ასტრონომია - კოსმოსი

ჩილეში პარასკევს ევროპის ექსტრემალურად დიდი ტეელსკოპის (E-ELT), მშენებლობა დაიწყო, რომელიც ხუთჯერ უფრო დიდია, ვიდრე დღეს მოქმედი დაკვირვების მოწყობილობები.

ELT- ს ზომას გააჩნია  იმის პოტენციალი, რომ სამყაროს შესახებ კაცობრიობის ცოდნა შეცვალოს. ტელესკოპის სარკის ზომა დაახლოებით 39 მეტრი იქნება. ტელესკოპი, რომელიც  ატაკამას უდაბნოს შუაგულში 3000 მეტრის სიმაღლის მთაზე მდებარეობს, 2024 წელს ამოქმედდება.

ტელესკოპს აქამდე მოქმედ მოწყობილობებთან შედარებით ის უპირატესობა ექნება, რომ მისი საშუალებით უფრო მცირე პლანეტების აღმოჩენა, ხოლო უფრო დიდი პლანეტების გამოსახულებების შექმნა იქნება შესაძლებელი. ტელესკოპი მეცნიერებს საშუალებას მისცემს, ამ პლანეტების ატმოსფერო უკეთ შეისწავლონ, რაც ძალზედ მნიშვნელოვანია იმის დასადგენად, შესაძლებელია, თუ არა მათზე სიცოცხლის არსებობა.

„ის, რასაც ჩვენ აქ ვხედავთ, მეტია, ვიდრე ტელესკოპი, ეს არის მეცნიერების შესაძლებლობების ერთ-ერთ ყველაზე დიდი მაგალითი”, – განაცხადა ჩილეს პრეზიდენტმა, მიშელ ბაჩელეტმა, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებასთან დაკავშირებული სიტყვით გამოსვლის დროს.

ატაკამას მშრალი ატმოსფერო დაკვირვებების განსახორციელებელ საუკეთესო პირობებს ქმნის. რეგიონში 2020 წლისთვის მსოფლიო ასტრონომიული ინფრასტრუქტურის დაახლოებით 70 პროცენტი იქნება თავმოყრილი.

ELT-ს ორგანიზაცია ევროპის სამხრეთ ობსერვატორია აფინანსებს, რომელიც ევროპულ და სამხრეთ ნახევარსფეროს ქვეყნებს მოიცავს. ექსპერტთა შეფასებით,  ევროპის ექსტრემალურად დიდი ტეელსკოპის მშენებლობა დაახლოებით 1 მილიარდი ევრო დაჯდება.

აღსანიშნავია, რომ კოსმოსური ტელესკოპის – ,,ჰაბლის” მთავარი სარკის ზომა მხოლოდ 2,4 მეტრია, ხოლო დღეისათვის ყველაზე დიდი კანარის დიდი ტეელსკოპის სარკის ზომა – 10,4 მეტრი. E-ELT ცამეტჯერ მეტი სინათლის შეგროვებას შეძლებს, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ოპტიკური ტელესკოპი. ამასთან, ატმოსფერული ხარვეზები კორექტირება მას რეალურ დროში შეეძლება. მიღებული გამოსახულებები, ჰაბლისეულზე 16-ჯერ მკაფიო იქნება. მეცნიერები ახალი ტელესკოპის საშულბით, უკვე აღმოჩენილი ეგზოპლანეტების, ახალგაზრდა სამყაროსა და სხვა გალაქტიკების უკეთ დანახვას გეგმავენ. ასეთი შესაძლებლობა მათ უკვე 2024 წლისთვის ექნებათ.

მასალა მოამზადა:  თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერები გააოცა მოულოდნელმა აღმოჩენამ მზის სისტემის მიღმა მდებარე ნეპტუნის ზომის სამყაროს შესახებ.

