დედამიწა

ყველამ ვიცით, რომ დედამიწა ყოველდღიურად დრამატულად იცვლება, თუმცა იმისთვის, რომ ჩვენი პლანეტის რეალური მდგომარეობა შევაფასოთ, ზოგჯერ „ფრინველის თვალი“ ან სატელიტური არხია საჭირო.

„ნასამ“ ახალი ფოტოები გაავრცელა, რომელიც ბოლო 40 წლის მანძილზე ტყეების ზომის, წყლების დონისა და ყინულის საფარის მკვეთრ ცვლილებას ასახავს.

ზოგიერთი სურათი ნამდვილად შემაშფოთებელია, მაგალითად, ირანში მდებარე ტბა ურმიას მკვეთრად დაბალი დონე, შემცირებული ზომა და შეცვლილი ფერი.

ურმიას ტბა, ირანი

ეს მკაფიო მწვანე / ყავისფერი კონტრასტი, რომელიც ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში განხორციელდა, ზაფხულის სიცხისა და წყალმცენარეებისა და ბაქტერიების რაოდენობის ზრდითაა გამოწვეული.

„ზოგიერთი ეს მოვლენა კლიმატის ცვლილებასთანაა დაკავშირებული, ზოგიერთი – არა,“ – ნათქვამია „ნასას“ მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში.

შეამოწმეთ დიდი მარილის ტბის (Great Salt Lake) ცვლილება 1985–2010 წლებში, რაც შემცირებული წვიმებისა და თოვლის დნობის შედეგადაა გამოწვეული:

დიდი მარილის ტბა, იუტას შტატი

აღნიშნულ პერიოდში შემცირდა კალიფორნიაში მდებარე ოუენსის ტბის დონეც, რაც წყლისა და შხამქიმიკატების მიმართულების შეცვლითაა გამოწვეული:

ოუენსის ტბა, კალიფორნია

„ნასას“ მიერ გავრცელებულ ზოგიერთ ფოტოზე ჩანს, თუ როგორი ზეგავლენა მოახდინა სოფლებისა და ქალაქების გამრავლებამ ბუნებრივ ლანდშაფტზე.

ნიგერიაში მდებარე ბაჰან რაფის ტყის ფოტოები 1976–2007 წლების პერიოდში გამქრალ ტყის მასებს ასახავს:

ბაჰან რაფის ტყე

„ნასას“ ინფორმაციით, ამ ტყების უმრავლესობა გაჩეხეს და სასოფლო სამუეურნებო მიწებას გადააკეთეს– ქვეყნის მოსახლეობა ამ პერიოდში 40 პროცენტით გაიზარდა.

ურბანიზაციის ზეგავლენა ჩანს ინდოეთის ნიუ– დელის 1991–2016 წლების ფოტოებზე:

ნიუ–დელი, ინდოეთი

25 წლის განმავლობაში მოსახლეობის რაოდენობა 9.4 მილიონიდან 25 მილიონამდე გაიზარდა. გაეროს ექსპერტების შეფასებით, დელის მოსახლეობა 2030 წლისთვის 36 მილიონი გახება.

მოსახლეობის ასეთი სწრაფი ზრდა გარდა სივრცის პრობლემისა, მთელ რიგ პრობლემებს იწვევს.

ნოემბერში ინდოეთის ხელისუფლებამ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა, რადგან ჰაერის დაბინძურებამ დედაქალაქში საგანგაშო დონეს მიაღწია.

გრენლანდიის ყინულის საფარი გაცილებით ადრე დნება, ვიდრე ოდესმე, რამაც 2014–2016 წლებში მისი მკვეთრი შემცირება გამოიწვია:

გრენლანდიის ყინულის საფარი

დამდნარი წყალი ყინულის ზედაპირის გამუქებას იწვევს და ყინულის საფარს მკვეთრ მზის სხივებზე მეტად ადნობს.

გრელანდიის სხვა ფოტოები ყინულ Helheim Glacier–ის ზომის მკვეთრ შემცირებას ასახავს, რაც ჰაერისა და ოკეანის გაზრდილი ტემპერატურისგანაა გამოწვეული.

