მედიცინა

მეცნიერთა ჯგუფი ამტკიცებს, რომ COVID-19-ის აცრის შემდეგ თრომბის ჩამოყალიბების მიზეზი დადგენილია. აღნიშნული კვლევა იძლევა იმედს, რომ მოდიფიცირებულ პრეპარატებს ეს გვერდითი მოვლენები არ ექნებათ. მეცნიერთა მტკიცებულებები და მათი მოსაზრებები Deutsche Welle-მ წარმოადგინა.

რა მოხდა?

მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფმა, რომელიც ბრიტანელი და ამერიკელი მეცნიერებისგან არის დაკომპლექტებული,  შესაძლოა, დაადგინა, თუ რატომ უვითარდება ზოგიერთ ადამიანს თრომბოზი AstraZeneca-ს ან Johnson & Johnson-ის ვაქცინების გაკეთების შემდეგ. ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ზემოთ ხსენებული პრეპარატებით აცრის შემდეგ ზოგ შემთხვევაში ახალგაზრდებს თრომბი უყალიბდებათ, 2021 წლის მარტში გავრცელდა. ამის საპასუხოდ, ზოგიერთმა ქვეყანამ AstraZeneca-ს ვაქცინის გამოყენება შეზღუდა და ის მხოლოდ ხანდაზმულებისთვის დაუშვა.

უკვე რვა თვის შემდეგ კი, ამ ვაქცინების შემსწავლელმა მკვლევრებმა
შედეგები გამოაქვეყნეს. აღნიშნულმა მასალებმა რეცენზირების პროცესი უკვე გაიარა. მათ მიაჩნიათ, რომ ამ ვექტორულ ვაქცინებს შეუძლიათ მოიზიდონ პროტეინი, რომელიც იმუნურ პასუხს იწვევს. ეს კი, თავის მხრივ, აპროვოცირებს პოტენციურად საშიშ პროცესს, რომელსაც სისხლის შედედება ეწოდება.

თრომბოზი: იშვიათი, თუმცა საშიში სიტუაცია

„ვაქცინით გამოწვეული იმუნური თრომბოზული თრომბოციტოპენია ასევე ცნობილი, როგორც თრომბოზი თრომბოციტოპენიის სინდრომით, არის სიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობა, რომელიც გავლენას ახდენს ძალიან მცირე რაოდენობის ადამიანებზე“, – წერენ მკვლევრები პრესრელიზში.

რამდენად იშვიათია ეს მოვლენა, ამის თვალსაჩინო მაგალითია სტატისტიკური მონაცემები. 2021 წლის ოქტომბერში ბრიტანეთის გულის ფონდმა განაცხადა, რომ დიდ ბრიტანეთში ვაქცინის 24,9 მილიონი პირველი დოზის და 24,1 მილიონი მეორე ინექციის გაკეთების შედეგად თრომბოზის  423 შემთხვევა გამოვლინდა. ამ 423 ადამიანიდან 72 გარდაიცვალა. სიკვდილის 6 შემთხვევა ვაქცინის მეორე დოზის გაკეთების შემდეგ დაფიქსირდა. გარდაცვალების რამდენიმე შემთხვევას ჰქონდა ადგილი გერმანიასა და ავსტრალიაშიც.

კვლევის შედეგები ვირუსულ ვექტორზე  მიუთითებს

Oxford-AstraZeneca-სა და Johnson & Johnson-ის ვაქცინებში ვირუსული ვექტორის ტექნოლოგიაა გამოყენებული. კარდიფის უნივერსიტეტის მიერ გამოქვეყნებულ პრესრელიზში ნათქვამია, რომ სისხლის შედედება გამოწვეულია “სწორედ ვირუსული ვექტორით – მოცემულ შემთხვევაში ადენოვირუსით, რომელიც კორონავირუსის გენეტიკური მასალის უჯრედებში გადასატანად გამოიყენება და თრომბოციტულ ფაქტორ 4-თან ( PF4) მისი დაკავშირების გზით“.

ადენოვირუსები გავრცელებული ვირუსებია, რომლებიც სხვადასხვა სახის დაავადებას იწვევს. მაგალითად, ყელის ტკივილით დაწყებული, კონიუნქტივიტით დასრულებული. მათ ასევე იყენებენ როგორც გადამზიდავებს- ვაქცინებში სატრანსპორტო საშუალებებს. ისინი გვეხმარებიან, რომ ჩვენს იმუნურ სისტემას ინფორმაცია მივაწოდოთ, რათა ამ უკანასკნელმა იცოდეს, თუ რა არის კორონავირუსი და მისი დამარცხება შეძლოს. ამ შემთხვევაში მათ „ვირუსულ ვექტორებს“ უწოდებენ.

მეცნიერთა აზრით, „ძალიან იშვიათ შემთხვევაში ვირუსულ ვექტორს შეუძლია  სისხლში შეაღწიოს და დაუკავშირდეს PF4-ს, სადაც იმუნური სისტემა მას უცხოდ აღიქვამს“. მკვლევრები თვლიან, რომ ასეთმა არასწორმა იმუნიტეტმა შეიძლება გამოიწვიოს PF4-ის წინააღმდეგ ანტისხეულების გამოთავისუფლება, რომლებიც აკავშირებენ თრომბოციტებს და მათ ააქტიურებენ. სწორედ ეს იწვევს მათ თავმოყრას ერთ ადგილზე, რის შედეგადაც თრომბი წარმოიქმნება. თუმცა კიდევ ერთხელ ვიმეორებთ, რომ აცრის შემდეგ მსგავსი გვერდითი მოვლენა ძალიან მცირე რაოდენობის ადამიანებში დაფიქსირდა.

