მედიცინა

ისინი აინფიცირებენ ქსოვილებს, მათ შემაერთებელ ზოლებს, რომლებიც კარს ეკვრიან კუნთებს, ნერვებს, ცხიმს და სისხლძარღვების. ბატქრეეიბი ფაქტობრივად ჭამენ ადამიანს და გამოყოფენ ტოქსინებს, რომლებიც ანადგურებს რბილ ქსოვილებს.

როცა ეს ხდება, ინფექცია ძალიან სერიოზულია და შეიძლება გამოიწვიოს  კიდურების დაკარგვა ან სიკვდილი.

მიუხედავად იმისა, რომ სასიკვდილოა, ეს დაავადება იშვიათია.

2.      მენინგოკოკური დაავადება.

მენინგოკოკური დაავადება, რომელსაც ტვინის მენინგიტაც უწოდებენ, არის მენინგოკოკით (Neisseria meningitidis) გამოწვეული გადამდები ბაქტერიული დაავადება.

ის ვრცელდება ინფიცირებულ ადამიანთან პირდაპირი კონტაქტის, ანუ ჰაერწვეთოვანი გზით.

არსებობს ამ დაავადების სამი ძირითადი კლინიკური ფორმა: მენინგეალური სინდრომი, სეპტიური ფორმა და პნევმონია.

დაავადებას სიკვდილის გამოწვევა სიმპტომების გაჩენიდან რამდენიმე საათში შეუძლია.

გადარჩენილთა 10-15 პროცენტს რჩება მუდმივი ნევროლოგიური დეფექტები, მათ შორის, სმენის დაკარგვა, მეტყველების დარღვევა,  გონებრივი ჩამორჩენილობა და დამბლა.

N. meningitidis ბინადრობს ცხვირისა და ყელის ლორწოვან გარსში, სადაც იგი ჩვეულებრივ არანაირ ზიანს არიწვევს.

მოსახლეობის დაახლოებით 5-10 პროცენტი შეიძლება იყოს დაავადების ასიმპტომური მატარებელი. დაავადება უფრო ხშირად გვხვდება ჩვილებში, ბავშვებში, მოზარდებშიდა ახალგაზრდებში.

არსებობს Neisseria meningitides-ის ხუთის ერო ჯგუფი (“შტამების”): A, B, C, E, და Y.

დაავადების დროს ინფიცირდება თავისა და ზურგის ტვინის დამცავი გარსები .

სიმპტომები მოიცავს მოულოდნელ ცხელებას, თავის ტკივილს, კისრის ძლიერ ტკივილს სინათლის ზიზღს, გულისრევასა და დაბნეულობას.

მენინგიტით დაავადებული ჩვილები  არიან ნელი ან არააქტიურები, გაღიზიანებულები, აღენიშნებათ ღებინება.

თუ მშობელი ეჭვობს, რომ მის ბავშვს მენინგიტის აქვს, ის დაუყოვნებლივ უნდა დაუკავშორდეს ექიმს.

მენინგოკოკური მენინგიტის არის ძალიან სერიოზული დაავადება, რომელიც შესაძლოა  ფატალური აღმოჩნდეს.

3.   შაგასის დაავადება

შაგასის დაავადება არის პოტენციურად სიცოცხლისათვის საშიში დაავადება, რომლის გამომწვევია პარაზიტი protozoan.

აღნიშნული პარაზიტი ტიპიურია ლათინურ ამერიკაში, სადაც იგი გადადის ადამიანებისა ფეკალური მასებით და ცნობილია, როგორც „კოცნის ბაქტერიები.“

ჯანმოს მონაცემებით, მსოფლიოში შაგასით დაახლოებით ექვსი-შვიდი მილიონი ადამიანია დაავადებული.

მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული დაავადება პოტენციურად სასიკვდილოა, დაავადება დროული მკურნალობის შემთხვევაში განკურნებადია.

