close

დედამიწა

დედამიწა

მარიანის ღრმულიდან მომდინარე საშინელი ხმების საიდუმლო 10 წლის შემდეგ ამოხსნილია

მკვლევრებმა საბოლოოდ დაადგინეს იდუმალი ხმების წყარო, რომელიც მოდის ყველაზე ღრმა ოკეანის თხრილიდან. უცნაური ხმები (ბიოვანგი) ცოტათი ჰგავს ვარსკვლავური ხომალდების ხმებს სამეცნიერო ფანტასტიკის ფილმებიდან და სინამდვილეში არის ბრაიდის ვეშაპების ზარები.

ვეშაპები ამ ხმებს ერთმანეთის ადგილმდებარეობის დასადგენად იყენებენ, ამბობენ მკვლევრები.

მეცნიერებმა პირველად უჩვეულო ხმები 2014 წელს აღმოაჩინეს.

მსგავსი ხმა შეიძლება დაიყოს ორ განსხვავებულ ნაწილად: პირველი, დაბალი, წუილის ხმა, რომელიც ჟღერს სიღრმეში. მეორე, მაღალი დონის მეტალის ზარის ხმა, რომელიც მკვლევრებმა შეადარეს კოსმოსური ხომალდების ხმებს Star Trek-სა და Star Wars-ში.

ამ ხმებმა თავდაპირველად მეცნიერები საგონებელში ჩააგდო. მაგრამ 2016 წელს მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ ის სავარაუდოდ, იყო მსხვილი ვეშაპების მიერ გამოცემული ხმა. თუმცა, ეს ხმები არ ემთხვეოდა ვეშაპების მანამდე ცნობილ ხმებს.

ახალ კვლევაში მკვლევრებმა საბოლოოდ შეძლეს დაემტკიცებინათ, რომ ამ ხმებს Bryde-ს ვეშაპები გამოსცემენ. ამ დასკვნის გაკეთებაში მათ ნაწილობრივ ახალი ხელოვნური ინტელექტი დაეხმარათ.

კვლევამ ასევე დაადგინა, რომ ამ ხმის მოსმენა შესაძლებელია მხოლოდ წყნარ ოკეანეში ჩრდილო-დასავლეთით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწა

დედამიწის გარშემო იდუმალი რკალი ჩამოყალიბდა – პლანეტამ თავდაცვა „გადაწყვიტა“

მზის ქარიშხლის შემდეგ დედამიწას ახალი რადიაციული სარტყელი აქვს. მისი რადიუსი დაახლოებით 20 ათასი კილომეტრია და მას კოსმოსური ხომალდი აკვირდება.
საოცარი აღმოჩენა გააკეთა 30-სანტიმეტრიანმა თანამგზავრმა. 2023 წლის გაზაფხულიდან ის დედამიწის ზემოთ, 509 კილომეტრის სიმაღლეზე დაფრინავს. შეგახსენებთ, რომ ეს დაახლოებით ასი კილომეტრია ISS-ის ორბიტაზე და ეს არის მიახლოებითი ზღვარი, რომელიც დაწესებულია ყველა კოსმოსური სადგურისთვის.

ფაქტია, რომ 500 კილომეტრის სიმაღლეზე უკვე იწყება ჩვენი პლანეტის შიდა რადიაციული სარტყელი. ის იქმნება დედამიწის მაგნიტური ველის მიერ, რათა თავიდან აიცილონ ძლიერი ენერგიის მქონე დამუხტული ნაწილაკები და არ მოუშვან ზედაპირამდე. ეს ნაწილაკები გროვდება მაგნიტური ველის ხაზების გასწვრივ და ასახავს მაგნიტოსფეროს. გამოდის ორი სიმეტრიული “დონატი” დედამიწის ორ მოპირდაპირე მხარეს. შიდა კი დაახლოებით ოთხი ათასი კილომეტრის სიმაღლეზე ვრცელდება და იქ ძირითადად მძლავრი მზის პროტონები და ელექტრონების გარკვეული რაოდენობა გროვდება, რომლებიც საზიანოა ყველა ცოცხალი არსებისთვის. ეს არის საკუთარი ნივთიერება, რომელიც მუდმივად მოფრინავს ვარსკვლავიდან, რომელსაც მზის ქარი ეწოდება. თუმცა არის „გალაქტიკური ქარიც“: დამუხტული ნაწილაკები ჩვენკენ მოფრინავენ მთელი გალაქტიკიდან და პლანეტა ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ დაგვიცვას მათგან. გარე რადიაციული სარტყელი მდებარეობს საშუალოდ დაახლოებით 17 ათასი კილომეტრის სიმაღლეზე. იქ გროვდება უწყვეტი ელექტრონები.