Helheim Glacier, გრელანდია

„ნასას“ ცვლილებების ფოტოების (NASA’s Images of Change) კატალოგის ნახვა Google Earth–ის საშუალებითაა შესაძლებელი. 1984 წლიდან დღემდე გადაღებული 5 მილიონამდე ფოტოს ნახვა სასიამოვნო ნამდვილად არაა, მეტიც, ამ ფოტოებმა შესაძლოა, შეგაშინოთ, მაგრამ იმისთვის, რომ ვიმოქმედოთ, საჭიროა ვიცოდეთ, რეალურად რა ხდება ჩვენს პლანეტაზე.

 წყარო: http://uk.businessinsider.com/

 მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ზედიზედ მესამე წელია, მსოფლიო ტემპერატურა რეკორდულად მაღალ დონეს აღწევს, ამის შესახებ ინფორმაციას აშშ-ის სამთავრობო უწყებები ავრცელებენ.

2016 წელს გლობალური დათბობის შედეგებს შორის აღსანიშნავია  უპრეცედენტო სითბო ინდოეთში და ყინულის დნობა არქტიკაში.

აღნიშნული მონაცემების მიხედვით, რომელსაც მხარს სხვა ორგანიზაციებიც უჭერენ, 2016 წელს ნიადაგისა და  ოკეანეების ზედაპირის საშუალო ტემპერატურა მე-20 საუკუნის საშუალო ტემპერატურაზე (13,9 გრადუსი ცელსიუსი) 0.94 გრადუსი ცელსიუსით მაღალი იყო.

თითქმის ანალოგიურ მონაცემებს ავრცელებს: ამერიკის ეროვნული ოკეანური და ატმოსფერული ადმინისტრაცია, აშშ-ის კოსმოსური სააგენტო –  „ნასა“, ბრიტანეთის MET ოფისი და აღმოსავლეთ ანგლების უნივერსიტეტი.

მეცნიერების ინფორმაციით, ტემპერატურის მატება ნაწილობრივ ადამიანის ზეგავლენის, ნაწილობრივ კი ელ-ნინიოს შედეგად მოხდა.  ატმოსფერული მოვლენა ელ-ნინიო წყნარი ოკეანის ეკვატორულ ნაწილში ტემპერატურის მატებას იწვევს.

გლობალური ტემპერატურის მონაცემების დაფიქსირება 1880 წლიდან ხორციელდება. ელ-ნინიოს დასრულების გამო, მეცნიერები ტემპერატურის პიკს 2017 წელს არ ელოდებიან.

 წყარო: Reuters

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

იაპონელი მეცნიერები მიიჩნევენ, რომ მათ დედამიწის ბირთვში „დაკარგული ელემენტის“ იდენტიფიცირება მოახდინეს. ისინი ფიქრობენ, რომ აღნიშნული ელემენტი სილიციუმია.

მეცნიერები, რომლებიც ამ ელემენტს ათწლეულების განმავლობაში ეძებდნენ, მიიჩნევენ, რომ  რკინისა და ნიკელის შემდეგ, სილიციუმს ჩვენი პლანეტის ცენტრის მნიშვნელოვანი ნაწილი უკავია.

აღმოჩენა მნიშვნელოვანია, რადგან ის მეცნიერებს დედამიწის ფორმირების პროცესის უკეთ გაგებაში დაეხმარება.

„გვჯერა, რომ სილიციუმი დედამიწის ბირთვის ძირითადი ელემენტია – დაახლოებით 5%,“ – განაცხადა ტოკიოს უნივერსიტეტის პროფესორმა, წამყვანმა მკვლევარმა – ეიჯი ოჰტანიმ.

მეცნიერები მიიჩნევენ, რომ დედამიწის შიდანაწილი დაახლოებით 1,200კმ რადიუსის მყარი ბურთია. ის ძალიან ღრმაა იმისთვის, რომ პირდაპირ გამოიკვლიონ, ამიტომ მეცნიერები, მისი შემადგენლობის შესწავლის მიზნით, რეგიონის სეისმურ ტალღებს სწავლობენ.

