დედამიწა

ოკეანეები დედამიწის ზედაპირის უმეტეს ნაწილს ფარავს, ჟანგბადს დიდი დოზით წარმოქმნის და საკვების, მინერალებისა თუ ენერგიის მნიშვნელოვან რესურსს გვაწვდის. ამის მიუხედავად, მას, გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით, სათანადოდ არ ვაფასებთ.

იმისათვის, რომ მომდევნო თაობებმა წყლის ეკოსისტემის ამ უპირატესობებით მომავალშიც ისარგებლონ, საჭიროა, ოკეანესთან ჩვენი მიმართება ფუნდამენტურად შეიცვალოს. სწორედ ამას ითხოვენ გამოცემაში PLOS Biologyგამოქვეყნებული ნაშრომის ავტორები.

“გარემოსდაცვითი კანონის სტატუს-კვოს შენარჩუნება ბუნების ლეგალიზებულ განადგურებას ნიშნავს. საერთაშორისო კანონმა ევოლუცია უნდა განიცადოს და ცნოს ოკეანის უფლება, იარსებოს, განვითარდეს და აღდგეს. ოკეანის სიჯანსაღე ადამიანის სიჯანსაღეა”, — აცხადებენ მეცნიერები.

უკეთ რომ ავხსნათ, ავტორები ითხოვენ, რომ ოკეანე ცოცხალ არსებად ვაღიაროთ, რომელსაც საკუთარი უფლებები გააჩნია. ბუნების პოზიციის ასეთი ამაღლება დედამიწის კანონისერთ-ერთი უმთავრესი პრინციპია. ეს უკანასკნელი მიზნად ისახავს, რომ ადამიანისგან მისი საცხოვრებელი გარემოს დამოუკიდებლობა კანონის დონეზე გავიაზროთ ისევე, როგორც ბუნების არსობრივი ღირებულება და არა პრაგმატულ საჭიროებაზე დაფუძნებული მნიშვნელობა.

გაერომ 2021-2030 წლები ოკეანური კვლევებისა და მისი მდგრადი განვითარების დეკადად გამოაცხადა. მსგავსი გადაწყვეტილება წყლის ეკოსისტემაზე ადამიანთა უარყოფითი გავლენის გამო მიიღეს და პრობლემების გამოსასწორებლად მიზნები დაისახეს.

ეს აუცილებელია, რადგან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ოკეანის რესურსების დიდი ნაწილის დაკარგვას პროგნოზირებენ. სწორედ ამიტომ, მას ისე უნდა მოვეპყროთ, როგორც ცოცხალ არსებას.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

გლობუსების, წიგნებისა და პლაკატების წყალობით, ჩვენ კარგად ვიცნობთ, როგორ გამოიყურება დედამიწა ახლა, თავისი ხუთი ოკეანით, შვიდი კონტინენტით და ხმელეთის ცნობადი ფენით.  მაგრამ ეს მოცემულობა, შესაძლოა, შეიცვალოს.

მეცნიერებმა დაადასტურეს, რომ წყლის ახალი სხეული აფრიკის კონტინენტის შუაგულში ჩნდება, რომელიც ნახევრად გაყოფას იწყებს. უგანდას და ზამბიას მომავალში, შესაძლოა, ჰქონდეთ საკუთარი სანაპიროები. ცვლილება ხდება ტექტონიკური ფილების მოძრაობის შედეგად. ამის შესახებ უცხოური მედია წერს.

ტექტონიკური ფირფიტები მუდმივად მოძრაობენ, თუმცა მოძრაობები შეუიარაღებელი თვალით არ ჩანს.

აფრიკული, არაბული და სომალის ტექტონიკური ფირფიტები ესაზღვრება ერთმანეთს, მაგრამ ბოლო 30 მილიონი წლის განმავლობაში, როგორც არაბული ფირფიტა, ასევე სომალის ფირფიტა ნელ-ნელა შორდებიან აფრიკის ფირფიტას, რის შედეგადაც წარმოიშვა ის, რაც ცნობილია როგორც აღმოსავლეთ აფრიკის განხეთქილება.

