ასტრონომია - კოსმოსი

NASA-ს ოფიციალურ ვებგვერდზე უკვე გამოქვეყნდა ცნობა ახალი მისიის შესახებ –  “NASA – National Aeronautics and Space Administration -ის” ახალი მისია –  X-ray Polarimetry Explorer-ის   მიზანი შავი ხვრელების, ნეიტრონული ვარსკვლავებისა და პულსარების ფიზიკის, ასევე, კოსმიური X-სხივების მისტერიების  შესწავლა იქნება. მისია 2020 წელს დაიწყება და მის ფარგლებში გაგზავნილ სამ კოსმოსურ ტელესკოპს შესაძლებლობა ექნება გაზომოს X-სხივების პოლარიზაცია სპეციალური კამერების საშუალებით.

საინტერესოა, რომ ეს გადაწყვეტილება ასტროფიზიკაში, და არამარტო,  წინ გადადგმული უზარმაზარი ნაბიჯი იქნება. შესაძლოა პასუხი გაეცეს ისეთ კითხვებს, რომლებიც საუკუნეებია ადამიანებს აწუხებთ  და შეუცნობელ  ობიექტებს უკავშირდება.

მისიის ღირებულება 188  მილიონ დოლარს შეადგენს.

მასალა მოამზადა: ნატალია ჯალაღონიამ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

მკვლევარები ამტკიცებენ, რომ ჩვენი გალაქტიკის გარედან  ექვსი იდუმალი რადიოსიგნალის შემოსვლა  დაფიქსირდა.

სწრაფი რადიოიმპულსები ერთ-ერთი ყველაზე მოუხელთებელი და ფეთქებადი სიგნალებია, რაც კი ოდესმე კოსმოსიდან დაგვიფიქსირებია —  გრძელდება მხოლოდ მილიწამები, მაგრამ დროის ასეთ მცირე მონაკვეთშიც კი იმდენივე ენერგიას გამოიმუშავებს, რამდენსაც მზე მთელი დღის განმავლობაში. მიუხედავას ასეთი სიძლიერისა, მეცნიერებმა ჯერ დაზუსტებით არ იციან თუ რა შეიძლება იყოს ამ სიგნალების გამომწვევი მიზეზი.

სამყაროში დაახლოებით 2 000 მსგავსი სიგნალი ვრცელდება —  მაგრამ ისინი იმდენად მცირე ხანს გრძელდება, რომ მათი დაფიქსირება ძალიან გვიჭირს.

ექვსი სიგნალი პუერტო-რიკოში მდებარე არესიბოს რადიოტელესკოპმა დააფიქსირა, თითოეულ იმპულს შორის 10-წუთიანი შუალედით, ერთი თვის შემდეგ კი კვლავ დაფიქსირდა ოთხი სიგნალი, რომელიც იგივე ადგილიდან მოდიოდა.

როდესაც მკვლევართა ჯგუფმა მონაცემების დამუშავება დაიწყო, შენიშნეს, რომ იგივე ადგილიდან იყო წამოსული 2012 წელს დაფიქსირებული FRB-ც, რის შედეგადაც, დაგროვდა ერთი წერტილიდან წამოსული 11 FRB, რაც იმაზე მიუთითებდა, რომ ირმის ნახტომს მიღმა არის რაღაც, რაც რეგულარულად გამოსცემს ამ უკიდურესაც მოკლე და ინტენსიურ სიგნალებს.

ამჯერად, კანადის მაკგილის უნივერსიტეტის მკვლევართა ჯგუფმა დააფიქსირა კიდევ ექვსი იდუმალი სიგნალი, რომლებიც კვლავ კოსმოსის იგივე მონაკვეთიდან მოდის. ამ წყაროს FRB 121102 უწოდეს.

ამ ეტაპზე, ირმის ნახტომს შიგნით წარმოქმნილი FRB-ს მხარდამჭერი მთავარი ჰიპოთეზაა ორი ნეიტრონული ვარსკვლავის კატაკლიზმური შეჯახება, რის შედეგადაც წარმოიქმნება შავი ხვრელი. იდეა იმაში მდგომარეობს, რომ ასეთი შეჯახება მოხდა და კოსმოსში გაიფანტა მოკლე რადიოენერგიის უზარმაზარი მოცულობა.

