დედამიწა

მსოფლიოს დათბობასთან ერთად, დნება გაყინული ნიადაგების დიდი ნაწილი, რის შედეგადაც გამოთავისუფლდება წლების განმავლობაში ყინულში ჩაჭედილი მასალები. მათ შორის არის დიდი ოდენობით მიკრობი, რომლებიც ზოგიერთ შემთხვევაში, ასობით ათასი წლის განმავლობაში იყვნენ მიძინებული.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ნახშირორჟანგის ის რაოდენობა, რაც დღეს, ადამიანის საქმიანობის შედეგად არის ატმოსფეროში, ბოლოს 14 მილიონი წლის წინ იყო. ამის შესახებ ახალი, მასშტაბური კვლევა იუწყება.

ჟურნალ Science-ში გამოქვეყნებული კვლევა გასულ 66-მილიონ წლიან პერიოდს მოიცავს; მეცნიერებმა შორეული წარსულის ბიოლოგიური და გეოქიმიური ხელწერები გააანალიზეს, რათა ჯერ არნახული სიზუსტით აღედგინათ CO2-ის ისტორიული მაჩვენებლები.

„ეს ყველაფერი ნამდვილად გვარწმუნებს, რომ ის, რასაც ახლა ჩვენ ვუკეთებთ პლანეტას, ძალიან, ძალიან უჩვეულოა დედამიწის ისტორიისთვის“, — ამბობს კვლევის ავტორი, კოლუმბიის უნივერსიტეტის კლიმატის სკოლის მეცნიერი ბარბელ ჰოენიში.

ახალი კვლევით დადგინდა, რომ ბოლოს ჰაერი მილიონზე 420 ნაწილ (ppm) ნახშირორჟანგს დაახლოებით 14-16 მილიონი წლის წინ შეიცავდა, როდესაც გრენლანდიაში ყინული საერთოდ არ იყო და ადამიანის წინაპრები ჯერ მაშინ გამოდიოდნენ ტყეებიდან ველებზე.

წინა ანალიზების მიხედვით, ატმოსფეროში ამ ოდენობის ნახშირორჟანგი 3-5 მილიონი წლის წინ უნდა ყოფილიყო.

1700-იანი წლების ბოლომდე, ნახშირორჟანგის დონე ატმოსფეროში დაახლოებით 280 ppm იყო, რაც იმას ნიშნავს, რომ ადამიანებმა სათბურის აირების რაოდენობა უკვე გავაორმაგეთ; ეს აირები ატმოსფეროში სითბოს იჭერს, უკან, კოსმოსში გასვლის საშუალებას არ აძლევს და სწორედ ამ ეფექტმა პლანეტა უკვე 1,2 გრადუსით გაათბო ინდუსტრიალიზაციამდელ პერიოდთან შედარებით.

„მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენი სახეობა, ჰომო, მხოლოდ სამი მილიონი წლის წინ გაჩნდა. ჩვენი ცივილიზაცია მორგებულია ზღვის დღევანდელ დონეს, თბილ ტროპიკებსა და ცივ პოლუსებს, წვიმებით გამორჩეულ ზომიერ რეგიონებს“, — ამბობს ჰოენიში.

თუ CO2-ის გლობალური გამოყოფა ზრდას გააგრძელებს, 2100 წლისთვის შეიძლება 600 – 800 ppm-ს მივაღწიოთ.

ნახშირორჟანგის ეს დონე ბოლოს ეოცენის ხანაში, 30-40 მილიონი წლის წინ ფიქსირდებოდა, იქამდე, ვიდრე ანტარქტიდა ყინულით დაიფარებოდა და როცა მსოფლიოს ფლორა და ფაუნა სრულიად სხვანაირი იყო — მაგალითად, დედამიწაზე ჯერ კიდევ დაიარებოდნენ უზარმაზარი მწერები.

