პირველი მსოფლიო ომის მემკვიდრეობა ახლო აღმოსავლეთში

სეპარატისტული ნაღმები ლიბანსა და სირიაში

პირველი მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ ოსმალეთი მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდა, 1918 წლის 30 ოქტომებრს სულთანი იძულებული იქნა კაპიტულაცია გამოეცხადებინა. მუდროსის ზავის მიხედვით ოსმალეთის იმპერიას ძველი იმპერიისაგან  მხოლოდ ის ტერიტორია რჩებოდა, რაც თანამედროვე თურქეთს წარმაოდგენს. მოკავშირებმა სევრის ხელშეკრულებით ყველა არათურქულ მიწაზე ოსმალეთის იმპერიას უარი ათქმევინეს ასევე ამ ხელშეკრულებით ოსმალეთი კარგავდა აღმოსავლეთ ანატოლიის  დიდი ნაწილს, რომელიც სომხეთის რესკუბლიკას უნდა გადაცემოდა.

ამ ფონზე ოსმალეთის იმპერიაში დაიწყო ეროვნული მოძრაობა, რომელსაც სათავეში მუსტაფა ქემალი ჩაუდგა. საბოლო ჯამში მან მოახერხა სახელმწიფოებრიობის გადარჩენა, რის გამოც თურქმა ერა იგი ათათურქის სახელით შეამკო. ანატოლია თურქეთის ახალ რესპუბლიკას დარჩა. ოსმალეთის იმპერიის შემადგნელობაში მყოფი ტერიტორიები დაინაწილეს საფრანგეთმა და დიდმა ბრიტანეთმა. სამანდატო სისტემით.  სამადანტო ქვეყანა კოლონაიას არ წარმორდგენდა. პროტექტორ ქვეყნებს ეს პოლიტიკური

ერთეულები  სახლმწიფოებრიობისათვის უნდა მოეზადებინათ. (სირია ლიბანი ერაყი) პალესტინასთან მიმართებით სხვა პოლიტიკა იქნა არჩეული, რაც შეეხება ეგვიპტეს მან 1922 წელს დამოუკიდებლობა მიიღო, მაგრამ ინგლისის იმპერია მყარად იდგა ეგვიპტეში და დიდი ხნის განმავლობაში ეს დამოუკიდებლობა მხოლოდ ფორმალურ ხასიათს ატარებდა.  ლიბია, სირია და ერაყი, პროტექტორიატის მიერ იმართებოდა ამ სამანდტო მმართველობის პერიოდში კი უამრავი სეპარატისტული ნაღმი იქნა ჩადებული (განსაკუთრებით სირიასა და ლიბანში ) რამაც თავის გამოვლენა თანმედროვებაში  ჰპოვა.   

ლიბანი

ლიბანზე მანდატი მიიღო საფრანგეთმა, საფრანგეთის  პოლიტიკური ეკონომიკური ინტერესები ლიბანზე კარგა ხანია ცნობლი იყო. ოფიციალურმა პარიზმა მანდატის მიღებამდე გამოაცხადა  დეკრეტით, აღნიშულ ტერიტორიაზე „დიდი ლიბანის“  სახლემწფოს შექმნა.  ფრანგული პოლიტიკისა და არსებული დეკრტეტის მიზანი გახლდათ მარონიტი ქრისტიანული თემისათვის,  უმრავლესი მუსლიმური თემისა და  მუსლიმანთა მიერ კონტროლირებადი ტერტორიების დამორჩილება. სწორედ მათი ინტერესბის მიხედვით მოხდა ლიბანის სირიასაგან გამოყოფა, რადგან აღნიშნულ შემთხვეაში მოსახლების თანფარდობა შედარებით  უმნიშვნელო იყო, ვიდრე სიირის არაბული რესპუბლიკის შემთხვევაში და შანსი ძალაუფლების ხელში ჩაგდებისა დიდი ლიბანის რესპუბლიკა (რომელიც სირიასგან გახნხავებიდ 18 ჯერ მციერა) უფრო იძლეოდა.  ( სხვათაშორის ლიბანის მუსლიმანური თემებიც იგივვე მიზეზი გამო მიემხრნენ ლიბანი გამოყოფის საკითხს)