შაგასის პირველი ხილული ნიშანი არის კანის დაზიანება ან მეწამული შეშუპება ქუთუთოებზე, რომელსაც თან ახლავს ცხელება, თავის ტკივილი, გადიდებული ლიმფური ჯირკვლები, კუნთების ტკივილი, სუნთქვის გაძნელება, შეშუპება და ტკივილი მუცლის ან გულმკერდის არეში.

დაახლოებით სამი პაციენტიდან ერთს გულის დაავადებები აწუხებს, ხოლო 10 პროცენტი განიცდის მსხვილი ნაწლავის ან საყლაპავის გაფართოებას და სხვა საჭმლის მონელებასთან დაკავშირებულ პრობლემებს.

ბოლო წლების განმავლობაში ინფიცირებული მოულოდნელად იღუპებიან ან განიცდიან გულის უკმარისობა, რომელიც გამოწვეულია გულის კუნთის და ნერვული სისტემის პროგრესული განადგურებით.

თუმცა, უკვე არსებობს რამდენიმე მედიკამენტი, რომლებიც დაავადების სამკურნალო 100 პროცენტიანი საშუალებებია, თუ მათი გამოყენება  დაავადების საწყის ფაზაშივე მოხდება.

4. ცერებროვასკულარული დაავადება

ცერებროვასკულური დაავადება, რომელიც უფრო ფართოდ ცნობილია, როგორც ინსულტი, გამოწვეულია ტვინისთვის სისხლის მიწოდების შეწყვეტით.

ჯანმოს მონაცემებით, 2012 წელს გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებით, როგორიცაა გულის შეტევა ან ინსულტი, 17,5 მილიონზე მეტი ადანიანია  დაღუპული.

საბედნიეროდ, შესაძლებელი გახდა ნაადრევი გულის შეტევისა და ინსულტის 80 პროცენტით პრევენცია. ჯანსაღი დიეტა, რეგულარული ფიზიკური აქტივობა თამბაქოზე უარის თქმა –  გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პრევენციას უწყობს ხელს.

ამ მხრივ ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია მაღალი არტერიული წნევის, სისხლში ქოლესტერინისა და შაქრის მუდმივი კონტროლი.

ანტიბიოტიკ-რეზისტენტული სტაფილოკოკური ინფექცია

5. მეტიცილინ-რეზისტენტული ოქროსფერი სტაფილოკოკი (MRSA). 

Staphylococcus aureus (ოქროსფერი სტაფილოკოკი) არის ბაქტერია, რომელიც ბინადრობს ჯანმრთელი ადამიანის კანსა და ცხვირის ლორწოვანზე 30%-ში.  უმრავლეს   შემთხვევაში, აღნიშნული ბაქტერია პათოლოგიური სიმპტომებისგან ვითარებას არ იწვევს.

კანის საფარველის მთლიანობის  დარღვევისას,   ნაკაწრების ან სხვა მიკრო ტრავმების შედეგად,  სტაფილოკოკმა შეიძლება გამოიწვიოს სხვადასხვა  პრობლემები:  დაწყებული უბრალო აკნედან, დამთავრებული მძიმე დაავადებებით, განსაკუთრებით ბავშვებში,  და იმ პირებში რომელთაც დაქვეითებული აქვთ იმუნური სისტემა.

სტატისტიკის მიხედვით, 100-დან 2 ადამიანი MRSA-ს მატარებელია.

როგორ ვრცელდება MRSA? – შესაძლოა თქვენ ხართ MRSA-მტარებელი, რაც იმას ნიშნავს რომ თქვენს კანზე ან ცხვირის ლორწოვანზე ბინადრობს ეს ბაქტერია, მაგრამ სიმპტომურად  არ ვლინდება.

MRSA-მტარებელი შეიძლება გახდეთ სხვადასხვა გზით:

• იმ პირებთან შეხებით რომლებიც არიან მტარებლები;

• დაბინძურებულ ზედაპირებთა ნშეხებით,  მაგ: როგორიცაა კარის სახელურები, ტელეფონის ყურმილი;

თქვენ შეიძლება დაგემართოთ MRSA – ინფექცია, თუ ხართ ბაქტერია მტარებელი და კანის საფარველის მთლიანობა დაირღვევა.