ახალი კვლევა შვიდწლიანი შრომის შედეგია, რაც 16 ქვეყნის წარმომადგენელი 80 მეცნიერისგან შემდგარმა კონსორციუმმა გასწია; კვლევა ამჟამად უკვე წარმოადგენს განახლებულ კონსენსუსს სამეცნიერო საზოგადოებას შორის.

ჯგუფს ახალი მონაცემები არ შეუგროვებია. ამის ნაცვლად, მკვლევრებმა მოახდინეს უკვე გამოქვეყნებულ ნაშრომთა სინთეზი, ხელახლა შეფასება და ვალიდაცია განახლებულ მეცნიერებაზე დაყრდნობით. მათი კატეგორიზაცია სანდოობის დონის შესაბამისად მოახდინეს, შემდეგ კი ყველაზე მაღალი შეფასების მქონეები ახალ თაიმლაინში გააერთიანეს.

მყინვარებში, ყინულის საფარიდან, გაბურღვით იღებენ ყინულის ნიმუშებს, სადაც ჩარჩენილია აირის ბუშტუკები. ამ ბუშტუკებში შემონახულია წარსულის ატმოსფერული მდგომარეობა, მაგრამ როგორც წესი, მხოლოდ რამდენიმე ასეული ათასი წლის წინანდელი.

უფრო შორეული წარსულის გამოსაკვლევად, პალეოკლიმატოლოგებმა ე. წ. პროქსები გამოიყენეს: შეისწავლეს უძველესი ფოთლების, მინერალებისა და პლანქტონის ქიმიური შემადგენლობა; შედეგად, არაპირდაპირი დასკვნები გამოიტანეს მოცემულ მომენტში ატმოსფეროში ნახშირბადის მდგომარეობის შესახებ.

მკვლევრებმა დაადასტურეს, რომ გასული 66 წლის განმავლობაში ყველაზე ცხელი პერიოდი 50 მილიონი წლის წინ იდგა, როდესაც CO2-ის დონე ატმოსფეროში 1,600 ppm იყო, ტემპერატურა კი დღევანდელზე 12 გრადუსი ცელსიუსით მაღალი.

2,5 მილიონი წლის წინ, ნახშირორჟანგის დონე 270-280 ppm იყო, რასაც გამყინვარების ხანების სერია მოჰყვა.

ასე შენარჩუნდა იქამდე, ვიდრე თანამედროვე ადამიანები გამოჩნდებოდნენ 400 000 წლის წინ და შენარჩუნდა იმ დრომდე, ვიდრე ჩვენი სახეობა ფართოდ დაიწყებდა წიაღისეული საწვავის წვას.

მკვლევართა ჯგუფის შეფასებით, CO2-ის დონის გაორმაგება პლანეტის 5-8 გრადუსით გათბობას გამოიწვევს, მაგრამ ძალიან დიდი ხნის, ასობით ათასი წლის განმავლობაში — როდესაც გაზრდილ ტემპერატურას ჭავლური ეფექტი აქვს დედამიწის სისტემებზე.

მაგალითად, პოლარული ყინულების დნობა შეამცირებს პლანეტის მიერ მზის რადიაციის არეკვლის უნარს და დათბობის ეფექტი უფრო გაძლიერდება.

თუმცა, მკვლევრები აღნიშნავენ, რომ ახალი კვლევა პირდაპირ რელევანტურია პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიმღებთათვის.

ნახშირბადის ჩანაწერები აჩვენებს, რომ 56 მილიონი წლის წინ, დედამიწაზე ნახშირორჟანგის ასეთივე სწრაფი გამოყოფა მიმდინარეობდა, რამაც ეკოსისტემებში მასიური ცვლილებები გამოიწვია, რომლებიც დაახლოებით 150 000 წელიწადს გრძელდებოდა.

