დედამიწა

კლიმატის ცვლილება და დაბინძურება ოკეანეებში ჟანგბადის შემცველობის შემცირებას იწვევს. ამის შესახებ BBC საკონსერვაციო ჯგუფ IUCN-ის კვლევაზე დაყრდნობით წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, ეს ამ სფეროში ჩატარებული ყველაზე მასშტაბური კვლევაა. მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ჟანგბადის დაბალი შემცველობა ოკეანეების 700 წერტილში ფიქსირდება, მაშინ როცა 1960-აინ წლებში მათი რაოდენობა მხოლოდ 45-ს შეადგენდა.

მეცნიერების თქმით, დაბინძურება ოკეანეებში ჟანგბადის შემცველობაზე ნეგატიური გავლენა დიდი ხანია ჰქონდა. თუმცა, ბოლო წლებში დაფიქსირებულმა კლიმატის ცვლილებამ პრობლემა გაამძაფრა. ატმოსფეროში CO2-ის დონე იზრდება, რაც სათბურის ეფექტს იწვევს, სითბოს დიდ ნაწილს ოკეანეები შთანთქავს. თბილ წყალს კი ნაკლები ჟანგბადის დაჭერა შეუძლია, რაც ფაუნას დიდ საფრთხეს უქმნის.

კვლევის თანახმად, 1960-2010 წლებში წყალში ჟანგბადის შემცველობა საშუალოდ 2%-ით შემცირდა, ზოგ ადგილებში კი ამ ნიშნულმა 40%-ს მიაღწია.

სექტემბერში გაერომ გამოაქვეყნა ანგარიში, რომლის მიხედვით კლიმატის ცვლილება ზღვებსა და ოკეანეებზე ისე ცუდად მოქმედებს, როგორც არასდროს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა გამოცემა BioScience-ში კლიმატის ყოველწლიური ანგარიში გამოაქვეყნეს. მასში სპეციალისტები დედამიწის “სასიცოცხლო ნიშნებზე” საუბრობენ, რომლებიც, მათი თქმით, სავალალო მდგომარეობაშია.

ყოველ წელს ისინი ჩვენი პლანეტის 35 ასეთ მახასიათებელს აკვირდებიან და დასკვნები გამოაქვთ. ახლა აღმოჩნდა, რომ 25 “სასიცოცხლო ნიშანი” რეკორდულად დაბალ დონეზეა. ამის გამო ამბობენ, რომ კაცობრიობა “გარდაუვალი კლიმატური კატასტროფის წინაშეა”, რადგან გარემოზე უარყოფით გავლენას ვერ ვამსუბუქებთ.

სპეციალისტები შიშობენ, რომ თუ სიტუაცია არ გამოსწორდება, საფრთხის წინაშე არამხოლოდ კაცობრიობა, არამედ მთელი ეკოსისტემა აღმოჩნდება. რისკს ადამიანთა სამრეწველო საქმიანობისას ატმოსფეროში გაფრქვეული ისეთი სათბურის აირები ზრდის, როგორიცაა ნახშირორჟანგი, მეთანი და ა.შ. მსგავსი ემისიების 90% წიაღისეული საწვავის წვის პროცესს უკავშირდება, დანარჩენი კი — გაუტყეურებასა და სხვა ამგვარ მოვლენებს.

“ეჭვგარეშეა, რომ ეს გლობალური საგანგებო მდგომარეობაა. ჩვენ კლიმატის კრიზისის ახალ ფაზაში შევდივართ, რომელიც კრიტიკული და არაპროგნოზირებადია”, — აცხადებენ ავტორები.

რაც შეეხება “სასიცოცხლო ნიშნებს”, ასეთია, მაგალითად, ოკეანეების ზედაპირის ტემპერატურა, მჟავიანობა და გლობალურად ზღვის საშუალო დონე, რომლებიც ახლა რეკორდულად მაღალ დონეზეა. დედამიწაზე ტემპერატურა სულ უფრო იმატებს ისევე, როგორც ემისიები. რა თქმა უნდა, ეს ამინდზეც აისახება.

