მედიცინა

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ექსპერტი,გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში ერთ-ერთი უახლესი სამეცნიერო კვლევის შედეგებს ეხმიანება – აღნიშნული კვლევით, მეცნიერებმა დაადასტურეს, რომ ორსულობის დროს პლასტმასაში არსებული ქიმიკატების ზემოქმედება შეიძლება ბავშვის აუტიზმის გამომწვევი მიზეზი იყოს.

როგორც გიორგი ფხაკაძე წერს, საქართველოში პლასტმასის ბოთლებისა და გადამუშავებული საკვების მოხმარება ძალიან მაღალია, რაც შესაძლოა ბავშვებში ნეიროგანვითარების პრობლემების ზრდას უწყობდეს ხელს:

გიორგი ფხაკაძე მკითხველს ასევე უზიარებს რეკომენდაციებს, თუ როგორ უნდა ავიცილოთ თავიდან BPA-ს [ პლასტმასის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ქიმიკატი] მავნე ზემოქმედება.

„მეცნიერებმა დაადგინეს: პლასტმასაში არსებული ქიმიკატები შესაძლოა აუტიზმის რისკს ზრდიდეს! ახალი სამეცნიერო კვლევები აჩვენებს, რომ ორსულობის დროს დედის ორგანიზმში დაგროვილი ბისფენოლ A (BPA) – პლასტმასის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ქიმიკატი – შესაძლოა პირდაპირ იყოს დაკავშირებული ბავშვის აუტიზმის სპექტრის აშლილობის (ASD) განვითარებასთან, განსაკუთრებით ბიჭებში.

საქართველოში, სადაც პლასტმასის ბოთლებისა და კონტეინერების გამოყენება ყოველდღიურობის ნაწილია, ეს მიგნება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია! ბისფენოლ A (BPA) და მისი გავლენა ნერვულ განვითარებაზე: BPA არის ქიმიური ნაერთი, რომელიც გამოიყენება პლასტმასის ბოთლებში, საკვების შეფუთვებში, კონსერვის ქილებში და თერმული ქაღალდის ქვითრებში.

კვლევებმა აჩვენა, რომ BPA-ს შეუძლია შეაღწიოს ორგანიზმში საკვებით, სასმელით და კანიდან შეხების გზით. BPA მოქმედებს როგორც ენდოკრინული სისტემის დამრღვევი, რაც ნიშნავს, რომ ის შეიძლება ჩაერიოს ჰორმონების ბალანსში, განსაკუთრებით ნაყოფის განვითარებისას.

კვლევის შედეგები: BPA-სა და აუტიზმის კავშირი: მკვლევრებმა ავსტრალიის Florey Neuroscience Institute-დან აღმოაჩინეს, რომ ორსულობის ბოლო ტრიმესტრში დედის ორგანიზმში BPA-ს მაღალი დონე პირდაპირ კავშირშია ბავშვებში აუტიზმის განვითარებასთან.

კვლევა ეფუძნება Barwon Infant Study (ავსტრალია) და Columbia Center for Children’s Environmental Health (აშშ)-ის მონაცემებს. ბიჭებში, რომელთა დედებს ორსულობისას BPA-ს მაღალი დონე აღენიშნებოდათ, 3.5-ჯერ უფრო ხშირად გამოვლინდა აუტიზმის ნიშნები 2 წლის ასაკში და უფრო მაღალი იყო აუტიზმის დიაგნოზის მიღების ალბათობა 11 წლის ასაკში. ლაბორატორიულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ BPA ამცირებს არომატაზას (Aromatase) აქტივობას – ეს არის ფერმენტი, რომელიც საჭიროა ტესტოსტერონის ნეიროესტროგენად გარდასაქმნელად. ეს პროცესები მნიშვნელოვანია ტვინის სწორი განვითარებისათვის და მათი დარღვევა შეიძლება იყოს ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც აუტიზმის რისკს ზრდის!

