1986 წელს უკრაინაში მდებარე ჩერნობილის ატომურ სადგურზე ერთ-ერთი რეაქტორი აფეთქდა და კაცობრიობის ისტორიაში უდიდესი ატომური კატასტროფა გამოიწვია.
თავდაპირველად ფიქრობდნენ, რომ მიზეზი ორთქლის აფეთქება იყო, თუმცა, ახლა მეცნიერები სხვაგვარად ფიქრობენ.
1986 წლის 25 აპრილის დილას რამდენიმე შემთხვევა მოხდა, რამაც კატასტროფა გამოიწვია. ოპერატორები რეაქტორს დაბალი სიმძლავრის ქვეშ და შესაბამისი უსაფრთხოების ზომების დაცვის გარეშე ამუშავებდნენ.
ქარხნის მუშები ცდილობდნენ ექსპერიმენტის ჩატარებას, რომლის მიზანი იყო პროექტული რეჟიმის შემოწმება, ის ითვალისწინებდა გენერატორის ტურბინის ინერციის გამოყენებას, შიდაელექტრომომარაგების გათიშვის შემთხვევაში.
თუმცა, მოხდა რეაქტორის ავტომატური კონტროლის სისტემის ჩარევა, მარეგულირებელი ღეროების ჩასმა და სიმძლავრის დაცემა.
გაუკრვეველი მიზეზის გამო, ვიღაცამ ავარიული დახურვა განახორციელა. რეგულატორებმა და ავარიულმა ღეროებმა დაიწყო ქვევით მოძრაობა, აქტიურ ზონაში ჩასვლა, მაგრამ რამდენიმე წამის შემდეგ რეაქტორის სითბური სიმძლავრე მყისიერად გაიზარდა უცნობ მაღალ სიდიდეებზე (სიმძლავრემ გადააჭარბა ყველა გამზომი მოწყობილობის შკალას). მოხდა ორი აფეთქება რამდენიმე წამის ინტერვალით. შედეგად, რეაქტორი მთლიანად დაინგრა. პროცესის, რომელიც მიმდინარეობდა აფეთქებამდე, ზუსტი მიმდევრობის შესახებ არ არსებობს საერთო წარმოდგენა. ზოგადად მოიაზრება, რომ თავიდან მოხდა რეაქტორის არაკონტროლირებადი გაქანება, რომლის შედეგად, დაინგრა რამდენიმე ТВЭЛ (სითბოს გამომყოფი ელემენტი), ხოლო შემდგომ, ამით გამოწვეულ იქნა ტექნოლოგიური არხების ჰერმეტულობის დარღვევა, რომელშიც ეს ТВЭЛ-ები იმყოფებოდა. დაზიანებული არხების ორთქლი შევიდა არხთაშორის რეაქტორულ არეში. ამის შედეგად იქ სწრაფად გაიზარდა წნევა, რამაც რეაქტორის გამორთვა და მისი ზედა ფენის აქტივობა გამოიწვია. ამას კი – მექანიკურად არხების მასობრივი ნგრევა, აქტიური ზონის მთელი მოცულობის გადახურება და ორთქლის გარეთ გამოვარდნა მოჰყვა — ეს იყო პირველი აფეთქება (ორთქლით).
მაგრამ ბირთვული ფიზიკოსი ლარს-ერიკ დე გიერი და მისი გუნდი შვედეთის თავდაცვის კვლევის სააგენტოდან, შვედეთის მეტეოროლოგიისა და ჰიდროლოგიური ინსტიტუტისა და სტოკჰოლმის უნივერსიტეტიდან აცხადებდნენ, რომ პირველი აფეთქება ბირთვული იყო.
თუკი ეს სიმართლეა, მაშინ მათი დასკვნები ეწინააღმდეგება ადრე არსებულ შეხედულებას იმის შესახებ, რომ ბირთვულ ელექტროსადგურს არასდროს განუცდია ბირთვული აფეთქება, ან რომ ასეთი აფეთქება ,,შეუძლებელია”.
ორმა აფეთქებამ ჰაერში რადიოაქტიური მასალის გაფანტვა გამოიწვია, რომელიც ქარმა ევროპის მასშტაბით გაავრცელა.
1986 წელს პეტერბურგში დაფუძნებულმა VG Khlopin Radium Institute -ის მკვლევარებმა აფეთქების ნალექები ქსენონის იზოტოპების სახით რუსეთის ქალაქ ჩერეპოვეცში აღმოაჩინეს, რომელიც ჩერნობილის ჩრდილოეთით 1000 კილომეტრში, ხოლო მოსკოვის ჩრდილოეთით 370 კმ-ში მდებარეობს.
დე გერსის და მისი გუნდის განცხადებით, თუ ქარხანაში ბირთვული აფეთქება მოხდა, ნივთიერება უფრო შორს უნდა გადასროლილიყო, ვიდრე ორთქლის აფეთქების დროს
VG Khlopin Radium Institute -ის მკვლევარებმა ჩერეპოვეცში აღმოჩენილი იზოტოპების ანალიზი ჩაატარეს და აღმოაჩინეს, რომ ისინი პირველი აფეთქებისთანავე წარმოიქმნენ ატომის დაყოფის შედეგად – რაც ბირთვულ აფეთქებაზე მეტყველებს.
რეაქტორის შესწავლამ ასევე დაადგინა, რომ აფეთქებამ ბირთვის ქვეშ არსებული 2 მეტრის სისქის რკინის ფირფიტა დაადნო. დე გეერის გუნდის ცნობით, ეს ასევე შეესაბამება ბირთვულ აფეთქებას და არა ორთქლის აფეთქებას.
ასეა თუ ისე, როგორც ჩანს, აფეთქების ზუსტი მიზეზის დადგენა ამ დრომდე ვერ ხერხდება. ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგური RBMK-ის ტიპის იყო. ის გაუმჯობესდა, თუმცა, როგორც ჩანს, მისი შემდგომი გაუმჯობესება აუცილებელია იმისათვის, რომ სამომავლო კატასტროფები ავიცილოთ.
წყარო: http://www.sciencealert.com
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი ,,დოქტრინა”
0
