დედამიწა

დედამიწის გარშემო მაგნიტური ველი მაგნიტოსფეროშია კონცენტრირებული. მას, მზის ქარის გავლენით, ერთ მხარეს წაგრძელებული სტრუქტურა აქვს, რომელსაც, ამგვარი ფორმის გამო, კუდს უწოდებენ. როგორც წესი, ამ რეგიონში მაგნიტური შტორმები საკმაოდ ხშირია, მაგრამ ბოლო წლებში მეცნიერებმა იქ უცნაური რამ შენიშნეს.

საქმე ისაა, რომ სპეციალისტებმა ჩვენი პლანეტის მაგნიტოსფეროს კუდის მიმდებარედ ქვეშტორმის კვალი დააფიქსირეს, მაგრამ თავად შტორმს ვერა და ვერ მიაგნეს. ამ ფენომენს აშშ-ის კოსმოსური სააგენტოს მისიის ფარგლებში იკვლევენ, რომელიც 4 ხელოვნურ თანამგზავრს აერთიანებს. ისინი რაკეტა Atlas V-ით 2015 წელს გაუშვეს.

თითოეული ეს ზონდი მაგნიტოპაუზას აკვირდება, რომელიც მაგნიტოსფეროსა და მისი გარემომცველი პლაზმის ერთგვარი მიჯნაა. ამ რეგიონში მაგნიტური ველის ხაზებია მოქცეული, რომლებიც ერთმანეთს შორდება და შემდეგ ისევ ერთიანდება. ეს სითბოსა და კინეტიკურ ენერგიას წარმოქმნის, რასაც ქვეშტორმები ეწოდება.

2017 წელს MMS-მა სწორედ ასეთი მოვლენებისთვის დამახასიათებელი მაგნიტური შეერთებები დააფიქსირა, მაგრამ შტორმი — ვერ. ისინი ძლიერი ელექტრული აქტივობითა და მაგნიტური ველის ცვლილებებით ვლინდება, მაგრამ მეცნიერებს ასეთი რამ არ შეუნიშნავთ.

“მაგნიტური ველის ხაზების გადაადგილებას გლობალური მასშტაბით არ დავკვირვებივართ. შესაბამისად, შესაძლოა, ეს უჩვეულო ქვეშტორმი ძალიან ლოკალიზებული ყოფილიყო…

წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს ჩვენს წარმოდგენას შეცვლის იმის შესახებ, თუ როგორ ურთიერთქმედებს ერთმანეთთან კუდის ხელახალი შეერთებები და ქვეშტორმები”, — აცხადებენ მკვლევრები.

მომდევნო წელს MMS დედამიწის მაგნიტური ველის ხაზების ხელახალი შეერთებების შესახებ დამატებ ინფორმაციას მოიპოვებს. მეცნიერები პარალელურად სიმულაციებს შექმნიან, რომელთა დახმარებითაც მაგნიტოსფეროში მიმდინარე პროცესებს უკეთ გამოიკვლევენ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მსოფლიოში ყველაზე დიდი აისბერგი, რომელიც როდ-აილენდის შტატზე დიდია, სამი ათწლეულის შემდეგ პირველად ისევ დაიძრა.

4 000 კვადრატული კილომეტრის ფართობისა და დაახლოებით 400 მეტრის სისქის, ქალაქის ზომის აისბერგი A23a 1986 წლის აგვისტოში გაჩნდა. ეს მაშინ, როდესაც ანტარქტიდის სანაპირო ზოლს გამოეყო. მცურავი ყინულის უზარმაზარი ნაჭერი მალევე მეჩეჩს წამოედო და უედელის ზღვაში დარჩა.

და აი ახლა, სატელიტური სურათებით ჩანს, რომ აისბერგი ისევ დაიძრა.

უედელის ზღვის აისბერგების უმეტესობის მსგავსად, მოსალოდნელია, რომ A23a ანტარქტიდის ცირპოლარული დინებასთან ერთად გადაინაცვლებს და საბოლოოდ სამხრეთ ატლანტის ოკეანეში აღმოჩნდება. საბოლოოდ, ისევე როგორც ყველა აისბერგი, ის დადნება.