ორსულობის პერიოდში რომელი პროდუქტები უნდა ავირიდოთ? პლასტმასის ბოთლებში შენახული წყალი და სასმელები – მაღალი ტემპერატურის ზემოქმედებით, BPA შეიძლება გადანაცვლდეს სითხეში. კონსერვირებული საკვები ლითონის ქილებში – შესაძლოა შეიცავდეს BPA-ს, რომელიც ნელ-ნელა გადადის საკვებში.

თერმული ქაღალდის ქვითრები (სალაროს ჩეკები) – უმჯობესია, ხელით შეხებისას არ ვიკვნიტოთ თითები, რადგან ეს ქიმიკატები მარტივად გადადის ორგანიზმში. სწრაფი კვების შეფუთვა – ბევრი ასეთი შეფუთვა დაფარულია ქიმიური ნივთიერებებით, რომლებიც საკვებში შეიძლება მოხვდეს.

გადამუშავებული და შეფუთული საკვები – შეიცავს კონსერვანტებს და ქიმიურ დანამატებს, რომლებიც ორგანიზმზე უარყოფითად მოქმედებს. მიკროტალღურ ღუმელში პლასტმასის კონტეინერში გაცხელებული საკვები – სიცხის ზემოქმედებით, BPA საკვებში გადადის.

როგორ ავიცილოთ თავიდან BPA-ს მავნე ზემოქმედება?

შეამცირეთ პლასტმასის ბოთლებისა და ლითონის ქილების მოხმარება – უპირატესობა მიანიჭეთ მინის ან უჟანგავი ფოლადის ბოთლებს. არ გააცხელოთ საკვები პლასტმასის კონტეინერებში – სიცხის ზემოქმედებით BPA უფრო მარტივად გადადის საკვებში მოერიდეთ გადამუშავებულ პროდუქტებს – ხშირად გადამუშავებული საკვები შეიცავს BPA-ს, რაც ზრდის ორგანიზმში მისი დაგროვების რისკს.

გაითვალისწინეთ ორსულობის პერიოდში სწორი კვება – ექიმთან კონსულტაცია დაგეხმარებათ მავნე ქიმიკატების ზემოქმედებისგან თავის არიდებაში. შეამოწმეთ პროდუქციის ეტიკეტები – მოძებნეთ ეტიკეტი „BPA-Free“, რაც მიუთითებს, რომ პროდუქტი არ შეიცავს ამ მავნე ქიმიკატს. გიორგი ფხაკაძის კომენტარი: „BPA-ს გავლენა ბავშვის ნერვულ განვითარებაზე უნდა იყოს მნიშვნელოვანი საკითხი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის! საქართველოში პლასტმასის ბოთლებისა და გადამუშავებული საკვების მოხმარება ძალიან მაღალია, რაც შესაძლოა ბავშვებში ნეიროგანვითარების პრობლემების ზრდას უწყობდეს ხელს.

ორსულობის პერიოდში სწორი კვება და მავნე ქიმიკატებისგან თავის არიდება ერთერთი მთავარი პრევენციული ზომაა! ჩვენ შეგვიძლია შევამციროთ ეს რისკები ცნობიერების ამაღლებით და სწორი არჩევანის გაკეთებით – ეს არის ის, რაც საზოგადოებრივმა ჯანდაცვამ უნდა მოაქციოს ყურადღების ცენტრში!“

ძირითადი გზავნილი: BPA შესაძლოა ზრდიდეს აუტიზმის რისკს, განსაკუთრებით ორსულობის პერიოდში! პლასტმასის ბოთლების, ლითონის ქილების და გადამუშავებული საკვების შეზღუდვა ამცირებს მავნე ქიმიკატების ზემოქმედებას! განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდება ორსულებს – ჯანსაღი კვება და ქიმიკატებისგან დაცვა აუცილებელია ნაყოფის ჯანმრთელი განვითარების უზრუნველსაყოფად!“, – წერს გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ინდოეთში 17 წლის ბიჭს ოპერაცია გაუკეთეს და მუცლიდან მისი არდაბადებული ტყუპი ძმის სხეულის ნაწილები ამოუღეს. ამის შესახებ The Indian Express იტყობინება.

