დედამიწა

მკვლევრები რახანია მიიჩნევენ, რომ მთვარე შემდეგნაირად შეიქმნა: 4.5 მილიარდი წლის წინ მარსის ზომის პროტოპლანეტა, სახელად თეია, თავდაპირველ დედამიწას შეეჯახა. შეჯახების შედეგად უამრავი ნამსხვრევი გაჩნდა, რომლებმაც თანდათანობით დედამიწის ბუნებრივი თანამგზავრის ფორმა მიიღო.

ეს მხოლოდ და მხოლოდ თეორიაა. თავისთავად, მას ყველა მეცნიერი არ ეთანხმება.

ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის მკვლევრებმა ახალი საინტერესო მტკიცებულება მოიპოვეს. მათი განცხადებით, მიგნება იმ თეორიას ამყარებს, რომ დედამიწის შიგნით, შესაძლოა, თეიას იმაზე დიდი ნატეხები ჩარჩენილიყო, ვიდრე აქამდე წარმოგვედგინა. სავარაუდოდ, ეს უძველესი კატასტროფის ნამდვილ ფიზიკურ მტკიცებულებას იძლევა.

გუნდმა მატერიის ორი უზარმაზარი ბურთულა, იგივე დიდი დაბალსიჩქარიანი პროვინციები (LLVP-ები) შეისწავლა. ისინი აფრიკის კონტინენტისა და წყნარი ოკეანის ქვეშაა ჩაფლული.

იმისათვის, რომ LLVP-ების შესაძლო წარმოშობისათვის მიეკვლიათ, მეცნიერებმა სითხის დინამიკის კომპლექსური სიმულაციები შექმნეს. მათი ნაშრომი ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნდა.

სიმულაციის მიხედვით, დედამიწას თეიას ზომის ობიექტი რომ დასჯახებოდა, პროცესში საკმარისად ბევრი სითბო წარმოიქმნებოდა და დედამიწის შიგნეულობის ზედა ნაწილი სითხედ იქცეოდა. ამ შემთხვევაში თეიას დაახლოებით 10% დედამიწის სიღრმეებში ჩაიძირებოდა, დედამიწის ბირთვთან ახლოს.

ეს გამდნარი ნაწილები კონვექციური დინებების გამო აირეოდა და ზომაში მოიმატებდა, შედეგად კი ორი უზარმაზარი სტრუქტურა, ორი LLVP, წარმოიქმნებოდა.

წინა სიმულაციებით დაასკვნეს, რომ დედამიწის შიგნით დიდი ხნის წინ თეიას მხოლოდ მცირე კვალი დადნა. ახალ კვლევას თუ დავუჯერებთ, შესაძლოა, მისი დაახლოებით 10% მოხვედრილიყო ჩვენს პლანეტაში — იმაზე მეტი, ვიდრე აქამდე წარმოგვედგინა, დედამიწის მთლიანი მასის 2-3%.

ეს იმას ნიშნავს, რომ, შესაძლოა, ახალი თეორიის შესამოწმებლად შედარებით მარტივი გზა არსებობდეს.

კალტექის გეოფიზიკოსმა ციენ იუენმა, კვლევის ხელმძღვანელმა, ScienceAlert-თან საუბრისას ეს შემდეგნაირად ახსნა: მთვარის ფორმირებასთან დაკავშირებული სიმულაციების უმეტესობა იმაზე მიანიშნებს, რომ მთვარის მასალების დიდი ნაწილი იმ ობიექტისგან წამოვიდა, რომელიც დედამიწას შეეჯახა; შესაბამისად, სამომავლო მისიების ფარგლებში მეცნიერები მთვარის მანტიის ქვებსა და LLVP-ებს შეადარებენ ერთმანეთს, რათა გაიგონ, არის თუ არა ისინი საერთო წარმოშობის.

“თუკი მთვარის მანტიის ქვასა და LLVP-სთან დაკავშირებულ ბაზალტებს ერთი და იგივე ქიმიური ხელწერა აქვს, ორივე მათგანი თეიასგან უნდა იყოს წარმოშობილი”, — განაცხადა იუენმა The Guardian-თან საუბრისას.