აღსანიშნავია, რომ ორივე რადიაციული სარტყელი იყრის თავს პლანეტის მაგნიტურ პოლუსებზე. და ზემოხსენებულ პატარა თანამგზავრს აქვს პოლარული ორბიტა: ის დაფრინავს ორივე პოლუსზე ყოველ საათ-ნანახევარში. ბორტზე მას აქვს ინსტრუმენტი, რომელიც, მიუხედავად მისი მინიატიურული ზომისა, არის ტელესკოპი და სრულიად უჩვეულო: ის ხედავს პროტონებს და ელექტრონებს. მისი დახმარებით, საათ-ნახევარი ფრენის განმავლობაში, თანამგზავრი ახერხებს იმდენის დაჭერას, რომ ეს საშუალებას აძლევს ადამიანს შეადგინოს თითქმის სრული სურათი იმის შესახებ, თუ რა ხდება დედამიწის რადიაციულ სარტყლებში. მას CIRBE ჰქვია – კოლორადოს შიდა რადიაციული სარტყლის ექსპერიმენტი, რომელიც ითარგმნება როგორც „კოლორადოს უნივერსიტეტის პროექტი ბოლდერში შიდა რადიაციული სარტყლის შესასწავლად”.
ასე რომ, NASA-მ ცოტა ხნის წინ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ მოწყობილობამ დაიჭირა რაღაც ახალი და გასაკვირი: ჩვენს პლანეტაზე გამოჩნდა მესამე რადიაციული ქამარი და ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ჩვენი პლანეტის დამატებითი თავდაცვა დაფიქსირდა. იგივე მოხდა 2012 წლის სექტემბერში მზის ქარიშხლის შემდეგ. ეს ჩაიწერა ვან ალენის ზონდებმა, რომლებიც სპეციალურად შეიქმნა ვან ალენის ქამრების შესასწავლად. შემდეგ მესამე რადიაციული სარტყელი გაჩნდა 3–3,5 დედამიწის რადიუსის სიმაღლეზე, რაც ნიშნავს 19–22 ათას კილომეტრს. და მან გაძლო ოთხი კვირა. ანუ ეს იყო მოკლევადიანი ფენომენი. მაგრამ დღევანდელი ვითარება ისაა, რომ ქარიშხალი მაისში იყო, მესამე სარტყელი კი ახლა, აგვისტოში აღმოაჩინეს. ამრიგად, ის გრძელდება სამი თვის განმავლობაში. უფრო მეტიც, ისინი ვარაუდობენ, რომ ის შეიძლება მრავალი წლის განმავლობაში დარჩეს. რაც უფრო სასტიკად ესხმის პლანეტას რადიაცია, მით უფრო ფართოდ ხსნის დედამიწა თავის ფრთებს ჩვენს ზემოთ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწა

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს 5600 წლის წინანდელი წყალქვეშა ხიდი, რომელიც ცვლის ყველაფერს, რაც ვიცით კაცობრიობის ისტორიის შესახებ

სამხრეთ ფლორიდის უნივერსიტეტის არქეოლოგის პროფესორმა უძველეს გამოქვაბულში აღმოაჩინა 5600 წლის წინანდელი ქვის ხიდი, რომელიც ამტკიცებს, რომ ადამიანები კუნძულ მაიორკაზე ბევრად უფრო ადრე იმყოფებოდნენ, ვიდრე ეგონათ, წერს Interestengineering.

გამოცემა აღნიშნავს, რომ ეს აღმოჩენა შეცვლის ყველაფერს, რაც გვეგონა და ვიცოდით დასავლეთ ხმელთაშუა ზღვის კაცობრიობის ადრეული ისტორიის შესახებ.

„ეს კითხვა ათწლეულების განმავლობაში აწუხებდა არქეოლოგებს. ლოგიკურად, მატერიკთან ასე ახლოს ყოფნისას, სანაპიროზე ადამიანთა დასახლების პირველი ნიშნები მაიორკაზე უნდა ყოფილიყო. მაგრამ პატარა კუნძულები უფრო შორს მდებარე ზღვაზე მიუთითებს იმაზე, რომ ხალხმა გვერდი აუარა ამ კუნძულს.

უძველესი ხიდი მაიორკას სანაპიროზე არის პირველი დამაჯერებელი მტკიცებულება კაცობრიობის ისტორიის ამ თავსატეხში, რომელიც მიუთითებს იმაზე, რომ უძველესი წინაპრები ცხოვრობდნენ კუნძულ მაიორკაზე და აჩვენებს, თუ რამდენად მოწინავეები იყვნენ ისინი“,- ამბობენ მეცნიერები.

