ტექნოლოგიები

ნამდვილი გულის ქსოვილისა და რბილი რობოტული ტექნოლოგიის შერწყმით, მეცნიერებმა ბიორობოტული გული შექმნეს, რომელიც ცოცხალი ორგანოს მსგავსად მუშაობს. მსგავსი მოდელის შექმნა აქამდე შეუძლებელი იყო და მეცნიერების თქმით, ამას ბევრი რამის შეცვლა შეუძლია.

ბიორობოტული გულის ადამიანზე გამოყენებამდე ჯერ კიდევ კვლევებია საჭირო. ტექნოლოგიას სიმულატორებსა და ცხოველების მოდელებზე გამოცდიან.

ამჟამინდელი სიმულატორების ვარგისიანობის ვადა მცირეა, შესაბამისად, მათი გამოცდა მხოლოდ რამდენიმე საათის გამავლობაშია შესაძლებელი. ცხოველებზე ცდები ძვირი, შრომატევადი და მორალური კუთხით საკამათოა.

სწორედ აქედან გაჩნდა იდეა ცხოველების გამოყენების აუცილებლობის შემცირების. და აი დღეს, ჩვენ სულ უფრო მეტი ორგანო გვაქვს, რომელსაც ლაბორატორიაში ზრდიან, ასევე გახშირდა კომპიუტერული მოდელები.

“ახალ სიმულატორს დიდი სარგებლის მოტანა შეუძლია მათთვის, ვინც გულის სარქვლის სხვადასხვა მდგომარეობასა და ინტერვენციებს სწავლობს. ეს შეიძლება იყოს ქირურგიული ტრენინგის პლატფორმა კლინიკოსებისთვის, სამედიცინო სტუდენტებისთვისა და სტაჟიორებისთვის”, — თქვა კვლევის უფროსმა ავტორმა და ბიოსამედიცინო ინჟინერმა ელენ როშმა.

გუნდი ფოკუსირებული იყო დაავადებაზე, რომელსაც მიტრალური რეგურგიტაცია ეწოდება. ეს გავლენას ახდენს დაახლოებით 24,2 მილიონ ადამიანზე. ამ დარღვევის დროს, მიტრალური სარქველი მარცხენა წინაგულსა და გულის პარკუჭს შორის არ იხურება სწორად, რაც ნიშნავს, რომ სისხლი შეიძლება არასწორი გზით მიედინება.

პაციენტებისთვის ამან შეიძლება გამოიწვიოს მრავალი სიმპტომი, ქოშინით დაწყებული კიდურების შეშუპებით გაგრძელებული და გულის უკმარისობაც კი. პრობლემის გამოსასწორებლად ქირურიგიული ჩარევა შესაძლებელია, მაგრამ სარქვლის უაღრესად რთული სტრუქტურის გამო ოპერაცია რთულია.

ჯანმრთელი და დაავადებული მიტრალური სარქვლის შესწავლის ახალი ხერხის შესაქმნელად, მკვლევრებმა ღორის გული გამოიყენეს. გულიდან სქელი კუნთი ამოიღეს, რომელიც აკრავს მარცხენა პარკუჭს და ჩაანაცვლეს ის რობოტული სილიკონის ტუმბოთი. გაბერვისას ტუმბო იკუმშება და ამუშავებს გულს, როგორც ამას ნამდვილი კუნთი აკეთებს, სისხლის ამოტუმბვის ძალით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

ჩინური კომპანიის Betavolt-ის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ სმარტფონის ბირთვული ბატარეის პროტოტიპი შექმნეს, რომელიც ნახევარი საუკუნის განმავლობაში იმუშავებს. ამის შესახებ The Independent-ი წერს.

გამოცემის ინფორმაციით, აკუმულატორის ზომა 15/15/5 მილიმეტრია. ის ბირთვულ იზოტოპებს შეიცავს, რომლებიც ელექტროენერგიას გამოიმუშავებენ. ბატარეა აბსოლუტურად უსაფრთხოა, რადგან მასზე ვერც ჰაერის ტემპერატურა და ვერც სხვა ბუნებრივი ფაქტორები იმოქმედებს.

Betavolt-ში ასევე განმარტავენ, რომ მოწყობილობის უტილიზაციაც არ წარმოადგენს პრობლემას, რადგან ექსპლუატაციის ვადის ამოწურვამდე ყველა რადიოაქტიური ელემენტი დაიშლება.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

აშშ-ის ჯანდაცვის მარეგულირებელმა ილონ მასკის კომპანიას მეორე პაციენტის ტვინში ჩიპის ჩადგმის უფლება მისცა. ეს მას შემდეგ, რაც კომპანიამ პირველ პაციენტთან დაკავშირებულ გართულებებს თავი კარგად გაართვა. ინფორმაციას ამაზე Wall Street Journal იტყობინება.