უპასუხოდ კვლავაც ბევრი კითხვა რჩება. არც ყველა მეცნიერი ეთანხმება დასკვნას, რომ ორი LLVP უმთავრესად 4.5 მილიარდი წლის წინ მომხდარი შეჯახების ნარჩენებია.

სპეციალისტი რობინ კანუპი, რომელიც ამ კვლევაში ჩართული არ ყოფილა, ფიქრობს, რომ მკვლევართა მიგნებები ამაღელვებელი და პროვოკაციულია. მეორე მხრივ, იგი ხაზს უსვამს, რომ ჯერაც გაუგებარია, როგორ არ შეერეოდა თეიას ნამსხვრევები დედამიწის ქერქს მთელი 4.5 მილიარდი წლის განმავლობაში. სავარაუდოდ, ამ პერიოდში მისი ჰომოგენიზაცია უნდა მომხდარიყო.

გეოდინამიკოსი მაქსიმ ბალმერი, რომელიც კვლევაში ჩართული ასევე არ ყოფილა, მიიჩნევს, რომ ობიექტი დედამიწას ბოლომდე არ შეერეოდა. მიუხედავად ამისა, მისი აზრით, კვლევის ფარგლებში შერევის მასშტაბი სათანადოდ მაინც არაა შეფასებული.

არსებობს სხვა თეორიებიც. მათ თანახმად, დედამიწის მანტიის ქვედა ნაწილში არსებული გამდნარი მასალა ამ დროში ბუნებრივად წარმოშობდა სხვადასხვა სიმკვრივის ბურთულებს.

საბოლოო ჯამში, პლანეტის ისტორიაში გამორკვევა მართლაც ძალიან რთულია. პლანეტის ცენტრში ასე უბრალოდ ვერ ჩავაღწევთ. საკითხავია, რამდენად დაადასტურებს მთვარის ზედაპირზე მოპოვებული მტკიცებულებები მკვლევართა თეორიას.

ასეა თუ ისე, ისღა დაგვრჩენია, სამომავლო კვლევებს მივადევნოთ თვალი — ვინ იცის, რა იქნება შემდეგ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”

როგორი იქნება პოპულარული ტურისტული ადგილები 2050 წელს კლიმატური ცვლილებების გამო. ფოტოგალერეა

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

გაიცანით Hogfish, თევზი, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში ფერს იცვლის. მეტიც, ამ თევზს საკუთარი კანის “დანახვაც” შეუძლია.

და აი ახლა, მკვლევრებმა თევზის უცნაური “მხედველობის” ფორმა შეისწავლეს. თევზს ეს საკუთარი ფერის აღსაქმელად სჭირდება.

“როგორც ჩანს, ისინი საკუთარი ფერის ცვლილებას აკვირდებიან. სარკე რომ არ გქონდეთ და ვერც კისერს იყენებდეთ საკუთარ ფერს ვერ დაინახავდით. სწორედ ეს პრობლემა აქვს Hogfish-ს”, — ამბობს ბიოლოგი ლორი შვაიკერტი.

ჩვენთვის ფერის არჩევანი მოდის საკითხია. თუმცა, Hogfish-ისთვის, რომელიც მუდმივად მტაცებლების გარემოშია, ეს სიკვდილ-სიცოცხლის საქმეა.

შვაიკერტის თქმით, თევზი ფერის ასეთ ცვლილებას შეწყვილებისთვისაც იყენებს.

ამისთვის Hogfish-ს პიგმენტებით სავსე უჯრედები სჭირდება. საუბარია ქრომატოფორებზე, რომელსაც რვაფეხები და ქამელოენებიც იყენებენ.

სხვა თევზზე, Oreochromis niloticus-ზე ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ სინათლეზე მგრძნობიარე მოლეკულას შეუძლია გავლენა მოახდინოს ქრომატოფორის ფერზე. შვაიკერტმა და ჯგუფმა Hogfish-ის კანის ნიმუშები ცილის მარკირების ტექნიკისა და გადამცემი ელექტრონული მიკროსკოპის გამოსახულების გამოყენებით შეისწავლეს.