დედამიწის შუაგული ძირითადად რკინისა (85%) და ნიკელისგან (10%) შედგება. დარეჩენილი 5 %-ის გამოსაკვლევად ეიჯი ოჰტანიმ და მისმა გუნდმა რკინისა და ნიკელის შენადნობს სილიკონი შეურიეს და დედამიწის შიდაბირთვში არსებულის მსგავს მაღალი წნევისა და ტემპერატურის პირობებში მოათავსეს.

მათ აღმოაჩინეს, რომ ეს ნარევი შეესაბამებოდა იმას, რაც, სეისმური მონაცემების მიხედვით, დედამიწის ინტერიერში ჩანდა.

მიუხედავად ჩატარებული კვლევისა, წამყვანი ავტორი ოჰტანი აღნიშნავს, რომ სილიციუმის არსებობის დასადასტურებლად ჯერ კიდევ მეტი მუშაობაა საჭირო. მისი ინფორმაციით, დედამიწის ბირთვში სილიციუმის აღმოჩენა  იქ სხვა ელემენტების არსებობას არ გამორიცხავს.

„ეს რთული ექსპერიმენტები ნამდვილად მნიშვნელოვანია, ვინაიდან ის შესაძლოა გახდეს ფანჯარა იმის გასარკვევად, თუ როგორი იყო დედამიწის ინტერიერი 4,5 მილიარდი წლის წინ ანუ მაშინ, როცა ჩვენი პლანეტა ფორმირდა და როცა ბირთვმა დედამიწის კლდოვანი ნაწილისგან განცალკავება დაიწყო. თუმცა, ზოგიერთი მკვლევარი ვარაუდობს, რომ დედამიწის ბირთვის მნიშვნელოვან ნაწილს ჟანგბადი წარმოადგენს,“ – განაცხადა კვლევაზე კომენტირებისას  კემბრიჯის უნივერსიტეტის პროფესორმა – საიმონ რედფერნმა.

მისივე ინფორმაციით, დედამიწის ბირთვის შემადგენლობის შესწავლას დიდი მნიშვნელობა აქვს იმის უკეთ გასაგებად, თუ როდის და როგორ ჩამოყალიბდა ჩვენი პლანეტა. „ამ მხრივ, აღნიშნული კვლევა ძალიან მნიშვნელოვანი, თუმცა არა საბოლოო სიტყვა გახლავთ,“ – დასძინა მან.

წყარო: BBC

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

 ,,დოქტრინა” გთავაზობთ მოკლე და ინფორმაციულ სტატიას ერთ-ერთ ყველაზე  ძლიერ და გამანადგურებელ მოვლენაზე – მიწისძვრაზე , ასევე მიწისძვრის ზონებზე, წყალქვეშა მიწისძვრებსა და  ზოგადად, მიწისძვრის შედეგებზე.

დავიწყოთ იქიდან, თუ რა არის მიწისძვრა:

მიწისძვრა, ეს არის დედამიწის რყევითი მოძრაობა. მიწისძვრის დროს დედამიწა თითქმის ისევე ირყევა, როგორც გემი ზღვაში. ზოგჯერ მიწის ზედაპირზე წარმოიქმნება მიწისძვრის ანუ სეისმური ტალღები.  მიწისძვრები ხდება დედამიწის ქერქში. დედამიწის გარეთა საფარი შედგება მოძრავი ქანებისაგან. ქანების მოძრაობა არ არის სწორი და თანამიმდევრული. ამ დროს აღინიშნება კუმშვითი და გამჭიმი ძაბვები. წნევა ქანებს აწვება და დედამიწის ზედაპირის რღვევას იწყებს დაგროვილი ენერგია სხვადასხვა ინტენსივობის მიწისძვრის სახით ვლინდება . მიწისძვრის სიმძლავრე დამოკიდებულია მის ბუნებაზე და დედამიწის ზედაპირის მდგომარეობაზე. მიწა შეიძლება გაიხსნას, ამოიწიოს ან ჩაღრმავდეს. მთიან ადგილებში მიწისძვრამ შეიძლება გამოიწვიოს ზვავი ან მეწყერი, რომელსაც მოჰყვება გამდნარი ლავის მაგვარი თიხოვანი მასა. ხშირ შემთხვევაში, მეწყერის შედეგად, თიხოვანი და ქვიშიანი ნიადაგები ერევა ერთმანეთს და წარმოქმნის არამდგრად, მოძრავ ქანებს ანუ ჭანჭრობს. ასეთი შემთხვევა დაფიქსირდა 1964 წლის ალასკის მიწისძვრის დროს.

