close

ბიოლოგია

ბიოლოგიადედამიწაეკოლოგია

ბიოლოგებმა გაარკვიეს, რა ეხმარება გადარჩენაში ერთადერთ მწერს ანტარქტიდაში

ენდემური უფრთო კოღო Belgica antarctica ადაპტირდა ანტარქტიდის ცივი სამყაროს ექსტრემალურ პირობებთან და მეცნიერებს კრიოკონსერვაციის (უჯრედებისა და ქსოვილების გაყინვას და შემდეგ შენახვას თხევად აზოტში) მეთოდების უკეთ შესწავლაში დაეხმარა.

იაპონელმა მკვლევრებმა კოღოს ამ სახეობის ადაპტაციის უნიკალურ მექანიზმს მიაგნეს. კვლევა ჟურნალ Scientific Reports-ში გამოქვეყნდა.

მკვლევრებმა აღნიშნეს, რომ მთელი მათი ორწლიანი სიცოცხლის ციკლის დროს, ერთ წელს სიმშვიდის რეჟიმში ატარებენ, მეორე კი – დიაპაუზაში (სვენების პერიოდი განვითარებაში, რასაც თან სდევს ნივთიერებათა ცვლის მკვეთრი დაქვეითება).

სიმშვიდის რეჟიმი – დროებითი პაუზაა ორგანიზმის განვითარებაში არასასურველ პირობებში. როდესაც ტემპერატურა მატულობს, ის ზრდას განაგრძობს. დიაპაუზა კი უფრო რთული მექანიზმია და უმოქმედობის აუცილებელ პერიოდად ითვლება, აღნიშნავენ მეცნიერები.

„ჩვენ დავადგინეთ, რომ აუცილებელი დიაპაუზა ზამთარში დაბალი ტემპერატურის დასრულებისთანავე მთავრდება, ასე რომ კოღოს მატლები ერთდროულად იზრდებიან“, – განაცხადა პროფესორმა შინ გოტომ.

ეს კვლევა მეცნიერებისთვის წინ გადადგმული ნაბიჯია, რადგან ის მათ კრიოკონსერვაციის ახალი მეთოდების დადგენაში და ადაპტაციის მექანიზმების უკეთ გაგებაში დაეხმარება, რაც მნიშვნელოვანია დიდხნიანი კოსმოსური მისიების შესრულებისთვის და ბიოლოგიური ნიმუშების შენახვისთვის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

სრულად ნახვა
ბიოლოგიაკვლევებიმედიცინა

გამოვიდა ახალი ვაქცინა, რომლის მიღების შემდეგაც, ძაღლები ერთი წლის განმავლობაში სტერილურები არიან

ჩილეში გამოყენებაში ჩაუშვეს ვაქცინა, რომლის მიღების შემდეგაც, ძაღლები ერთი წლის განმავლობაში სტერილურები არიან;ეს ამ სახის პირველი ვაქცინაა და მალე სხვა ქვეყნებშიც გახდება ხელმისაწვდომი.

ვაქცინა ხელს უშლის სქესობრივ ქცევას და გამრავლებას და შესაბამისად, წარმოადგენს ქირურგიული კასტრაციის ალტერნატივას.

„ის მთელ მსოფლიოში პირველი ამ ტიპის ვაქცინაა ძაღლებისთვის“, – ამბობს ჩილეს უნივერსიტეტის ვეტერინარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის მკვლევარი ლეონარდო საენსი.

საენსი და მისი ჯგუფი ამ ვაქცინის შექმნაზე 2009 წლიდან მუშაობდა. ჩილეში მისი გამოყენება ამ თვეში დაიწყო.

ვაქცინა წარმოქმნის ანტისხეულებს და ერთი წლის განმავლობაში აჩერებს სასქესო ჰორმონების გამომუშავებას როგორც ხვად, ისე ძუ ძაღლებში.

