სამართალი

 ალბათ ბევრ თქვენგანს არც სმენია, რომ საქართველოში მამაკაცებს დეკრეტული შვებულების აღების უფლება აქვთ და ამ უფლებით რამდენიმე ერთეულმა ისარგებლა კიდეც. თუმცა, საერთო ფონი მაინც სტერეოტიპულია და ბევრი დამსაქმებელი იმდენად წარმოუდგენლად მიიჩნევს დასაქმებული მამაკაცის დეკრეტულ შვებულებაში გაშვებას, რომ რიგი საჩივრებისა ომბუდსმენის აპარატამდე აღწევს.

საზოგადოებაში გავრცელებული შეხედულებით, ოჯახში მთავარი მზრუნველი – დედა, შემომტანი  კი – მამაა. სწორედ ამიტომ, როგორც წესი, მშობიარობის შემდგომ პერიოდში, ქალბატონები სახლში რჩებიან ახალშობილის მოსავლელად, მამაკაცები კი კვლავ განაგრძობენ ეკონომიკურ მდგომარეობაზე ზრუნვას.

,,საქართველოს შრომის კოდექსში” ცვლილებები 2013 წლის 27 სექტემბერს შევიდა, თუმცა, სავარაუდოდ, არცთუ ისე  ფართო კამპანიის წყალობით, დღემდე ბევრმა არ იცის, რომ შეუძლია გამოიყენოს თავისი წილი დეკრეტული შვებულება და წვლილი შეიტანოს ახალშობილის აღზრდა-მზრუნველობაში.  კანონის თანახმად, ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის გამო შვებულება ახლა უკვე მამაკაცებსაც ბიუჯეტიდან უნაზღაურდებათ. თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ  შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობა 1000 ლარს არ აღემატება.

 183 კალენდარული დღე, ხოლო მშობიარობის გართულების ან ტყუპის შობის შემთხვევაში – 200 კალენდარული დღე გამოეყოფა მშობელს, თუმცა, აქვე ისიც აღსანიშნავია,რომ, კანონის მიხედვით, არ შეიძლება ერთდროულად ორივე მშობელი  იმყოფებოდეს შვებულებაში. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული შვებულება დასაქმებულს თავისი შეხედულებისამებრ შეუძლია გადაანაწილოს ორსულობისა და მშობიარობის შემდგომ პერიოდებზე. ​

აღნიშნული ცვლილებების ამოქმედების დღიდან სამ წელზე მეტი გავიდა, თუმცა დეკრეტული შვებულებით მოსარგებლე მამაკაცთა რაოდენობა თითზე ჩამოსათვლელია. ზოგადად კი, ზუსტი რაოდენობის თქმა რთულია, რადგანაც  სტატისტიკა არც არსებობს. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ  საჯარო დაწესებულებებიდან გამოთხოვილ მონაცემებში არ კონკრეტდება, დეკრეტული შვებულებით რომელი სქესის წარმომადგენელმა ისარგებლა. თუმცა კონკრეტული მონაცემების არქონის შემთხვევაშიც ნათელია, რომ  საქართველოში დეკრეტში თითქმის ყოველთვის  ქალი გადის.

არადა, მსოფლიოს მასშტაბით, ამ ტიპის  შვებულებით მრავალი მამაკაცი სარგებლობს და ეს ჩვეულებრივი, მისაღები ,,ტონია“.

 პირველი ქვეყანა, რომელმაც მამებს დეკრეტული შვებულების გამოყენების საშუალება, ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 90-იან წლებში, მისცა – ნორვეგიაა.

მოგვიანებით კი, იგივე კანონი დიდმა ბრიტანეთმა და გერმანიამაც მიიღო. ამ ქვეყნებში იმის გარანტია აქვთ დეკრეტულ შვებულებაში გასულ მამაკაცებს, რომ სამსახურს კვლავ იმავე პოზიციით დაუბრუნდებიან. გარდა ამისა, ამ ტიპის შვებულების აღება ორივე მშობელს შეუძლია 1 წლის ვადით და თანაც ერთდროულად.

შეიძლება ითქვას, რომ აღნიშნულ და კიდევ უამრავ ქვეყანაში, სადაც მსგავსი წესი არსებობს, დეკრეტში გასულ მამაკაცთა და ქალთა რაოდენობა თითქმის თანაბარია.

ალბათ საინტერესოა, რა მიზეზი შეიძლება დასახელდეს საქართველოში ამ ტიპის კანონის შემოღების ნაკლებპოპულარულობის ასახსნელად?

