ნარცისიზმი ეგოიზმის, მედიდურობისა და პატივმოყვარეობის პიროვნული თვისებაა. თავად ტერმინი ფროიდმა შექმნა ნარცისის მიხედვით. ბერძნულ მითოლოგიაში, ნარცისი იყო პათოლოგიურად ეგოცენტრული ახალგაზრდა კაცი, რომელსაც აუზში თავისი ანარეკლი შეუყვარდა. ფროიდს სჯეროდა, რომ ნარცისიზმი დაბადებიდან ყოველი ჩვენგანის მნიშვნელოვანი ნაწილია. ენდრიუ მორისონის მტკიცებით, ჯანმრთელი ნარცისიზმის ზომიერი რაოდენობა ინდივიდის მოთხოვნებს საშუალებას აძლევს დაბალანსდეს სხვებთან ურთიერთობაში.
ამ დაავადებას პირველად 1968 წელს მიაქციეს ყურადღება. ის თავდაპირველად აღინიშნებოდა, როგორც ეგოცენტრიზმი–საკუთარ თავზე გადამეტებული ყურადღების მიმართვა.
ფსიქოლოგიაში და ფსიქიატრიაში გადამეტებული ნარცისიზმი პიროვნული აშლილობების კატეგორიაში შედის. ზიგმუნდ ფროიდს სჯეროდამ რომ ნარცისიზმი ჩვენი ცხოვრების ერთ–ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია დაბადებიდან.სხვა ფსიქოლოგის ენდრიუ მორისონის აზრით კი, მოზარდებში ნარცისიზმის ზომიერი გამოვლინება აუცილებელია, ვინაიდან ის ხელს უწყობს კარგი ურთიერთობების დამყარებას სხვებთან.
,,საკუთარ თავზე ავადმყოფური შეყვარება” ეს არის ერთ–ერთი განმარტება ამ ტერმინისა. ამ ჰიპოთეზის თანახმად, ნარცისიზმით შეპყრობილი ადამიანები საათობით ათვალიერებენ საკუთარ თავს სარკეში, ეს გაუცნობიერებლად ხდება, ისინი საკუთარი თავის მიხედვით ადგენენ სილამაზის და სრულყოფილების კრიტერიუმებს. სჯერათ, რომ ყველას უნდა მოსწონდეთ და აღფრთოვანებულები იყვნენ მისით. ადვილად ბეზრდებათ ყველაფერი და ყოველთვის ცდილობენ ცვლილებების შეტანას თავიანთ ცხოვრებაში. მეორეს მხრივ ამ ადამიანებს ახასიათებს ძლიერი მიჯაჭვულობა ერთ კონკრეტულ ადამიანთან თუ რაიმე სხვასთან. სხვა კრიტერიუმებია:
– კრიტიკაზე სიბრაზით, სირცხვილითა და დამცირებით რეაგირებს.
– იყენებს სხვების უპირატესობას, რათა თავის დასახულ მიზანს მიაღწიოს.
– აზვიადებს საკუთარ მნიშვნელობას.
– აზვიადებს თავის მიღწევებსა და ტალანტს.
– ერთობა არარეალური ფანტაზიებით წარმატების, ძალის, სილამაზის, ინტელექტისა და რომანტიკის შესახებ.
– უსაფუძვლოდ დიდი მოლოდინი, რომ მის მიმართ კეთილგანწობილნი იქნებიან.
– ითხოვს მუდმივ ყურადღებასა და კეთილგანწყობას სხვებისგან.
– უმიზეზოდ ეჭვიანია.
– იგნორირებას უკეთებს სხვა ადამიანის გრძნობებს.
– აქვს აკვიატებული ინტერესები.
– მოქმედებს უმეტესად ეგოისტური მიზნების მისაღწევად.
ნარცისები ერთი შეხედვით მიმზიდველნი და მომხიბვლელები არიან და უმეტესად უპირატესობა აქვთ, როდესაც ადამიანს პირველად ხვდებიან. თუმცა საბოლოო შედეგები მათთვის სავალალოა, მაგალითად, წარუმატებლობა გრძელვადიან, პირად ურთიერთობებში.
ერთი შეხედვით პრობლემა საკმაოდ მარტივია, „ადამიანი, რომელსაც საკუთარი თავი შეუყვარდა“, მაგრამ მეორე მხრივ, საკითხი მეტად რთული და აქტუალურია. ნარცისიზმი აღიარებულია, როგორც დაავადება და იგი შეტანილია „სპეციფიკურ პიროვნულ აშლილობათა“რიცხვში. ამ ტიპის ადამიანებს აღმატებული წარმოდგენა აქვთ საკუთარ თავზე; ისინი არიან მკვეხარა და პრეტენზიულნი. მუდმივად დაკავებულნი არიან ფანტაზიით საკუთარი განუზომელი წარმატების, ძალაუფლებისა და ინტელექტუალური ბრწყინვალების შესახებ. თვლიან, რომ განსაკუთრებულნი არიან, რის გამოც სხვებისგან ელიან თაყვანისცემას და განსაკუთრებულ პრივილიეგიებს. მიიჩნევენ, რომ საუკეთესოს ღირსნი არიან და ცდილობენ მაღალი სტატუსის მქონე ადამიანებთან დაკავშირებას. ისინი ექსპლუატაციას უწევენ ადამიანებს და ნაკლებად აინტერესებთ მათი განცდები. მათ შურთ სხვების ქონებისა და მიღწევების და ფიქრობენ, რომ სხვებსაც შურთ მათი. არიან ქედმაღალნი და არ მიიჩნევენ სხვებს თავის ტოლად. საუბრის დროს ვერ მალავენ ირონიასა და სარკაზმს.