„ყველაფერი დაბლოკილია — სქესობრივი აქტივობაც და ნაყოფიერებაც“, — ამბობს საენსი.

ვაქცინას Egalitte უწოდეს და უკვე დააპატენტეს 40 ქვეყანაში, მათ შორის აშშ-ში, არგენტინაში, ბრაზილიასა და ევროკავშირში.

ჩილეში ერთი დოზის ფასი 50 დოლარია.

27 წლის სტუდენტმა ივან გუტიერესმა თავისი ძაღლი ფრანჩესკო უკვე მიიყვანა ვეტერინარულ კლინიკაში და ვაქცინა გაუკეთა.

„ნამდვილად არ მინდოდა მისთვის ოპერაციის გაკეთება“, — ამბობს იგი.

ქირურგიული კასტრაცია ძაღლის ბევრ მფლობელს მართლაც აშინებს და ამის გამო, ამ ნაბიჯისგან თავს იკავებენ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგიადედამიწაკვლევები

შიმპანზეებს საუბრის ადამიანების მსგავსი სტილი აქვთ

მეცნიერების ჯგუფმა უგანდასა და ტანზანიაში ველური შიმპანზეების კომუნიკაციის სტილი შეისწავლეს და დაადგინეს, რომ ის ძალიან ჰგავს ადამიანების საუბარს. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, კვლევის მიზანი კომუნიკაციის ევოლუციური საწყისების შესწავლა იყო. მეცნიერებმა 250 ცხოველის 8 ათასზე მეტი ჟესტი აღწერეს და თარგმნეს და დაადგინეს, რომ ველური შიმპანზეები, ისევე როგორც ადამიანები, დიალოგისას საკუთარ რიგს ელოდებიან, ხანდახან კი ერთმანეთს სიტყვასაც აწყვეტინებენ.

ამასთან, ცხოველები ძირითადად ჟესტიკულაციისა და სახის გამომეტყველებით ერთვებიან ერთმანეთთან დიალოგში.

ექსპედიციის მთავარი მკვლევარი დოქტორ გელ ბადიჰი სეინტ ენდრიუს უნივერსიტეტიდან განმარტავს, რომ კომუნიკაცია შიმპანზეებს ერთმანეთთან კოორდინაციაში და კონფლიქტების თავიდან არიდებაში ეხმარება.

„მაგალითად, ერთ შიმპანზეს შეუძლია მეორეს ანიშნოს, რომ შია, ის კი მას საკვებს მიაწვდის, ან თუ არც ისე კეთილად არის განწყობილი, ჟესტებით ანიშნებს, რომ წავიდეს. ასეთი კვლევები გვეხმარება უკეთ გავიგოთ როგორ წარმოიშვა საუბრის ის წესები, რომლებსაც დღეს ჩვენ, ადამიანები ვიცავთ“ – აღნიშნავს მეცნიერი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგიაეს საინტერესოაკვლევები

მეცნიერები: ,,ჩვენს წინაპრებს ჩვენზე ნაკლები ეძინათ”

ახლახან ჩატარებული კვლევის მიხედვით, ჩვენს წინაპრებს დღის განმავლობაში ნაკლები ეძინათ, ვიდრე ჩვენ.

ამერიკელმა მკვლევარებმა შეისწავლეს აფრიკის და სამხრეთ ამერიკის ტრადიციული საზოგადოების იმ წევრების ძილის რეჟიმი, რომელთა ცხოვრების წესი ძალიან ახლოსაა უძველესი მონადირე- შემგროვებელი ადამიანების ცხოვრების წესთან.

ისინი დააკვირდნენ 98 ადამიანს 1,165 ღამის განმავლობაში, და აღმოჩნდა, რომ მათ ეძინათ საშუალოდ 6.5 საათი ღამეში.

შედარებისთვის, მეცნიერებმა განაცხადეს, რომ ადამიანების უმრავლესობას აშშ-ში დაახლოებით შვიდი საათი სძინავს.

