუდგენელი იყო. ეს თანაფარდობა დედამიწისა და მზის თანაფარდობას 100-ჯერ აღემატება. მეცნიერებს არ ეგონათ, რომ ასეთი რამ შესაძლებელი იყო.

ვარსკვლავის ჩამოყალიბებას გაზისა და მტვრის დიდი ღრუბლები სჭირდება. ვარსკვლავის დაბადების შემდეგ, დარჩენილი მასალა დისკებად ფორმირდება და საბოლოოდ პლანეტად ყალიბდება. პლანეტა-ვარსკვლავის ეს წყვილი უნიკალურია, რადგან მტვრის დისკი ასეთი დიდი პლანეტის ჩამოსაყალიბებლად საკმარისი არ უნდა ყოფილიყო.

“დაბალმასიანი ვარსკვლავის გარშემო წარმომქმნელი დისკი ასეთი მასიური პლანეტის შესაქმნელად საკმარისი ვერ იქნებოდა. თუმცა, ფაქტია, ეს პლანეტა იქ არის და ახლა ჩვენ პლანეტების წარმოქმნის თეორიას უნდა გადავხედოთ”, — თქვა სუვრათ მაჰადევანმა, პენის ასტრონომიისა და ასტროფიზიკის პროფესორმა.

მკვლევრების თქმით, ამ ახალი პლანეტის აღმოჩენა უამრავ შეკითხვას აჩენს, რაც თავის მხრივ ასტრონომიის განვითარებისთვის მნიშვნელოვანია. იმისთვის, რომ მივიღოთ პასუხები უნდა ვიცოდეთ თუ როგორ დავსვათ შეკითხვები.

წყარო : on.ge 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სამყაროში ყველაფერს აქვს დასასრული და მრავალწლიანი მათემატიკური თუ ასტრონომიული გამოთვლების თანახმად, გამონაკლისი არც ჩვენი მზეა. უზარმაზარი ვარსკვლავი, რომლის გარშემოც დედამიწა და მისი მეზობელი პლანეტები მოძრაობენ, შორეულ მომავალში “ჩაქრება” და კოსმოსის ამ უმცირეს ნაწილს, რომელიც ჩვენთვის ასეთი ძვირფასია, უსიცოცხლო, ბნელ ადგილად აქცევს.

როგორც მიხვდით, აღნიშნული მოვლენა გარდაუვალია, ამიტომ ისღა დაგვრჩენია, გავიგოთ, როდის მოხდება ეს.

მზე და მასთან ერთად ჩვენი სისტემა 4.6 მილიარდი წლის წინ წარმოიქმნა. ის მთავარი მიმდევრობის მნათობთა კატეგორიას მიეკუთვნება, მაგრამ მისი სიცოცხლის ეს ეტაპი დიდხანს არ გაგრძელდება. ობიექტის ცენტრში მიმდინარე წყალბადის თერმობირთვული რეაქცია დიდძალი ენერგიის გამოყოფას უზრუნველყოფს, რომელიც საკმარის წნევას ქმნის, რათა ვარსკვლავი კოლაფსისგან დაიცვას. თუმცა, ამ ქიმიური ელემენტის ამოწურვის შემდეგ, დაახლოებით 5 მილიარდ წელში, ყველაფერი შეიცვლება.

მზე წითელ ჯუჯად გადაიქცევა. მისი ბირთვი შეიკუმშება და არასტაბილური გახდება, გარეთა ფენა კი გაფართოვდება, რაც 1 მილიარდ წელს გასტანს. შედეგად, პლაზმაში მოექცევა, როგორც მერკური, ასევე, ვენერა.

მისგან მომავალი დამუხტული ნაწილაკები დედამიწის მაგნიტურ ველსა და ატმოსფეროს გაანადგურებენ. ამ დროს აქ სიცოცხლე, დიდი ალბათობით, აღარ იარსებებს. მნათობის მომატებული სიკაშკაშის გამო, ჩვენს პლანეტაზე ყველა ოკეანე 1-1.5 მილიარდ წელში აორთქლდება, ცოტა ხანში კი ციური სხეულის მყარი მატერიაც შთაინთქმება.

ამის შემდეგ მზე ჰელიუმის ჟანგბადთან და ნახშირბადთან შერევას დაიწყებს მანამ, სანამ მისი ბირთვი საბოლოოდ კოლაფსირდება, რაც პლანეტური ნისლეულის ფორმირებას განაპირობებს. ეს უკანასკნელი მხოლოდ 10 000 წელი იქნება ხილული.

მზე სიმკვრივით გამორჩეული, მცირე ზომის თეთრი ჯუჯის სახით შენარჩუნდება, რომელიც მომდევნო ტრილიონობით წლის განმავლობაში ნელ-ნელა გაცივდება და იქცევა ობიექტად, რომელიც აღარ გაანათებს.

