ასტრონომია - კოსმოსი

მეცნიერებმა თავის ვარსკვლავთან შედარებით წარმოუდგენლად დიდი პლანეტა აღმოაჩინეს. პლანეტა იმდენად დიდია, რომ ის უბრალოდ არ უნდა არსებობდეს.

ჟურნალ Science-ში გამოქვეყნებულ ახალ კვლევაში, პენსილვანიის შტატის მკვლევრებმა აღწერეს უზარმაზარი პლანეტა, რომელიც დედამიწის მასას 13-ჯერ აღემატება. რაც ყველაზე საინტერესოა, ის საკმაოდ პატარა ვარსკვლავის გარშემო ბრუნავს. გიგანტური პლანეტის მასპინძელი ვარსკვლავი ჩვენს მზეზე მასით 9-ჯერ ნაკლებია.

როგორც კვლევაშია აღნიშნული, ეს აღმოჩენა განსაკუთრებულია, რადგან პლანეტასა და ჯუჯა ვარსკვლავს შორის ასეთი თანაფარდობა აქამდე წარმოუდგენელი იყო. ეს თანაფარდობა დედამიწისა და მზის თანაფარდობას 100-ჯერ აღემატება. მეცნიერებს არ ეგონათ, რომ ასეთი რამ შესაძლებელი იყო.

ვარსკვლავის ჩამოყალიბებას გაზისა და მტვრის დიდი ღრუბლები სჭირდება. ვარსკვლავის დაბადების შემდეგ, დარჩენილი მასალა დისკებად ფორმირდება და საბოლოოდ პლანეტად ყალიბდება. პლანეტა-ვარსკვლავის ეს წყვილი უნიკალურია, რადგან მტვრის დისკი ასეთი დიდი პლანეტის ჩამოსაყალიბებლად საკმარისი არ უნდა ყოფილიყო.

“დაბალმასიანი ვარსკვლავის გარშემო წარმომქმნელი დისკი ასეთი მასიური პლანეტის შესაქმნელად საკმარისი ვერ იქნებოდა. თუმცა, ფაქტია, ეს პლანეტა იქ არის და ახლა ჩვენ პლანეტების წარმოქმნის თეორიას უნდა გადავხედოთ”, — თქვა სუვრათ მაჰადევანმა, პენის ასტრონომიისა და ასტროფიზიკის პროფესორმა.

მკვლევრების თქმით, ამ ახალი პლანეტის აღმოჩენა უამრავ შეკითხვას აჩენს, რაც თავის მხრივ ასტრონომიის განვითარებისთვის მნიშვნელოვანია. იმისთვის, რომ მივიღოთ პასუხები უნდა ვიცოდეთ თუ როგორ დავსვათ შეკითხვები.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ახლომდებარე ვარსკვლავი წელს შთამბეჭდავი სანახაობისთვის ემზადება. შესაძლოა, ის ჩრდილოეთის პოლარულ ვარსკვლავზე უფრო კაშკაშადაც კი გამოჩნდეს.

ეს ვარსკვლავი ჩვენგან დაახლოებით 3000 სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს და უახლოეს თვეებში ე. წ. ნოვად აფეთქდება.

NASA-ს განცხადებით, ასეთ მოვლენას ადამიანი ცხოვრებაში მხოლოდ ერთხელ შეიძლება შეესწროს და ის შეიძლება იმდენად მასშტაბური იყოს, რომ შეუიარაღებელი თვალითაც კი გამოჩნდეს. მოვლენა დაახლოებით ერთი კვირის განმავლობაში იქნება ხილვადი.

საქმე ეხება ნოვას, რომელსაც ჩრდილოეთის გვირგვინის T-ს (T Coronae Borealis) უწოდებენ. ასეთი კოსმოსური აფეთქება ხდება მაშინ, როდესაც ციცქნა თეთრი ჯუჯა ვარსკვლავი, ანუ მკვდარი ვარსკვლავის ბირთვი გიგანტური წითელი ვარსკვლავის გარშემო მოძრაობს.