FRB 121102-დან წამოსული 17 რადიოსიგნალი იმაზე მიუთითებს, რომ იქ რაღაც დრამატული მიმდინარეობს —  ამ დროისათვის ყველაზე მეტად სავარაუდო ჰიპოთეზის მიხედვით, ეს FRB სიგნალები მომდინარეობს ჩვენი გალაქტიკის გარეთ მდებარე ეგზოტიკური ობიექტიდან, მაგალითად ახალგაზრდა ნეიტრონული ვარსკვლავიდან, რომელსაც ბრუნავს საკმარისი ენერგიით იმისათვის, რომ რეგულარულად გამოყოს უკიდურესად კაშკაშა პულსები.

დამატებითი მტკიცებულებების გარეშე, მკვლევრები გადაჭრით ამ დრომდე ვერ ამბობენ თუ რა ხდება იქ, სიგნალების წყაროსთან.

წყარო:  ScienceAlert

მასალა მოამზადა: ნატალია ჯალაღონიამ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

იაპონიამ მყარი საწვავის  რაკეტა Epsilon-2-ის წარმატებული გაშვება განახორციელა, ამის შესახებ ქვეყნის კოსმოსურმა სააგენტომ სამშაბათს განაცხადა.

ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ტოკიო მზარდი პოტენციალისა და ძლიერი უსაფრთხოების შედეგების მქონე წარმოებაში კონკურენტუნარიანობას ინარჩუნებს.

26-მეტრიანი რაკეტა სამხრეთ იაპონიაში მდებარე კოსმოსურ ცენტრ Uchinoura-დან დაახლოებით საღამოს 8 საათზე გაფრინდა.  რაკეტამ დედამიწის რადიაციული სარტყლის შესასწავლად სატელიტი გაუშვა.

იაპონიის კოსმოსური სააგენტოს (Jaxa) ინფორმაციით, სამსაფეხურიანი რაკეტა მყარი საწვავი რაკეტების ახალ თაობას განეკუთვნება, რომელიც გაფრენის ხარჯების 1/3-ით შემცირების საშუალებას იძლევა.

ხარჯების შემცირება სარაკეტო გაშვებისთვის მნიშვნელოვანია, რადგან თანამედროვე განვითარებული ეკონომიკა კოსმოსში საკომუნიკაციო და ამინდის სატელიტების გაშვებას ისახავს მიზნად,  იაპონიას კი ამ მხრივ ისეთი ძლიერი ამერიკული და ევროპული კონკურენტები ჰყავს.

წყარო: REUTERS

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ასტრონომებმა პლანეტარული სისტემის იშვიათი აღმოჩენა გააკეთეს. მათ დედამიწის მზის მსგავს მასპინძელ ვარსკვლავს მიაგნეს, რომელსაც შემაშფოთებელი საიდუმლო აქვს.

ვარსკვლავის არაორდინალურმა კომპოზიციამ მეცნიერები გააოგნა – მათ აღმოაჩინეს, რომ ვარსკვლავი ზოგიერთ თავის პლანეტას ჭამს.

„ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მზე მალე დედამიწას „შეჭამს“, მაგრამ ჩვენი აღმოჩენა მიანიშნებს, რომ ძალადობრივი ისტორიები შესაძლოა პლანეტარული სისტემებისთვის, ჩვენი ჩათვლით, დამახასიათებელი იყოს,” განაცხადა ჩიკაგოს ასტრონომიისა და ასტროფიზიკის უნივერსიტეტის დოცენტმა იაკობ ბინმა.

ბინმა და მისმა კოლეგებმა ვარსკვლავი HIP68468 შეისწავლეს, რომელიც დედამიწიდან 300 სინათლის წელიწადითაა დაშორებული.  მეცნიერები აცხადებენ, რომ ისინი კიდევ რამდენიმე მსგავსი ვარსკვლავის შესწავლას აპირებენ იმის დასადგენად, არის თუ არა ეს  პლანეტის ფორმაციის ზოგადი პროცესის შედეგი.

„კომპიუტერული სიმულაციები აჩვენებს, რომ მილიარდობით წლის განმავლობაში პლანეტებს შორის დაგროვილი გრავიტაციული მიზიდულობა მერკურის მზესთან შეჯახებას გამოიწვევს,“ – განაცხადა იელის უნივერსიტეტის ასტრონომიის პროფესორმა დებრა ფიშერმა.

მეცნიერები აცხადებენ, რომ HIP68468-ის შესწავლამ პლანეტარული სისტემების ევოლუციის შესახებ ცოდნა გააღრმავა.  მკვლევარებმა მისი პირველი ეგზოპლანეტა ჩილეს ობსერვატორიის 3,6-მეტრიანი ტელესკოპის საშუალებით 2015 წელს აღმოაჩინეს.

რაც შეეხება უფრო ახალ აღმოჩენას, ის ორ პლანეტას მოიცავს – სუპერ ნეპტუნსა და სუპერ დედამიწას.