HAT-P-26b დედამიწიდან დაახლოებით 437 სინათლის წლითაა დაშორებული. მისი მასა ნეპტუნის მასას უტოლდება, თუმცა პლანეტა მასპინძელი ვარსკვლავის ორბიტაზე უფრო ახლოს მოძრაობს. ასეთი სამყაროები მეცნიერებს ადრეც არაერთხელ აღმოუჩენიათ, თუმცა HAT-P-26b მათგან სრულიად განსხვავებულია.

მკვლევარებმა HAT-P-26b-ის ატმოსფერო შეისწავლეს და აღმოაჩინეს, რომ ის უჩვეულოდ პრიმიტიულია და თითქმის მთლიანად წყალბადისა და ჰელიუმისგან შედგება. პლანეტა, რომელიც თავის ვარსკვლავთან ასე ახლოს მდებარეობს, ორბიტის ერთ შემოვლას მხოლოდ  4.23 დღეს ანდომებს, არღვევს იმ წესს, რომელიც მეცნიერებს სხვა პლანეტების შემადგენლობის შესახებ აქვთ დადგენილი.

ერთ-ერთი გზა, რითაც მეცნიერები უცხო პლანეტის ატმოსფეროს კვლევას ახორციელებენ, იმაზე დაკვირვებაა, თუ როგორ გაივლიან პლანეტები მასპინძელი ვარსკვლავების წინ.  როცა პლანეტები ამას აკეთებენ, ტელესკოპს პლანეტის ატმოსფეროს მიერ გაფილტრული ვარსკვლავის სინათლის ანალიზი და იმ ნივთიერებების დადგენა შეუძლია, რომელიც ამ სინათლის მიერ საჰაერო სივრცეში გამოიყოფა.

NASA- ს Hubble- ისა და Spitzer- ის კოსმოსური ტელესკოპების მონაცემებზე დაყრდნობით მეცნიერთა გუნდმა აღმოაჩინა, რომ HAT-P-26b-ის ატმოსფერო ღრუბლისგან თავისუფალია, მაგრამ მასზე წყლის შესამჩნევი ნაკვალევია. მკვლევარები აცხადბენენ, რომ ეს ამ ზომის ეგზოპლანეტისთვის წყლის ყველაზე დიდი მაჩვენებელია.

წყლის კვალმა მეცნიერთა გუნდს საშუალება მისცა, რომ HAT-P-26b- ის მეტალურობა შეეფასებინათ: ზომა, სადაც პლანეტის ატმოსფეროში დომინირებს ის ელემენტები, რომლებიც  წყალბადსა და ჰელიუმზე მძიმე არიან.

ჩვენი საკუთარი მზის სისტემის შემთხვევაში, ნაკლები მეტალობა უფრო დიდი პლანეტებისთვისაა დამახასიათებელი. მაგალითად, იუპიტერს მზეზე 5-ჯერ მეტი მატალობა აქვს, ხოლო სატურნს – 10-ჯერ მეტი.

ეს იმას ნიშნავს, რომ მათი ატმოსფეროები ძირითადად წყალბადის და ჰელიუმისგან შედგება. ამის საპირისპიროდ, ურანსა და ნეპტუნს, რომლებიც უფრო პატარა პლანეტები არიან და ორბიტაზე მზისგან უფრო მოშორებით მოძრაობენ, მეტალობის უფრო დიდი შემცველობა აქვთ – მზეზე დაახლოებით 100-ჯერ მეტი.

დასკვნა ასეთია: ჩვენს მზის სისტემაში მით უფრო დაბალია პლანეტის მეტალობა, რაც უფრო დიდია პლანეტა. მეცნიერების ვარაუდით, ეს იმიტომ ხდება, რომ როდესაც სამყარო ჩამოყალიბდა მზეზე გარშემორტყმული პროტოპლანეტარული მტვრისგან, იუპიტერი და სატურნი მძიმე ელემენტებით მდიდარი პატარა ყინულის ნამსხვრევებით იყვნენ „დაბომბილი“.  ამის შედეგად, მათი უფრო გვიანდელი ატმოსფეროები ნაკლები მეტალობის არიან.