თანდათანობით, თეთრი ჯუჯა გიგანტურ წითელ ვარსკვლავს წყალბადით მდიდარ მატერიას ჰპარავს და თავად ისრუტავს. შედეგად, ის ზომაში იზრდება და ცხელდება იქამდე, ვიდრე საბოლოო წერტილს მიაღწევს — როცა მთელი დაგროვებული ენერგია უზარმაზარი კოსმოსური აფეთქებით გამოთავისუფლდება. ამ მოვლენას ნოვას უწოდებენ (ამ მოვლენის აღსანიშნავად, ქართულში „ნოვას“ ნაცვლად დამკვიდრებულია „ახალი ვარსკვლავი“, რაც სრულიად გაუგებარი და დამაბნეველი ტერმინია. ამიტომ, ჩვენს სტატიებში ვიყენებთ საერთაშორისოდ აღიარებულ ლათინურ ტერმინს „ნოვა“

„შთამბეჭდავი კატაკლიზმი იქნება. ნოვა არსებითად წყალბადის ბომბია“, — ამბობს ლუიზიანის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასტროფიზიკოსი ბრედლი შაფერი.

თუმცა, საშიში არაფერია. ჩრდილოეთის გვირგვინის T ჩვენგან იმდენად შორსაა, რომ მისი ენერგია დედამიწას ვერაფერს უზამს.

წარსულში, ადამიანებს ნოვა ბევრჯერ უნახავთ. ასტრონომებმა პირველად ისინი 1800-იანი წლების ბოლოს გამოავლინეს. ასეთი აფეთქებები დაახლოებით 80 წელიწადში ერთხელ ხდება.

აფეთქება, რომელსაც ახლა ველოდებით, სინამდვილეში ათასობით წლის წინ მოხდა, მაგრამ დედამიწამდე მისი სინათლე მხოლოდ ახლაღა მოაღწევს.

ჩრდილოეთის გვირგვინის T ჩვენგან ბოლოს 1946 წელს ჩანდა, ახლა მის აფეთქებას ვნახავთ, შემდეგ კი 2100-იანი წლების დასაწყისამდე აღარ გამოჩნდება.

როგორ დავინახოთ

იმისათვის, რათა ეს ნოვა არ გამოგრჩეთ, თვალი ადევნეთ სიახლეებს NASA-სგან მის X-ის არხზე @NASAUniverse.

პირველ რიგში, საჭიროა მივაგნოთ ჰერკულესის თანავარსკვლავედს, რომელიც ორ კაშკაშა ვარსკვლავს — ვეგასა და არქტურს შორის არის მოქცეული. იქვე შენიშნავთ ოთხი ხილული ვარსკვლავისგან წარმოქმნილ თაღს, რომელსაც ჩრდილოეთის გვირგვინის თანავარსკვლავედი (Coronae Borealis) ეწოდება. სწორედ ამ თანავარსკვლავედში შენიშნავთ ნოვას აფეთქებას.

როდესაც NASA მოახლოებული აფეთქების ზუსტ დროს დაწერს, შეამოწმეთ ამინდი და მთვარის კალენდარი. რა თქმა უნდა, დანახვის მეტი შანსი გაქვთ უმთვარო და უღრუბლო ღამეში.

საუკეთესო ვარიანტია, მოშორდეთ ქალაქის სინათლეს და სადმე ქალაქგარეთ იპოვოთ მინდორი, სადაც წამოწვებით და ცაში ცქერას დაიწყებთ.

თანავარსკვლავედების საპოვნელად, აუცილებლად გამოიყენეთ ვარსკვლავების რუკის რომელიმე აპლიკაცია (მაგალითად, Sky Map). არ დაგავიწყდეთ კიდევ ერთი დეტალი — იმისათვის, რათა თვალი ღამის წყვდიადს სრულად მოერგოს, დაახლოებით 30 წუთი დაგჭირდებათ.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მზეზე დიდი აფეთქება მოხდა, ამის შესახებ მზის ლაბორატორიის მკვლევრები აცხადებენ.