მათი ორბიტები მასპინძელ ვარსკვლავთან გასაოცრად ახლოს მდებარეობს. სუპერ ნეპტუნი ნეპტუნზე 50 პროცენტით მასიურია, ხოლო სუპერ დედამიწა – დეამიწაზე 3-ჯერ მასიური და იმდენად ახლოს თავის ვარსკვლავთან, რომ მის გარშემო ორბიტაზე შემოვლას მხოლოდ 3 დღეს ანდომებს.

მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ეს ორი პლანეტა იქ არ ჩამოყალიბებულა, სადაც დღეს ვხედავთ. როგორც ჩანს, მათ პლანეტარული სისტემის გარე ნაწილებიდან მიგრაცია განიცადეს. დანარჩენი პლანეტები სისტემიდან განიდევნენ, ან მასპინძელმა ვარსკვლავმა „გადაყლაპა.“

HIP68468 -ის კომპოზიცია პლანეტების “ჩაყლაპვის“ ისტორიას გვიამბობს. ის იმაზე 4-ჯერ მეტ ლითიუმს შეიცავს, ვიდრე 65 მილიარდი წლის ვარსკვლავი უნდა შეიცავდეს, ჭარბი რაოდენობით შეიცავს ასევე ცეცხლგამძლე ელემენტებს – მეტალებს, რომლებიც სიცხის მიმართ რეზისტენტულები არიან.  HIP68468 -ის მსგავსი ვარსკვლავების ცხელ ინტერიერში ლითიუმი დროთა განმავლობაში მოიხმარება. მეორე მხრივ, იმის გამო, რომ მათი შიგა ტემპერატურა საკმარისად მაღალი არაა, პლანეტები ლითიუმს ინარჩუნებენ. შედეგად, როცა ვარსკვლავი შთანთქავს პლანეტას, ლითიუმი ვარსკვლავის ატმოსფეროში ნარჩუნდება.  ლითიუმი და შთანთქმული ქვიანი პლანეტის ნივთიერება  HIP68468-ის ატმოსფეროში ექვსი დედამიწის მასის ეკვივალენტია.

„ეს იგივეა, რაც ჩიტის გალიასთან მჯდომარე კატა, თუკი კატას პირიდან ყვითელი ბუმბული უჩანს, ეს იმას ნიშნავს, რომ მან ჩიტი გადასანსლა,“ – განაცხადა ფიშერმა.

მეცნიერები მზის 60 ტყუპისცალის დაკვირვებას განაგრძობენ და მათ ეგზოპლანეტებს ეძებენ.

წყარო: Dailymail

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ნასას მარს როვერმა – Curiosity, წითელ პლანეტაზე უძველესი ტბებისა და  ნოტიო მიწისქვეშა გარემოს მტკიცებულება აღმოაჩინა, რაც მილიარდობით წლის წინ შეიცვალა. ეს კი, მეცნიერების განცხადებით, იმაზე მიანიშნებს, რომ პლანეტაზე მილიონობით წლის განმავლობაში სიცოცხლე არსებობდა.

,,Gale Crater ის ადგილია, სადაც Curiosity-მა დაჯდომა განახორციელა და სადაც შესაძლოა ათეულობით და ასეულობით მილიონი წლის განმავლობაში საცხოვრებლად შესაბამისი გარემო ყოფილიყო. იქ წარმოდგენილი იყო არა მხოლოდ ტბები, არამედ მიწისქვეშა წყლის სისტემები, სადაც სითხის ცირკულაცია ხდებოდა. ამ სითხეების ქიმიური შემადგენლობის შედეგად ისეთი მინერალები წარმოიქმნებოდა, რომელიც მიკროორგანიზმების სიცოცხლისთვის საჭირო მასალა იყო,“ – აცხადებს მეცნიერი ჯონ გროტინგერი.

მარს როვერი წითელ პლანეტაზე ოთხი წლის წინ გაემგზავრა იმის გასარკვევად, იყო თუ არა პლანეტაზე ოდესმე სიცოცხლისთვის საჭირო პირობები. მარსის ქანების გამოკვლევისას ახლახანს ბორის ელემენტი აღმოაჩინეს, თუმცა ერთ-ერთ მთავარ საბურღ აპარატზე შექმნილი პრობლემის გამო Curiosity იძულებული გახდა კვლევა შეეწყვიტა.

აღსანიშნავია, რომ აშშ ყოფილმა პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ პირობა დადო, რომ 2030 წლისთვის წითელ პლანეტაზე ადამიანებს გააგზავნიან.

წყარო: Dailymail

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”