თუმცა, ზუსტად როგორ ხდება ეს ჯერ კიდევ გასარკვევია.

“ეს ნიშნავს გადაიღო საკუთრი კანის ფოტო შიგნიდან”, — ამბობს დიუკის უნივერსიტეტის საზღვაო ბიოლოგი სონკე ჯონსენი.

კვლევა Nature Communications-ში გამოქვეყნდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერებმა ჩინეთში ფრინველის ნეშტი აღმოაჩინეს, რომელიც გრძელი ფეხებითა და მოყვანილობით დინოზავრს ძალიან ჰგავს, – ამის შესახებ CNN წერს.

სავარაუდოდ, ფრინველი იურულ პერიოდში, 148-150 მილიონი წლის წინ ფუჟიანის პროვინციაში, სამხრეთ ჩინეთში ბინადრობდა.

ფრინველს ფუჟიანვენატორ პროდიგიოსუსი დაარქვეს, რაც ლათინურად „ფუჟიანიელ უცნაურ მტაცებელს“ ნიშნავს. ცხოველს მენჯებზე ორჯერ გრძელი ფეხები ჰქონდა, სწორედ ისე, როგორც დინოზავრებს. მისი წონა დაახლოებით 641 გრამს შეადგენდა და ხოხბის ზომის იქნებოდა.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

გაეროს გარემოსდაცვითი პროგრამის (UNEP) მიხედვით, მსოფლიო “ქვიშის კრიზისის” წინაშეა. გამომდინარე იქიდან, რომ დღესდღეობით მოსახლეობის რაოდენობა და ურბანიზაციის დონეები უწყვეტად იზრდება, დიდია მოთხოვნა შუშასა და ბეტონზეც, ამ უკანასკნელთა დასამზადებლად კი სწორედ ქვიშა გამოიყენება.

UNEP-ის ახალ მოხსენებას თუ დავეყრდნობით, ქვიშის იმ რაოდენობით, რომელსაც მსოფლიო წელიწადის განმავლობაში იყენებს, დაახლოებით 26-მეტრიანი სიმაღლისა და სიგანის კედელს ავაშენებდით მთელი პლანეტის გარშემო.

მიუხედავად იმისა, რომ წყლის შემდეგ ქვიშა მეორე ყველაზე ხშირად გამოყენებადი რესურსია, პროცესს თითქმის არავინ არეგულირებს. UNEP გვაფრთხილებს, რომ ქვიშას იმაზე სწრაფი ტემპით ვიყენებთ, ვიდრე ბუნებრივი პროცესები წარმოქმნის მას.

“მდგრადი განვითარებისათვის ძირეულად უნდა შევცვალოთ მეთოდები, თუ როგორ ვაწარმოებთ, ვაშენებთ და მოვიხმართ პროდუქტებს, ინფრასტრუქტურასა და სერვისებს”, — განაცხადა პასკალ პედუციმ, UNEP-ის პროგრამის კოორდინატორმა — “ქვიშის რესურსები უსასრულო არაა და ბრძნულად უნდა გამოვიყენოთ”.

გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ქვიშა უამრავი სახეობის საარსებო გარემოს მნიშვნელოვანი ნაწილია. შესაბამისად, მისი ჭარბი მოხმარება ბიომრავალფეროვნების შემცირებამდეც მიგვიყვანს.

ამ მოცემულობაში UNEP გვირჩევს, რომ ქვიშის ალტერნატივები გამოვიყენოთ, მაგალითად, დაფშხვნილი ქვა ან მაინინგის სხვა თანაპროდუქტები. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ქვიშის მოხმარების გასაკონტროლებლად გარკვეული დაწესებულება დაარსდეს.

“პრობლემა მხოლოდ გარკვეულ ადგილებს სულაც არ ექმნება”, — განაცხადა ეკოლოგმა ავრორა ტორესმა — “ქვიშა ნებისმიერი ქვეყნისათვის მნიშვნელოვანი მასალაა”.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”