ამ თვის დასაწყისში Neuralink-ში განაცხადეს, რომ პირველი პაციენტის ტვინში ჩადგმული პაწაწინა მავთულები მდგომარეობიდან გამოვიდა. კომპანიამ ცხოველებზე ტესტირების შედეგად იცოდა, რომ ეს შეიძლება ასე მომხდარიყო.

ამჯერად კომპანია პრობლემის წინასწარ მოსაგვარებლად მოწყობილობის ზოგიერთი მავთულის ტვინში უფრო ღრმად ჩასმას აპირებს.

კომპანია მეორე პაციენტს იმპლანტს ივნისში ჩაუდგამს. მთლიანობაში, წელს იმპლანტის ჩადგმა ათ ადამიანში იგეგმება.

ამ მომენტისთვის იმპლანტების 1 000-ზე მეტი მსურველია დარეგისტრირებული. მოხსენების თანახმად, კომპანია განაცხადების წარდგენას კანადასა და ბრიტანეთშიც აპირებს.

შეგახსენებთ, რომ Neuralink-მა ტვინის უსადენო ჩიპი ადამიანის ორგანიზმში პირველად იანვარში ჩანერგა. მას შემდეგ ჩვენ ვნახეთ თუ როგორ თამაშობდა პირველი პაციენტი Mario Kart-სა და ჭადრაკს “ტელეპათიურად”.

“ძალიან ბედნიერი ვარ, რომ ამ ყველაფრის ნაწილი ვარ. ეს საოცარი შეგრძნებაა, სამყარო იცვლება და მე მისი ნაწილი ვიქნები”, — თქვა Neuralink-ის პირველმა პაციენტმა მაშინ.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

ფიჭური ტექნოლოგიის მეხუთე თაობის კავშირი, იგივე 5G ჯერ მხოლოდ დაახლოებით ხუთი წელია, რაც ქსელების სტანდარტად იქცა, მაგრამ ჰორიზონტზე უკვე გამოჩნდა 6G და სპეციალისტებიც აქტიურად ეძებენ გზებს, რათა შემდეგი თაობის კავშირის უპირატესობები სრულად გამოვიყენოთ.

იაპონიაში ჩატარებულმა ტექნოლოგიის სადემონსტრაციო ჩვენებაზე, უსადენო პროტოტიპულ მოწყობილობაში მონაცემთა გადაცემის სიჩქარემ 100 Gbps-ს მიაღწია, რაც 5G-ის მაქსიმუმზე 10-ჯერ სწრაფია და 500-ჯერ უფრო სწრაფი, ვიდრე საშუალო 5G სმარტფონი.

საშუალო ხარისხის ორსაათიანი Netflix-ის ფილმის ზომა დაახლოებით 1.5 GB-ია; პრაქტიკული თვალსაზრისით, საუბარია იმაზე, რომ წამში ჩამოტვირთავთ 8-9 ასეთ ფილმს.

იაპონიის სატელეკომუნიკაციო კომპანია NTT-ის, იაპონური მობილური ოპერატორის, DOCOMO-სა და ელექტრონიკის კორპორაციების — NEC-ისა და Fujitsu-ს მიერ ჩატარებული ფართო კვლევებისა და განვითარების შედეგად, მოწყობილობა იყენებს მაღალი სიხშირის ზოლებს 100 GHz და 300 GHz დიაპაზონში, რაც მას გაცილებით მეტი მონაცემის მიღების შესაძლებლობას აძლევს, ვიდრე წინა თაობის სტანდარტები.

დიაპაზონის კუთხით სამუშაოები ჯერ ახლა მიმდინარეობს, მაგრამ ექსპერიმენტმა აჩვენა სტაბილური კავშირი 100 მეტრის მანძილზე. საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებში წინსვლას სინამდვილეში სხვადასხვა ფორმის გადამცემები და მიმღებები სჭირდება და თანდათანობით, 6G ქსელის მშენებლობა სწორედ ასეთ ინოვაციებს ეყრდნობა.

რაც შეეხება აპარატურულ უზრუნველყოფას, უნდა აღინიშნოს, რომ ამ დემოსთვის საჭირო გახდა ბევრი უახლესი აღჭურვილობა. ტექნოლოგიის განვითარებასთან ერთად, ამ აღჭურვილობის ზომა და ფასი თანდათან დაბლა ჩამოდის.

ასევე მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ 5G-ის 10 Gbps ტოპ-სიჩქარე ტექნიკური ზღვარია, სრულყოფილ გარემო პირობებში, ყველაზე მძლავრი და კარგად ოპტიმიზებული აპარატურის გამოყენებით. Opensignal-ის მონაცემებით, აშშ-ში, T-Mobile-ის ქსელში ჩართული სმარტფონების 5G-ის საშუალო სიჩქარე 186.3 Mbps-ია.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, 6G მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებულ სიჩქარეს გვპირდება, რაც ფრიად გამოსადეგი იქნება ძალიან ბევრ სფეროში.