თუმცა HAT-P-26b-ის შემთხვევაში,  ჩვენ საქმე გვაქვს სამყაროსთან, რომელიც მასპინძელი ვარსკვლავისგან არცთუ ისე შორს მდებარეობს და მიუხედავად ამისა, მისი ატმოსფერო თითქმის მთლიანად შედგება წყალბადის და ჰელიუმისგან, იუპიტერისა და სატურნის მსგავსად.

„ეს იმას ნიშნავს, რომ ის ალბათ თავის ვარსკვლავთან ბევრად უფრო ახლოს ჩამოყალიბდა ან მოგვიანებით დისკში, სადაც ის ყინულის ნამსხვრევებსა და მდიდარ მძიმე ელემენტებს არ „დაუბომბავს“ , ჩვენ აქამდე არ შეგვხვედრია საკუთარ ვარსკვლავთან ამდენად ახლოს მყოფი ამ ზომის პლანეტა,“ – აცხადებენ მეცნიერები.

აღმოჩენა მნიშვნელოვანია ასტრონომებისთვის ამტკიცებს რა, რომ ბევრად მეტი პლანეტარული შესაძლებლობა არსებობს, ვიდრე აქამდე ეგონათ. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მომავალში უფრო საინტერესო კოსმოსური მეცნიერების მოწმე გავხდებით.

წყარო:  sciencealert.com

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ნასას ასტრონავტები სამშაბათს დილით საერთაშორისო კოსმოსური სადგურიდან კოსმოსში გავლენ, რათა გაფუჭებული კომპიუტერი შეცვალონ. მწყობრიდან გამოსული კომპიუტერი ერთ-ერთია იმ ორ კომპიუტერს შორის, რომელიც სადგურზე არსებულ ამერიკულ სისტემებს აკონტროლებს.

ამის შესახებ ინფორმაციას ნასა ავრცელებს.

პირველადი მოწყობილობა მწყობრიდან შაბათს გამოვიდ, რის შედეგადაც 100-მილიარდის ღირებულების ლაბორტორია სარეზერვო სისტემაზე დამოკიდებული გახდა.

ეროვნული აერონავტიკისა და კოსმოსური ადმინისტრაციის ინფორმაციით, სადგურის ამჟამინდელი ხუთი წევრი აშშ-დან, რუსეთიდან და საფრანგეთიდან არანაირი საფრთხის ქვეშ არ იმყოფებიან. გადაწყვეტილებას იმის შესახებ, თუ კონკრეტულად რომელი ასტრონავტები დატოვებენ სადგურს, ნასა ორშაბათს მიიღებს.

ეროვნულმა აერონავტიკისა და კოსმოსურმა ადმინისტრაციამ გადაუდებელი კოსმოსური სვლა ბოლოს 2015 წლის დეკემბერში მოაწყო, როცა ორმა ამერიკელმა ასტრონავტმა კოსმოსი დატოვა, რათა ავტომატური მკლავის მობილურ ტრანსპორტერზე მუხრუჭები გაეშვათ.

საერთაშორისო კოსმოსური სადგური — კოსმოსში აწყობილი საერთაშორისო ორბიტული სადგური, რომელსაც მრავალმიზნობრივი კოსმოსური ლაბორატორიის სახით იყენებენ. სადგური დედამიწის დაბალ ორბიტაზე მოძრაობს. სკს აშშ-ს (ნასა), რუსეთის (რკა), იაპონიის (იახა), კანადის (კკა) და რამდენიმე ევროპული ქვეყნის (კა) კოსმოსური სააგენტოს ერთობლივი პროგრამაა.  მისი სიმაღლე დედამიწის ზედაპირიდან დაახლოებით 400 კმ-ია. სკს ყოველ 90 ერთ ორბიტას ასრულებს.

წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

,,UFO hunter-ის” გუნდი უცნაურ ფოტოს ავრცელებს, რომელზეც ასახულია მართკუთხა ფორმის ნაკვალევი მთვარის ზედაპირზე.

უცხოპლანეტელების ენთუზიასტების პროგნოზით, ეს შესაძლოა საიდუმლო გვირაბის შესასვლელი იყოს.