ამის პარალელურად, ადამიანთა პოპულაცია ყოველდღიურად დაახლოებით 200 000-ით იზრდება. ეს მაჩვენებელი 170 00-ია საქონლისა და სხვა შინაური ცხოველების შემთხვევაში, რომლებიც სათბურ აირებს გამოყოფენ, მათთვის ფერმების მოწყობა კი გაუტყეურების წინაპირობა ხდება.

“ეკოლოგიურმა გადაჭარბებამ — დედამიწის რესურსებიდან იმაზე მეტის აღებამ, ვიდრე მას შეუძლია, რომ უსაფრთხოდ გასცეს — პლანეტა იმაზე საშიშ კლიმატურ პირობებამდე მიიყვანა, რომელსაც თუნდაც ჩვენი პრეისტორიული ნათესავები
შესწრებიან”, — აცხადებენ მეცნიერები.

ისინი შიშობენ, რომ კაცობრიობა სოციალურ კოლაფსს უახლოვდება. მათი თქმით, ამ საკითხების შესახებ ახლა იმაზე მეტი კვლევა ქვეყნდება, ვიდრე ოდესმე, რაც სიტუაციის სიმწვავეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს. პროგნოზირებენ, რომ საუკუნის ბოლოსთვის შეცვლილი კლიმატი მილიონობით ან მილიარდობით ადამიანს საცხოვრებელი ადგილის შეცვლას აიძულებს. სავარაუდოდ, მოიმატებს შიმშილის, ავადობისა და სიკვდილიანობის მაჩვენებლებიც.

ასეთი შედეგის თავიდან ასაცილებლად ან კლიმატის ცვლილების შედეგების შესამსუბუქებლად კი ქმედითი ნაბიჯების გადადგმაა საჭირო.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

წარმოიდგინეთ, გაქვთ დროის მანქანა, რომელიც დინოზავრების ეპოქაში დაგაბრუნებთ. უცბად აღმოაჩენთ, რომ მოხვდით გაუვალ, ჭაობიან ტყეში, სადაც ყვავილებს, გვიმრებსა და წიწვოვან მცენარეებს შორის აურაცხელი მწერი ბზუის.

გჯერათ თუ არა, თქვენ დასავლეთ ანტარქტიდაზე ხართ.

ახლახან, გერმანელმა და ბრიტანელმა მეცნიერებმა იქ პირველად აღმოაჩინეს ქარვა — განმარხებული „სისხლი“ უძველესი წიწვოვანი ხეებისა, რომლებიც შორეულ წარსულში, დაახლოებით 83-92 მილიონი წლის წინ იზრდებოდნენ დედამიწის ყველაზე სამხრეთ კონტინენტზე.

ფესვების, ყვავილის მტვრისა და სპორების ნამარხებთან ერთად, ქარვის ეს ნატეხი ამ დროისათვის საუკეთესო მტკიცებულებას წარმოადგენს იმისა, რომ შუა ცარცულ პერიოდში, სამხრეთ პოლუსთან არსებობდა ჭაობიანი ტროპიკული ტყე და რომ ამ პრეისტორიულ გარემოში დომინირებდა ისეთი წიწვოვანები, როგორიც დღეს ახალი ზელანდიისა და პატაგონიის ტყეებში გვხვდება.

ანტარქტიდაზე ქარვის აღმოჩენა მეტყველებს, რომ ამჟამად გაყინული ეს კონტინენტი ერთ დროს იმდენად თბილი და ტენიანი იყო, რომ იქ ფისოვანი ხეებიც ხარობდა. შუა ცარცულ ეპოქაში, ამ ხეებს მოუწევდათ გადარჩება ზამთრის სრულიად წყვდიადით მოცულ თვეებში.

თუმცა, აშკარაა, რომ ისინი გადარჩენას ახერხებდნენ იმის მიუხედავად, რომ ალბათ დიდი ხნით უწევდათ მიძინებულ მდგომარეობაში ყოფნა.

ამ აღმოჩენამდე, ქარვის დეპოზიტები მეცნიერებს ყველაზე სამხრეთით ნაპოვნი ჰქონდათ ავსტრალიაში, ოტვეის აუზსა და ახალ ზელანდიაში, ტუპუანგის ფორმაციაზე.