1926 წელს ლიბანი რესპუბლიკად გამოცხადდა ლიბანში  დაიწყეს დემოკრატიული ინტსტუტების ფორმირების პროცესი, თუმცა თავის დროზე ჩადებულმა ნაღმა ლიბანი, 1975-1990 წლებში სამოქლაქო ომის ქარ-ცეცხლში გახვია. ომის დამთავრების შემდეგ ლიბანში შემოღებული იქნა კანონი, რომელიც პარლამენტში ყველა არსებული ეთნიკური ჯგუფის პროპორციულობას განსაზღვრავდა, აღნიშნული კანონის დამტკიცების  შემდეგ, როგორც მარონიტება ასვე  მუსლიმანებმაც დაყარეს იარღი, გარდა ლიბანაში აღმოცენებული ტერორისტული ორგანიზაცია ჰეზბოლასი,რომელიც  დღესაც აქტურად ცდილობს საფრთხე შეუქმნას ლიბანისა და რეგიონის უსაფრთხოებას. 

სირია

სირაზე მანდატი პირველი მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ საფრაგეთმა მიიღო, თუმცა   სირიაში თავიდანვე წინაამღდეგობას ჰქონდა ადგილი. სირიას ბრიტანელები აკონტროლებდნენ 1918 წლიდან 1920 წლამდე. საიქს-პიკოს შეთანხმების შედეგად სირია საფრანგეთს გადაეცა, ბრიტანული ძალები გამოვიდნენ და საფრანგეთს დაუთემს სირია იქ კი  ადგილობრივმა ძალებმა მონარქიული ხელისუფლება შექმნეს.  ფრანგებს დამასკოს აღება ბრძოლით მოუხდათ.  დამსკოს აღებისთანავე ოფიცლაურმა  პარიზმა სირია დაყო დამასკოს, ალეპოს ლატაკიის ჯაბა-დრუზისა და ალექსანდრატის ავტონომიებად, ალვიტებსა და დრუზიდებს საფრანგეთმა გარკევეული პოლიტიკური ძალაუფლება მიანიჭა. მოგვიანებით  კი საფრანგეთის ინიცატივითვე   დაიწყო სირიის გაერთიაება.

1937 წელს ერთა ლიგამ  ავტონიმია მიანიჭა ალექსანდრატის სანჯაყს) სირიის შემადგენლობაში.

ჰათაის პროვინცია(ალექსანდრატის სანჯაყი) და თურქეთი

თურქეთის ცნობით ალექსანდრატის სანჯაყში მოსახლეობის უმრაველსობა თურქი იყო საპირსპიროს ამტიკცებდნენ  სირიელი არაბები და ფრანგები. საბოლოოდ საფრანგეთი იძულებული შეიქმნა  ალექსანდრატის სანჯაყი,  ჰათაის ავტონომიურ რესპუბლიკად გამოეცხადებინა  სირიის შემადგენლობაში. თავდაპირველად ჰათაის პრონიციაში თურქრული საჯარისო ნაწილები შევიდნენ. 1939 წელს საეჭვო რეფერნდუმის წყალობით ჰათაი თურქეთს შეურთდა. ქალაქი ანტიოქია თურექთის ტერიტორიაზე მოექცა, ანტიოქიის პატრიარქი კი დამასკოში გადავიდა. 

 1943 წლიდან სირია დე იურე დამოუკიდებელი გახდა. მართალია სირიამ 2005 წელს ჰათაის პროვინცია აღიარა თურქეთის ნაწილად, მაგრამ  ჰათაი გარკევულ უხეხულობას მიანც ტოვებს სირია-თურქეთის ურთიერთობაში.   სირიამ დამოუკდებლობის  მოპოვების შემდეგ  პირველი რაც გააკეთა ეს იყო  ალავიტებისა და დრუზების ავტონომიური რაიონების გაქუმება, რასაც ბუნებრივია პროტესტი მოჰყვა ალვიტებისა  და დრუზების მიერ.

2012 წლის გაეროს მოხსნების მიხედვით სირიის სამოქალაქო ომი, რომელიც სირიის დიქტატორი პრეზიდნტის ბაშარ ასადის ხელსუფლებასა და მის ოპოზიციას შორის  მიმდინარეობს,  „ღია სექტანტური მახასიათებლებით“ ხასიათდება. 2012 წლის  მოხსენაბში ასევე  აღნიშნულია, რომ დაპირსპირება სუნიტ მეამბოხებს და ალავიტურ ძალებსა და სხვა შიიტურ ჯგუფებს შორისაა.  ეს კი სხვა არაფერია თუ არა სირიის სამანდატო პერიოდში გატარებული პოლიტიკის შედეგი.

ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი “დოქტრინა”