ფოტო Apollo 15-ის მიერა 1971 წლის ივლის-აგვისტოში განხორციელებული ექსპედიციის დროსაა გადაღებული.

,,ისინი შენობებს ჰგავს, შესაძლოა ხელოვნური წარმოშობისაც იყოს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ისინი ვიღაცამ ააგო და მთვარეზე განათავსა,“ – აცხადებს ,,UFO hunter-ის” ერთ-ერთი წევრი – ტაილორ გლოკნერი.

გლოკნერი, რომელსაც კოსმოსური სიცოცხლის მტკიცედ სჯერა, აცხადებს, რომ ეს ფორმები მანამდე მთვარეზე არავის უნახავს. რამდენიმე თვის წინ გლოკნერმა და მისმა გუნდმა განაცხადა, რომ Google Earth-ის თანამგზავრული ფოტოების მეშვეობით მათ სამხრეთ პოლუსზე, ერთ-ერთ მღვიმეში უცხოპლანეტელების დამალული ხომალდი იპოვნეს და განაცხადეს, რომ მათი „აღმოჩენა“ „საიდუმლო ტექნოლოგიის საბოლოო მტკიცებულებაა.“

ამას მოჰყვა კიდევ ერთი საკამათო მტკიცება იმის შესახებ, რომ ანტარქტიდაზე გიგანტური კიბე არსებობს. ფოტომ, რომელიც, სავარაუდოდ, ანტარქტიდის სატელიტური გამოსახულებაა, იმ მეცნიერებს, რომლებსაც უცხოპლანეტელების არსებობის სჯერათ, იმის თქმის საფუძველი მისცა, რომ უცხოპლანეტელები დედამიწას სტუმრობენ.

წყარო:  Dailymail

მასალა მოამზადა:  თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მზის ქარიშხალებმა ურანზე მოკაშკაშე რეგიონი წარმოქმნა, რომელსაც მეცნიერები ნასას ჰაბლის ტელესკოპით დააკვირდნენ. რეგიონის წარმოქმნა განაპირობა ელექტრონებმა, რომლებიც მზის ქარებისგან, პლანეტარული იონოსფეროსა და მთვარის ვულკანიზმისგან გაჩნდნენ.

ჰაბლის ტელესკოპის საშუალებით მკვლევარებმა ეს ელექტრონები ძლიერ მაგნიტურ ველში დაიჭირეს და ზედა ატმოსფეროში მათი კონტროლის განხორციელება დაიწყეს, სადაც გაზის ნაწილაკებთან (ჟანგბადსა და აზოტთან) შერწყმის შედეგად ეფექტური სინათლის იმპულსები ჩნდება.

მეცნიერებმა მსგავსი დაკვირვება 2012 და 2014 წლებშიც განახორციელეს. გუნდმა, რომელსაც პარიზის ობსერვატორიის ასტრონომი ხელმძღვანელობდა,  ციალზე დაკვირვება ჰაბლიზე დამონტაჟებული კოსმოსური ტელესკოპის გამოსახულების სპექტოგრაფის ულტრაიისფერი შესაძლებლობების გამოყენებით მეორედ განახორციელა.

ამჯერად მეცნიერებმა ურანზე ყველაზე ინტენსიური ციალი გამოავლინეს, რა კი ოდესმე გამოვლენილა. მათ აღმოაჩინეს, რომ ეს ძლიერი, მოციმციმე რეგიონები პლანეტასთან ერთად მოძრაობენ.

გარდა ამისა, ხელახლა აღმოაჩინეს ურანის დიდი ხნის წინ დაკარგული მაგნიტური პოლუსები, რომლებიც 1986 წელს, ვოიაჯერ 2-ის მიერ აღმოჩენიდან სულ მალე დაიკარგა; ამის მიზეზი გაზომვათა არადამაჯერებლობა და პლანეტის უფერული, მახასიათებელი ნიშნების არმქონე ზედაპირი გახდა.

წყარო: http://www.sci-techuniverse.com/

მასალა მოამზადა:  თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”