კვლევაში ნათქვამია, რომ ქვის ბილიკი და კედელი მიდის ხიდამდე, რომელიც ერთხელ წყალქვეშა ტბაზე გადადიოდა.

„ჩვენი ქრონოლოგიის მიხედვით, ზღვის დონის აწევა შეჩერდა და სტაბილურად დარჩა რამდენიმე ასეული წლის განმავლობაში 5964-დან 5359 წლამდე“, – თქვა პროფესორმა ონაკმა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწასაბუნებისმეტყველო მეცნიერებები

რატომ გასინჯა გეოლოგმა 2.6 მილიარდი წლის წყალი

2016 წელს გეოლოგთა ჯგუფმა კანადის მაღაროში საკმაოდ მნიშვნელოვანი აღმოჩენა გააკეთა. საუბარია წყალზე, რომელიც 2.6 წლის აღმოჩნდა. მკვლევრების თქმით, ეს უძველესი წყალია, რაც კი ოდესმე აღმოუჩენიათ და რაც ასევე საინტერესოა, ერთ-ერთმა მათგანმა ის დააგემოვნა კიდევაც.

ერთი შეხედვით ეს თავზე ხელაღებული საქციელია, მაგრამ მეცნიერება მსხვერპლს მოითხოვს.

“თუ თქვენ გეოლოგი ხართ, რომელიც კლდეებს იკვლევს, შესაბამისი მასალა ბევრჯერ გექნებათ ‘დაგემოვნებული’. დეგუსტაცია მასალაზე ბევრს გვეუბნება. მაგალითად, რაც უფრო მარილიანია წყალი, მით უფრო ძველი უნდა იყოს ის”, — განაცხადა პროფესორმა ბარბარა შერვუდ ლოლარმა, რომელიც ჯგუფს ხელმძღვანელობდა.

ბარბარას თქმით, მან უძველეს წყალში თითის წვერი ჩაყო და ის ასე დააგემოვნა. შესაბამისად, შეკითხვაზე, როგორი გემო ჰქონდა წყალს, პასუხი შემდეგია:

“ის ზღვის წყალზე ბევრად უფრო მარილიანი და მწარე იყო”, — თქვამან CNN-თან ინტერვიუში.

და მაინც, შეკითხვაზე, თუ რატომ გასინჯა ასეთი წყალი, ბარბარას პასუხი შემდეგი იყო: “ეს მეცნიერისთვის ჩვეულებრივი ამბავია. ძალიან იშვიათად თუ მოგვეცემა შანსი გავსინჯოთ რაიმე, რაც 2.6 მილიარდი წლისაა. ეს რისკი ამად ღირდა. მე ცოცხალი ვარ და თავს მშვენივრად ვგრძნობ”.

როგორც სტატიის თავში ვთქვით, გეოლოგები ამით წყლის ასაკის შესახებ გარკვეული წარმოდგენის შექმნას ცდილობენ. ამიტომ, ბარბარას მხოლოდ ცნობისმოყვარეობა არ ამოძრავებდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწა

დედამიწის გარშემო იდუმალი რკალი ჩამოყალიბდა – პლანეტამ თავდაცვა „გადაწყვიტა“

მზის ქარიშხლის შემდეგ დედამიწას ახალი რადიაციული სარტყელი აქვს. მისი რადიუსი დაახლოებით 20 ათასი კილომეტრია და მას კოსმოსური ხომალდი აკვირდება.
საოცარი აღმოჩენა გააკეთა 30-სანტიმეტრიანმა თანამგზავრმა. 2023 წლის გაზაფხულიდან ის დედამიწის ზემოთ, 509 კილომეტრის სიმაღლეზე დაფრინავს. შეგახსენებთ, რომ ეს დაახლოებით ასი კილომეტრია ISS-ის ორბიტაზე და ეს არის მიახლოებითი ზღვარი, რომელიც დაწესებულია ყველა კოსმოსური სადგურისთვის.