ჟურნალ ,,Current Biology-ში” გამოქვეყნებული ახალი კვლევის თანახმად, ძილის სტილის ჩამოყალიბებაში სინათლეზე უფრო დიდ როლს ტემპერატურა თამაშობს.

 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიაბიოლოგიადედამიწაკვლევები

2 მილიარდი წლის ქანში ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა სამხრეთ აფრიკაში 2 მილიარდი წლის ქანის ნიმუში მოიპოვეს, რომლის შესწავლის შედეგადაც იქ ცოცხალი მიკრობები აღმოაჩინეს. ეს უძველესი მსგავსი გეოლოგიური აგრეგატია, რომელშიც აქტიურ მიკროორგანიზმებს მიაკვლიეს. აქამდე რეკორდი მხოლოდ 100 მილიონი წელი იყო, რაც უკანასკნელ მიგნებას უაღრესად მნიშვნელოვნად აქცევს.

“ამგვარი მიკრობების დნმ-ისა და გენომის გამოკვლევის გზით შესაძლოა, დედამიწაზე არსებული ადრეული სიცოცხლის ევოლუციის შესახებ მეტი გავიგოთ”, — აცხადებს ტოკიოს უნივერსიტეტში მომუშავე იოჰე სუზუკი.

მან, კოლეგებთან ერთად, სამხრეთ აფრიკის ბუშველდის ვულკანურ კომპლექსში მდებარე უძველესი ქანი გააანალიზა, რომელიც მაგმის გაგრილების შედეგად წარმოიქმნა. ეს არეალი საკმაოდ დიდ ფართობს მოიცავს და მსოფლიოში მადნით ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარია. ფორმირებიდან დღემდე ის თითქმის არ შეცვლილა, ამიტომ მიკრობებისთვის ხელსაყრელია.

ასეთი უძველესი ორგანიზმები ნელი მეტაბოლიზმის გამო გადარჩენას საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში ახერხებენ და დედამიწის ზედაპირის ქვეშ ცხოვრობენ. ისინი ევოლუციასაც ნელა განიცდიან. სპეციალისტებმა მათ ქანის 30-სანტიმეტრიან ნიმუშში მიაგნეს, რომელიც 15 მეტრი სიღრმიდან ბურღის მეშვეობით მოიპოვეს. აღმოჩნდა, რომ თიხით ამოვსებულ მის ნაპრალებში მჭიდროდ თავმოყრილი მიკრობული უჯრედები იყო.

ფოტო: Y. Suzuki

იმის დასადასტურებლად, რომ ისინი იქ ბურღის მეშვეობით გარედან არ მოხვდნენ, მეცნიერებმა მიკრობების დნმ გამოიკვლიეს და მათში არსებული ცილების დასათვალიერებლად ინფრაწითელი სპექტროსკოპიის მეთოდიც გამოიყენეს. საბოლოოდ, დადგინდა, რომ ისინი მართლაც არქაული ორგანიზმები არიან, თანაც ზოგი მათგანი ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო.

ეს დედამიწის წარსულის შესახებ გვაწვდის ინფორმაციას, მაგრამ მხოლოდ ამით არ შემოიფარგლება. სიცოცხლის კვალს კაცობრიობა სხვა პლანეტებზეც ეძებს, პირველ რიგში კი მარსზე. შესაძლოა, ცოცხალი ორგანიზმები იქაც ზედაპირის ქვეშ არსებობდნენ. წითელ პლანეტაზე ქვების ნიმუშები მარსმავალმა Perseverance უკვე შეაგროვა და მათი დედამიწაზე ჩამოტანა იგეგმება.

ახალი ნაშრომი გამოცემაში Microbial Ecology გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგიადედამიწაეს საინტერესოარელიგია და მეცნიერება

მეცნიერებმა 1000-წლოვანი თესლიდან ბიბლიაში ნახსენები გადაშენებული ხე გაზარდეს🌱

ბოტანიკოსებმა ათასწლოვანი თესლიდან ბიბლიაში ნახსენები გადაშენებული ხე გაზარდეს.