მიწისძვრების უმეტესობა გრძელდება მხოლოდ რამდენიმე წამის განმავლობაში, მაგრამ ის შეიძლება გაგრძელდეს წუთით და ოდნავ მეტიც. მაგალითად, 1906 წლის სან-ფრანცისკოს მიწისძვრა მხოლოდ 40 წამი გაგრძელდა მაშინ, როდესაც 1964 წლის 24 იანვრის ალიასკის მიწისძვრა დედამიწას შვიდი წუთის განმავლობაში არყევდა. აქედან სამი საკმაოდ ძლიერი ინტენსივობის იყო.  ხშირად ძირითად მიწისძვრას თან სდევს შემდგომი ბიძგები. ყოველი მათგანი ნაკლებად ძლიერია წინანდელზე შედარებით. შემდგომ ბიძგებსაც შეუძლია დიდი ზიანის მიყენება. 1985 წელს ქალაქ მეხიკოში მომხდარმა მიწისძვრამ, მერკელის სკალის მიხედვით, 11 ბალი დააფიქსირა და ქალაქის ცენტრს დიდი ზიანი მიაყენა. მომდევნო დღეს შემდგომი ბიძგის ინტენსიობა 10 ბალს შეადგენდა და ქალაქი თითქმის მთლიანად განადგურდა. ორმა მიწისძვრამ 10 000 ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა.

თუ არ იცით რა არის ,,მერკალის სკალა“  გაიგებთ ამ სტატიიდან:

დღესდღეობით, სეისმოლოგები უპირატესობას ანიჭებენ მერკალის სკალას, რომელიც 1902 წელს იტალიელმა სეისმოლოგმა მერკალმა გამოიგონა. მისი სკალა 12-ბალიანია და დაახლოებით ასეთია:

2 ბალი: ძალიან სუსტი რხევები, ოდნავ შესამჩნევი.

5 ბალი: საკმაოდ ძლიერი რხევა, საგნები ირხევა და ძირს ვარდება, მინები იმსხვრევა.

7 ბალი: ძალიან ძლიერი რხევა. სახურავებიდან ცვივა კრამიტი, ზიგიერთი შენობა იბზარება.

8 ბალი: უძლიერესი ძალიდ რხევა. სუსტი ნაგებობები, ძეგლები და კედლები იშლება.

10 ბალი: დამანგრეველი ძალის რხევა. შენობების უმრავლესობა ინგრევა. მიწა იბზარება. შეიძლება გამოიწვიოს ცუნამიც.

12 ბალი: კატასტროფული ძალის რხევა. დედამიწის რელიეფი იცვლება. წარმოიშვება ზედაპირული სეისმური ტალღები. უდიდეს მსხვერპლს და ზარალს იწვევს.

სანამ მიწისძვრის ბუნებას შეისწავლიდნენ, მეცნიერები ადგენდნენ სპეციალურ რუკებს, რომლებზეც აღნიშნავდნენ მიწისძვრის წარმოშობის ადგილებს მისი სიხშირის მიხედვით, ანუ ადგენდნენ სეისმურ დარაიონებას. მიუხედავად იმისა, რომ მიწისძვრის წარმოშობისაგან დედამიწის არცერთი უბანი არ არის დაცული, არსებობს ისეთი ზონები, სადაც იგი მეტად მოსალოდნელია. ასეთ ზონებს განეკუთვნება ვულკანური ზონები, ისეთები, როგორიცაა ე. წ. ცეცხლოვანი რკალი  წყნარ ოკეანეში.