ფაქტია, რომ 500 კილომეტრის სიმაღლეზე უკვე იწყება ჩვენი პლანეტის შიდა რადიაციული სარტყელი. ის იქმნება დედამიწის მაგნიტური ველის მიერ, რათა თავიდან აიცილონ ძლიერი ენერგიის მქონე დამუხტული ნაწილაკები და არ მოუშვან ზედაპირამდე. ეს ნაწილაკები გროვდება მაგნიტური ველის ხაზების გასწვრივ და ასახავს მაგნიტოსფეროს. გამოდის ორი სიმეტრიული “დონატი” დედამიწის ორ მოპირდაპირე მხარეს. შიდა კი დაახლოებით ოთხი ათასი კილომეტრის სიმაღლეზე ვრცელდება და იქ ძირითადად მძლავრი მზის პროტონები და ელექტრონების გარკვეული რაოდენობა გროვდება, რომლებიც საზიანოა ყველა ცოცხალი არსებისთვის. ეს არის საკუთარი ნივთიერება, რომელიც მუდმივად მოფრინავს ვარსკვლავიდან, რომელსაც მზის ქარი ეწოდება. თუმცა არის „გალაქტიკური ქარიც“: დამუხტული ნაწილაკები ჩვენკენ მოფრინავენ მთელი გალაქტიკიდან და პლანეტა ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ დაგვიცვას მათგან. გარე რადიაციული სარტყელი მდებარეობს საშუალოდ დაახლოებით 17 ათასი კილომეტრის სიმაღლეზე. იქ გროვდება უწყვეტი ელექტრონები.

აღსანიშნავია, რომ ორივე რადიაციული სარტყელი იყრის თავს პლანეტის მაგნიტურ პოლუსებზე. და ზემოხსენებულ პატარა თანამგზავრს აქვს პოლარული ორბიტა: ის დაფრინავს ორივე პოლუსზე ყოველ საათ-ნანახევარში. ბორტზე მას აქვს ინსტრუმენტი, რომელიც, მიუხედავად მისი მინიატიურული ზომისა, არის ტელესკოპი და სრულიად უჩვეულო: ის ხედავს პროტონებს და ელექტრონებს. მისი დახმარებით, საათ-ნახევარი ფრენის განმავლობაში, თანამგზავრი ახერხებს იმდენის დაჭერას, რომ ეს საშუალებას აძლევს ადამიანს შეადგინოს თითქმის სრული სურათი იმის შესახებ, თუ რა ხდება დედამიწის რადიაციულ სარტყლებში. მას CIRBE ჰქვია – კოლორადოს შიდა რადიაციული სარტყლის ექსპერიმენტი, რომელიც ითარგმნება როგორც „კოლორადოს უნივერსიტეტის პროექტი ბოლდერში შიდა რადიაციული სარტყლის შესასწავლად”.
ასე რომ, NASA-მ ცოტა ხნის წინ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ მოწყობილობამ დაიჭირა რაღაც ახალი და გასაკვირი: ჩვენს პლანეტაზე გამოჩნდა მესამე რადიაციული ქამარი და ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ჩვენი პლანეტის დამატებითი თავდაცვა დაფიქსირდა. იგივე მოხდა 2012 წლის სექტემბერში მზის ქარიშხლის შემდეგ. ეს ჩაიწერა ვან ალენის ზონდებმა, რომლებიც სპეციალურად შეიქმნა ვან ალენის ქამრების შესასწავლად. შემდეგ მესამე რადიაციული სარტყელი გაჩნდა 3–3,5 დედამიწის რადიუსის სიმაღლეზე, რაც ნიშნავს 19–22 ათას კილომეტრს. და მან გაძლო ოთხი კვირა. ანუ ეს იყო მოკლევადიანი ფენომენი. მაგრამ დღევანდელი ვითარება ისაა, რომ ქარიშხალი მაისში იყო, მესამე სარტყელი კი ახლა, აგვისტოში აღმოაჩინეს. ამრიგად, ის გრძელდება სამი თვის განმავლობაში. უფრო მეტიც, ისინი ვარაუდობენ, რომ ის შეიძლება მრავალი წლის განმავლობაში დარჩეს. რაც უფრო სასტიკად ესხმის პლანეტას რადიაცია, მით უფრო ფართოდ ხსნის დედამიწა თავის ფრთებს ჩვენს ზემოთ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
არქეოლოგიადედამიწა

გრენლანდიაში უძველესი გიგანტური მტაცებელი ჭიების ნამარხები აღმოაჩინეს

ვიდრე ჩვენს პლანეტაზე სიცოცხლე მრავალ განშტოებად დაიყოფოდა, დედამიწა „ჭიების პლანეტა“ იყო, სადაც დაკლაკნილი მილის მსგავსი არსებები ბატონობდნენ.

ცხოველთა ამ უძველესი სამეფოს ერთ-ერთი მბრძანებელი — გიგანტური მტაცებელი ჭია, ახლახან აღმოაჩინეს ნამარხის ფორმით.

დაახლოებით 518 მილიონი წლის წინ, თითქმის 30 სანტიმეტრის სიგრძის ჭია წყლის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ცხოველი უნდა ყოფილიყო. შედარებით გიგანტური ყბებით, გრძელი საცეცებითა და ტალღოვანი ფარფლებით, ის სხვა არსებათა საშინელი მტერი უნდა ყოფილიყო.

მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფმა, რომელსაც კორეის პოლარულ კვლევათა ინსტიტუტის (KPRI) ექსპერტები ხელმძღვანელობდნენ, ამ ახალ სახეობას ოფიციალურ სახელად Timorebestia koprii უწოდა; სახელის პირველი ნაწილი ლათინურად „ტერორის მხეცებს“ ნიშნავს.

„ისინი იმ პერიოდის გიგანტები იყვნენ და კვების ჯაჭვის სათავესთან ახლოს უნდა ყოფილიყვნენ. ამის გამო, ისინი მნიშვნელობით დღევანდელი ოკეანეების მთავარ მტაცებელთა ეკვივალენტი უნდა ყოფილიყვნენ, როგორც ზვიგენები და სელაპები კემბრიულ პერიოდში“, — ამბობს ბრისტოლის უნივერსიტეტის დედამიწის მეცნიერი ჯეიკობ ვინტერი.

ამ სახეობის აღმოჩენა ეფუძნება გრენლანდიაში აღმოჩენილ 13 ნამარხს. ზოგიერთი ნამარხის საჭმლის მომნელებელ სისტემაში მეცნიერებმა საკვების კვალიც იპოვეს. კონკრეტულად კი ორსაგდულიანი ფეხსახსრიანის, სახელად Isoxys-ის.

დღეს Timorbestia-ს ნათესავები არიან ე. წ. ჯაგარყბიანი ჭიები (ქეტოგნათები), რომლებიც ოკეანის სხვა მრავალ ბინადართან შედარებით, ნამდვილად ციცქნები არიან. მიუხედავად ამისა, ეს ჭიები მაინც მნიშვნელოვან მტაცებლებს წარმოადგენენ თანამედროვე კვების ჯაჭვში და ძირითადად ფიტოპლანქტონით იკვებებიან.

ჯაგარყბიანების წინაპართა ნამარხები 538 მილიონი წლის წინანდელია. ანუ, ისინი რამდენიმე მილიონი წლით უფრო ძველია, ვიდრე უძველეს ფეხსახსრიანთა, მაგალითად, მწერების, ობობებისა და კობოსნაირების ჩვენთვის ცნობილი ნამარხები.

„დიდი ალბათობით შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ისინი იყვნენ მტაცებლები, რომლებიც ოკეანეში იქამდე დომინირებდნენ, ვიდრე მათ ადგილს ფეხსახსრიანები დაიკავებდნენ. სავარაუდოდ, მათო ბატონობა 10-15 მილიონ წელიწადს გრძელდებოდა, ვიდრე სხვა, უფრო წარმატებული ჯგუფები ჩაანაცვლებდნენ.

ისინი ერთადერთი მტაცებლები არ იყვნენ, რომლებმაც ეკოლოგიური ტახტი დაკარგეს. კემბრიული აფეთქებისას, სიცოცხლის სწრაფმა ევოლუციურმა დივერსიფიკაციამ კვების ჯაჭვი მკვეთრად შეცვალა.

ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, ამ კრიტიკულ გარდატეხას საფუძველი „ჭიების პლანეტის“ ეპოქამ დაუდო.

მაგალითად, 2016 წლის კვლევაში ექსპერტები ირწმუნებიან, რომ უძველესი წყლის ჭიების მიერ მიღწეულმა ევოლუციურმა გარღვევებმა, მათ შორის ახალმა სტრატეგიებმა, ქცევებმა და ფსიქოლოგიამ, გაზარდა ოკეანის ეკოსისტემათა მრავალფეროვნება.

Timorebestia შეიძლება მნიშვნელოვანი ევოლუციური საფეხური ყოფილიყო მტაცებლებში შიდა ყბების განვითარებაში. მიუხედავად იმისა, რომ უძველესი ჯაგარყბიანები Timorebestia-ს ახლო ნათესავები იყვნენ, მსხვერპლს არა პირით, არამედ გარე ჯაგრებით იჭერდნენ.

„გრენლანდიის უკიდურეს ჩრდილოეთში ექსპედიციებისას, მრავალი საოცარი ორგანიზმი შევაგროვეთ. უახლოეს წლებში კიდევ უფრო ამაღელვებელი აღმოჩენები გვექნება, რომელთა საფუძველზეც უფრო მეტს გავიგებთ, როგორ გამოიყურებოდა და როგორ განვითარდა ცხოველთა ადრეული ეკოსისტემები“, — ამბობს კორეის პოლარულ კვლევათა ინსტიტუტის მკვლევარი ტაე იუნ პარკი.