MRSA – ის რისკ – ფაქტორები: – ნებისმიერი ადამიანი შეიძლება გახდეს MRSA-მტარებელი.  ზოგიერთს  კი აქვს დასნებოვნების მაღალი რისკი.  კერძოდ ჰოსპიტალ-ასოცირებული MRSA რისკი  აქვთ  პირებს, რომლებიც მკურნალობენ კლინიკაში:

• ქირურგიული ჩარევა, ან ინტრავენური ინექცია;

• ხანგრძლივი დროით ჰოსპიტალიზაცია;

• ბოლოს მიღებული ანტიბიოტიკები;

• დაქვეითებული იმუნური სისტემა

• კონტაქტი იმ პირებთან ან სამედიცინო პერსონალთა, რომლებიც არიან მტარებელები.

ყველა ეს ფაქტორი წარმოადგენს დასნებოვნების რისკს ჰოსპიტალში.

საავადმყოფოებში  MRSA  შეძლება გადავიდეს პერსონალის ხელებით. სამედიცინო მუშაკმა უნდა დაიბანოს ხელები და გამოიცვალოს ხელთათმანები პაციენტთან შეხებამდე და შეხების შემდეგ. საზოგადოებრივი MRSA – ჰოსპიტალის გარეთ დასნებოვნების რისკს წარმოადგენს:

• კანისტრავმა (დამწვრობა, ნაკაწრი ან ჭრილობა);

• პარსვის ან ცვილის საშუალებით თმის მოცილება, განსაკუთრებით იღლიისა  და  საზარდულისარიდან.

• თუ გაქვთ ტატუ ან პირსინგი;

• სხვისი პირადი ჰიგიენის ნივთების  გამოყენება, თუ არ გარეცხილა და არ გაუვლია სტერილიზაცია.

• მტარებელთანან და სნებოვნებულთან ფიზიკური შეხება.

საზოგადოებასთან ასოცირებული MRSA  ინფექციები, ძირითადად გვხვდება მჭიდრო კოლექტივებში, როგორიცაა საბავშვო ბაღები, ციხეები, ჯარი, სპორტის ჯგუფური სახეობის წარმომადგენლებში.

ინვაზიური ინფექციის ნიშნებია: მაღალი ტემპერატურა, 38 გრადუსი და ზემოთ, შემცივნება, ზოგადად ცუდად ყოფნის შეგრძნება, თავბრუსხვევა, დაბნეულობა, კუნთების ტკივილი, შეშუპება და სიმსივნე ნფექციის ადგილას.

RSA -ინფექციის  დიაგნოსტიკა – პაციენტების ტესტირება კანის ინფექციაზე შეიძლება მოვახდინოთ კულტურის კვლევით, რომლის პასუხიც, როგორც წესი 48-72სთ საჭიროებს.

შინაგანი ორგანოების დაინფიცირების შემთხვევაში საჭიროა დამატებითი კვლევები: სისხლის ანალიზი, RO-გრაფია; CT-კვლევა,   ექოკარდიოგრაფიადა ა.შ.

MRSA -ინფექციის მკურნალობა- თუ უკვე მოვახდინეთ MRSA დიაგნოსტირება შეგვიძლია დავიწყოთ ანტიბიოტიკოთერაპია. ანტიბიოტიკის დოზის და ტიპის შერჩევა ხდება მას შემდეგ, რაც გვეცოდინება კულტურის პასუხი.

ინვაზიური MRSA ინფექციები მოიცავს სისხლის მოწამვლას, რომელიც ცნობილია როგორც სეფსისი, რომელმაც შეიძლება გამოიწვიოს სეპტიური შოკი ან დაავადებული ადამიანის სისხლის წნევის საგანგაშოდ დაბლა დაცემა.

MRSA-ს მძიმე ფორმებს განეკუთვნება : საშარდე გზების ინფექციები, ენდოკარდიტი, რომელიც არის გულის სარქველების ინფექცია, პნევმონია, სეპტიური ართრიტი და ოსტეომიელიტი, ანუ ძვლის ინფექცია.