აისბერგის მოულოდნელი გააქტიურების მიზეზი ჯერჯერობით უცნობია.

“მე მინდოდა გამეგო თუ რა შეიძლება გამხდარიყო ამის მიზეზი, მაგრამ ზუსტი პასუხი არავის აქვს”, — თქვა ენდრიუ ფლემინგმა, დარგის ექსპერტმა.

სიტყვა აისბერგი მომდინარეობს ჰოლანდიური სიტყვიდან “ijsberg”, რაც ყინულის მთას ნიშნავს. ზოგადად, აისბერგი, რომელიც წარმოიქმნება ანტარქტიდაში, უფრო დიდი და ბრტყელი ფორმისაა. რაც შეეხება არქტიკას, იქ გაჩენილი აისბერგი უფრო პატარაა.

სტანდარტულად, აისბერგის მასის დაახლოებით 90 პროცენტი წყლის ზედაპირის ქვემოთაა.

ცნობისთვის, თავად A23a-ც კი მცირეა ყველა დროის უდიდეს აისბერგთან შედარებით. ყველა დროის უდიდესი აისბერგი 1956 წლის ნოემბერში გაჩნდა. თავიდან მისი მასშტაბები დაახლოებით ასეთი იყო: 335 კილომეტრი სიგრძეში და 97 კილომეტრი სიგანეში. მთლიანობაში, ფართობით 31 000 კვადრატული კილომეტრი. ეს სამჯერ აღემატება ჰავაის დიდ კუნძულს.

თუმცა, დღეს მოქმედი აისბერგებიდან ყველაზე დიდი A23a-ია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მკვლევრები რახანია მიიჩნევენ, რომ მთვარე შემდეგნაირად შეიქმნა: 4.5 მილიარდი წლის წინ მარსის ზომის პროტოპლანეტა, სახელად თეია, თავდაპირველ დედამიწას შეეჯახა. შეჯახების შედეგად უამრავი ნამსხვრევი გაჩნდა, რომლებმაც თანდათანობით დედამიწის ბუნებრივი თანამგზავრის ფორმა მიიღო.

ეს მხოლოდ და მხოლოდ თეორიაა. თავისთავად, მას ყველა მეცნიერი არ ეთანხმება.

ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის მკვლევრებმა ახალი საინტერესო მტკიცებულება მოიპოვეს. მათი განცხადებით, მიგნება იმ თეორიას ამყარებს, რომ დედამიწის შიგნით, შესაძლოა, თეიას იმაზე დიდი ნატეხები ჩარჩენილიყო, ვიდრე აქამდე წარმოგვედგინა. სავარაუდოდ, ეს უძველესი კატასტროფის ნამდვილ ფიზიკურ მტკიცებულებას იძლევა.

გუნდმა მატერიის ორი უზარმაზარი ბურთულა, იგივე დიდი დაბალსიჩქარიანი პროვინციები (LLVP-ები) შეისწავლა. ისინი აფრიკის კონტინენტისა და წყნარი ოკეანის ქვეშაა ჩაფლული.

იმისათვის, რომ LLVP-ების შესაძლო წარმოშობისათვის მიეკვლიათ, მეცნიერებმა სითხის დინამიკის კომპლექსური სიმულაციები შექმნეს. მათი ნაშრომი ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნდა.

სიმულაციის მიხედვით, დედამიწას თეიას ზომის ობიექტი რომ დასჯახებოდა, პროცესში საკმარისად ბევრი სითბო წარმოიქმნებოდა და დედამიწის შიგნეულობის ზედა ნაწილი სითხედ იქცეოდა. ამ შემთხვევაში თეიას დაახლოებით 10% დედამიწის სიღრმეებში ჩაიძირებოდა, დედამიწის ბირთვთან ახლოს.