შარშანდელ აღმოჩენებზე საუბრისას, The Economic Times-ში, კრისტოფერ მურმა თქვა: „ეს არის ერთადერთი ადგილი დედამიწაზე, სადაც შეგიძლიათ შეისწავლოთ, თუ როგორ იქცევა კონტინენტური რიფტი ოკეანის რიფად. ”

იმის გათვალისწინებით, რომ შესამჩნევი ბზარის გახსნას 30 მილიონი წელი დასჭირდა, უსაფრთხოდ შეიძლება ითქვას, რომ შემდგომ პროცესებსაც არანაკლები დრო დასჭირდება.

,,მაგრამ ცვლილება არ შეჩერდება”, – აღნიშნა კენ მაკდონალდმა, საზღვაო გეოფიზიკოსმა და კალიფორნიის უნივერსიტეტის პროფესორმა.

მომავლის ყურებით, მაკდონალდმა ასევე შეძლო წინასწარ განსაზღვრა, როგორი იქნებოდა სამყარო, როდესაც ეს მილიონობით წელი გაივლის და ოკეანე საბოლოოდ გაიხსნება.

მან თქვა: ”ადენის ყურე და წითელი ზღვა დაიტბორება აფარის რეგიონში და აღმოსავლეთ აფრიკის რიფტის ველში და გაჩნდება ახალი ოკეანე და აღმოსავლეთ აფრიკის ეს ნაწილი გახდება მისი ცალკეული პატარა კონტინენტი.”

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

NASA-ს სატელიტმა უცნაური ფორმის ღრუბელი დააფიქსირა. იგი ახალი ზელანდიის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილშია და სტრატ-ტაიერის რეგიონს გადმოჰყურებს.

გამოსახულება ნასას სატელიტმა 7 სექტემბერს გადაიღო. სურათზე წაგრძელებული, უცნაური ფორმის, ღრუბელი ჩანს, რომელიც მთათა სისტემას გადმოჰყურებს. ეს ღრუბელი ხშირად ერთსა და იმავე ადგილას ფორმირდება, ამიტომ ადგილობრივები მას “ტაიერის შინაურ ცხოველს” უწოდებენ.

NASA-ს მიხედვით, ასეთ ღრუბელს მუდმივი მაღალგროვა ოსპისებრი ღრუბელი (ASLC) ეწოდება. მსგავსი სტრუქტურა მაშინ ფორმირდება, როცა ქარი ციცაბო ბარიერს, თუნდაც მთათა სისტემას, ეჯახება. ასეთ დროს ჰაერის ნაკადი აისხლიტება და მდგომარე ტალღა წარმოიქმნება; პარალელურად ტალღის ზედა ნაწილი იმდენად ცივდება, რომ წყლის ორთქლი იქმნება, მისი კონდენსაციის შედეგად კი ღრუბლებს ვიღებთ.

„როცა ამ ტალღის ზემოთ ღრუბელი ფორმირდება, იგი თითქმის უძრავადაა ცაში, ფორმას კი მასში გამავალი ძლიერი ქარების გავლენით იძენს”, – განმარტა NASA-ს განცხადებაში განმარტა ახალი ზელანდიის MetService-ის მეტეოროლოგმა.

ASLC ღრუბლებმა შეიძლება უფრო უცნაური ფორმებიც მიიღოს, იქნება ეს ერთმანეთზე დაწყობილი დისკებისა თუ  ცად აზიდული ვიწრო თასების მსგავსი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

პლანეტის უდიდესი უდიდესი ტბა “კასპიის ზღვაა”, მისი დახვეული სანაპირო 4000 მილზე მეტ მანძილზეა გადაჭიმული და მას ხუთი ქვეყანა: ყაზახეთი, ირანი, აზერბაიჯანი, რუსეთი და თურქმენეთი ესაზღვრება.

ეს ქვეყნები კასპიის ზღვაზე არაერთი მიმართულებით არიან დამოკიდებულები, მათ შორის, მეთევზეობის, სოფლის მეურნეობის, ტურიზმისა და სასმელი წყლის, ასევე ნავთობისა და გაზის მარაგებით. კასპიის ზღვა ხელს უწყობს ამ მშრალი რეგიონის კლიმატის რეგულირებას, რაც უზრუნველყოფს ნალექსა და ტენიანობას ცენტრალურ აზიაში.