როგორც 5G-ის შემთხვევაში იყო, ასევე იქნება წინსვლა გამტარუნარიანობის, ანუ ქსელის ტევადობის თვალსაზრისით: შესაძლებელი იქნება, რომ ერთდროულად მიერთებული იყოს უფრო მეტი მოწყობილობა. შეიძლება ნაცნობი სიტუაციაა, როცა სტადიონზე ან კონცერტზე თქვენი ტელეფონი მიღებას კარგავს. 6G ამ პრობლემას მოაგვარებს.

გარკვეულ სიტუაციებში, შეიძლება ვნახოთ, რომ 6G Wi-Fi-ს სრულიად ზედმეტ ტვირთად გადააქცევს — ტენდენცია, რომელიც 5G-ის დანერგვასთან ერთად დაიწყო. აღარ იქნება საჭირო ფიზიკური კაბელის შეყვანა სახლის ან ოფისის შესასვლელი კარიდან.

საკითხს უფრო ფართოდ რომ შევხედოთ, წარმოიდგინეთ, რომ უფრო მეტი მოწყობილობა იქნება ონლაინ უფრო მეტი სიჩქარით, უფრო მეტი კომპონენტითა და სენსორით აღჭურვილი. Nokia ვარაუდობს, რომ 6G კომერციულად ხელმისაწვდომი იქნება 2030 წელს.

მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”

მეცნიერები ადამიანის ტვინისა და კომპიუტერის ერთმანეთთან დამაკავშირებელ ინტერფეისებზე აქტიურად მუშაობენ. ესაა ჩიპი, რომელიც ტვინში წარმოქმნილ ელექტრულ იმპულსებს აფიქსირებს და შიფრავს. მსგავსი ტექნოლოგია პარალიზებულ ადამიანებს სხვებთან კომუნიკაციის საშუალებას მისცემს და ცხოვრების ხარისხს გაუუმჯობესებს.

სპეციალისტები ტვინის იმპლანტებს უკვე ადამიანებზე ცდიან. მათ შორისაა ილონ მასკის კომპანია Neuralink, რომლის პაციენტიც ლეპტოპში ჭადრაკსა და Mario Kart-ს “ტელეპათიურად” თამაშობს.

ეს ტექნოლოგია იმ ადამიანებსაც დაეხმარება, რომელთაც ჯანმრთელობის პრობლემების გამო მეტყველება არ შეუძლიათ. ამის მიუხედავად, ფიქრის სიტყვებად გარდაქმნა მარტივი ნამდვილად არაა. პაციენტებმა უნდა წარმოიდგინონ, როგორ ამბობენ კონკრეტულ სიტყვას, რის შედეგადაც ტვინში სპეციფიკური სიგნალი წარმოიქმნება, რომელსაც სისტემა იმახსოვრებს და შემდეგ ჯერზე მის იდენტიფიცირებას ახერხებს.

ჯერჯერობით 100%-იანი სიზუსტე მიღწეული არაა, მაგრამ ახალმა ინტერფეისმა იმედის მომცემი შედეგები აჩვენა. ის კალიფორნიის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში მომუშავე მეცნიერებმა შექმნეს და 2 პაციენტ კაცზე გამოცადეს, რომელთაც ოთხივე კიდურის დამბლა აქვთ. ერთი 33 წლისაა, მეორე კი — 39-ის.

სპეციალისტებმა მიკროელექტროდები მათ ტვინში ჩანერგეს, კერძოდ სომატოსენსორულ ქერქსა და სუპრამარგინალურ ხვეულში, რომელიც აქამდე მსგავს კვლევებში არ ჩაურთავთ. ინტერფეისი 6 სიტყვაზე გაწვრთნეს — “ფრონტი”, “კოვბოი”, “პითონი”, “კოვზი”, “ცურვა” და “ტელეფონი”. ასევე, 2 გამოგონილ სიტყვაზე, რომლებიც ინგლისურად ასე ჟღერს: ““nifzig” და “bindip”. მიზანი იმის გარკვევა იყო, საჭიროა თუ არა სიტყვას ჰქონდეს შინაარსი, რათა სისტემამ ეფექტიანად იმუშაოს.