ექსპერტები აღიარებენ, რომ შესაძლოა მზეზე ორი აფეთქება მოხდა.

ექსპერტებმა განმარტეს, რომ მზეზე დაფიქსირდა უმაღლესი კლასის X-ის აფეთქება.

მეცნიერებმა დაამატეს, რომ უახლოეს მომავალში დედამიწის მახლობლად სივრცის რადიაციული მდგომარეობა მკვეთრად შეიცვლება.

„პლაზმის ღრუბლები, რომლებიც ყველაზე დიდ გავლენას ახდენენ დედამიწის მაგნიტურ ველზე და, სხვა მოვლენებთან ერთად, იწვევს მაგნიტურ ქარიშხალს, რომელიც მათი სიჩქარიდან გამომდინარე, დედამიწის ორბიტას კვირას გვიან საღამოს ან ორშაბათს დილით მიუახლოვდება“, – ამბობენ მეცნიერები.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს უზარმაზარი ვულკანი, ცხრა კილომეტრის სიმაღლით, რომელიც აშკარად იმალებოდა პლანეტა მარსის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ რეგიონში, წერს Space.

ცნობილია, რომ ასეთი ობიექტი პლანეტის ფოტოებში მრავალი ათწლეულის მანძილზე არ შეიმჩნევა, კერძოდ, 1971 წლიდან, როდესაც კოსმოსურმა ხომალდმა Mariner 9-მა პირველად მოახერხა ამ ტერიტორიის გადაღება. მხოლოდ თანამედროვე ორბიტალური ზონდების მონაცემების წყალობით, მეცნიერებმა აღმოაჩინეს გიგანტური ვულკანი მარსის ცნობილ რეგიონში.

მკვლევრებმა ვულკანს დროებით Noctis დაარქვეს მისი მდებარეობის გამო, რომელიც მდებარეობს ღამის ლაბირინთის კიდეზე. კვლევის ავტორებმა განაცხადეს, რომ ახალი ვულკანი მდებარეობს ისეთი რეგიონების საზღვარზე, როგორიცაა ღამის ლაბირინთი და ვალეს მარინერისი. ასევე ამ მხარეში არის სამი უზარმაზარი ვულკანი, რომელთა შესახებ დიდი ხანია ცნობილია.

„ჩვენ ვსწავლობდით იმ ტერიტორიის გეოლოგიას, სადაც შარშან ვიპოვეთ მყინვარის ნაშთები, როდესაც მივხვდით, რომ ვიმყოფებოდით უზარმაზარ და ღრმად ეროზიულ ვულკანში“, – განმარტა პლანეტოლოგმა პასკალ ლიმ.

პასკალ ლიმ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ წყალთან და ყინულთან სითბოს ურთიერთქმედების ხანგრძლივი ისტორია „მას აქცევს იდეალურ ადგილად ასტრობიოლოგიისა და სიცოცხლის ნიშნების საძიებლად“.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