სახალხო დამცველის აპარატის გენდერული თანასწორობის დეპარტამენტი ამ საკითხზე დიდი ხანია მუშაობს და ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ  შრომის კოდექსში შეტანილი ნორმა არის ალტერნატიული ხასიათის, რაც ნიშნავს იმას, რომ ბავშვის მოვლის გამო შვებულება  მშობლებმა შეიძლება გამოიყენონ ორსულობის და მშობიარობისგან დამოუკიდებლად. შესაბამისად, ბავშვის მოვლა არ უკავშირდება სქესის ნიშნით შეზღუდვას.

ამ კუთხით არაერთი კამპანია მიმდინარეობს, რათა საოჯახო აღზრდა გულისხმობდეს დედობის, როგორც სოციალური ფუნქციის სწორ გაგებას და ბავშვის აღზრდისა და განვითარების საქმეში მამაკაცისა და ქალის საერთო პასუხისმგებლობის აღიარებას, ბავშვის უპირატესი ინტერესების გათვალისწინებით.

საზოგადოებაში დეკრეტული შვებულების აღება  ქალის უფლებად უფრო აღიქმება ვიდრე მამაკაცისა, ამას ადასტურებს ,,თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის“ (IDFI) მიერ დეკრეტული შვებულებით სარგებლობის შემთხვევებზე ჩატარებულ კვლევაში.

 გიორგი ბეჟანიშვილი იმ ერთეულთაგანია, რომელმაც დეკრეტული შვებულება მოითხოვა, როგორც აღმოჩნდა, ეს იყო პირველი წარმატებული შემთხვევა, როდესაც მამაკაცი დაინტერესდა, რამდენად ჰქონდა კანონმდებლობით მინიჭებული უფლება, რომ ბავშვის მოვლის მიზნით შვებულება აეღო.

თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გამოვლენილი გარკვეული წინააღმდეგობის შემდეგ, მან მოახერხა კუთვნილი შვებულებიდან თვე-ნახევარი გამოეყენებინა.

იმის გამო, რომ მეუღლეს სამსახურში გადატვირთული გრაფიკი ჰქონდა, მან გადაწყვიტა  ბავშვის გაზრდაში საკუთარი წვლილი შეეტანა და სწორედ ამ ფორმას მიმართა.

თავდაპირველად გიორგი ბეჟანიშვილმა, დეკრეტული შვებულების მოთხოვნით, თელავის უნივერსიტეტს მიმართა განცხადებით.  სანამ გიორგი დეკრეტულ შვებულებას მოითხოვდა, მანამდე იურისტებს, შემდეგ კი სახალხო დამცველის აპარატს მიმართა.

 ,,შვებულების აღება ძალიან გამიჭირდა, ინფორმაცია არ არსებობდა. მუდმივად ვრეკავდი აქეთ-იქით. დამსაქმებლებისგან თავიდან უცნაური, შემდეგ კი პოზიტიური დამოკიდებულება წამოვიდა, რადგან სახალხო დამცველის აპარატი მეხმარებოდა და მიხვდნენ, რომ წინააღმდეგობა არასწორი იქნებოდა.

ვისაც მსგავსი სურვილი აქვს, ვურჩევდი, მიმართოს იურისტებს ან სახალხო დამცველის აპარატს და დაეხმარებიან. ნუ შეშინდებიან დაცინვის გამო. საზოგადოებას აუცილებლად ექნება სხვადსხვა რეაქცია. მზად იყვნენ ამისთვის და ყველაფერი კარგად იქნება,“-აცხადებს გიორგი.

ზოგადად, შრომის კოდექსის გაუთვალისწინებლობის ხშირი პრობლემის წინაშე რომ დგას სახელმწიფო, ეს ბოლო მოვლენებმა განსაკუთრებულად გამოკვეთა. დეკრეტული შვებულების, ორსულებსა და მშობიარობის შემდგომ – დედებზე, არგაცემის საჩივრები კი ომბუდსმენის აპარატამდე ხშირად აღწევს. ცხადია, რომ დამსაქმებლები თავად ვერ ერკვევიან შრომის კოდექსში არსებულ ჩანაწერებში, მაგრამ თავად დასაქმებულებიც რომ არ ეცნობიან თავიან უფლებებს – ეს მეორე, კიდევ უფრო დიდი უკიდურესობაა.

მასალა მოამზადა: ნატალია ჯალაღონიამ

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”