CNN-ის ინფორმაციით, თესლი 1980-იან წლებში, იუდეის უდაბნოში, ერთ-ერთ გამოქვაბულში იპოვეს. რადიონახშირბადულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ ის 993-1202 წლებში გაჩნდა. მის გახარებაზე კი მუშაობდნენ მეცნიერები ისრაელიდან, აშშ-დან, ავსტრალიიდან და შვედეთიდან.

ახლა ხის სიმაღლე 3 მეტრს აღწევს. მის გაზრდაზე მეცნიერებმა 14 წელი დახარჯეს, თუმცა მას ნაყოფი ჯერ არ გამოუტანია, ამიტომ სპეციალისტები ვერ ადასტურებენ, რა სახეობას მიეკუთვნება მცენარე.

თუმცა, მათი ვარაუდით, ის შეიძლება „იუდეის ბალზამთან“ იყოს დაკავშირებული, რომელიც არაერთხელ იყო ნახსენები ბიბლიაში. ბიბლიურ ტექსტებში ამ ბალზამს „ცორის“ უწოდებენ და იმ ხის ფისისგან აწარმოებდნენ, რომელიც იმ დროს საკმაოდ ძვირადღირებული იყო, მისი ექსპორტი კი რომის იმპერიის მთელს ტერიტორიაზე ხორციელდებოდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგიამედიცინაფიზიკა

ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში მიკრო რნმ-ის აღმომჩენებს მიენიჭათ

სტოკჰოლმში ნობელის პრემიის კვირეული დაიწყო. ტრადიციულად, პირველი გამარჯვებული ფიზიოლოგიისა და მედიცინის დარგში გამოვლინდა.

2024 წელს ჯილდო ვიქტორ ემბროსმა და გერი რავკუნმა მიიღეს „მიკრო რნმ-ის აღმოჩენისა და გენების ექსპრესიის პოსტ-ტრასნკრიფციულ რეგულაციაში მათი როლის შესწავლისთვის“.

8 ოქტომბერს გამოვლინდება გამარჯვებული ფიზიკის დარგში, 9 ოქტომბერს ქიმიის, 10 ოქტომბერს ლიტერატურის. 11 ოქტომბერს კი მშვიდობის დარგში ნობელის პრემიის ლაურეატი დასახელდება. 14 ოქტომბერს გახდება ცნობილი ვინ მიიღებს ალფრედ ნობელის სახელობის პრემიას ეკონომიკის დარგში.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგიამედიცინა

ჩინეთში ახალი სოკოვანი პათოგენი აღმოაჩინეს, რომელსაც ადამიანის დაინფიცირება შეუძლია

მეცნიერებმა ჩინეთში აქამდე უცნობი სოკოვანი პათოგენი აღმოაჩინეს, რომელსაც Rhodosporidiobolus fluvialis ეწოდება და ადამიანის დაინფიცირება შეუძლია.

მას სპეციალისტებმა 2 პაციენტის ბიოლოგიურ ნიმუშებში მიაგნეს, ექსპერიმენტებმა კი აჩვენა, რომ ის სოკოს საწინააღმდეგო რამდენიმე პრეპარატის მიმართ რეზისტენტობას ავლენს ისეთ მაღალ ტემპერატურაზე, რომელიც ადამიანის სხეულისას შეესაბამება. მსგავს პირობებში თავი იჩინა განსაკუთრებით საშიშმა ვარიანტებმა, რომლებმაც ლაბორატორიაში თაგვები უფრო ძლიერად დააავადა.

“ეს შედეგები განამტკიცებს იდეას, რომ შესაძლებელია, გლობალურმა დათბობამ ახალი სოკოვანი პათოგენების გაჩენას შეუწყოს ხელი”, — აცხადებენ ავტორები.