„ძლიერ ამაღელვებელი იყო იმის გაცნობიერება, რომ ისტორიის რაღაც მომენტში, შვიდივე კონტინენტზე იყო ისეთი კლიმატური პირობები, რომ ფისოვანი ხეები გაზრდილიყო. ახლა ჩვენი მიზანია, მეტი შევიტყოთ ამ ტყის ეკოსისტემის შესახებ — შევძლებთ თუ არა ქარვის ამ ნატეხში სიცოცხლის კვალის პოვნას. ეს აღმოჩენა წარსულში მოგზაურობის კიდევ ერთ უფრო პირდაპირ გზას გვთავაზობს“, — ამბობს გერმანიის ალფრედ ვეგენერის ინსტიტუტის საზღვაო გეოლოგი იოჰან კლაგსი.

განმარხებულ მერქნებსა და ფოთლებს მეცნიერები ანტარქტიდაზე მე-19 საუკუნის დასაწყისიდან პოულობენ, მაგრამ ამ აღმოჩენათაგან მრავალი, ასობით მილიონი წლის წინანდელია, იმ პერიოდის, როცა არსებობდა სამხრეთი სუპერკონტინენტი გონდვანა. მას შემდეგ, რაც ანტარქტიდა ავსტრალიას და სამხრეთ ამერიკას მოსწყდა და სამხრეთ პოლუსისკენ დაიძრა, უცნობია, რა დაემართა მის ტყეებს.

2017 წელს, დასავლეთ ანტარქტიდის სიახლოვეს მკვლევრებმა ზღვის ფსკერი გაბურღეს და ამ დიდი ხნის წინ დაკარგული ჰაბიტატების განსაკუთრებით კარგად შემონახული მტკიცებულება ამოიღეს.

რამდენიმეწლიანი ანალიზების შემდეგ, კლაგსმა და მისმა კოლეგებმა 2020 წელს განაცხადეს, რომ აღმოაჩინეს შუა ცარცული პერიოდის განმარხებული ფესვების ქსელი. მიკროსკოპით მათ ასევე გამოავლინეს ყვავილის მტვრისა და სპორების მტკიცებულება.

იგივე ნაბურღი ახლა კონკრეტულ მტკიცებულებას გვთავაზობს იმისა, რომ ანტარქტიდაზე ერთ დროს მართლაც იზრდებოდა ფისოვანი ხეები.

თიხის ქვის (არგილიტი) სამი მეტრის სიგრძის ფენაში, კლაგსმა და მისმა ახალმა ჯგუფმა ქარვის რამდენიმე ციცქნა ნაჭერი აღწერა, მათი ზომა სულ რაღაც 0,5 – 1 მმ იყო. თითოეული მათგანი მოყვითალო-მონარინჯისფრო იყო, ზედაპირზე მათთვის დამახასიათებელი ნამგლისებრი ბზარებით.

ეს კი ფისის დინების ნიშანია, რაც მაშინ ხდება, როცა ხიდან წვენი ჟონავს, რათა ხანძრის ან მწერების მიერ მიყენებული დაზიანებები ამოავსოს და დალუქოს.

ცარცული ეპოქა დედამიწის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე თბილი პერიოდი იყო. ანტარქტიდასა და ახლომდებარე კუნძულებზე აღმოჩენილი ვულკანური დანალექები გვთავაზობს მტკიცებულებას იმისა, რომ იმ პერიოდში ხშირი ყოფილა ტყის ხანძრები.

სავარაუდოდ, ქარვა იმიტომ შეინახა და განმარხდა, რომ აწეულმა წყლის დონემ სწრაფად დაფარა ხის ფისი და ამით ის ულტრაიისფერი სინათლისა და ოქსიდაციისგან დაიცვა.

სავარაუდოდ, ქარვა ხის ქერქის ციცქნა ნაჭრებსაც შეიცავს, მაგრამ ამის დასადასტურებლად დამატებითი ანალიზებია საჭირო.

ასე, მინიატურული ნაწილებით, მეცნიერები თანდათან ქმნიან სურათს იმისა, როგორ გამოიყურებოდა ანტარქტიდის ტყე ძლიერ შორეულ წარსულში, 90 მილიონი წლის წინ.

მომზადებულია awi.de-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”