როგორც მედია იტყობინება, დაბადებიდან მოზარდის სხეულში ტყუპი ძმის ფეხები, დუნდულები და სასქესო ორგანოები იყო განთავსებული, რომლებიც ექიმების თქმით, მას დედის მუცელში ყოფნის დროს შეერწყა. პარაზიტული ტყუპისცალის სხეულის ნაწილები დაახლოებით 15 კილოგრამს იწონიდა. ისინი იზრდებოდნენ ახალგაზრდა პაციენტთან ერთად.

ამავდროულად, პაციენტის ნაწლავები და შარდის ბუშტი ნორმალურად მუშაობდა, მაგრამ მას მუცელში მუდმივი ყრუ ტკივილი აწუხებდა. ოპერაცია რამდენიმე ეტაპად ჩატარდა. ექიმებმა გამოაცალკევეს ტყუპების შეერთებული სისხლძარღვები და ნერვიული ქსელები, აგრეთვე მათი საერთო ქსოვილები გულმკერდის კედელში, ნაწლავებსა და ღვიძლში.

მოზარდი ოპერაციის შემდეგ სწრაფად გამოჯანმრთელდა. მეორე დღეს მას უკვე შეეძლო ჭამა. მეოთხე დღეს უკვე გამოწერეს საავადმყოფოდან. „არ შემეძლო სადმე გამგზავრება და ფიზიკური დატვირთვა. ახლა ჩემს წინაშე ახალი სამყარო გაიხსნა. იმედი მაქვს, სწავლას დავიწყებ და სამსახურს ვიშოვი“, – ამბობს წარმატებული ოპერაციის შემდეგ 17 წლის ბიჭი.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ავსტრალიელი მეცნიერების მიერ ჩატარებული კვლევის შესახებ უნდა მოგიყვეთ, რომლის შედეგებსაც დიდი გამოხმაურება მოჰყვა და რომლის მიხედვითაც –  თუ ორსულობის დროს ქალის ორგანიზმში ქიმიური ნაერთის, ბისფენოლ A-ს (იგივე BPA) დონე ნორმაზე 3-ჯერ მეტია,  იმის რისკი რომ ბავშვს მომავალში აუტისტური სპექტრის აშლილობის დიაგნოზი დაუსვან 3-ჯერ იზრდება.

აუტიზმი ფსიქიკის  ისეთი აშლილობაა, რომელიც პიროვნების სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის უნარსა და ქცევას აზიანებს.  აუტისტურის სპექტრის მქონე ადამიანები ხშირად იკეტებიან საკუთარ თავში. ასევე, მას ახასიათებს ისეთი სიმპტომები, როგორებიცაა რეალობისგან მოწყვეტა, სოციალური ინტერაქციის ნაკლებობა, განმეორებითი მოძრაობები, მომატებული მგრძნობელობა სინათლის, ხმის და შეხების მიმართ და ა.შ.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ინფორმაციით, მსოფლიო მასშტაბით აუტიზმის დიაგნოზი 75 მილიონ ადამიანს აქვს. მამრობით სქესში აუტიზმის გავრცელება 4-ჯერ მაღალია, ვიდრე მდედრობითში.

კვლევის ფარგლებში მეცნიერები 600-ზე მეტი ჩვილის განვითარების პროცესს აკვირდებოდნენ.ისინი გამუდმებით ამოწმებდნენ, რამდენად დიდი იყო ბისფენოლის დონე ორსულებში. აღმოჩნდა, რომ იმ დედების  შვილებს რომელთა ორგანიზმშიც, ორსულობის დროს,  ბისფენოლ A-ის დონე ნორმას აჭარბებდა, 3-ჯერ უფრო ხშირად უსვამდნენ აუტიზმის დიაგნოზს.  ეს მაჩვენებელი 6-ჯერ იზრდება ბიჭების შემთხვევაში.

ბისფენოლ 1 იგივე BPA ქიმიური ნაერთია, რომელსაც პლასტმა­სას გა­სა­მაგ­რებ­ლად და ლი­თო­ნე­ბის და­ჟან­გვის თა­ვი­დან ასა­ცი­ლებ­ლად იყენებენ.  ის გვხდება პლასტამასაც წყლის ბოთლებში, შესაფუთ მასალებში, სამზარეულოს აქსესუარებში, პოლიეთილენის პაკეტებში, ბავშვის სათამაშოებში, ქაღალდის ქვითრებში და ა.შ.