6. ქოლერა

ქოლერა არის მწვავე ნაწლავური ინფექცია, რომელსაც იწვევს vibrio ქოლერის ბაქტერიით დაბინძურებული საკვების ან წყლის ჩაყლაპვა.

ეს არის სასიკვდილო დაავადება, რომლითაც შეიძლება დაავადდნენ როგორც მოზრდილები, ასევე ბავშვები და რომელსაც რამდენიმე საათში შეუძლია სიკვდილის გამოწვევა.

ინკუბაციური პერიოდი ხანმოკლეა, ერთიდან ხუთ დღემდე.

ინფიცირებულებს აღენიშნებათ უხვი, უმტკივნეულო, წყლიანი დიარეა, რომელმაც შესაძლოა სწრაფად გამოიწვიოს მძიმე დეჰიდრატაცია და სიკვდილი, რასაკვირველია, თუ მკურნალობა ადროულად არ ჩატარდა.

ათი ინფიცირებულიდან დაახლოებით რვას დაავადების სიმპტომები არ აქვს, მაგრამ ბაქტერიას მათ განავალში 10 დღის განმავლობაში შეუძლია არსებობა, შემდეგ გარემოში ხვდება და სხვა ადამიანების დაინფიცირება შეუძლია.

იმ ადამიანებს შორის ვისაც სიმპტომები აღენიშნება, 80 პროცენტს დაავადება მსუბუქად ან საშუალო სიმძიმით გადააქვს, ხოლო 20 პროცენტი ფატალურად მძიმე დეჰიდრატაციის რისკის ქვეშაა.

მკვლევარები აცხადებენ,  რომ მსოფლიოში ყოველწლიურად ქოლერას 1.4 – 4.3 მილიონი შემთხვევა ფიქსირდება და აქედან 28,000-დან 142,000-მდე შემთხვევა სიკვდილით მთავრდება.

7. ენტეროვირუსული D68

ყოველ წელს ენტეროვირუსებით მილიონობით ბავშვი ავადდება, რაც იწვევს  ხველას, ცემინებასა და ცხელებას.

ჩვილები, ბავშვები და თინეიჯერები შედარებით სუსტი იმუნიტეტის გამო აღნიშნული დაავადებით დასნებოვნების ყველაზე მაღალი რისკის ქვეშ იმყოფებიან. ხოლო მათ, ვისაც ასთმაც აწუხებთ, EV-D68-ით დაავადების კიდევ უფრო დიდი შანსი აქვთ.

ვირუსი ვრცელდება დაზარალებულთა ნერწყვითა და სხვა რესპირატორული გამონადენით, როდესაც ადამიანი ახველებს ან აცემინებს.

იგი შესაძლოა „ავითვისოთ“ საყოფაცხოვრებო ნივთების ზედაპირებიდანაც.

სიმპტომები განსხვავებულია, დაწყებული შედარებით რბილი, მათ შორის, ცხელება, გამონადენი ცხვირიდან, ცემინება, ხველა და კუნთების ტკივილი, დამთავრებული უფრო მძიმემდე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს სუნთქვის გაძნელება და სუნთქვის მწვავე უკმარისობა, რომელმაც საბოლოო ჯამში შესაძლოა სიკვდილიც გამოიწვიოს.

EV-D68-ის კონკრეტული მკურნალობა არ არსებობს, თუმცა ექიმები გვაძლევენ რეკომენდაციებს დაავადების საკონტროლებლად.

8. ბუბონური შავი ჭირი

ამ დაავადებას  “შავ სიკვდილსაც” უწოდებენ, რომელმაც მეთოთხმეტე საუკუნეში, დაახლოებით 50 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.

ეს არის ჭირის ყველაზე გავრცელებული ფორმა და გამოწვეულია ინფიცირებული რწყილის ნაკბენიგან.

ჭირის ბაცილა ორგანიზმში ნაკბენიან შედის და ლიმფური სისტემის გავით უახლოეს ლიმფურ კვანძში გადაადგილდება, სადაც მრავლდება.