წყარო : on.ge 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

1936 წელს ალბერტ აინშტაინმა გამოაქვეყნა ის, რაც მან აღწერა, როგორც “მცირე კალკულაცია”. აინშტაინმა აჩვენა, თუ როგორ შეიძლება მზე ერთ დღეს გიგანტურ ტელესკოპად გამოიყენონ. შეიძლება წარმოუდგენლად ჟღერდეს, მაგრამ ეს კონცეფცია საკმაოდ რეალურია. და, აი, ახლა NASA ამ ყველაფერზე სერიოზულად ფიქრობს.

“ცოტა ხნის წინ რ.ვ. მანდლი მესტუმრა და მთხოვა გამომექვეყნებინა მცირე გაანგარიშების შედეგები, რომელიც მისი თხოვნით გავაკეთე. ეს მის სურვილს შეესაბამება”, — წერდა აინშტაინი ჟურნალ Science-ში.

როგორც აინშტაინის ფარდობითობის ზოგადი თეორია გვეუბნება, გიგანტური ობიექტები სივრცე-დროს ამრუდებენ. ეს სინათლეზეც მოქმედებს. ამ შესაძლებლობის გამოყენებით უკვე არსებული ტელესკოპების დაკვირვების დიაპაზონის მნიშვნელოვნად გაფართოება შეგვიძლია.

აინშტაინმა გააცნობიერა, რომ ჩვენს მზის სისტემაშიც არის რეგიონი, სადაც მზის უკნიდან, კონკრეტული ობიექტებიდან მომავალი სინათლე მრუდდება ვარსკვლავის გრავიტაციით.

რეგიონი, სადაც ეს ეფექტი ხდება, მზისგან დაახლოებით 550 ასტრონომიული ერთეულითაა (AU) დაშორებული. განათავსეთ ტელესკოპი ამ რეგიონში და ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ იგი ეგზოპლანეტების ზედაპირების შესასწავლადაც.

“ასეთ დროს მზის გრავიტაციული ველი მოქმედებს როგორც სფერული ლინზა, რათა გაადიდოს რადიაციის ინტენსივობა”, — თქვა იდეის ერთ-ერთმა თანაავტორმა, ფონ რასელ ეშლემანმა.

ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ გრავიტაციული ლინზირება წარმოუდგენლად შორეული ობიექტების დასანახად, მაგრამ ასეთ დროს შეზღუდული ვართ ამ ობიექტების მდებარეობითა და მათ უკან მყოფი ობიექტების არსებობით. კოსმოსური ხომალდის გამოყენებით შეგვიძლია ტელესკოპი მზის მოპირდაპირე მხარეს განვათავსოთ. ეს ნიშნავს, რომ საჭიროების შემთხვევაში ობიექტსა და ტელესკოპს შორის შუაში მზეს მოვაქცევთ.

NASA-ს მეცნიერების თქმით, ეს ჩვენს შესაძლებლობებს საოცრად გაზრდის. მაგალითად, 6 თვის პერიოდში ეგზოპლანეტის სურათის ისეთი გარჩევადობით გენერირება შეგვეძლება, რომ მისი ზედაპირის პირდაპირი შესწავლა მოხდება.  ამის გაკეთება მარტივი არ იქნება, მაგრამ როგორც ჩანს NASA ამაზე უკვე სერიოზულად ფიქრობს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ამერიკის შეერთებული შტატების თავდაცვის დეპარტამენტის სპიკერმა, პატრიკ რაიდერმა, გამოთქვა ეჭვი, რომ შესაძლოა, რუსეთის მიერ ახლახან ორბიტაზე გაშვებული ხელოვნური თანამგზავრი კოსმოსური იარაღი იყოს. მან განაცხადა, რომ ამ აპარატის მიერ სხვა სატელიტებზე შეტევის რისკი არსებობს.

ასევე, საინტერესოა ისიც, რომ პენტაგონის წარმომადგენლის ინფორმაციით, ეს ზონდი ორბიტის იმავე რეგიონში მოძრაობს, რომელშიც თავად აშშ-ის სამთავრობო თანამგზავრი.

“რა თქმა უნდა, მისთვის თვალის მიდევნებას განვაგრძობთ. შეიძლება ითქვას, რომ გვაქვს ვალდებულება, კოსმოსური სივრცის დასაცავად მზად ვიყოთ…

განვაგრძობთ კოსმოსში ჩვენი ინტერესების დაცვის დაბალანსებასაც, რათა სტაბილური და მდგრადი კოსმოსური გარემო შევინარჩუნოთ”, — აცხადებს პატრიკ რაიდერი.