რუსეთი და ჩინეთი 2033-35 წლებში მთვარეზე ატომური ელექტროსადგურის დადგმას განიხილავენ, – ამის შესახებ რუსეთის კოსმოსური სააგენტოსRoscosmos-ის ხელმძღვანელმა, იური ბორისოვმაგანაცხადა.
მისი თქმით, ამ გეგმის განხორციელება მამავალში მთვარეზე დასახლებების შექმნის საშუალებასგააჩენს.
იური ბორისოვმა, რომელიც რუსეთის თავდაცვისმინისტრის ყოფილი მოადგილეა, განაცხადა, რომრუსეთი და ჩინეთი ერთობლივად მუშაობენ მთვარისპროგრამაზე და რომ მოსკოვს შეუძლია ბირთვულიკოსმოსური ენერგიის მიმართულებით თავისიწვლილი შეიტანოს.
„დღეს ჩვენ სერიოზულად განვიხილავთ პროექტს, რომელიც 2033-2035 წლების მიჯნაზე  ჩვენს ჩინელკოლეგებთან ერთად მთვარის ზედაპირზეელექტროსადგურის დამონტაჟებას გულისხმობს“, – აღნიშნა ბორისოვმა.
მისი განმარტებით, მზის პანელები ვერუზრუნველყოფენ საკმარის ელექტროენერგიას მთვარეზე მომავალი დასახლებებისთვის, ხოლოატომურ ენერგიას ეს შეუძლია.
”ეს არის ძალიან სერიოზული გამოწვევა. ეს უნდაგაკეთდეს ავტომატურ რეჟიმში, ადამიანებისგარეშე”, – განმარტა ბორისოვმა.
მან ასევე ისაუბრა ბირთვული სატვირთო კოსმოსურიხომალდის აშენების გეგმაზე. მისი თქმით, პროექტთან დაკავშირებული ყველა ტექნიკურისაკითხი მოგვარებულია, გარდა იმისა, თუ როგორუნდა გაგრილდეს ბირთვული რეაქტორი.
“ჩვენ ნამდვილად ვმუშაობთ კოსმოსურ გამწევზე. ესუზარმაზარი, ციკლოპური სტრუქტურა, ბირთვულირეაქტორისა და მაღალი სიმძლავრის ტურბინებისწყალობით, შეძლებს დიდი ტვირთების ერთიორბიტიდან მეორეში გადატანას, კოსმოსურინარჩენების შეგროვებას და ბევრ სხვა აპლიკაციაში ჩართვას“, – განაცხადა ბორისოვმა.
აღსანიშნავია, რომ რუსეთის კოსმოსურმა პროგრამამ ბოლო წლებში მთელი რიგი წარუმატებლობებიგანიცადა. შარშან, ბოლო 47 წლის განმავლობაშირუსეთის პირველი მისია მთვარეზე ჩაიშალა მას შემდეგ, რაც რუსული კოსმოსური ხომალდი Luna-25 კონტროლიდან გამოვარდა და ჩამოვარდა.
მოსკოვმა განაცხადა, რომ მთვარეზე მისიების განხორციელებას მომავალშიც გეგმავს და ასევე გეგმავს, შეისწავლოს რუსეთ-ჩინეთის ერთობლივი ეკიპაჟის გაშვებისა და მთვარეზე ბაზის აშენებისშესაძლებლობას. ჩინეთმა მიმდინარე წლის თებერვალში განაცხადა, რომ 2030 წლამდემთვარეზე ჩინელი ასტრონავტის გაშვებას აპირებს.
მედიის ინფორმაციით, შეერთებულმა შტატებმა მოკავშირეებს განუცხადა, რომ რუსეთმა, წელს, შესაძლოა, კოსმოსში ანტისატელიტური კოსმოსური იარაღი განათავსოს. რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა აღნიშნული ინფორმაცია უარყო.