კვლევა Science Advances-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
გეოგრაფიადედამიწაეკოლოგია

ლურჯი ვეშაპები სეიშელის კუნძულებზე დაბრუნდნენ, სადაც მათი პოპულაცია გასულ საუკუნეში გაანადგურეს🐋

მსოფლიოს ყველაზე დიდი ცხოველები – ლურჯი ვეშაპები ინდოეთის ოკეანის იმ ნაწილში ბრუნდებიან, სადაც მათი პოპულაცია ნადირობის შედეგად სრულად განადგურდა. ამის შესახებ BBC წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, საუბარია სეიშელების კუნძულებზე, სადაც სპეციალისტებმა წყალქვეშა აუდიომონიტორინგის დახმარებით დაადგინეს, რომ ვეშაპები რეგიონში თვეების განმავლობაში რჩებიან. მათი ვარაუდით, ცხოველები ამ ადგილს გასამრავლებლად იყენებენ.

მისიაში ჩართული მეცნიერები ამბობენ, რომ ეს კონსერვაციონისტების გამარჯვებაა, რადგან 1960-იან წლებში საბჭოთა კავშირის ვეშაპებზე მონადირე ფლოტმა სეიშელებზე ამ ცხოველების პოპულაცია სრულად გაანადგურა.

ამის მიუხედავად, ლურჯი ვეშაპები გადაშენების ზღვარზე მყოფ ცხოველებად ითვლებიან. მათი რაოდენობა დედამიწაზე კატასტროფულად მცირეა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაეკოლოგია

გაერო: დედამიწის ოზონის შრის აღდგენის გეგმა წარმატებით მუშაობს

დედამიწის ოზონის შრის სრულ აღდგენას 4 ათწლეული დასჭირდება. ასეთ დასკვნამდე გაეროს ექსპერტთა ჯგუფი მივიდა, რომელთა ანგარიშსაც BBC აქვეყნებს.

გამოცემის ინფორმაციით, ანგარიშში, რომელიც 4 წელიწადში ერთხელ ქვეყნდება, აღნიშნულია, რომ მიმოქცევიდან ოზონის შრის დამაზიანებელი ქიმიკატების თითქმის 99%-ის ეტაპობრივმა გაყვანამ ოზონის შრის შენარჩუნების საშუალება მოგვცა. შედეგად, ადამიანზე მავნე ულტრაიისფერი სხივებს ზემოქმედება შემცირდა.

მოქმედი პოლიტიკის შენარჩუნების პირობებში, ოზონის შრე 1980 წლის მაჩვენებელს ანტარქტიკის თავზე 2066 წლისთვის, არქტიკის თავზე 2045 წლამდე, მსოფლიოს დანარჩენ რეგიონებში კი 2040 წლამდე დაუბრუნდება.

„ის რომ ოზონის შრე აღდგენის გზაზეა ნამდვილად ფანტასტიკური ამბავია“ – განაცხადა გაეროს გარემოს პროგრამის აღმასრულებელმა მდივანმა მეგ სეკიმ.

ოზონის შრე დედამიწის ატმოსფეროს ნაწილია, რომელიც ბუნებრივ ეკრანს წარმოადგენს და პლანეტას და მთელ ბიოსფეროს მზის ულტრაიისფერი გამოსხივების მავნე ზემოქმედებისაგან იცავს. პირველი ხვრელი შრეში მეცნიერებმა 1985 წელს აღმოაჩინეს. მისი დიამეტრი 1000 კილომეტრს აღემატებოდა. ხვრელის წარმოქმნის ძირითად მიზეზად სპეციალისტებმა ფრეონის შემცველი ნივთიერებების მასობრივი გამოყენება მიიჩნიეს. ამიტომ 1987 წელს 46 სახელმწიფომ „მონრეალის პროტოკოლს“ მოაწერა ხელი, რომელიც მავნე ქიმიკატების გამოყენების აღმოფხვრას ითვალისწინებდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწაკვლევები

კლიმატის ცვლილების გამო მსოფლიოში, განსაკუთრებით კი ევროპაში გაცილებით სწრაფად ვრცელდება დაავადებები, რომელიც კოღოებს გადააქვთ

კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის გამო მსოფ­ლი­ო­ში, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ევ­რო­პა­ში გა­ცი­ლე­ბით სწრა­ფად ვრცელ­დე­ბა ისე­თი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი, რაც კო­ღო­ებს და ასე­ვე სხვა მწე­რებს გა­და­აქვთ. ლა­პა­რა­კია ისეთ და­ა­ვა­დე­ბებ­ზე, რო­გო­რი­ცაა მა­ლა­რია და დენ­გეს ცხე­ლე­ბა. მათი პრე­ვა­ლენ­ტო­ბა ბოლო 80 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში საგ­რძნო­ბად გა­ი­ზარ­და, რად­გან გლო­ბა­ლურ­მა დათ­ბო­ბამ მათ გავ­რცე­ლე­ბას უფრო თბი­ლი და ნო­ტიო პი­რო­ბე­ბი შე­უქ­მნა.