მიმდინარე წელს აშშ-მა განაცხადა, რომ შესაძლოა, რუსეთი ორბიტაზე ბირთვული იარაღის გაგზავნას გეგმავდეს. იქ მსგავსი ტექნოლოგიის გამოყენება არამხოლოდ სერიოზულ საფრთხესთანაა დაკავშირებული, არამედ ეწინააღმდეგება 1967 წლის კონვენციასაც, რომლის თანახმადაც, კოსმოსში მასობრივი განადგურების იარაღის გაშვება აკრძალულია.

აღსანიშნავია, რომ აპრილში რუსეთი ერთადერთი ქვეყანა აღმოჩნდა, რომელმაც კოსმოსში ბირთვული იარაღის გატანის აკრძალვის შესახებ გაეროს რეზოლუციას მხარი არ დაუჭირა. ოკუპანტი ქვეყნის წარმომადგენლები სერიოზულად არ აღიქვამენ აშშ-ის უკანასკნელ ეჭვებსაც.

“არ ვფიქრობ, რომ ვაშინგტონიდან გაჟონილ ნებისმიერ ინფორმაციას უნდა გამოვეხმაუროთ. რუსული კოსმოსური პროგრამა გეგმის მიხედვით ვითარდება. სხვადასხვა დანიშნულების აპარატების გაშვებაში, მათ შორის ისეთის, რომელიც ჩვენს თავდაცვას გააძლიერებს, ახალი არაფერია”, — ამბობს რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე, სერგეი რიაბკოვი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა დაადგინეს, რამდენად სწრაფად ბრუნავს ჩვენგან დაახლოებით 1 მილიარდი სინათლის წლით დაშორებული შავი ხვრელი საკუთარი წარმოსახვითი ღერძის გარშემო. ამის საშუალება მათ ობიექტის ირგვლივ არსებული და მასში ჩამდინარე მატერიის — აკრეციული დისკოს — ერთგვარ რხევაზე დაკვირვებამ მისცა.

აღმოჩნდა, რომ ამ შავი ხვრელის ბრუნვის სისწრაფე სინათლის სიჩქარის, 299 792 458 მ/წმ-ის, 25%-ზე ნაკლებია. ფაქტი, რომ ასტრონომებმა ეს გამოთვალეს, წინ გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯია, რადგან იმავე მეთოდით სხვა ასეთი ობიექტების შესწავლა და მათ ევოლუციაზე მეტის გაგებაა შესაძლებელი.

შავი ხვრელები მილიონობით და ზოგჯერ მილიარდობით მზის მასისაა. ისინი გალაქტიკების ცენტრში გვხვდება და მათ გრავიტაციულ შეკავშირებასაც განაპირობებს. ზოგიერთ შავ ხვრელს განსაკუთრებულად კაშკაშა ნათება ახასიათებს, რომელსაც სწორედ აკრეციულ დისკოში მიმდინარე პროცესები გამოყოფს.

2020 წელს მეცნიერებმა დააფიქსირეს, რომ გასაოცარი ელვარება შეიძინა შავმა ხვრელმა, რომელიც მანამდე აქტიური არ იყო. ტელესკოპების მონაცემებით ივარაუდეს, რომ ამის მიზეზი მის მიერ ახლომდებარე ვარსკვლავის განადგურება უნდა გამხდარიყო.

კერძოდ, როდესაც მნათობი დანაწევრდა, მან ცხელი დისკო წარმოქმნა, რომელიც შავი ხვრელის ბრუნვის ღერძის მიმართ პროპორციულად არ განლაგდა. ეს რხევას, იგივე პრეცესიას, დაედო საფუძვლად, როგორც, მაგალითად, ძირს დავარდნილი მონეტა ბზრიალებს ხოლმე.

იქიდან გამომდინარე, რომ ბრუნვა და რხევა ერთმანეთთანაა დაკავშირებული, სპეციალისტებმა ივარაუდეს, რომ მეორის მეშვეობით პირველის შესწავლაა შესაძლებელი. ამისთვის ზემოხსენებულ პროცესს ტელესკოპებით დროულად, დიდი ხნის განმავლობაში და უწყვეტად უნდა დაჰკვირვებოდნენ.

ამან ცხადყო, რომ ზემოხსენებული შავი ხვრელის შემცველი გალაქტიკა გარკვეული პერიოდი დაახლოებით ყოველ 15 დღეში ერთხელ რენტგენულ ტალღებს ასხივებდა, რაც შემდეგ შეწყდა. ეს ასტრონომებმა პრეცესიასთან დააკავშირეს და აღნიშნულ მონაცემებს შავი ხვრელის სავარაუდო მასა დაუმატეს, რომელიც მზისას 2.5 მილიონჯერ აჭარბებს. შედეგად, ობიექტის ბრუნვის სიჩქარის გამოთვლა გახდა შესაძლებელი.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Nature გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”