ცდისპირებს თითოეულ სიტყვას ეკრანზე უჩვენებდნენ ან თავად უმეორებდნენ, შემდეგ კი სთხოვდნენ, 15 წამის განმავლობაში წარმოედგინათ, როგორ ამბობდნენ მას. შედეგად, მკვლევრებმა ინტერფეისის მეშვეობით რეალურ დროში სიტყვების გაშიფვრა შეძლეს. ერთი პაციენტის შემთხვევაში სიზუსტე 79% იყო, რაც საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელია, მაგრამ ვოკალიზებული სიტყვების გაშიფვრის ცდებისას მცირედით ჩამოუვარდება. მეორე ინდივიდის შემთხვევაში 23%-იანი სიზუსტე დაფიქსირდა.

რა თქმა უნდა, ტექნოლოგიის დასახვეწად საჭიროა, ის უფრო მეტ ადამიანზე გამოიცადოს და სიტყვების რაოდენობაც გაიზარდოს. ამის მიუხედავად, ამ კვლევამ ცხადყო, რომ სუპრამარგინალური ხვეული კარგი სამიზნე რეგიონია, რაც სამომავლოდ გასათვალისწინებელია.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”

დანიის ტექნიკური უნივერსიტეტის მკვლევართა მტკიცებით, მათ ხელოვნური ინტელექტის (AI) მოდელი შექმნეს, რომელსაც ადამიანთა მომავლის პროგნოზირება შეუძლია, მათ შორის სიკვდილის დროსიც.

„მოდელი გამოვიყენეთ, რათა პასუხი გაგვეცა ფუნდამენტური კითხვისთვის: რამდენად ზუსტად შეგვიძლია მომავლის წინასწარმეტყველება იმ პირობებსა და მოვლენებზე დაყრდნობით, რომლებიც წარსულში მოხდა?” — განაცხადა სუნე ლემანმა, ნაშრომის ავტორმა და დანიის ტექნიკური უნივერსიტეტის პროფესორმა.

ნაშრომი ჟურნალში Nature Computational Science გამოქვეყნდა.

მეცნიერებმა დანიის 6 მილიონი მოქალაქის მონაცემები გამოიყენეს, რომელიც მათ ჯანმრთელობასა და სამუშაოს უკავშირდებოდა. ასე შექმნეს life2vec, “გარდამქმნელი მოდელი”, რომელსაც შეუძლია, კონტექსტი გაიგოს და მიწოდებული ერთი ტიპის ინფორმაციიდან სხვა მონაცემები დაგვიბრუნოს.

ამ შემთხვევაში საწყისი ინფორმაცია ადამიანთან დაკავშირებული სხვადასხვა დეტალია: დაბადების დრო და ადგილი, განათლება, ჯანმრთელობის მდგომარეობა, საქმიანობა, ანაზღაურება. მეორე მხრივ, კვლევას თუ დავუჯერებთ, დაბრუნებული მონაცემები ყველაფერს პროგნოზირებს, “ნაადრევი სიკვდილი” იქნება ეს თუ “პიროვნული ნიუანსები”.

“ამაღელვებელი ისაა, რომ ადამიანის ცხოვრებას იგი მოვლენათა გრძელ თანმიმდევრობად აღიქვამს იმის მსგავსად, როგორც ენაში წინადადება შედგება სიტყვათა სერიისგან”, — განმარტა ლემანმა.

პერსპექტივა მართლაც ძალიან საინტერესოა, თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ ჯერჯერობით არანაირი ინფორმაცია არ გვაქვს იმის შესახებ, თუ რამდენად ზუსტია ეს პროგნოზები.

ამას გარდა, ნაშრომის ავტორი აღიარებს, რომ ეთიკური პრობლემები ნამდვილად შეიქმნება, თუკი მოდელი ზუსტი აღმოჩნდა — მსგავს პროგნოზებს ხომ უკვე არაერთი კომპანია იყენებს, რათა ჩვენგან მოგება მიიღოს.

“ცხოვრებისეული მოვლენებისა თუ ადამიანის ქცევის პროგნოზირებისთვის მსგავს ტექნოლოგიებს უკვე იყენებენ ტექნოლოგიურ კომპანიებში, რომლებიც სოციალურ ქსელებში ჩვენს ქცევას ადევნებს თვალს, ჩვენს ზუსტ პროფილებს ქმნის და ამ პროფილებს იყენებს, რათა ჩვენი ქცევა წინასწარ განსაზღვროს და გავლენა იქონიოს ჩვენზე”, — განაცხადა მეცნიერმა.

კიდევ არაერთი კვლევა უნდა ჩატარდეს იმის დასაზუსტებლად, მართლა შეუძლია თუ არა AI-ს, მონაცემებზე დაყრდნობით სიკვდილის დრო იწინასწარმეტყველოს.

რადგან ასეთი რამ პერსპექტივის დონეზე მაინც გაჟღერდა, ლემანის აზრით, კაცობრიობამ უნდა გადაწყვიტოს, საით მივყავართ ამ ტექნოლოგიას და რამდენად მისაღებია იგი ჩვენთვის.

ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”