მათ ჩინეთში მდებარე 96 საავადმყოფოში 2009-დან 2019 წლამდე მიღებული პაციენტების ორგანიზმში არსებული სოკოების 27 100 შტამი გააანალიზეს. მათ შორის მხოლოდ R. fluvialis იყო ისეთი, რომელიც მანამდე ადამიანის სხეულში არ დაუფიქსირებიათ. მისით დაინფიცირებულ პაციენტებს ჯანმრთელობის სხვა პრობლემებიც ჰქონდათ და ერთმანეთთან არაფერი აკავშირებდათ. ერთ-ერთი მათგანი 2013 წელს 61 წლის ასაკში მოკვდა, ხოლო მეორე — 2016-ში, 85 წლისა.

უცნობია, ამ პათოგენმა შეიწირა თუ არა მათი სიცოცხლე, მაგრამ ვიცით, რომ მკურნალობის განმავლობაში ისინი სოკოს საწინააღმდეგო პრეპარატებსაც იღებდნენ, კერძოდ ფლუკონაზოლსა და კასპოფუნგინს. ამის მიუხედავად, კვლევით დადგინდა, რომ R. fluvialis ორივეს მიმართ რეზისტენტულია.

აღსანიშნავია, რომ სოკოვანი ინფექციები მეტწილად იმ ადამიანებშია გავრცელებული, რომელთაც სუსტი იმუნური სისტემა აქვთ. კლიმატის ცვლილების გამო გლობალური ტემპერატურის ზრდა ნიშნავს, რომ ასეთი შტამებისთვის ხელსაყრელი პირობები უფრო და უფრო ფართო გეოგრაფიულ არეალში ჩნდება, შესაბამისად ინფიცირების რისკიც იმატებს.

მეცნიერთა ექსპერიმენტებმა ცხადყო, რომ R. fluvialis დაახლოებით 37°C ტემპერატურაზე 21-ჯერ უფრო სწრაფად განიცდის მუტაციას, ვიდრე ოთახის ტემპერატურაზე. დადგინდა, რომ სიცხე მის რეზისტენტობასაც აძლიერებს.

დამოუკიდებელი სპეციალისტები ამბობენ, რომ ეს სოკო კაცობრიობის ახალ საშიშროებად არ უნდა მივიჩნიოთ. არსებობს ვარაუდი, რომ ის ჩინეთში აქამდე გამოუკვლეველ გარემოშია გავრცელებული, რომელშიც ზემოხსენებულ 2 პაციენტს მოუწია მოხვედრა და დაინფიცირება.

წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგია

Y ქრომოსომა ევოლუციას X ქრომოსომაზე სწრაფად განიცდის — რას ნიშნავს ეს

ისტორიაში პირველად, მეცნიერებმა პრიმატების (საუბარია პრიმატთა იმ სახეობებზე, რომლებიც ადამიანები არ არიან) სასქესო ქრომოსომები სრულად გაშიფრეს. შედეგად დაადგინეს, რომ Y ქრომოსომები ევოლუციას ძალიან სწრაფად განიცდის, X ქრომოსომები კი უმეტესად იგივე რჩება. მიგნებები მეცნიერებმა ადამიანის გენომს შეადარეს და აღმოაჩინეს, რომ Y ქრომოსომა ჩვენს სახეობაშიც ასევე სწრაფად იცვლება.

ცნობილია, რომ ყველა ადამიანს 23 წყვილი ქრომოსომა აქვს, ერთ-ერთი მათგანი კი სასქესო ქრომოსომებს შეიცავს. ქალებში ეს ორი X ქრომოსომაა, ხოლო კაცებში კი — ერთი X და ერთი Y.