„იგივე გვემუქრება, თუ არ შევამცირებთ ნახშირორჟანგის გამოყოფას, თუ მას არ ამოვიღებთ ატმოსფეროდან და ზოგადად, სასწრაფოდ არ შევამცირებთ ატმოსფეროში სათბურის აირების გაფრქვევას“, — ამბობს კვლევის ავტორი კოლუმბიის უნივერსიტეტის კლიმატის სკოლის მეცნიერი ბარბელ ჰოენიში. მომზადებულია Agence France-Presse-ის მიხედვით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ახალი ზელანდიის დედაქალაქ ველინგტონის დასავლეთით, ბუნებრივ პირობებში, ფრინველ კივის წიწილები გამოიჩეკნენ. მსგავსი მოვლენა საუკუნეზე მეტია, არ დაფიქსირებულა, ამიტომ ეს სასიხარულო ამბავია.

“მოხარული ვართ განვაცხადოთ, რომ ორშაბათს კივის ორ წიწილს მივაგენით. ისინი პირველები არიან, რომლებიც ბოლო 150 წლის განმავლობაში ბუნებაში, უელინგტონის დასავლეთით, გამოიჩეკნენ”, — ვკითხულობთ პროექტ Capital Kiwi-ს სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებულ პოსტში.

პროექტის მიზანი დედაქალაქის გარშემო არსებულ გორაკებზე კივის ფართომასშტაბიანი პოპულაციის აღდგენაა.

ეს არამფრენი ფრინველი, რომელიც ახალ ზელანდიაში ბინადრობს, ძალიან მოწყვლადია, რის გამოც გადაშენების საფრთხე ემუქრება. მათთვის უმთავრესი რისკი საცხოვრებელი არეალის დაკარგვა და მტაცებლების თავდასხმაა, რაც ამ არსებების გადარჩენას ართულებს. როგორც ცნობილია, შედეგად, ამ რეგიონში მხოლოდ დაახლოებით 26 000 ყავისფერი კივია.

Capital Kiwi-ს მსგავსი პროექტები ამ ფრინველთა გადარჩენასა და დაცვაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. მათ 2022 წელს ბუნებაში რამდენიმე ათეული ზრდასრული კივი გაუშვეს. ახლახან კი, ტერიტორიის შემოწმებისას, “სიურპრიზი” დახვდათ. თავდაპირველად ერთ წიწილს მიაგნეს, მეორეს კი გვიმროვანი მცენარის ტოტებქვეშ მიაკვლიეს.

სპეციალისტთა გუნდი კივის წიწილების ზრდა-განვითარებას გადამცემების მეშვეობით დააკვირდება, სანამ კონკრეტულ წონას — თითქმის 800 გრამს — მიაღწევენ. ამის შემდეგ ისინი მათი მთავარი მტაცებლისგან, ყარყუმისგან, თავდაცვას უკვე შეძლებენ, ზრდასრულობაში კი მათი წონა დაახლოებით სამ კილოგრამამდე გაიზრდება. აღსანიშნავია, რომ მალე კიდევ 18 წიწილის გამოჩეკას ელიან, რომელთაც ასევე დააკვირდებიან.

Capital Kiwi-მ გორაკების მიმდებარედ ყარყუმებისთვის ხაფანგებიც დააგო, რათა კივებმა საბინადრო არეალი შეინარჩუნონ. ფრინველთა დაცვაში ადგილობრივებიც აქტიურად არიან ჩართულნი. ამ ყველაფრის შედეგად, იმედოვნებენ, რომ კიდევ მრავალი წიწილი გამოიჩეკება და მათი პოპულაცია აღდგება.

წყარო : on.ge 

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერები შიშობდნენ, რომ დე ვინტონის ოქროსფერი თხუნელა (Cryptochloris wintoni) თითქმის საუკუნის წინ გადაშენდა.

თუმცა, მეგობარი ძაღლის დახმარებით, სამხრეთ აფრიკის დასავლეთ სანაპიროსთან, მეცნიერებმა ეს ცხოველი 1936 წლის შემდეგ პირველად ნახეს.