დღესდღეობით ჭირი ენდემურია ბევრ აფრიკულ ქვეყანაში, რუსეთში, ამერიკისა და აზიაში.

ჭირი ძალიან მძიმე დაავადებაა, 30-60 პროცენტიანი ლეტალობით, თუკი, რასაკვირველია, სათანადო მკურნალობა არ ჩატარდა.

ჯანმოს მონაცემებით, 2013 წელს მთელ მსოფლიოში დაავადების 783 შემთხვევა დაფიქსირა და აქედან 126 ლეტალურად დამთავრდა.

დაავადების ადრეულ ეტაპზე ადამიანები გრიპისმაგვარ სიმპომებს უჩივიან. როგორც წესი, მას ახასიათებს მოულოდნელად დაწყებული ცხელება, შემცივნება, სხეულის ტკივილი, სისუსტე და ღებინება.

მკურნალობის გარეშე ჭირი შეიძლება ფატალური აღმოჩნდეს, ასე რომ ადრეული დიაგნოსტიკა და მკურნალობა აუცილებელია.

ანტიბიოტიკები და დამხმარე თერაპიები დაავადებულების განკურნებას უწყობს ხელს.

9. ებოლა

მსოფლიოში ებოლას ვირუსისგან 11.314 ადამიანი დაიღუპა.

შემთხვევების უმრავლესობა დასავლეთ აფრიკაში, გვინეაში, სიერა ლეონესა და ლიბერიაში დაფიქსირდა. ებოლა წარმოადგენს ჰემორაგიულ ცხელებას. ის იშვიათი დაავადებაა, თუმცა ხასიათდება მაღალი სიკვდილიანობით (დაავადებულთა 90%-ზე მეტი დაიღუპა). ვირუსით ავადდებიან ადამიანები, ზოგიერთი პრიმატები და წყვილჩლიქოსნები.

7 ნოემბერს, მსოფლიო ჯანდაცვის განაცხადა, რომ ებოლას გადაცემა უკვე შეწყვეტილია სიერა-ლეონეში.

ქვეყნამ 90-დღიან გაძლიერებული მეთვალყურეობის ქვეშ იმყოფება, რომელიც მომავალი წლის 5 თებერვალს დასრულდება.

გვინიაში ნოემბერში ვირუსის არცერთი შემთხვევა არ დაფიქსირებულა, ხოლო ბოლო 21 დღის განმავლობაში ებოლათი სულ 4 ადამიანი დაავადდა, რომლებიც ერთი ოჯახის წევრები არიან. ბოლო 21 დღის განმავლობაში დაავადების არცერთი შემთხვევა არ დაფიქსირებულა ლიბერიაშიც.

ვირუსი ვრცელდება ლორწოვანი გარსით და კანის მიკრო დაზიანებებით. კანადელმა მეცნიერებმა ექსპერიმენტებით დაადასტურეს, რომ ვირუსი შესაძლებელია კონტაქტის გარეშეც გადაეცეს.

დაკრძალვის რიტუალები, რომლის დროსაც ჭირისუფლებს აქვთ კონტაქტი დაღუპულის სხეულთან, ვირუსის გავრცელების ერთ-ერთი წყაროა. დაღუპულის ორგანიზმიდან ვირუსი 3 კვირის განმავლობაში გამოიყოფა.

დაფიქსირებულია ვირუსის გავრცელება გორილებიდან, შიმპანზეებიდან და დუკერებიდან (აფრიკული წყვილ ჩლიქოსანი ცხოველი). ვირუსის გავრცელებუნებრივ არეალად ითვლება ეკვატორული აფრიკის ჯუნგლები.

ვირუსის საინკუბაციო პერიოდი 2-დან 21 დღემდე გრძელდება

დაავადების განსხვავებული სიმძიმე და სიკვდილიანობის განსხვავებული სტატისტიკა გამოწვეულია ვირუსის სხვადასხვა შტამებით (ქვე სახეობებით). ებოლას ვირუსი იყოფა 5 ქვესახეობად: სუდანის, ზაირის, ტაისტყის (კოტ-დივუარის), რესტონის და ბუნდიბუგიოს. ადამიანისათვის საშიში 4 ქვესახეობა. ებოლას რესტონული ვირუსით დაავადება უსიმპტომოდ მინდინარეობს. ტაისტყის და რესტონის ებოლას ვირუსები შედარებით იშვიათია.

დაავადების სიმპტომებია თავის, კუნთებისა და მუცლის ძლიერი ტკივილები, დიარეა და ანგინა. მოგვიანებით ჩნდება მშრალი ხველება, მჩხვლეტავი ტკივილები მკერდში და დეჰიდრატაცია. ვირუსი იწვევს სისხლის შემადგენლობის შეცვლას – იწყება ანემია, ლეიკოციტებისა და ტრომბოციტების მკვეთრი შემცირება. შედეგად იშლება სისხლის შედედების ფუნქცია, ზიანდება სასხლძარღვები და იწყება სისხლდენები. სიკვდილი დგება დაავადების მეორე კვირას სისხლდენებისა და შოკის შედეგად.

10. დენგეს ცხელება

დენგეს ცხელება არის დაავადება, რომელიც ინფიცირებული კოღოს ნაკბენით გადაიცემა.

დადგენილია, რომ მსოფლიოში ყოველწლიურად დაავადების 100 მილიონი შემთხვევა ფიქსირდება. დენგეს ცხელების ყველაზე მკაცრი ფრმა არის დენგეს ჰემორაგიული ცხელება. თუკი დაავადების დროული დიაგნოსტიკა არ მოხდება, იგი დამღუპველი ხდება დაავადებული ადამიანისთვის.

დაავადების სიმპტომებია : მაღალი სიცხე, თავის ტკივილი, მწვავე ტკივილი უკან თვალში, კუნთებისა და ძვლების ტკივილი, გამონაყარი და რბილი სისხლდენა ცხვირიდან და ღრძილებიდან.

დენგეს ინკუბაციური პერიოდი ჩვეულებრივ 5-7 დღეა, კლასიკური ფორმის დროს 15 დღემდე მერყეობს, ჰემორაგიულის დროს 10-მდე. სხეულის ტემპერატურა 3-4 დღის განმავლობაში რჩება მომატებული, 1-2 დღიანი რემისიის შემდეგ კი ვითარდება ცხელების ახალი ტალღა, რომელიც გრძელდება 2-3 დღე.

დენგე შეიძლება გართულდეს ენცეფალიტით, პოლინევრიტით, ფსიქოზით, პნევმონიით, ოტიტით, თრომბო ფლებიტით, ორქიტითადა  პაროტიტით. დენგეს გადატანის შემდეგ რჩება არამყარი ტიპო სპეციფიური იმუნიტეტი რამდენიმე წლის განმავლობაში.

დაავადებამ შესაძლოა გამოიწვიოს გულსისძარღვთა სისტემის მოშლა, შოკი და სიკვდილი.

დენგეს სპეციფიური მკურნალობა არ არსებობს, მძიმე შემთხვევებში, განსაკუთრებით დენგეს ჰემორაგიული ცხელების დროს, ტარდებაინფუზური თერაპია, ინიშნება კორტიკოს ტეროიდები, ნაჩვენებია ტკივილგამაყუჩებელი,  ანტიჰისტამინური, სედატიური საშუალებები, ვიტამინო თერაპია, რეკომენდებულია დიდი რაოდენობით სითხის მიღებადა  ცილებით მდიდარი დიეტა.

დენგეს კლასიკური ფორმის დროს შემთხვევათა უმეტესობაში, პროგნოზი კეთილ საიმედოა, ჰემორაგიული ცხელებისაგან განსხვავებით, რომლის დროსაც  პაციენტთა დაახლოებით 40%-ში მე – 3-7 დღეს ვითარდება შოკი.

დენგეს პროფილაქტიკა მოიცავს ვირუსის გადამტანი კოღოების განადგურებას, რეპელენტებისა და დამცავი ბადეების გამოყენებას.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზო “დოქოტრინა”