ახალი კვლევის ავტორებმა ადამიანის მსგავსი მაიმუნების, მათი 5 სახეობის, X და Y ქრომოსომებისთვის სრული გენომები შეადგინეს. კვლევაში მათ ადამიანების გენეტიკური ინფორმაციაც მოიცვეს და 7 სხვადასხვა პრიმატის მონაცემები შეადარეს ერთმანეთს. შედეგად დაადგინეს, რომ სახეობებს შორის Y ქრომოსომები ერთმანეთისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდება, X ქრომოსომები კი დიდწილად მსგავსია.

მაგალითისთვის, მაიმუნის X ქრომოსომის მიმდევრობათა 90% ადამიანის X ქრომოსომისას ემთხვევა, რაც მილიონობით წლის ევოლუციის შედეგად მცირე ცვლილებაზე მიანიშნებს. ამის საპირისპიროდ, მაიმუნის Y ქრომოსომის მხოლოდ 14-27% ემთხვევა ადამიანის Y ქრომოსომას, ეს კი ბევრი სწრაფი ცვლილების მანიშნებელია.

“აღნიშნულ სახეობებში Y ქრომოსომების განსხვავების ხარისხი ძალიან მოულოდნელი აღმოჩნდა”, — განაცხადა კატერინა მაკოვამ, ნაშრომის ავტორმა — “აქედან ზოგიერთი სახეობა სულ შვიდი მილიონი წლის წინ წარმოიშვა ადამიანთა მოდგმისგან, რაც ევოლუციის კონტექსტში დიდი დრო არაა. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ Y ქრომოსომები ძალიან სწრაფად განიცდის ევოლუციას”.

ესოდენ დიდ ვარიაციას, სავარაუდოდ, ის განაპირობებს, რომ Y ქრომოსომა სხვა ქრომოსომებთან ბევრ გენეტიკურ ინფორმაციას არ მიმოცვლის; შედეგად იგი, როგორც წესი, ბევრ დელეციასა თუ სხვა ტიპის მუტაციას იღებს, რის გამოც ეს ქრომოსომა დროთა განმავლობაში უფრო და უფრო მოკლდება. იგი მრავალ მუტაციასა თუ გამეორებას აგროვებს და გენებს კარგავს.

“ამ დეგრადაციის გამო ივარაუდება, რომ Y ქრომოსომა ძუძუმწოვრებში გაქრობის გზას ადგას”, — წერენ ნაშრომის ავტორები.

Y ქრომოსომა შეიძლება პატარავდება, თუმცა მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ ნაკლები შანსია, იგი სრულად გაქრეს. ეს იმიტომ, რომ მისი ზოგიერთი გენი “გამწმენდი გადარჩევის ქვეშ განიცდის ევოლუციას”. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ზოგიერთ გენს უსაფრთხოების მექანიზმები იცავს და მნიშვნელოვანი მიმდევრობები ხელუხლებელი რჩება.

გადარჩენის ერთ-ერთი სტრატეგია პალინდრომების გამოყენებას გულისხმობს. შედეგად გენების მიმდევრობები ერთმანეთს სარკისებურად იმეორებს და ორი იდენტური ასლი იქმნება, რომლებიც ერთმანეთს შუაში ხვდება. შედეგად, თუკი ერთი ასლი დაზიანდა, შესაძლებელია, რომ იგი მომიჯნავე დნმ-ის ნაწილთან ინფორმაციის მიმოცვლით აღდგეს.

“ამ გენების პალინდრომებში ქონა სარეზერვო ასლის შენახვას ჰგავს”, — აცხადებს ადამ ფილიპი, ნაშრომის ავტორი.

მკვლევართა თქმით, პალინდრომებით დაცული გენები სახეობებს შორის მნიშვნელოვნად განსხვავდება, თუმცა ბევრი მათგანი სპერმატოგენეზში მონაწილეობს.