გადაჭარბებული აღიარების მოთხოვნილება, სურვილი იყო უპირველესი, მაგრამ ნარცისის პიროვნებაში აქვე ჩნდება დიდი კონტრასტი. მას, როგორც წესი, აქვს ხოლმე დაბალი თვითშეფასება და როგორც ფროიდი იტყოდა, იგი ცდილობს საკუთარი „ეგოს“ დაცვას–ეძებს პოზიტიურ სტიმულებს გარემოში, რათა მოახდინოს კოგნიტური დისონანსის დაძლევაა. მისთვის მისაღებია ნებისმიერი კომპლიმენტი, თუნდაც რეალობას მოკლებული, მაგრამ ნეგატიურად რეაგირებს უმნიშვნელო კრიტიკაზეც კი. ხშირად ადამიანი, რომელიც მას აკრიტიკებს, მისთვის გადაიქცევა შურისძიების ობიექტად, მტრად, რომელიც უნდა დაამარცხოს. თუმცა,
არსებობს მეორე გამოსავალიც, ნარცისი უბრალოდ აუფასურებს მაკრიტიკებელს, მას მიანიჭებს, რაც შეიძლება, დაბალ სტატუსს, შემდგომ უკვე კი ახდენს მისი აზრისა და დამოკიდებულების უგულებელყოფას.
როგორია ნარცისის ირგვლივ არსებული სოციალური გარემო?
კვლევების თანახმად დადგენილია, რომ ნარცისი მუდამ ცდილობს განახორციელოს ცვლილებები ცხოვრებაში, ეს მას ეხმარება თვითშეფასების ამაღლებაში. მაგრამ რამდენად გამოდის მას ეს ცვლილებები თანხმობაში მოიყვანოს ინტიმურ ცხოვრებასთან? თავად ნარცისი მიიჩნევს, რომ იგი ყველას მეგობარია, რომ მასთან მეგობრობა ერთგვარი საჩუქარი და ჯილდოა სხვებისთვის. მაგრამ რეალური სურათი საპირისპიროს გვიჩვენებს, ის არის მარტოსული და ვერ ახერხებს ურთიერთობების შენარჩუნებას. ხშირად განდიდების ბოდვებს იგი მიჰყავს სრულ
იზოლაციამდე. საზოგადოება მას გაურბის, ნარცისი კი მიიჩნევს, რომ უბრალოდ მისი შურთ. რაც შეეხება სასიყვარულო ურთიერთობებს, მათთვის დამახასიათებელია შედარებით ხანმოკლე, ზედაპირული სიყვარული. მათთვის, რაოდენობა ყოველთვის უფრო მნიშვნელოვანია ხარისხზე. შესაბამისად, ცდილობენ რაც შეიძლება მეტი გული დაიპყრონ და რაც შეიძლება მეტი კომპლიმენტი მიიღონ. ურთიერთობებში ისინი ნაკლებად გამოხატავენ გრძნობებს, მათთვის სიყვარული სულაც არ არის რეციპროკული–მოითხოვენ, მაგრამ სამაგიეროს არ გასცემენ. ნარცისიზმის სიმწვავეს სწორედ, რომ სოციალური ურთიერთობები განსაზღვრავს.
ნარცისიზმი განსაკუთრებით გავრცელებულია სიყმაწვილის ასაკის გოგონებსა და ბიჭებშიეპიზოდს მათი სექსუალურობის ჩამოყალიბებაში .რაც შეეხება გამომწვევს მიზეზებს, ნარცისიზმი ხშირად გამოდის, როგორც ბავშვის იზოლირებული აღზრდის და მასზე ჰიპერმზურნველობის ან ემოციური უკმარისობის შედეგი. ზ. ფროიდის ფსიქოანალიტიკურ თეორიაში ნარცისიზმი აიხსნებოდა, როგორც აუცილებელი ეტაპი ლიბიდოს განვითარებაში და როგორც პიროვნების დევიანტური (სოციალური დარღვევა) განვითარების ფორმა. ეს ყოველივე კი ვლინდება პიროვნების უუნარობაში უყვარდეს და უყვარდეთ . თავად ბავშვზე ჰიპერმზრუნველობა მშობლების მხრიდან ფროიდის მიერ განიხილებოდა, როგორც მშობელთა ნარცისიზმის რეციდივი. ანუ შეიძლება ითქვას, რომ, რიგ შემთხვევებში, ნარცისიზმი „გადამდებიც“ კია.
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
0