მიწისძვრების განსაზღვრისა და პროგნოზების მეთოდების გაუმჯობესების შედეგად, დაიხვეწა სპეციალური სეისმური რუკებიც და შესაძლებელი გახდა მიწისძვრის აქტივობის უფრო დეტალური სურათის დახატვა.

როდესაც მიწისძვრები ზღვაში ხდება, წარმოიქმნება დიდი ტალღა – ე. წ. ცუნამი. ოკეანის სიღრმეში ეს ტალღები ძნელად შესამჩნევია. ისინი ზღვაში 790 კმ/სთ-ში სიჩქარით მოძრაობენ, მაგრამ, როდესაც ნაპირს უახლოვდებიან, სიჩქარეს კარგავენ და სიმაღლეში იმატებენ, ზღვა უკან იხევს და უზარმაზარი ტალღების სერიებად იქცევა.

მცირე ზომის ყურეში შეღწევის დროს ცუნამის ტალღა სიგანეში იკუმშება და 20-მდე მეტრ სიმაღლეს აღწევს. ასეთი ცუნამი გზად ყველაფერს ანადგურებს. 1755 წელს, მიწისძვრის შემდეგ წარმოქმნნილმა 17-მეტრიანმა ცუნამიმ პორტუგალიის ქალაქ ლისაბონს გადაუარა. მიწისძვრის შემდგომმა ბიძგებმა გამოიწვიეს ნგრევა და ხანძარი. ლისაბონის შენობების სამი მეოთხედი დაინგრა, ნგრევამ 60 000 ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.

მასალა მოამზადა: თამარ ლეჟავამ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ახალი კვლევის მიხედვით, ადამიანებთან დაპირისპირების გამო ლეოპარდებს გადაშენების საფრთხე ემუქრებათ.

კვლევამ აჩვენა, რომ მსოფლიოში მხოლოდ 7 100 ლეოპარდია დარჩენილი. მათი უმრავლესობა სამხრეთ აფიკაში ცხოვრობს, სულ რაღაც 50 ლეოპარდია დარჩენილი ირანში, ხოლო აზიაში ცხოველთა ეს სახეობა აღარ გვხვდება. აღსანიშნავია, რომ ზიმბაბვეში ბოლო 16 წლის მანძილზე ლეოპარდების რიცხვი 1 200-დან 179-მდე შემცირდა.

კვლევის ავტორები ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირს (IUCN) მოუწოდებენ, მოახდინოდნ ლეოპარდების ხელახალი კატეგორიზაცია. ისინი აღნიშნავენ, რომ სასწრაფოდ უნდა მოხდეს მათი ,,დაუცველი ჯიშის“ კატეგორიიდან „გადაშენების საფრთხის ქვეშ მყოფ“ კატეგორიაში გადაჯგუფება.

იმის გამო, რომ ლეოპარდები ერთ-ერთი ყველაზე ფართო სპექტრის მტაცებელი ცხოველები არიან, ისინი დაცული ტერიტორიების მიღმა ცხოვრობენ. ლეოპარდების რიცხვი მნიშვნელოვნად შემცირდა იმის გამო, რომ მათ ფერმერებთან შებრძოლება უწევთ, ამ მხრივ მნიშვნელოვანი ფაქტორია გარეულ ცხოველებზე ნადირობაც.

კიდევ ერთი უმთავრესი მიზეზი, რის გამოც ლეოპარდებს გადაშენების საფრთხე ემუქრებათ, ლეოპარდის ლეკვებით უკანონო ვაჭრობაა. ლეოპარდის ნაშიერის ფასი შავ ბაზარზე დაახლოებით 10 000 აშშ დოლარია. ლეოპარდის დაცვის ფონდის ინფორმაციით, აფრიკიდან ბოლო 10 წლის განმავლობაში გაყიდვის მიზნით ლეოპარდის 1 200 ლეკვი გაიყვანეს, თუმცა დაახლოებით 85 პროცენტი მგზავრობისას დაიღუპა.

აღნიშნული კვლევის შედეგები სამეცნიერო ჟურნალ Proceedings of the National Academy of Sciences-ში გამოქვეყნდა.

წყარო: BBC

მასალა მოამზადა: თამარ ტაბატაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”