თრომბოზის განვითარების პრობლემის შესაძლო გადაწყვეტა

ეს არ არის პირველი კვლევა, რომელიც ზოგიერთ ადამიანში, ვექტორული ვაქცინების მიღების შემდეგ, თრომბის წარმოქმნისას PF4-ის როლს შეისწავლიდა. ჯერ კიდევ 2021 წლის აპრილში, ევროპის წამლის სააგენტომ (EMA) განაცხადა, რომ აღმოაჩინა „შესაძლო კავშირი სისხლის უჩვეულო შედედების ძალიან იშვიათ შემთხვევებსა და სისხლში თრომბოციტების დაბალ რაოდენობას შორის“.

მაისში კი გერმანელმა მკვლევრებმა გამოაქვეყნეს პრეპრინტი, რომელსაც რეცენზირება ჯერ კიდევ არ გაუვლია. აღნიშნული კვლევის მიხედვით, მეცნიერებმა PF4-ის საწინააღმდეგო ანტისხეულები აღმოაჩინეს იმ ადამიანებში, რომლებმაც ვექტორული ვაქცინები გაიკეთეს. თუმცა მიმდინარე კვლევა, რომელიც კარდიფსა და არიზონაში ჩატარდა, უკვე რეცენზირებულია და ავტორები ამტკიცებენ, რომ მათ ახლა უკეთ იციან, რატომ ხედავენ პრობლემას PF4-ის ცილაში.

კომპანია AstraZeneca-ს მიერ წარმოებულ ვექტორულ ვაქცინას- Vaxzevria, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც ChAdOx1, აქვს ძლიერი უარყოფითი მუხტი, რომელსაც „შეუძლია მაგნიტის პრინციპით იმოქმედოს და მიიზიდოს საპირისპიროდ დამუხტული ისეთი ცილები, როგორიცაა- PF4“. ახლა, როდესაც მეცნიერებმა ეს უკვე იციან, მათ შეუძლიათ პრობლემის პოტენციურ გადაწყვეტაზე მუშაობა დაიწყონ.

პრესრელიზში მოყვანილია კვლევის წამყვანი ავტორის, ალექსანდრე ბეიკერის  სიტყვები იმის შესახებ, რომ არსებობს „ვაქცინის კაფსიდის ანუ გარე გარსის დამუშავების შესაძლებლობა, რათა ეს ურთიერთქმედება თავიდან იქნეს აცილებული“. „ელექტრონეგატიურობის შესამცირებლად ChAdOx1-ის შეცვლამ შეიძლება თრომბოზის ალბათობა შეამციროს“, – აღნიშნავს მეცნიერი.

აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ვაქცინების გამოყენების შემდეგ აღმოაჩინეს მათთვის დამახასიათებელი იშვიათი ან აქამდე უცნობი რისკი. თუმცა ამავდროულად, ეს პრეპარატები იცავს ადამიანებს იმ დაავადებისგან, რომელთა წინააღმდეგაც იყო შემუშავებული. ეს მოხდა, მაგალითად, პოლიომიელიტის ერთ-ერთი ვაქცინის შემთხვევაშიც. მან ხელი შეუწყო ველური პოლიომიელიტის აღმოფხვრას, თუმცა ამავდროულად გამოიწვია ვაქცინური წარმომავლობის (cVDPV) ვირუსის სხვა ფორმა, რომელსაც მთელ მსოფლიოში დღემდე ებრძვიან. იმის საფუძველზე, რაც ახლა ცნობილია თრომბის იშვიათი რისკის შესახებ, უნდა ველოდოთ, რომ მეცნიერებს შეეძლებათ, კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვექტორული ვაქცინები გააუმჯობესონ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

მეცნიერების ერთი ნაწილი მივიდა იმ აზრამდე, რომ „ომიკრონის“ ფართოდ გავრცელების შემთხვევაში შესაძლოა, პანდემიის დასასრული იმაზე ადრე დადგეს, ვიდრე ვარაუდობდნენ.

როგორც მან „ფოქსნიუსთან” განაცხადა, ახალი შტამი უფრო მეტად გადამდები ჩანს, თუმცა, ნაკლებად მძიმე ავადობას იწვევს.

„ახალი ვარიანტის შესახებ ჯერ კიდევ ბევრი რამ არ ვიცით. ყოველთვის არის შანსი, რომ ახალი შტამი  უფრო მომაკვდინებელი იყოს, ვიდრე აქამდე გვქონია. ჯერჯერობით,  მხოლოდ ანგარიშები გვაქვს სამხრეთ აფრიკიდან. თუმცა, თუ შტამი ჰიპოთეტურად არ იწვევს მძიმე დაავადებას და, მეორე მხრივ, ვრცელდება ძალიან სწრაფად და ამით ყველა ავადდება, ძალიან რთული იქნება დაინფიცირებისგან თავის არიდება.

შეგვიძლია, წარმოვიდგინოთ სცენარი, როდესაც ძალიან დიდი რაოდენობით ადამიანი, თუ არა აბსოლუტურად ყველა, დაავადდება ვირუსის მსუბუქი ვერსიით, თუმცა, გამოიმუშავებს ანტისხეულებს, რომლებითაც, თუ სამომავლოდ რამე სხვა უფრო მომაკვდინებელი ვარიანტი გამოჩნდება, ვირუსისგან დაცული იქნება”, – ჰუმან ჰემათიმ.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”