„ჩემთვის ყველაზე ამაღელვებელი ის არის, რომ ის სულ იქ იყო, მაგრამ არავინ არაფერი იცოდა. ახლა, ბოლოსდაბოლოს ვიცით“, — ამბობს სამხრეთ აფრიკის გარემოს დაცვის დეპარტამენტის წარმომადგენელი ჟან პიერ რუ.

ეს ბრმა არსებები ზედმეტად მოუხელთებელნი არიან, რადგან ცხოვრების უდიდეს ნაწილს მიწისქვეშ ატარებენ და თანაც, ქვიშაში ისე დაცურავენ, რომ კვალს თითქმის არ ტოვებენ.

მათი ბეწვი სპეციალური ზეთების გამო ბზინავს, რომელიც ერთგვარი საპოხიც არის მიწისქვეშ, ათი სანტიმეტრის სიღრმეში გადაადგილებისათვის; ასე ინარჩუნებენ ისინი სიგრილესაც უდაბნოს ყველაზე ცხელ დღეებშიც კი.

ქვიშაში გაყვანილი მათი სოროები გავლისთანავე იშლება და ზედაპირზე მხოლოდ უმცირესი კვალი რჩება.

დე ვინტონის ოქროსფერი თხუნელები წყლის დასალევადაც არასოდეს არავის უნახავს. ზედაპირზე მხოლოდ ღამით ამოდიან, საკვების საძებნელად.

ოქროსფერი თხუნელები სინამდვილეში თხუნელები კი არ არიან, არამედ ახლოს ენათესავებიან მილკბილებსა და ზღვის ძროხებს. სახელი ბრიტანელი ზოოლოგის, უილიამ ედუარდ დე ვინტონის პატივსაცემად უწოდეს.

აქვთ უნიკალური ყურის ძვლები, რომლებიც მათ ქვიშაში სმენაში ეხმარება და აბალანსებს მხედველობის არქონას.

ჭამენ ჭიებს, მწერებსა და ზოგჯერ პატარა ქვეწარმავლებს. დიდი წვლილი შეაქვთ ნიადაგის სიჯანსაღეში, რადგან აფხვიერებენ და ანოყიერებენ.

ამ უიშვიათეს ცხოველს დიდ საფრთხეს უქმნის სამთო მოპოვებითი საქმიანობა, სოფლის მეურნეობა და საცხოვრებელი ზონების გაფართოება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

დე­და­მი­წის ბრუნ­ვის სიჩ­ქა­რე თან­და­თან ნელ­დე­ბა. მეც­ნი­ე­რე­ბის მტკი­ცე­ბით, და­ახ­ლო­ე­ბით 200 მი­ლი­ონ წელ­ში დღე-ღა­მის ხან­გრძლი­ვო­ბა გახ­დე­ბა 25 სა­ა­თი. ამ თე­მის შე­სა­ხებ მი­უნ­ხე­ნის ტექ­ნი­კუ­რი უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მეც­ნი­ე­რე­ბის გან­ცხა­დე­ბით, ისი­ნი ცდი­ლო­ბენ დე­და­მი­წის ბრუნ­ვის გა­ზომ­ვის სი­ზუს­ტე კი­დევ უფრო მე­ტად გა­ა­უმ­ჯო­ბე­სონ.

მი­უნ­ხე­ნის ტექ­ნი­კუ­რი უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მკვლე­ვა­რებ­მა და­ი­წყეს გრძელ­ვა­დი­ა­ნი ექ­სპე­რი­მენ­ტი, მრგვა­ლი ლა­ზე­რის დახ­მა­რე­ბით, რათა ზუს­ტად გა­ზო­მონ დე­და­მი­წის ბრუნ­ვა და ასე­ვე თვალ­ყუ­რი ადევ­ნონ ბრუნ­ვის სიჩ­ქა­რის დი­ნა­მი­კას.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ასტეროიდმა, რომელმაც 66 მილიონი წლის წინ დინოზავრების გადაშენება გამოიწვია, დედამიწაზე ფოტოსინთეზის პროცესი 2 წლით შეაჩერა. ამის შესახებ CNN-ი ჟურნალში Nature Geoscience გამოქვეყნებულ კვლევაზე დაყრდნობით წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, მეცნიერებმა მექსიკაში ასტეროიდის მიერ დატოვებული კრატერ ჩიკშულებიდან, რომლის დიამეტრიც 180 კილომეტრია, აღებუბლი ქვები შეისწავლეს.

მეტეორიტის ჩამოვარდნამ დედამიწაზე ცოცხალი ორგანიზმების 75%-ის გადაშენება გამოიწვია. წინა კვლევების ავტორები მიიჩნევდნენ, რომ ამის მთავარი მიზეზი პლანეტაზე ტემპერატურის ვარდნა გახდა. თუმცა ახალი კვლევა აჩვენებს, რომ პრობლემა ფოტოსინთეზის შეჩერებაში იყო.

ფოტოსინთეზის პროცესში მცენარე ჰაერიდან შეითვისებს СO2 და ფოთოლში არსებული წყლის დაშლის შედეგად გამოყოფს თავისუფალ ჟანგბადს. ამ დროს წარმოიქმნება ორგანული შენაერთები, რომლებიც საკვებად ხმარდება თვით მცენარეს და მთელ ცხოველთა სამყაროს.

ასტეროიდის დედამიწის ზედაპირზე დაცემამ ატმოსფეროში დიდი რაოდენობით მტვრის მოხვედრა გამოიწვია, რომელიც დიდწილად აორთქლებული ქვების ნაწილაკებს წარმოადგენდა. ამ მტვერმა მზის სხივები დაბლოკა და ისინი დედამიწამდე ვეღარ აღწევდნენ. შედეგად ფოტოსინთეზი 2 წლით შეწყდა, რამაც სიცოცხლეს პლანეტაზე სერიოზული გამოწვევა გაუჩინა. საკვები ჯაჭვები ჩამოიშალა, რასაც უამრავი ორგანიზმის გადაშენება მოჰყვა.

მეცნიერების მიერ შექმნილის კომპიუტერული მოდელის მიხედვით, რომელიც კატასტროფიდან 20-წლიან პერიოდს მოიცავს, ასტეროიდის დაცემის შემდეგ გლობალური ტემპერატურა პლანეტაზე 15 გრადუსით დაეცა.

ეს პირველი კვლევაა, რომელმაც ასტეროიდის დაცემის შედეგად წარმოქმნილი მტვრის ნაწილაკები დეტალურად შეისწავლა.

 ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

ბრიტანელმა მეცნიერებმა პეპლების ახალ გვარს სახელი ჯონ რონალდ რუელ ტოლკინის ტრილოგიის „ბეჭდების მბრძანებლის“ პერსონაჟის, საურონის პატივსაცემად დაარქვეს – Saurona. ამის შესახებ The Guardian-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, საურონი ტოლკინის ტრილოგიის მთავარი ანტაგონისტია. წიგნებში აღწერილია საურონის ყოვლისმხედველი თვალი, რომელიც ბნელი მბრძანებლის სიძლიერის სიმბოლოა. პეპლების სტაფილოსფერ ფრთებზე არსებულმა შავმა რგოლებმა მეცნიერებში სწორედ საურონის ყოვლისმხედველ თვალთან გამოიწვია ასოციაცია.

საურონის თვალი

ლონდონის ბუნებრივი ისტორიის მუზეუმში მიიჩნევენ, რომ „ბეჭდების მბრძანებლის“ ცნობილი პერსონაჟის სახელი დაეხმარებათ პეპლებისადმი საზოგადოების ინტერესის გაზრდაში.

Saurona-ს გვარს პეპლების ორი სახეობა მიეკუთვნება – Saurona triangular და Saurona aurigera. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ველურ ბუნებაში ამ გვარის მეტი სახეობა ბინადრობს.

 ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”