ჯან­მრთე­ლო­ბის მდგრა­დო­ბის გლო­ბა­ლუ­რი ჯგუ­ფის ხელ­მძღვა­ნე­ლის, რე­ი­ჩელ ლოუს გან­ცხა­დე­ბით, უახ­ლო­ე­სი რამ­დე­ნი­მე ათე­უ­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, კო­ღო­ე­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი გავ­რცელ­დე­ბა ჩრდი­ლო­ეთ ევ­რო­პის, აზი­ის, ჩრდი­ლო­ეთ ამე­რი­კი­სა და ავ­სტრა­ლი­ის ამ­ჟა­მად და­უ­ზა­რა­ლე­ბელ ნა­წი­ლებ­ში.

“გლო­ბა­ლურ დათ­ბო­ბა ნიშ­ნავს, რომ მა­ლა­რი­ი­სა და დენ­გეს გავ­რცე­ლე­ბის რის­კი იზ­რდე­ბა. მსოფ­ლიო ამის­თვის მზად უნდა იყოს. რე­ა­ლო­ბა ის არის, რომ ცხე­ლი სე­ზო­ნე­ბი კო­ღო­ე­ბით გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის გავ­რცე­ლე­ბას ხელს შე­უ­წყობს. დენ­გე ძი­რი­თა­დად გვხვდე­ბა ტრო­პი­კულ და სუბტ­რო­პი­კულ რე­გი­ო­ნებ­ში, იგი აზი­ურ ვე­ფხვის კო­ღოს გა­და­აქვს ( Aedes albopictus), ეს მწე­რი უკვე ევ­რო­პის 13 ქვე­ყა­ნა­ში და­ფიქ­სირ­და: იტა­ლია, საფ­რან­გე­თი, ეს­პა­ნე­თი, მალ­ტა, მო­ნა­კო, სან მა­რი­ნო, გიბ­რალ­ტა­რი, შვე­ი­ცა­რია, გერ­მა­ნია, ავ­სტრია, სა­ბერ­ძნე­თი და პორ­ტუ­გა­ლია”, – ამ­ბობს ლოუ.

2000 წელს მსოფ­ლი­ო­ში დენ­გეს ცხე­ლე­ბის 500 000 შემ­თხვე­ვა და­ფიქ­სირ­და, 2019 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით კი – რა­ო­დე­ნო­ბა 5 მი­ლი­ონს აღე­მა­ტე­ბო­და.წყა­რო

  • დენ­გეს ცხე­ლე­ბა – ინ­ფექ­ცი­უ­რი გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბა, რო­მე­ლიც ორი კლი­ნი­კუ­რი ფორ­მით მიმ­დი­ნა­რე­ობს: დენ­გეს კლა­სი­კუ­რი ცხე­ლე­ბა და დენ­გეს ჰე­მო­რა­გი­უ­ლი ცხე­ლე­ბა. და­ა­ვა­დე­ბის გა­მომ­წვე­ვია რნმ შემ­ცვე­ლი არ­ბო­ვირუ­სი, რომ­ლის გა­დამ­ტა­ნიც კო­ღო­ე­ბი არი­ან. ამ­ჟა­მად ეს და­ა­ვა­დე­ბა აფ­რი­კის, ამე­რი­კის, ხმელ­თა­შუა ზღვის­პი­რე­თის აღ­მო­სავ­ლე­თის და წყნა­რი ოკე­ა­ნეს და­სავ­ლეთ ნა­წი­ლის 100 ქვეყ­ნი­სათ­ვის ენ­დე­მურ და­ა­ვა­დე­ბას წარ­მო­ად­გენს
  • მა­ლა­რია – მწვა­ვე პრო­ტო­ზო­უ­ლი და­ა­ვა­დე­ბა, რო­მე­ლიც ხა­სი­ათ­დე­ბა ცხე­ლე­ბის შე­ტე­ვე­ბით, ანე­მი­ით, ღვიძ­ლი­სა და ელენ­თის გა­დი­დე­ბით; შე­საძ­ლე­ბე­ლია რე­ცი­დი­ვე­ბი. და­ა­ვა­დე­ბას იწ­ვევს ერ­თუ­ჯრე­დი­ა­ნი ორ­გა­ნიზ­მი – პლაზ­მო­დი­უ­მი, რო­მე­ლიც გა­და­აქვს მა­ლა­რი­ის კო­ღოს – ანო­ფე­ლესს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
დედამიწა

