პუერტო-რიკოში წინა კვირას რეფერენდუმი გაიმართა. მოსახლეობის 67 % მხარს უჭერს, რომ პუერტო-რიკომ მიიღოს აშშ-ის შტატის სტატუსი. აღსანიშნავია, რომ იმავე საკითხზე რეფერენდუმი უკვე მე-5-ჯერ ჩატარდა.
„დღეს პუერტო-რიკოს მოსახლეობა მნიშვნელოვან გზავნილს უგზავნის აშშ-ის კონგრესს და მთელ მსოფლიოს, რაც გულისხმობს, ჩვენი, როგორც აშშ-ის მოქალაქეების უფლების დაბრუნებას,“- აღინიშნა საჯარო განცხადებებში.
რა არის ისტორიული წინაპირობა?
პუერტო-რიკოს, რომელიც 400 წლის განმავლობაში ესპანელების კოლონიას წარმოადგენდა, „მდიდარ პორტსაც“ უწოდებენ. ესპანელები ტერიტორიას იყენებდნენ ოქროს მოსაძიებელი სამუშაოებისთვის და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებისთვის. თუმცა, მალევე გადაიქცა ის სამხედრო ბაზების განსათავსებელ ადგილად. 1898 წელს, ამერიკა-ესპანეთის ომის შემდეგ, პუერტო-რიკო აშშ-ის გავლენის სფეროში მოექცა. პუერტო-რიკო აშშ-ისგან დამოუკიდებელი სუბიექტია და აქვს „არაინკორპორირებული ორგანიზებული ტერიტორიის“ სტატუსი, რაც ნიშნავს, რომ მოცემული ტერიტორიაზე აშშ-ის მმართველობა ვრცელდება (ანუ წარმოადგენს აშშ-ის ტერიტორიას), მოქმედებს აშშ-ის კონსტიტუცია, ხელისუფლების როგანოდ გვევლინება აშშ-ის კონგრესი. თუმცა, პუერტო-რიკოს აქვს საკუთარი მმართველობის სისტემა. 1952 წელს გაფორმებული ხელშეკრულებით, კუნძული აშშ-ის თანამეგობრობის ნაწილი გახდა.
შტატის სტატუსი, დამოუკიდებლობა თუ სხვა რამ?
რეფერენდუმის კითხვები მოიცავდა შემდეგ ვარიანტებს: შენარჩუნდეს არსებული სტატუსი, გახდეს აშშ-ის ერთ-ერთი შტატი, შეუერთდნენ „თავისუფალ ასოციაციას“, თუ გამოაცხადონ დამოუკიდებლობა? „თავისუფალია ასოციაცია“ აშშ-სთან კავშირს აღნიშნავს და პუერტო-რიკო, გაწევრიანების შემთხვევაში, მიიღებს მხოლოდ გარკვეული რაოდენობის დაფინანსებასა და სამხედრო დახმარებას, საჭიროების შემთხვევაში. გასულ წლებში ჩატარებული 4 რეფერენდუმიდან- 3ში, პუერტო-რიკოელმა მოსახლეუბამ უარი განაცხადა აშშ-ის შტატის სტატუსის მიღებაზე. (1967, 1993,1998 წლებში)
იორგე ბენიდეზი, პუერტო-რიკოს სახელმწიფო მდივანი, აცხადებს: „ვფიქრობ, რომ ხალხმა რეფერენდუმში მონაწილეობა მიიღო მხოლოდ იმიტომ, რომ აშშ-სთან ახლანდელი ურთიერთობები არ ქმნის იმ საჭირო სამუშაო ადგილებს, ან ფულს, რაც მოსახლეობას სჭირდება.“
გასული კვირის რეფერენდუმი შემდეგ უნდა ჩატარდეს კიდევ ერთი ხმის მიცემის პროცედურა, დადებითი შედეგის შემთხვევაში კი, საკითხი გადაეცემა აშშ-ის კონგრესს, რომელიც დეტალურად გაწერს პუერტო-რიკოს ტრანზიციის პროცესს შემდეგი რამდენიმე წლის განმავლობაში, რომლის ლოგიკურ დასასრულსაც შტატის სტატუსის მინიჭება წარმოადგენს. თუკი აშშ-ის კონგრესი არ დაამტკიცებს კანონმდებლობას ზემოთ აღწერილი ზომების გასატარებლად, პუერტო-რიკოს რეფერენდუმის შედეგებს რაიმე მნიშვნელოვანი აზრი არ ექნება.
მიგრაციის პრობლემა
თუკი პუერტო-რიკოდან ვინმეს მოესურვება აშშ-ში წასვლა, მას არ დასჭირდება ვიზა ან პასპორტი. 2015 წელს 89 000-მდე ადამიანი გადავიდა აშშ-ში და 2016 წლის ბოლოსთვის, მათგან მხოლოდ 25 000 დაბრუნდა სამშობლოში.
ბევრი მიიჩნევს, რომ პუერტო-რიკოში დღეს არსებულმა პოლიტიკურმა სისტემამ გამოიწვია უკანასკნელი 10 წლის ეკონომიკური რეცესია. სამუშაო ადგილები შემცირდა, ცხოვრების პირობები გაუარესდა. „სწორედ ახლა არის შესაფერისი მომენტი, რომ ეს გავაკეთოთ. ჩვენ ბევრი წელი გავატარეთ ისეთი სოციო-ეკონომიკური მოდელის შემუშავებაში, რომელიც ეფექტიანი იქნებოდა. თუმცა, ამ მცდელობებმა სიტუაცია არ გამოასწორა“-ამბობს ერთ-ერთი მოქალაქე.
მასალა მოამზადა: ცირა შვანგირაძემ
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
0