წყარო : Reuters

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

აერონავტიკის და კოსმოსური სივრცის კვლევის ეროვნული სააგენტო (ნასა) ეძებს 4 მოხალისეს, რომლებიც ერთ წელს მარსის 3D ბეჭდურ ასლზე გაატარებენ.
ჰიუსტონის ჯონსონის კოსმოსურ ცენტრში განთავსებული Mars Dune Alpha ნასა-ს Chapea-ს (ეკიპაჟის ჯანმრთელობისა და სამუშაოს შესრულების კვლევის ანალოგი) პროგრამის ნაწილია, რომელიც შექმნილია იმ სისტემების შემუშავებისა და შეფასების ხელშეწყობის მიზნით, რომლებსაც ასტრონავტები მარსის მოსანახულებლად გამოიყენებენ 2030-იან წლებში დაგეგმილი ამბიციური მისიების ფარგლებში.
სააგენტო განმარტავს, რომ მოხალისეები იცხოვრებენ 1700 კვ. ფუტის ჰაბიტატში, სახელწოდებით Mars Dune Alpha, რომელიც მოახდენს მარსის მისიის გამოწვევების სიმულაციას, „რესურსების შეზღუდვის, აღჭურვილობის გაუმართაობის, კომუნიკაციის შეფერხებისა და სხვა გარემოსდაცვითი სტრესების ჩათვლით“.
ეკიპაჟი განახორციელებს იმიტირებულ კოსმოსურ გასეირნებას, რობოტული სისტემის ოპერაციებს, ჰაბიტატის შენარჩუნებას, ვარჯიშს და მოსავლის ზრდას კომპიუტერის მიერ წარმოქმნილ მარსის ზედაპირის რეკონსტრუქციაში.
შერჩეული მოხალისეები კომპენსაციას მიიღებენ, თუმცა ნასა არ აკონკრეტებს, რამდენს. მისიის მენეჯერები ორიენტირებულნი არიან კანდიდატების სწორი ნაკრების ჩამოყალიბების უზრუნველყოფაზე და ამტკიცებენ, რომ ნებისმიერ მსურველს, ვინც განაცხადს წარადგენს, უნდა ჰქონდეს უნივერსიტეტის დიპლომი ინჟინერიაში, მათემატიკაში, ბიოლოგიურ, ფიზიკურ ან კომპიუტერულ მეცნიერებაში და შემდგომ გამოცდილება ამ სფეროებში, ან 1000 საათის განმავლობაში პილოტად მუშაობის გამოცდილება.
ისინი ასევე უნდა იყვნენ 30-დან 55 წლამდე ასაკის ჯანსაღი, არამწეველი პირები, აშშ-ის მოქალაქეები ან მუდმივი რეზიდენტები.
„განმცხადებლებს უნდა ჰქონდეთ უნიკალური თავგადასავლების ძლიერი სურვილი და ინტერესი, წვლილი შეიტანონ ნასა-ს მუშაობაში“, – აცხადებენ სააგენტოში. განაცხადების მიღება 2 აპრილს დასრულდება.

წყარო : theguardian.com

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

კომპანია Intuitive Machines-ი პირველი კომერციული კომპანია გახდა მსოფლიოში, რომლის კოსმოსური ხომალდი „ოდისევსი“ მთვარეზე დაეშვა.
მისია მნიშვნელოვანია იმითაც, რომ „ოდისევსი“ პირველი კოსმოსური აპარატია, რომელიც, ბოლო 50 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში აშშ-დან მთვარის ზედაპირზე დაეშვა.
კოსმოსური ხომალდი გასულ ხუთშაბათს, ფლორიდაში მდებარე კეიპ კანავერალიდან გაუშვეს და მან დედამიწიდან 384 400 კმ გაიარა და მთვარის სამხრეთ პოლუსთან ახლოს დაეშვა.
აღსანიშნავია, რომ ნასა-მ Intuitive Machines-თან ხელშეკრულება გააფორმა, რომლის თანახმად, „ოდისევსმა“ სპეციალური სამეცნიერო ინსტრუმენტების საშუალებით მთვარის ზედაპირი უნდა შეისწავლოს და რადიოტალღები გაზომოს. მისიის მიზანია მთვარის სამხრეთ პოლუსის გარემოს შეფასება, რაც მნიშვნელოვანია ნასა-ს გეგმის განსახორციელებლად, რომელიც 2026 ბოლოს მთვარეზე ეკიპაჟიანი მისიის გაშვებას ითვალისწინებს.
კოსმოსური ხომალდის მთვარეზე დაშვებიდან გარკვეული დროის შემდეგ Intuitive Machines-მა დაადასტურა, რომ კოსმოსური ხომალდი „ვერტიკალურ მდგომარეობაშია და მონაცემთა გამოგზავნას იწყებს“. ეს განცხადება მისიის მნიშვნელოვანი ეტაპია.
„ახლა ჩვენ ვმუშაობთ მთვარის ზედაპირიდან პირველი სურათების მისაღებად“, – აღნიშნულია Intuitive Machines-ის განცხადებაში, რომელიც სოციალურ მედია პლატფორმა X-ზე გამოქვეყნდა.

წყარო : CNN

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”