იმის გათვალისწინებით, რომ Y ქრომოსომის გარეშე მამრები ვერ იარსებებენ, ბუნებრივი გადარჩევის ასეთი მექანიზმები კაცობრიობის მომავლისთვის მნიშვნელოვან დაცვას უზრუნველყოფს. ბოლო დროს ის აზრიც გაჩნდა, რომ XY კომბინაცია მალე წარსულს ჩაბარდება, თუმცა ნაშრომის ავტორები ამტკიცებენ, რომ “ნაკლებსავარაუდოა, Y ქრომოსომა ახლო მომავალში გაქრეს”.

ნაშრომი ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
ბიოლოგია

ცოცხალი ორიგამი — გაიცანით მიკრობი, რომელსაც “კისრის” 30-ჯერ დაგრძელება შეუძლია

Lacrymaria olor — ასე ჰქვია მიკროსკოპულ ორგანიზმს, რომელიც საკვების მოსახელთებლად გასაოცარ შესაძლებლობას იყენებს. მისი ოვალური სხეული დაახლოებით 40 მიკრომეტრი ზომისაა, ერთ-ერთ ბოლოში კი უცნაური შვერილია, რომლის სიგრძეც, საჭიროებისამებრ, დაახლოებით 30-ჯერ იზრდება. ამისთვის მხოლოდ რამდენიმე წამია საჭირო.

მაინც როგორ ახერხებს ამას L. olor ისე, რომ უჯრედის მემბრანა არ დაიზიანოს?

მეცნიერები აქამდეც ვარაუდობდნენ, რომ მისი ერთგვარი “კისრის” დამატებითი სიგრძე სადღაც უნდა იმალებოდეს, რათა სწრაფად დაგრძელდეს. სტენფორდის უნივერსიტეტში მომუშავე მეცნიერებმა ახალი კვლევის ფარგლებში ამ ბიოლოგიური მექანიზმის საიდუმლო ამოხსნეს.

ფოტო: Tenor

მათ დაადგინეს, რომ ზემოხსენებული ერთუჯრედიანი ორგანიზმის შიდა სტრუქტურა და მემბრანა ორიგამის (ქაღალდისგან გაკეთებული ფიგურა) მოგვაგონებს, რომლის გაშლაცა და დაკეცვაც მარტივია. ეს ნიშნავს, რომ მემბრანაზე ზემოქმედება და ენერგიული დანახარჯი მინიმალურია.

სიცოცხლის განმავლობაში L. olor “კისერს” დაახლოებით 20 000-ჯერ იგრძელებს ისე, რომ არაფერი უზიანდება. მართალია, ეს მას საკვების მოპოვებაში ეხმარება, მაგრამ მსგავს შესაძლებლობას თან ახლავს პოტენციური პრობლემებიც. მაგალითად, ძნელია ახალი მემბრანული მატერიის წარმოქმნა. ასევე, ორგანიზმის შვერილი ელასტიკურთან ერთად მაგარიც უნდა იყოს, რათა მთლიანობა შეინარჩუნოს. ამ გამოწვევებთან გამკლავებას მიკრობი წაგრძელებული ნაწილის მემბრანის რამდენიმე ფენად დაკეცვის გზით ახერხებს.

მას საკმაოდ რთული გეომეტრიული სტრუქტურა აქვს, რომლის გაშლის შედეგადაც ცილინდრის ფორმა მიიღება. მის ქვეშ სპირალურად დახვეული მილაკების ქსელია, რომელიც თანაბარზომიერად დაკეცვასა და გაშლას უწყობს ხელს. ეს იოშიმურას ორიგამის ჰგავს, რომელიც დაკეცვადი რომბებისგან შედგება და იწელება.

ყველაფრის მიუხედავად, ერთი კითხვა მაინც რჩება: როცა წყალში ასეთი მცირე ზომის ობიექტები ერთმანეთს უახლოვდება, განმზიდი ძალა წარმოიქმნება, მაგრამ რატომ არ აფრთხობს ეს L. olor-ის მსხვერპლს? შესაძლოა, ამას პასუხი მომავალში გაეცეს.

ავტორთა ნაშრომი გამოცემაში Science გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 4 14
Page 2 of 14