სამედიცინო სფეროს წარმომადგენლების თქმით, ბისფენოლ A-ის ორგანიზმიდან გამოდევნა საკმაოდ რთულია. ეს ნივთიერება ორგანიზმში დიდი ხნის განმავლობაში რჩება.  მას შეუძლია გამოიწვიოს ისეთი პრობლემები, როგორებიცაა: რეპროდუქციული სისტემის ფუნქციის დაქვეითება, სქესობრივი მომწიფების დაჩქარება, ჰორმონალური დარღვევები, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები – ასევე, ის უარყოფითად აისახება ტვინის მუშაობაზე.  მეცნიერების თქმით, ადამიანის ორგანიზმში ამ ნივთიერების სიჭარბე, შესაძლოა,  მეორე ტიპის დიაბეტისა და ონკოლოგიური დაავადებების განვითარების მიზეზიც გახდეს.

აღსანიშნავია, რომ 2010 წელს აშშ-ში ”ბისფენოლ A” ჯანმრთელობისთვის საშიშ ნივთიერებად აღიარეს.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

ექსპერიმენტულმა კიბოს ვაქცინამ,რომელიც პერსონალიზებულ მიდგომას ეფუძნება, ეფექტურობა აჩვენა თირკმლის კიბოს მესამე და მეოთხე სტადიის მქონე პაციენტებში.

კვლევა ჩატარდა Dana-Farber-ის კიბოს ინსტიტუტის,ჰარვარდის სამედიცინო სკოლის და იელის კიბოს ცენტრის მიერ.

ექსპერიმენტში მონაწილეობა მიიღო ცხრა პაციენტმა,რომლებმაც ოპერაციის შემდეგ მიიღეს ვაქცინა, შექმნილი მათი სპეციფიკური მუტაციების მიხედვით. ვაქცინამ გამოიწვია ძლიერი იმუნური პასუხი, T უჯრედების რაოდენობის 166-ჯერ გაზრდით. ვლევის შედეგების მიხედვით, საშუალოდ 34.7 თვის შემდეგ ყველა პაციენტი რჩებოდა კიბოსგან თავისუფალი.

მიუხედავად იმისა, რომ პირველი შედეგები იმედის მომცემია, მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ საჭიროა უფრო მასშტაბური კვლევები, ვაქცინის ეფექტურობის საბოლოოდ დასამტკიცებლად.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“

მიოკარდიუმის ინფარქტი არის სიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობა, რომელიც დაკავშირებულია სისხლის მიმოქცევის ნაწილობრივ ან სრულ დარღვევასთან, გულის არტერიაში. ამ მიზეზით ხდება გულის კუნთის – მიოკარდიუმის ნეკროზი. მარტივად რომ ვთქვათ, გულს აღარ აქვს საკმარისი სისხლი ნორმალური ფუნქციონირებისთვის. ამის მიზეზები განსხვავებულია, მათგან ყველაზე გავრცელებულია სისხლძარღვების კედლებზე ათეროსკლეროზული ნადები. ისინი ავიწროებენ ჭურჭლის სანათურს, რაც იწვევს სისხლის ნაკადის შემცირებას.

გარდა ამისა, არსებობს ფსიქოლოგიური მიზეზები, მაგალითად, მძიმე სტრესმა შეიძლება გამოიწვიოს გულის შეტევა. ეს ხდება იმის გამო, რომ სტრესის პირობებში, ნერვული და ჰორმონალური სისტემები, რომლებიც აკონტროლებენ სისხლის ნაკადს, გაუმართავია, რაც იწვევს გულის ფუნქციონირების დარღვევას. მეცნიერთა ახალი კვლევა ვარაუდობს, რომ ყველა ამ მიზეზის მიუხედავად, გულის შეტევის პროგნოზირება შესაძლებელია მწვავე ფაზამდე ექვსი თვით ადრე.