უცნაური მოვლენა: დედამიწის ატმოსფეროდან ერთ-ერთი ნივთიერება სრულიად გაქრა – რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ამას

ცნობილია, რომ მეტეორიტებს დიდი მნიშვნელობა აქვთ მეცნიერებისთვის. ბევრი მათგანი ჩვენს პლანეტაზე უფრო ძველია და გვაწვდის ინფორმაციას ადრეული მზის სისტემის შესახებ, ისევე როგორც ჩვენი პლანეტის შესახებ. სინამდვილეში, კლდოვანი პლანეტები წარმოიქმნა ისეთი პატარა სხეულებისგან, რომლებიც რაღაც მომენტში დაჯგუფდნენ. ამიტომ ისინი გვაწვდიან ინფორმაციას პლანეტების ქიმიური შემადგენლობის შესახებ.

ნახშირბადოვანი ქონდრიტების, ანუ უძველესი ნახშირბადით მდიდარი მეტეორიტების შესწავლის საფუძველზე, მეცნიერებმა დაასკვნეს, რომ ჩვენი პლანეტის ატმოსფეროს დიდი რაოდენობით ქსენონი აკლია. მაგრამ სად შეიძლებოდა წასულიყო?

დედამიწის ატმოსფეროში დიდი რაოდენობით იყო ქსენონი
ნახშირბადოვანი ქონდრიტები შეიცავს ინფორმაციას ადრეულ მზის სისტემაში გაზის პროპორციების შესახებ. ამ მეტეორიტების შესწავლამ აჩვენა, რომ ჩვენი ატმოსფერო ამჟამად შეიცავს იმ ქსენონის მხოლოდ 10%-ს, რომელიც მას უნდა ჰქონდეს. ქსენონის გაქრობა საკმაოდ იდუმალია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ის ინერტული აირია, რაც იმას ნიშნავს, რომ არ რეაგირებს სხვა ელემენტებთან.

ისეთ გაზებს, როგორიცაა ქსენონი, ასევე კეთილშობილ გაზებს უწოდებენ. მათ შორისაა ჰელიუმი, ნეონი, არგონი, კრიპტონი და ზოგიერთი სხვა აირი. სხვათა შორის, ამ გაზებს მიეკუთვნება რადიოაქტიური რადონიც, რომელიც გამოიყოფა ნიადაგიდან და ამჟამად საფრთხეს უქმნის არქტიკას. და ისეთი გაზი, როგორიცაა ნეონი, ცნობილია იმით, რომ გამოიყენება ჩიპების წარმოებაში.
გასაკვირია, რომ სხვა კეთილშობილური აირები, როგორიცაა არგონი და კრიპტონი, ატმოსფეროში ისეთივე რაოდენობითაა, როგორიც უნდა იყოს, მეტეორიტების ანალიზის მიხედვით. ეს ნიშნავს, რომ რატომღაც მხოლოდ ქსენონი აკლია.

სად გაქრა ქსენონი დედამიწის ატმოსფეროდან?მეცნიერებმა წამოაყენეს სხვადასხვა ვარაუდი ქსენონის გაქრობასთან დაკავშირებით. შესაძლოა ის იმალება მინერალებში, ჩვენი პლანეტის ბირთვში ან თუნდაც მყინვარებში. თუმცა, 2018 წელს გაკეთებული აღმოჩენა ვარაუდობს, რომ შესაძლებელია მისი გაქრობის სხვა ვარიანტებიც. როგორც გაირკვა, ქსენონი სინამდვილეში არ არის ისეთი „კეთილშობილი“ გაზი, როგორც ადრე ეგონათ. მაღალი წნევის დროს მას შეუძლია შექმნას ნაერთები სხვა ელემენტებთან.კვლევის დროს მეცნიერებმა დაამტკიცეს რკინისა და ქსენონის ნაერთების არსებობა, რომლებიც ადრე მხოლოდ ვარაუდობდნენ. მართალია, ამისათვის უნდა არსებობდეს იგივე პირობები, რაც არსებობს ჩვენი პლანეტის ბირთვში. უფრო მეტიც, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ასეთი ნაერთები წარმოიშვა ჩვენი პლანეტის დაბადების ეტაპზე, როდესაც ბირთვი ყალიბდებოდა, მას შემდეგ არ იყო ისეთი დიდი წნევა, როგორც ახლა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

სრულად ნახვა
1 2 3 4 5 35
Page 3 of 35