ეს გამდნარი ნაწილები კონვექციური დინებების გამო აირეოდა და ზომაში მოიმატებდა, შედეგად კი ორი უზარმაზარი სტრუქტურა, ორი LLVP, წარმოიქმნებოდა.

წინა სიმულაციებით დაასკვნეს, რომ დედამიწის შიგნით დიდი ხნის წინ თეიას მხოლოდ მცირე კვალი დადნა. ახალ კვლევას თუ დავუჯერებთ, შესაძლოა, მისი დაახლოებით 10% მოხვედრილიყო ჩვენს პლანეტაში — იმაზე მეტი, ვიდრე აქამდე წარმოგვედგინა, დედამიწის მთლიანი მასის 2-3%.

ეს იმას ნიშნავს, რომ, შესაძლოა, ახალი თეორიის შესამოწმებლად შედარებით მარტივი გზა არსებობდეს.

კალტექის გეოფიზიკოსმა ციენ იუენმა, კვლევის ხელმძღვანელმა, ScienceAlert-თან საუბრისას ეს შემდეგნაირად ახსნა: მთვარის ფორმირებასთან დაკავშირებული სიმულაციების უმეტესობა იმაზე მიანიშნებს, რომ მთვარის მასალების დიდი ნაწილი იმ ობიექტისგან წამოვიდა, რომელიც დედამიწას შეეჯახა; შესაბამისად, სამომავლო მისიების ფარგლებში მეცნიერები მთვარის მანტიის ქვებსა და LLVP-ებს შეადარებენ ერთმანეთს, რათა გაიგონ, არის თუ არა ისინი საერთო წარმოშობის.

“თუკი მთვარის მანტიის ქვასა და LLVP-სთან დაკავშირებულ ბაზალტებს ერთი და იგივე ქიმიური ხელწერა აქვს, ორივე მათგანი თეიასგან უნდა იყოს წარმოშობილი”, — განაცხადა იუენმა The Guardian-თან საუბრისას.

უპასუხოდ კვლავაც ბევრი კითხვა რჩება. არც ყველა მეცნიერი ეთანხმება დასკვნას, რომ ორი LLVP უმთავრესად 4.5 მილიარდი წლის წინ მომხდარი შეჯახების ნარჩენებია.

სპეციალისტი რობინ კანუპი, რომელიც ამ კვლევაში ჩართული არ ყოფილა, ფიქრობს, რომ მკვლევართა მიგნებები ამაღელვებელი და პროვოკაციულია. მეორე მხრივ, იგი ხაზს უსვამს, რომ ჯერაც გაუგებარია, როგორ არ შეერეოდა თეიას ნამსხვრევები დედამიწის ქერქს მთელი 4.5 მილიარდი წლის განმავლობაში. სავარაუდოდ, ამ პერიოდში მისი ჰომოგენიზაცია უნდა მომხდარიყო.

გეოდინამიკოსი მაქსიმ ბალმერი, რომელიც კვლევაში ჩართული ასევე არ ყოფილა, მიიჩნევს, რომ ობიექტი დედამიწას ბოლომდე არ შეერეოდა. მიუხედავად ამისა, მისი აზრით, კვლევის ფარგლებში შერევის მასშტაბი სათანადოდ მაინც არაა შეფასებული.

არსებობს სხვა თეორიებიც. მათ თანახმად, დედამიწის მანტიის ქვედა ნაწილში არსებული გამდნარი მასალა ამ დროში ბუნებრივად წარმოშობდა სხვადასხვა სიმკვრივის ბურთულებს.

საბოლოო ჯამში, პლანეტის ისტორიაში გამორკვევა მართლაც ძალიან რთულია. პლანეტის ცენტრში ასე უბრალოდ ვერ ჩავაღწევთ. საკითხავია, რამდენად დაადასტურებს მთვარის ზედაპირზე მოპოვებული მტკიცებულებები მკვლევართა თეორიას.

ასეა თუ ისე, ისღა დაგვრჩენია, სამომავლო კვლევებს მივადევნოთ თვალი — ვინ იცის, რა იქნება შემდეგ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”