გულის შეტევის რისკის განსაზღვრა სისხლის ანალიზის გამოყენებით

მკაფიო მიზეზშედეგობრივი კავშირი სტრესსა და გულის შეტევას შორის დადგენილი არ არის. თუმცა, სტატისტიკა აშკარად მიუთითებს, რომ მძიმე სტრესი ზრდის მომავალში გულის შეტევის ალბათობას. ასევე, როგორც ადრე ვთქვით, ინფარქტის რისკს ზრდის უძილობა, ცუდი ჩვევები, არასწორი კვება და ა.შ. ყოველივე ზემოთქმულიდან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ინფარქტის მიზეზი ყოველთვის აქვს, ანუ ის მოულოდნელად არ ხდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ მისი პროგნოზირება შესაძლებელია.

თეორიულად, რისკფაქტორების იდენტიფიცირება შესაძლებელია სისხლის ტესტის გამოყენებით. სტრესი, მეტაბოლური დარღვევები და ჯანმრთელობის სხვა პრობლემები ყოველთვის გავლენას ახდენს სისხლის შემადგენლობაზე, ამიტომ მათი აღმოჩენა შესაძლებელია გარკვეული მოლეკულებით. თუმცა, მეცნიერებამ ჯერ არ იცის, რა ფაქტორები მიუთითებს ინფარქტის რისკზე, ანუ უცნობია, კონკრეტულად რა უნდა ვეძებოთ სისხლის შემადგენლობაში.
თუმცა, ამ მიმართულებით მუშაობა დიდი ხანია მიმდინარეობს და გარკვეული შედეგები უკვე მიღწეულია.  აღმოჩენილი მოლეკულები მიუთითებს გულის შეტევის რისკზე გრძელვადიან პერსპექტივაში – ხუთიდან ათ წლამდე. ეს კარგი შედეგია, მაგრამ ეს პროგნოზი საკმაოდ ბუნდოვანია.

როგორ განვსაზღვროთ გულის შეტევა

მეცნიერთა საერთაშორისო ჯგუფმა დაისახა ამოცანა, ეპოვათ მოლეკულები, რომლებიც გამოავლენდნენ გულის შეტევის რისკს მოკლევადიან პერიოდში – რამდენიმე თვეში ან მაქსიმუმ ექვს თვეში. ფაქტია, რომ ინფარქტის წინაპირობები ზოგჯერ ძალიან სწრაფად ვითარდება, ფაქტობრივად, რამდენიმე თვეში. მაგალითად, გულის შეტევა ძლიერი სტრესის შემდეგ ძალიან სწრაფად ვითარდება.
ასეთი რისკფაქტორების საპოვნელად მეცნიერებმა გააანალიზეს ორი ათასზე მეტი ადამიანის სისხლის შემადგენლობა ევროპის სხვადასხვა ქვეყნიდან. არცერთ ამ ადამიანს არ ჰქონდა მნიშვნელოვანი გულ-სისხლძარღვთა დაავადება. თუმცა, ანალიზისთვის სისხლის დონორობიდან ექვსი თვის განმავლობაში 420 ადამიანს დაემართა გულის შეტევა.

ექვსი თვის შემდეგ, კვლევის ავტორებმა შეადარეს მათ სისხლი, ვისაც ჰქონდა გულის შეტევა და მათი, ვისაც არ ჰქონდა. კერძოდ, მეცნიერებმა გააანალიზეს მეტაბოლიზმში ჩართული 817 ცილა და ათასზე მეტი მოლეკულა. საბოლოოდ მათ შეძლეს 48 ცილისა და 43 მოლეკულის (მეტაბოლიტის) აღმოჩენა, რომლებიც მხოლოდ იმ ადამიანების სისხლში იყო, ვისაც ინფარქტი ჰქონდა. ანუ მიუთითებენ გულის შეტევაზე მწვავე სტადიამდე ექვსი თვით ადრე. ამის შესახებ კვლევები ჟურნალ Nature Cardiovascular Research-ში გამოქვეყნდა. მართალია, ცილებისა და მეტაბოლიტების გარდა, ინფარქტის რისკის დიაგნოსტიკისთვის ასევე საჭიროა მონაცემები ადამიანის სქესისა და ასაკის შესახებ. სრულად

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა“