დინოზავრები არიან მეზოზოური ნამარხი ქვეწარმავლების ზერიგი არქოზავრების ქვეკლასისა. იყოფა 2 რიგად: ხვლიკმენჯა დინოზავრებად და ფრინველმენჯა დინოზავრებად. უძველესი დინოზავრები ცნობილია შუა ტრიასული პერიოდიდან. უკანასკნელი წარმომადგენლები კი — ცარცული პერიოდის დამლევიდან.
დინოზავრები კვერცხით მრავლდებოდნენ. ფიქრობენ, რომ თბილსისხლიანი ცხოველები იყვნენ და მაღალი ფიზიოლოგიური ორგანიზაციის ნიშნები ჰქონდათ. ისინი გადაშენდნენ მეზოზოურ და კაინოზოურ ერათა მიჯნაზე.
გადაშენების ძირითადი მიზეზი იყო გარემოს გართულება და მკვეთრი შეცვლა. დინოზავრების ნაშთები დღემდე გვხვდება ყველა კონტინენტზე. საქართველოში ცარცული პერიოდის დინოზავრების გაქვავებული ნაკვალევი შემორჩენილია სათაფლიაში.
დინოზავრთა გადაშენების შესახებ სხვადასხვა მოსაზრება არსებობს, თუმცა, ყველაზე გავრცელებულის თანახმად, ისინი გაქრნენ ერთ დღეს, ერთდროულად, კლიმატის გლობალური ცვლილება იყო ძირითადი მიზეზი, რასაც ვულკანების ამოფრქვევა მოჰყვა.
თუმცა, არსებობს კიდევ ერთი საინტერესო მოსაზრება – ცნობილი მკვლევარისა და მეცნიერის- ლუის ალვარეზის, მტკიცებით, დინოზავრების გადაშენების მთავარი მიზეზი მეტეორიტია, რომელიც 65 მილიონი წლის წინ დაეჯახა დედამიწას. ეს მოსაზრება მეცნიერულმა საზოგადოებამ რელევანტრად ცნო, ვინაიდან, 65 მილიონი წლის წინ დედამიწას 10 -კილომეტრიანი დიამტერის მეტეორიტი მართლაც დაეჯახა, ხოლო ცოცხალი არსებების 70 % გაქრა და ტერიტორიაზე შეიქმნა უზარმაზარი ჩისკულუბის კრატერი.
ამან გამოიწვია ის, რომ დედამიწა თვეების განმავობაში სიბნელემ და ყინვამ მოიცვა, ტემპერატურა მაქსიმალურად დავარდა, წყლები გაიყინა, მცენარეების ფოტოსინთეზი შეწყდა და დინოზავრებიც საბოლოოდ გადაშენდნენ.
როგორც ამ დრომდე ცნობილია, პირველი დინოზავრი იყო სახელწოდებით – იგვანოდონი(Iguanodon), ამ გიგანტი არსების ნაშთები 1923 წელს ინგლის ქალაქ სასექსში აღმოჩინეს მკვლევარებმა.
არგენტინაში, მინდორში მუშაობისას, ერთ-ერთმა ფერმერმა შემთხვევით შეამჩნია დინოზავრის ნამარხი, მან მიმართა პალეონტოლოგიის მუზეუმს, მალევე ჩატარდა გათხრები და აღმოაჩინეს 150 ცალი დინოზავრის ძვალი. მეცნიერების მტკიცებით ეს ეკუთვნის დედამიწაზე არსებულ ყველაზე დიდ დინოზავრს, რომელსაც შვიდ დინოზავრს უწოდებენ. ამას წინათ, ამ ადგილზე, ხმელეთზე მოსიარულე ყველაზე დიდი არსების ნარჩენები ფერმერმა აღმოაჩინა (არგენტინოზავრი). დინოზავრი 77 ტონას იწონიდა, სიგრძე, თავიდან კუდის ბოლომდე, 40 მეტრი, ხოლო სიმაღლე 20 მეტრი. ეს შვიდსართულიანი სახლის ეკვივალენტურია 14 სპილოს მასით.
რაც შეეხება პირველ ,,ქართველ” დინოზავრებსა და მათ ისტორიას:
სათაფლიის მღვიმე მდინარე ოღასკურას ბუნებრივ კალაპოტს წარმოადგენს. 30 მილიონი წლის განმავლობაში ეს პატარა მდინარე თანდათანობით იკვლევდა გზას კირქვისგან აგებულ ქანებში და აფართოებდა მღვიმის დერეფნებს. სწორედ ამ მდინარის საშუალებით შემთხვევით აღმოაჩინა და პირველად შეაღწია სათაფლიის მღვიმეში ცნობილმა ნატურალისტმა – პეტრე ჭაბუკიანმა 1925 წელს.
სათაფლიაში აღმოჩენილია მტაცებელი და ბალახისმჭამელი დინოზავრების 200-მდე ნაკვალევი, რომლებიც მერგელოვან კირქვებზეა აღბეჭდილი. ნაკრძალში არის ბიოსპელეოლოგიური მუზეუმი. სათაფლიის დინოზავრების ნაკვალევი ბუნების უნიკალური მოვლენაა. გეოლოგიურ წარსულში, როცა აქ ზღვის სანაპირო იყო (50-60 მლნ წლის წინ), ამ მიდამოებში დინოზავრებმა გაიარეს და დატოვეს ნაკვალევი. ნაკვალევი ორ ფენაზეა წარმოდგენილი, რაც უნიკალური შემთხვევაა მსოფლიოში.
ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა და მეცნიერთა დარბაზი – ,,დოქტრინა”
0