მიუხედავად იმისა, რომ კლიმატის ცვლილება ამაღლებს გლობალურ ზღვის დონეს, ეს განსხვავებულად მოქმედებს ტბებზე: კასპიის ზღვა საზრდოობს მდინარეებიდან შემოდინებული წყლიდან. ეს ბალანსი კი გლობალურ დათბობასთან ერთად იცვლება, რაც ტბების დონის შემცირებას იწვევს და გამონაკლისი არც “კასპიის ზღვაა”.

ექსპერტებმა შენიშნეს, რომ “კასპიის ზღვის” კალაპოტი ყოველწლიურად, 7 სანტიმეტრით იკლებს და ეს ტენდენცია მზარდია. დაკვირვების თანახმად, ხუთ წელიწადში მისი დონე 40 სანტიმეტრით დაიკლებს, ხოლო 10 წელიწადში დანაკლისი 1 მეტრს მიაღწევს.

კასპიის ზღვაში 130 მდინარე შეედინება, თუმცა წყლის დაახლოებით 80% მხოლოდ ერთიდან, მდინარე “ვოლგიდან” შეედინება, რომელიც ცენტრალურ და სამხრეთ რუსეთში გაედინება. “კასპიის ზღვაში” წყლის ნაკლებობა ხელოვნური ჩარევებითაც არის გამოწვეული, რაც კაშხლების მშენებლობას უკავშირდება.

თეირანის უნივერსიტეტის ცენტრალური აზიისა და კავკასიის კვლევების ექსპერტის განმარტებით, რუსეთმა 40 კაშხალი ააშენა, მათგან კიდევ 18 დამუშავების პროცესშია, რაც “კასპიის ზღვაში” შემავალი წყლის ნაკადს საგრძნობლად ამცირებს.

კვლევის თანახმად, 2100 წლისთვის, შესაძლოა, “კასპიის ზღვის” დონემ 30 მეტრამდე დაიკლოს. თუ გლობალური დათბობის სცენარი უფრო ოპტიმისტური იქნება, ეს “კასპიის ზღვის” ზედაპირულ, ჩრდილოეთ ნაწილს მაინც ვერ გადაარჩენს და ის, ძირითადად ყაზახეთის გარშემო, მთლიანად გაქრება, რაც “კასპიის ზღვის” ქვეყნებისთვის სერიოზულ კრიზისს წარმოადგენს. წყარო

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

წლების განმავლობაში მეცნიერებს სჯეროდათ, რომ მხოლოდ მიკრობებსა და ვირუსებს შეეძლოთ გადარჩენა ჰიდროთერმული ხვრელის მძიმე პირობებში. ბოლო ექსპედიციამ მოულოდნელი აღმოჩენა გააკეთა – აღმოჩნდა, რომ გიგანტური მილის ჭიები ამ ექსტრემალურ პირობებშიც კი ხარობს. ჭიების სიგრძე 50 სმ-ს აღწევს

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ გიგანტური ჭიები გალაპაგოსის კუნძულების მახლობლად, ზღვის ფსკერზე ღრმად მრავლდებიან.

ჰიდროთერმული ხვრელები არის წყალქვეშა ცხელი წყაროები, რომლებიც ათავისუფლებენ მინერალებით მდიდარ წყალს ოკეანეში. ისინი განლაგებულია ვულკანურ რეგიონებში, ხშირად შუა ოკეანის ქედების გასწვრივ, სადაც გამოყოფილია ტექტონიკური ფირფიტები.

მკვლევრებმა გამოავლინეს ჭიების ორი სახეობა: Oasisia alvinae და Riftia pachyptila.

ღრუების შიგნით მეცნიერებმა აღმოაჩინეს როგორც მამრობითი, ისე მდედრი ჭიები რეპროდუქციული ორგანოებით, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ წყალქვეშა იატაკი შეიძლება იყოს ამ არსებების გამრავლების ადგილი.